|
|
Rutas
e mapas
Se se desexa facer excursionismo a pé ou en bicicleta
ou simplemente viaxar polo val do río Ulla é aconsellable
facerse cuns mapas, e os mellores aínda que non totalmente
exactos son os editados polo Instituto
Xeográfico Nacional, que se poden encontrar nas principais
librerías. Habitualmente, o instituto dispón de
caseta propia nas principais feiras do libro de Galicia, o que
aumenta as oportunidades de conseguilos.
Os números e nomes dos mapas que comprenden a zona son:
94-IV-Santiago de Compostela, 95-III-San Marcos, 120-II-Extramundi
de Abaixo, 121-I-Vedra, 121-II-Carbia e 121-III-A Estrada, todos
eles a escala 1:25.000. Os de escala 1:50.000 non son recomendables
por ser xeralmente reproduccións non actualizadas dos
mapas elaborados pola Dirección Xeral do Instituto Xeográfico
e Catastral nos anos corenta, de xeito que non recollen as estradas
novas ou as melloras efectuadas, nin o ferrocarril Santiago-Ourense,
aínda en construcción naquela época.
De tódolos xeitos, se se desorientan e non teñen
a man un compás ou un GPS (fantástico aparello
que lles indica as coordenadas xeográficas do lugar onde
se atopen, cun erro de poucos metros, e que é ideal para
os despistados), non dubiden en preguntarlle á xente do
lugar, que lles indicará coa súa tradicional amabilidade
ónde se atopan.
COMUNICACIÓNS
 En canto ás comunicacións
diremos que o Val do Ulla é moi accesible, xa que se encontra
na zona central de Galicia, moi preto de Santiago. Á esquerda
pódese ver un mapa obtido do CESGA
coas comarcas e municipios de Galicia (cada grupo de municipios
da mesma cor constitúe unha comarca administrativa, que
non coinciden coas comarcas naturais, que é o caso da
Ulla; así, Boqueixón, Teo e Vedra pertencen á
comarca administrativa de Santiago de Compostela e A Estrada
á de Tabeirós- Terra de Montes). En vermello destacámo-los
catro concellos dos que tratamos nesta web, de esquerda a dereita
e de arriba abaixo: Teo, Vedra, Boqueixón e A Estrada.
Téñase presente que non tódalas parroquias
destes catro municipios forman parte do que chamamos A Ulla ou
Val do Ulla.
O Val do Ulla está atravesado en dirección Santiago-Ourense
pola estrada nacional 525 (Boqueixón, Vedra e A Estrada).
A 541 leva de Santiago ata o concello da Estrada, pasando por
Teo. E a propia vila da Estrada é atravesada pola ruta
N-640, que desde terras lucenses leva a Vilagarcía de
Arousa. Así mesmo, por Teo pasa, máis contra A
Amaía que contra A Ulla, a estrada nacional 550, que vai
da Coruña a Vigo, e maila autoestrada A-9, coa mesma orixe.
E Boqueixón é percorrido en parte pola estrada
LC-260, desde A Susana ata Ponte Ledesma, mentres en Vedra encontramos
a LC 241, de Ponte Ulla a Pontevea. Desde Ponte Ulla a Boqueixón
diríxese a 240.
A liña de ferrocarril que une Santiago e Ourense ten unha
estación na Susana, unha aldea do concello de Santiago
case na fronteira co concello de Boqueixón; outra en Santa
Cruz de Ribadulla, no concello de Vedra, na que hoxe en día
non hai persoal e na que, como no caso anterior, paran poucos
trens, e outra na Bandeira (Silleda), xa fóra das terras
ullás. O ferrocarril cruza o río Ulla pola ponte
do desfiladeiro de San Xoán da Cova, unha das paisaxes
máis impresionantes do contorno: "a agreste montaña,
partida en dúas, como se a tivese fendido a coitela dun
titán para abrirlle paso ó Ulla", en palabras
do escritor Alfredo Vicenti, así que se pasan por alí
non esquezan mirar pola fiestra.
Así mesmo, a liña de ferrocarril da Coruña
a Vigo atravesa Teo, onde está a estación de Osebe,
que coma as outras dúas caeu en desuso.
