Quén
é quén na cultura e na ciencia
Quixemos neste apartado falar dunha serie de persoas que no
pasado ou no presente estiveron relacionadas dalgún xeito
co Val do Ulla por nacer ou vivir nel, e que tiveron un destacado
papel no eido da cultura, deixando ás veces reflectido
o seu interese pola comarca nalgunha das súas publicacións,
obras de arte ou a través doutros medios. Mentres non
completámo-las biografías que temos destes persoeiros,
indicaremos soamente uns poucos datos persoais e maila profesión
ou razón pola que aparecen nesta listaxe. No caso dos
escritores e escritoras non se indicou ningunha obra da súa
autoría á espera de completa-la bibliografía
que imos ofrecer deles.
Waldo Álvarez Insua
Naceu en Ouzande (A Estrada) en 1858 e morreu en Madrid en 1938.
Destacado xornalista e escritor, tivo un importante papel entre
a emigración galega en Cuba.
Apimio
Posiblemente mestre de obras da igrexa de San Pedro de Orazo
(A Estrada), segundo a inscrición que nela encontrou Fermín
Bouza-Brey: APIMI[US] FECIT.
Olimpio Arca Caldas
Naceu en Cuntis en 1928, tendo exercido como mestre na Estrada.
É escritor e director do Museo Estradense "Manuel
Reimóndez Portela".
José Barreiro Somoza
Naceu en Ribela (A Estrada) en 1938. Doutor en Teoloxía
e licenciado en Dereito Canónico, así como licenciado
e doutor en Historia, impartindo Historia Económica na
Universidade de Vigo. Ten publicado numerosos libros e traballos
de carácter histórico.
Manuel Bergueiro López
Naceu na Consolación, Tabeirós (A Estrada) en 1898.
Foi mestre en varios lugares de Galicia e Asturias, e pola súa
colaboración en publicacións xornalísticas,
ingresou en 1958 na Real Academia Galega, sendo autor de varios
libros.
Andrés Betetos
Escultor e pintor que traballou no século pasado na aldea
de Vilarpiñeiro, en Santo André de Trobe (Vedra).
Alí ergueu a ermida dos Remedios (1858) e fixo as súas
imaxes e un crucifixo interior. Esculpiu tamén o cruceiro
(1866) e un escudo (1851) que presidía o seu obradoiro.
Outras obras del son un Neno Xesús na parroquial e outro
na Corticela (a capela de estranxeiros da Catedral de Santiago).
Mario Blanco Fuentes
Naceu en Cuntis en 1917 e morreu na Estrada no 2000. Mestre nacional
e alcalde da Estrada entre 1959 e 1971.
Roberto Blanco Torres
Naceu en Cuntis en 1891 e morreu en Entrimo en 1936. O gran xornalista
e poeta a quen se lle dedicou o Día das Letras Galegas
en 1999 ten unha marcada relación coa Estrada, xa que
en 1926 o seu irmán Mario Blanco Torres (pai de Mario
Blanco Fuentes) estableceuse como secretario do Xulgado Municipal.
Roberto escribiu con frecuencia na prensa galega e ultramarina
sobre a vila da Estrada con non disimulada admiración.
Juan Luis Blanco Valdés
Naceu na Estrada en 1960. É subdirector do Servicio de
Publicacións da Universidade de Santiago e profesor de
Lingua Española da UNED en Pontevedra. Ten publicados
artigos, recensións e traballos de lingüística,
literatura e lexicografía. Traductor de libros ó
galego e autor de varios máis.
Roberto Luis Blanco Valdés
Naceu na Estrada en 1957. É catedrático de Dereito
Constitucional na Facultade de Dereito da Universidade de Santiago.
Ten publicadas nas máis importantes editoriais españolas
obras sobre esa disciplina.
Fermín Bouza-Brey
Naceu en Ponteareas en 1901 e morre en Santiago en 1973. Pasa
parte da infancia en Vilagarcía de Arousa e cursa a maior
parte do bacharelato en Pontevedra. En Santiago comeza os estudios
de Filosofía e Letras (Historia), que finaliza en 1931,
e os de Dereito, que remata en 1924. Traballou como xuíz
na Estrada e entre os seus libros e traballos de investigación
hai varios que fan referencia ó Val do Ulla.
