index

Odakle toliki haiku?

Na Dalekom Istoku, Japanci su, što je opšte poznato, vođeni saosećanjem sa lepotom mikrokosmosa, razvili haiku kao čudesni oblik duhovnog i duševnog identiteta. Danas, skoro četiri veka kasnije, haiku se piše širom sveta - od Aljaske do Australije! Na haiku se može primeniti botanička logika. On je seme koje klija u oku čitaoca. Zato on danas nastaje i čita se na najrazličitijim jezicima i raznim alfabetima. Kao primer te munjevite haiku poplave cele planete, formirana je WHA (World Haiku Association), koja ujedinjuje rastuću energiju svetskog haiku sa brojnim japanskim i još brojnijim inostranim članovima. Može se slobodno reći da je danas haiku najdemokratskiji pesnički žanr, kojim se bave svi, od eminentnih autora, dokazanih u svojim nacionalnim književnostima, do amatera, kako visokoobrazovanih tako i samoukih, penzionera i dece. Ali osim svojevrsnog buma u pogledu teritorijalne i kvantitative ekspanzije, on je i žanr koji sve više biva zastupljen, ravnopravno, rame uz rame, sa "istinskom" poezijom u antologijama i pesničkim izborima (da ne govorimo o književnim novinama i časopisima), gubeći nekadašnje marginalizovano i potcenjivano mesto u evropskim i balkanskim književnim hijerarhijama.

Čime je haiku zaslužio tu svoju popularnost, kao i prilično uspinjanje na pesničkim lestvicama nacionalnih književnosti, i to na jezicima i sa tradicijom prilično različitom od japanske? Možda zbog drevne čovekove privrženosti prirodi, koja zatiče i najurbanijeg stanovnika kad zapazi neki detalj usputnog pejzaža pored kojeg juri svojim super modernim automobilom i u njemu probudi želju da se već sledećeg dana prepusti pešačkom predahu u gradskom parku ili jutarnjem penjanju do vrha zelenog brežuljka.

Možda zbog želje da se podele slike iz intimnog albuma kada i oni potisnuti, naizgled nevažni životni trenuci postaju vidljivi i važni. U haiku, priroda osvežava nevinost čula i bljesak uma. Istinitost postojanja “montažira” se zapisom od 17 slogova. Haiku je manje, ali i više od poezije. Kada se analizira, teoretizira, kada "se posreduje", on kao da gubi od svog neposrednog šarma, od svog koncentrisanog uticaja. Kada se "sastavlja", pak, i još više, kada deluje - to je kao iščekivanje da iz negovane majušne larve izleti prelepi leptir!

Na pitanje "odakle toliki haiku?", možda je jedan od odgovora i da je njegovo ekspanzivno prihvatanje u svim krajevima sveta u biti “new age” traganja za potisnutom duhovnošću. Zamoreni linearnom potrošačkom logikom, slepom jurnjavom kroz današnji pragmatični svet, autor i čitalac haiku mogu da predahnu, da se oslobode, za izvesno vreme, tereta svakodnevne trke i da zarone, svesno ili nesvesno, u cikličnu koncepciju zen-vremena kada trenutak biva obasjan kao otkriće.