O Val do Ulla é tamén medianamente accesible en
canoa polo río, aínda que para pasar os diques
hai que cargar con ela. Por último e para sorprendelos,
dicir que por pouco poden chegar á Ulla en avión,
porque parte da pista do aeroporto internacional de Lavacolla
está no concello de Boqueixón.
Actualmente están en construcción a autoestrada
Santiago-Ourense, estimándose que no primeiro semestre
do ano 2003 estará xa concluído o tramo Santiago-Silleda.
Esta autoestrada terá unha saída no concello de
Vedra. E está en proxecto a liña de tren de alta
velocidade entre Santiago e Ourense, que atravesaría Boqueixón
e A Estrada sen ter estación en ningún destes dous
concellos.
RECOMENDACIÓNS
A accesibilidade da comarca invita a visitala. Pola súa
beleza natural é ideal para a práctica do excursionismo,
a pé, en bicicleta, dacabalo ou incluso en coche ou por
outros medios; tamén é unha boa zona en canto a
vivendas de turismo rural, onde se pode descansar da esgotadora
vida urbana; outras razóns para visitala son as súas
festas e romarías, gastronómicas ou relixiosas,
e o seu patrimonio histórico-artístico.
O turista concienciado non deberá prender lume ó
aire libre, para evitar incendios; nin degradar o contorno depositando
lixo en lugares incorrectos; deberá acampar nos lugares
axeitados e respectar plantas e animais, a propiedade privada
e procurar observar os usos e costumes dos habitantes da zona.
Non faremos agora unha relación pormenorizada do material
necesario para a práctica de cada un dos deportes arriba
citados, limitándonos a sinalar que anque se pode practicar
o excursionismo cun equipo mínimo consistente en calzado
adecuado, tamén é aconsellable ir provisto doutros
aparellos; naturalmente dependerá do tempo que se lle
pensa dedicar á viaxe.
De todos os xeitos é recomendable para rutas longas ir
provisto dunha mochila, na que levar comida (conservas, galletas,
pan, embutidos, chocolate...), bebidas sas (auga, zume, refrescos),
roupa (alomenos un chuvasqueiro se se pensa que o tempo pode
variar e tamén gafas de sol e un sombreiro ou unha viseira),
panos de papel, dependendo da época protector solar, apósitos
para posibles feridas, mapas e compás, unha libreta e
un lapis, uns prismáticos e unha cámara fotográfica.
Nalgúns libros sobre excursionismo recoméndase
asemade levar bolsas de plástico,unha corda resistente,
un bastón, unha ferramenta multiúsos, un rolo de
cinta adhesiva, un costureiro, unha lanterna de pilas, un chisqueiro,
un espello e mesmo unha pequena radio; moitas veces a importancia
destes últimos elementos só se aprecia en situacións
nas que se precisan pero desafortunadamente carécese deles,
e, xa que non son tan pesados nin caros non é tanto traballo
levalos, especialmente se a excursión é en grupo
e se reparten axeitadamente.
Evidentemente, o indispensable para facer cicloturismo é
a bicicleta, un tándem ou aparellos equivalentes, pero
tamén é importante usar roupa axeitada e casco
e levar ferramentas e parches ou unha cámara de reposto
para solucionar as picadas; e, na estrada, respectar escrupulosamente
as normas de circulación.
Isto último é aplicable tamén ós
peóns e ós xinetes; para estes últimos o
elemento principal á parte da besta é a sela, xunto
cos arreos e as botas.
Se quere ir de acampada teña coidado á hora de
establecer o campamento de quedar o máis abrigado posible
dos elementos meteorolóxicos e non chantar a tenda enriba
dun formigueiro.
Leve a súa propia auga ou pregúntelles ós
habitantes da zona pola potabilidade das fontes; non se fíe
das augas límpidas e cristalinas, porque ás veces
son peores.
De tódolos xeitos se vostede non está familiarizado
cos deportes ó aire libre e desexa comezar a practicalos
merque algún manual monográfico, ou fágase
socio dalgún grupo de afeccionados, pois estes deportes
é preferible practicalos na compaña de varias persoas,
desfrútase máis e se se sofre algún accidente
cóntase coa súa axuda.
Se ademais vostede non acostuma facer exercicio físico
debería facer un chequeo médico e pasar por un
adestramento antes de coller a bicicleta e tentar emular a Indurain;
non faga demasiados esforzos se non quere sufrir os dolorosos
efectos da acumulación de ácido láctico
nos músculos ou acabar cos pés cheos de ampolas
ou esfolados.