Emilia Bouza Álvarez
Naceu na Estrada en 1936. É autora de estudios históricos.
Mercedes Brea López
Naceu en 1950 na Estrada. É catedrática de Filoloxía
Románica na Universidade de Santiago e autora de libros
e traballos de investigación.
Xosé Manuel Cabada Vázquez
Naceu en San Xurxo de Codeseda (A Estrada) en 1901, e morreu
en Linares (Xaén) en 1936. En 1930 é mestre nacional
e diácono e en 1931 licénciase en Historia. Colaborou
en diversas publicacións, escribiu un poemario e traduciu
ó galego o "Catecismo" do padre Astete.
Manuel Campos Saborido
Naceu en Ribela en 1901 e colaborou en periódicos como
o estradense "La Palanca".
Xosé Carballude Blanco
Naceu en Rubín (A Estrada) en 1956, e simultanea o seu
traballo como catedrático de Latín coa investigación
e a traducción, así como coa creación no
campo da literatura infantil e xuvenil.
Fernando Casás
Naceu en Gondomar (A Estrada) en 1946. Formouse en Brasil, onde
residiu ata o 1989. Nas súas esculturas e instalacións
brasileiras amosa a súa preocupación pola ecoloxía
e reproduce formas da natureza e xa en Galicia opta por traballar
con elementos do contorno e especialmente elementos arquitectónicos.
Estrella Castro Navarrete (Estrellita Castro)
Naceu en Sevilla en 1912 e morreu en Madrid en 1983. Tonadilleira,
bailarina e actriz, protagonizou varias películas de tema
folclórico. Segundo o xornalista Suso Souto ("O Correo
Galego", 8 de abril de 1999), o pai de Estrellita Castro
era da parroquia estradense de San Pedro de Ancorados, chamábase
José Castro Bascuas e emigrara a Andalucía, onde
nace Estrella. Cando esta tiña dez anos, tróuxoa
coa súa irmá á aldea estradense de Pousadela,
onde os anciáns recordan cómo cantaba xa tonadillas
co seu acento andaluz, e aínda se recorda cál era
a súa casa. Axiña volveu a Sevilla, para debutar
ós doce anos como artista.
Xosé María Castroviejo Blanco-Cicerón
Naceu en Santiago en 1909 e morreu en Tirán (Moaña)
en 1983. En Compostela estudiou Filosofía e Letras e Dereito,
sendo profesor antes de dedicarse profesionalmente ó xornalismo,
ámbito onde chegou a dirixir "El Pueblo Gallego".
Poeta, narrador, ensaísta e dramaturgo, escribiu libros
tanto en castelán como en galego e recibiu o Premio Nacional
de Literatura.
Pedro Cisneros
Segundo conde de Ximonde, escribiu un volume sobre heráldica
e foi un dos personaxes máis importantes de Santiago e
da Ulla no século XIX.
Adolfo Constenla Costa
Naceu en Cernadela (San Xián de Tabeirós, A Estrada).
Sacerdote autor de diversos traballos e publicacións.
José Fernández de Ponte
Naceu en Tabeirós, foi xornalista e autor dun poemario.
Ignacio Fernández de Henestrosa y Ortiz
de Meoño
Naceu en 1860. Marqués consorte de Camarasa, editou a
principios deste século un libro sobre a Casa de Camarasa
onde fala do Pazo de Oca.
Carlos Fernández-Nóvoa Rodríguez
Naceu na Estrada en 1930. Licenciouse e doutorouse en Dereito
e chegou a ser catedrático de Dereito Mercantil da Universidade
de Santiago. Publicou varios libros sobre esa disciplina.
Gregorio Ferro Requeijo
Naceu en Santa María de Lamas (Boqueixón) en 1742
e morreu en Madrid en 1812. No ano 1804 foi nomeado director
da Real Academia de Belas Artes de San Fernando en Madrid, cargo
ó que tamén optaba Francisco de Goya.