ITINERARIOS
Anque o mellor é buscar cada un o seu camiño,
pasaremos agora a presentar algúns itinerarios que se
poden facer a pé, dacabalo ou en bicicleta, e que permiten
desfrutar coa visión das paisaxes e dos principais monumentos
da comarca. Neste mesmo libro hai apartados sobre o patrimonio
histórico-artístico e as festas e romarías,
ou o Camiño de Santiago, que complementan a este, e que
xunto coa axuda dos mapas arriba citados permitiranlles elaborar
itinerarios personalizados consonte os seus intereses. Outro
feito que facilita a práctica do excursionismo na comarca
é que actualmente a sinalización das estradas e
pistas, indicando os nomes das poboacións e as direccións,
é bastante boa.
No final de cada itinerario indicamos lugares onde se pode coller
un autobús, pero por suposto pódese escoller unha
casa de turismo rural para pernoctar ou ben hoteis e hospedaxes,
e continuar ó día seguinte con novos itinerarios.
ITINERARIO 1
Aproximadamente 25 quilómetros por terras de Boqueixón:
desde Lestedo, a quince quilómetros de Santiago pola estrada
N-525, e onde se pode ver a capela de Nosa Señora de Lourdes,
sóbese ó Pico Sacro seguindo a pista sinalizada
que está a carón do cuartel da Garda Civil.
A pista leva ata a capela de San Sebastián, e dende alí
sóbese por unhas escaleiras ata o cumio, pasando polo
Calello da Raíña Lupa; desde alí vense as
paisaxes da comarca do Ulla, e en días excepcionalmente
claros tamén a ría de Arousa.
A mesma pista leva ó outro lado da serra, pasando pola
Granxa, aldea cunha igrexa do século IX dedicada a San
Lourenzo. Partindo de alí e tomando o camiño que
leva cara ó Leste crúzase o río Pontillón;
pouco despois de cruzalo vírase cara ó Norte e
nuns minutos chégase a Boqueixón, a aldea que lle
presta o nome ó concello.
Virando ó Sueste e camiñando tres quilómetros
chégase á aldea de Donas, preto do paso de San
Xoán da Cova, e onde se pode coller a pista que vai a
carón do río cara ó Nordés para ir
a Ponte Ledesma e contemplar a súa ponte medieval; desde
alí e seguindo a estrada LC-260 en dirección Noroeste
chégase a Forte, onde se atopa a Casa do Concello. Seguindo
a mesma estrada vaise a Sergude; a medio quilómetro ó
Sur atópase o pazo de Quián e a Escola de Extensión
Agraria. Volvendo un pouco atrás e continuando pola estrada
LC-260 vaise á Susana, xa no concello de Santiago, situada
a uns catro quilómetros ó Noroeste do punto de
partida.
ITINERARIO 2
Aproximadamente 20 quilómetros por terras da Estrada:
pártese da vila da Estrada, onde o máis destacable
é a Casa do Concello, proxecto do arquitecto José
Franco Montes, comezada a levantar a principios do século
XX no que hoxe é a praza da Constitución. Desde
aí vaise ata o río Ulla, dirixíndose en
dirección Nordés polos labirínticos camiños
destas terras; a dous quilómetros nesa dirección,
na parroquia de Santa María de Aguións, atópase
o Pazo de Preguecido.
Na dirección mencionada e por diversos camiños
que permiten apreciar a beleza natural do Val do Ulla pódese
chegar a San Martiño de Riobó, parroquia na que
se atopa o Pazo da Mota, a uns seis quilómetros de Aguións;
dende Riobó e seguindo a mesma dirección Nordés
dous quilómetros chégase a Loimil, onde hai unha
fermosa igrexa románica.
O Pazo de Oca, que posúe un dos máis fermosos xardíns
de Galicia, queda aproximadamente a un quilómetro; dende
alí vaise ata a estrada de Santiago a Ourense e séguese
cara ó Noroeste, isto é, cara a Santiago, ata o
río.