Antonio Fraguas Fraguas
Naceu en Cotobade en 1905 e morreu en Santiago no 1999. O que
foi Cronista Oficial de Galicia, académico e destacado
intelectual, na década dos trinta dirixiu a sección
teatral da Agrupación Artística Estradense e foi
profesor no Instituto da Estrada. Publicou diversos traballos
sobre os castros da Estrada.
Felipe de la Gándara y Ulloa
Naceu en Allariz (Ourense). Frei Felipe, membro da Orde de Santo
Agostiño, foi cronista oficial de Galicia e publicou en
1673 un libro sobre a Casa de Oca.
Manuel García Barros
Naceu en Ulla, Berres (A Estrada) en 1876, e morreu en Pousada
(San Martiño de Callobre, A Estrada) en 1972. Cursou por
libre a carreira de Maxisterio e exerceu ata 1936, ano no que
lle foi retirado o seu posto por motivos políticos. A
súa loita contra o caciquismo levouno ó cárcere
antes e despois da Guerra Civil. Autor de numerosos artigos e
libros.
Gerardo García Campos
Naceu en Santiago en 1949 e morreu en Santa María de Teo
en 1998. Licenciado (1972) e doutorado (1975) en Enxeñería
de Telecomunicacións en Madrid. Tras pasar por compañías
como GTE ou Televés, en 1990 incorpórase á
dirección xeral de Intelsis (Sistemas Intelixentes), compañía
especializada en telecomunicacións que entre outros traballos
realizou as redes telemáticas das universidades de Santiago
e Vigo. Autor tamén de libros e artigos especializados.
José Manuel García Iglesias
Naceu en Santiago de Compostela en 1950 e está vinculado
a Vedra por ser de alí a súa nai. Estudiou Maxisterio,
Historia, Xeografía e Historia da Arte. É catedrático
de Historia da Arte Moderna e Contemporánea e comisario
de exposicións como "Galicia no tempo", sendo
tamén un dos responsables da organización das do
Xacobeo 99, ademais de autor de varios libros.
Xoán Carlos Garrido Couceiro
Naceu na Estrada en 1965. Licenciado en Filosofía e Ciencias
da Educación, cursou o doutoramento en Antropoloxía.
Foi responsable comarcal do Sindicato Labrego Galego e director
do xornal Fouce, así como autor de varios libros.
Gerardo Gasset Neira
Naceu na Pobra do Caramiñal en 1899 e morreu en Vedra
en 1969. Diplomático, entre os seus destinos estiveron
Perú e Portugal. Autor de varios libros. Como curiosidade,
dicir que era primo de José Ortega y Gasset.
Luis Gigirey y Morentín
Naceu en 1859 en Santiago. Escribiu un tratado titulado "Análisis
de las aguas de Puente Vea".
Xosefa Goldar
Naceu na Estrada en 1953. Licenciada en Filosofía e Letras
en Santiago, dá clases nun instituto de Ensino Medio en
Vigo. Publicou narracións en varias publicacións
galegas e un libro.
Manuel Gómez Lorenzo
Naceu en San Xurxo de Codeseda (A Estrada) en 1847 e morreu en
Santa Eulalia de Vedra en 1923. Creou a primeira escola da parroquia
de Vedra (edificio hoxe ocupado pola Biblioteca Municipal). Hoxe,
o seu nome é tamén o da capital municipal de Vedra:
Avenida do Mestre Manuel Gómez.
Marcial José González Vigo
Naceu na Estrada en 1945. Escritor.
Ernest Hemingway
Naceu en Oak Park, Chicago (Estados Unidos) en 1899 e morreu
en Ketchum en 1961, acadando o Premio Nobel de Literatura en
1954.Pasou longas tempadas en Santiago nas décadas dos
vinte e os trinta e, segundo o director de Galaxia e presidente
do Consello da Cultura Galega, Carlos Casares, "desde Santiago,
saía practicamente tódolos días a pescar,
unhas veces ó Ulla e outras ó Tambre".
Alberto Insua
Naceu na Habana en 1855, fillo do escritor e xornalista estradense
Waldo Álvarez Insua, e el mesmo escritor moi popular.
Enrique Labarta Pose
Naceu en Baio (A Coruña) en 1836. Nun dos seus libros
describe o ambiente festivo nas terras de Tabeirós.
Valentín Lamas Carvajal
Naceu en Ourense en 1849. Escribiu varios textos relacionados
coa comarca da Ulla, cando menos un poema, dous contos e unha
novela que se desenvolve en parte nela.
Esperanza Lema Bouzas
Naceu en Pontevea (Teo) en 1943. Pintora que reflicte en moitos
dos seus cadros paisaxes da Ulla. Ten exposto as súas
obras en lugares como Vigo, Ponferrada, Pontevedra, Santiago,
Salamanca, Ourense ou Nova York.
Antonio López Ferreiro
Naceu en Santiago en 1837, no edificio que hoxe é sede
do Instituto da Lingua Galega, e morreu en Vedra en 1910, tras
vivir neste concello durante moitos anos, no que hoxe é
chamado Pazo Galegos (San Pedro de Vilanova). López Ferreiro
foi nomeado en 1866 párroco de Santa Baia de Vedra e en
1871 concedéronlle o cargo de cóengo arquiveiro
da Catedral compostelá. Dedicouse durante anos ó
estudio da historia da mesma, froito do cal foi a publicación
dunha monumental obra histórica. Autor doutros libros
de historia e de novelas, estas últimas en galego.
Lopo
Xograr que estivo na corte de Fernando III o Santo (1217-1252),
que tería participado na conquista de Sevilla en 1284,
e do que José Sanmartín di que puido ser da parroquia
estradense de Santo Estevo de Lagartóns.
Juan Manuel Lorenzo Lorenzo
Naceu en Santa Cristina de Vea (A Estrada). Catedrático
de Latín na Universidade Complutense.
Benito Losada Astray
Naceu en Santiago en 1824 e morreu en San Mamede de Ribadulla
en 1891. Estivo presente no levantamento de Solís en 1846.
E só no último cuarto do século comeza a
súa actividade literaria, con poesías en castelán
e máis tarde en galego.
Antón Losada Diéguez
Naceu en Ourense en 1884 e morreu en Pontevedra en 1929. Político
e escritor que residiu durante moitos anos na Estrada.
O Mestre Martiño
Posiblemente Martiño é o nome do mestre de obras
da igrexa de San Miguel de Sarandón, segundo consta nunha
inscrición na parede exterior do lado sur deste templo.
Xosé Manuel Martínez Oca
Naceu na Estrada en 1942. Autor de numerosos libros e relatos.
Carlos Mella Villar
Naceu no Foxo (A Estrada) en 1930. Foi vicepresidente da Xunta
de Galicia e parlamentario en dúas lexislaturas. Publicou
varios libros e é colaborador asiduo da prensa galega.
Xosé Manuel Mosquera Carbón
Naceu en Moreira (A Estrada) en 1960 e morreu en 1982, tras empezar
os estudios de Maxisterio na Universidade de Santiago e publicar
poemas na revista poética "Dorna". Era coñecido
como Xoseme.
Constantino Neira Baloira
Arcipreste de Tabeirós, publicou algúns traballos
relacionados coa zona.
Xosé Neira Vilas
Naceu en Gres (Vila de Cruces) en 1928. Emigrou a Arxentina,
onde realizou un importante labor cultural dentro da comunidade
galega de emigrados e exiliados e logo trasladouse a Cuba, onde
pasou varias décadas. Hai uns anos volveu de novo a Gres
coa súa dona, a tamén escritora Anisia Miranda,
onde hoxe en día hai unha biblioteca e unha fundación
cultural que levan o seu nome. Autor de varios libros, algúns
deles verdadeiros símbolos da literatura galega contemporánea.