Desde a ponte antiga cóllese outro camiño que pola
beira do río vai subindo ata a ermida de Nosa Señora
do Gundïán, que a pesar de estar na ribeira de Pontevedra
é parte do coruñés concello de Vedra; continuando
a ascensión chégase ó cumio do monte de
San Miguel de Castro, dende onde se pode desfrutar de fermosas
vistas do val do Ulla. Volvendo á Ponte Ulla e seguindo
a estrada cara a Santiago uns centos de metros pódese
visitar Santa Cruz de Ribadulla.
ITINERARIO 3
Aproximadamente 30 quilómetros por terras de Teo. Pódese
partir de Santiago e coller a estrada N-550, de Santiago a Padrón
e que nos leva ata Rúa de Francos pasando polo Milladoiro
e Casalonga. Alí, ó chegar á carballeira,
se se segue o camiño máis á esquerda, pódense
ver os restos da pequena ponte ó parecer de orixe romana
que salva o río Tinto. Continuando polo mesmo camiño,
a man esquerda encóntrase o Castro Lupario, tamén
chamado Castro de Rúa de Francos, do que se di que nel
vivía a Raíña Lupa.
A ruta continúa ata Calo, e desde alí pódense
coller outros camiños en dirección Sueste de novo,
para, pasando por Luou, Fornelos, Rarís e Reis chegar
ata Pontevea, onde o río é cruzado por unha ponte
medieval. Moi preto están o couto salmoeiro de Couso e
a ponte do Xirimbao, que poden ser visitados desde os dous lados
do río, por tanto desde Teo e A Estrada.
Ó volver atrás collerase a estrada C-541, que leva
cara ó Norte ata A Ramallosa, sede do goberno local e
onde, polo tanto, está situada a Casa do Concello. Dende
alí e seguindo a mesma estrada chégase a Cacheiras,
onde se pode aproveitar para ver o seu peto de ánimas
e a súa igrexa parroquial. Seguindo cara ó Norte
vaise á localidade dos Tilos, na fronteira co concello
de Santiago, cidade da que partimos.
ITINERARIO 4
Aproximadamente 30 quilómetros por terras de Vedra. Partindo
da Susana, no concello de Santiago, séguese a estrada
N-525 un quilómetro, ata Santa Marta, onde deixaremos
a estrada para coller o antigo Camiño Real, que se seguirá
ata a ponte medieval de Ponte Busacos, que se ve á dereita
da N-525 (en dirección Santiago-Ourense) entre as árbores
que rodean o regato.
Dende alí pódese ir pola beira do río Pereiro
ata a fervenza de San Fins de Sales e logo seguir un camiño
cara ó Sur que leva a Marzán de Abaixo. En Marzán
de Arriba está a ermida de San Caetano ou San Quiatán,
e ó lado dela o Castro Alto. Desde alí xa se ve
a Avenida do Mestre Manuel Gómez, nome que recibe a estrada
que conecta a N-525 coa LC-241 ó seu paso pola parroquia
de Santa Eulalia, e onde está a Casa do Concello.
Tomando rumbo Sudoeste durante dous quilómetros chégase
a Xián; dende alí e virando ó Leste chegarase
a San Pedro de Sarandón, onde se pode baixar ata o Ulla
e ir ó couto de Ximonde; e tirando para o Norte pódese
ir a San Miguel de Sarandón, e de alí baixar outra
vez cara ó río para ver o pazo de Ximonde.
Partindo de Ximonde pódese coller algún camiño
cara ó Nordés, ata o pazo da Costa, preto da aldea
de Socastro; de aí vaise con facilidade ata a estrada
N-525, e cruzándoa pódese chegar tamén facilmente
a Outeiro, onde se atopa a igrexa do Santiaguiño e unha
fonte cunha inscrición sobre a traslación do corpo
do Apóstolo Santiago. Volvendo á estrada e seguíndoa
en dirección a Ourense chégase ó Pazo de
Guimaráns; máis alá queda Santa Cruz de
Ribadulla, onde se pode ver o Pazo de Ortigueira; seguindo a
estrada chegarase a Vista Alegre, aldea con dous pazos homónimos
e que está a menos dun quilómetro de Ponte Ulla,
onde se pode ver a igrexa de Santa María Madanela, a ponte
vella, o río e o impresionante paso de San Xoán
da Cova.
Escríbanos a [email protected]
© A Ulla, Comarca Virtual 1997-2002. Tódolos dereitos
reservados.
|