María Xesús Nogueira Pereira
Naceu en Berres (A Estrada) en 1968. Autora de artigos e traballos
especializados sobre literatura, así como coautora de
varios libros.
David Otero Fernández
Naceu en Santiago en 1946 e traballa como profesor na Estrada.
Foi presidente da Asociación Galega do Libro Infantil
e Xuvenil. Autor de varios libros.
Ramón Otero Pedrayo
Naceu en Ourense en 1888 e morreu en Trasalba (Ourense) en 1976.
Membro da Xeración Nós, publicou novelas, ensaios,
poemas e obras de teatro de sobra coñecidos. Segundo sinala
José Sanmartín, os seus primeiros artigos xornalísticos
publicounos na prensa estradense.
Juan Pardo
Naceu en Palma de Mallorca en 1942 fillo dun mariño que
máis tarde foi destinado a Ferrol e que logo chegou a
almirante. Pasa algunhas tempadas na súa casa en San Cristovo
de Remesar (A Estrada), onde ademais de descansar compón
temas.
Rosalía Pazo Maside
Naceu na Estrada en 1956. É pintora, escultora e ceramista
e ten obras en lugares como a Facultade de Bioloxía de
Santiago, o Colexio Marcote de Mondariz e Vigo e a Academia Nós
de Vigo.
Manuel R. Pereira Valcárcel
Naceu en Ouzande (A Estrada) en 1955. Escritor.
Francisco Potel Pardal
Naceu en Xanza (Valga) en 1887 e morreu en 1939. Foi párroco
de Santa María de Lestedo (Boqueixón). Durante
a súa estancia como crego na parroquia boqueixanesa escribiu
varios poemas referentes á comarca.
Manuel Rei Romeu
Naceu en Berres (A Estrada) en 1964. Autor de libros e estudios
especializados en literatura.
Manuel Reimóndez Portela
Naceu na Estrada en 1916 e morreu en 1994. Compaxinou a profesión
de médico con outras moitas ocupacións como a de
alcalde da súa vila natal. É autor de varios libros.
Ánxel Adolfo Rey Ballesteros
Naceu en Codeso (Boqueixón) en 1952. Autor de varios libros.
Ramón Rey Baltar
Naceu en Padrón en 1882 e morreu en Gerli (Arxentina)
en 1969. Destacado médico e galeguista. É autor
de varias coplas relacionadas co Pico Sacro e mais de varios
libros.
Ofelia Rey Castelao
Naceu en Valboa (Arnois, A Estrada) en 1956. Estudiou e doutorouse
en Xeografía e Historia, sendo hoxe profesora titular
de Historia Moderna na Universidade de Santiago de Compostela.
Entre as súas obras, máis de cincuenta entre libros
e artigos, están varios traballos relacionados co Val
do Ulla.
Rodrigo
Moi posiblemente é o nome do promotor da construcción
da igrexa de San Pedro de Orazo (A Estrada), con orixe no século
XI.
Alfonso Daniel Rodríguez Castelao
Naceu en Rianxo en 1886 e morreu en Bos Aires en 1950. A razón
de que citemos aquí o mítico político galeguista
e escritor é que nalgunhas das súas obras pictóricas
e debuxos reflicte paisaxes da Estrada. Ademais, un dos seus
avós era de Vedra, posiblemente da parroquia de Santo
André de Trobe. Recordemos que casou na Estrada en 1912
con Virxinia Pereira, e que tamén alí naceu o seu
fillo Alfonso en 1914, quen morreu en 1928.
Gonzalo Rodríguez Mourullo
Naceu en Calo (Teo) en 1935. É catedrático de Dereito
na Universidade Autónoma de Madrid. Como narrador, foi
membro fundacional do movemento Nova Narrativa Galega.
Bernardo Rodríguez Ribeira
Naceu en San Xián de Vea (A Estrada) en 1853 e morreu
en Bos Aires en 1924. Escribiu relatos e composicións
poéticas para xornais e revistas da emigración.
Álvaro Rodríguez Sanmartín
Naceu en Tabeirós. Autor de ensaios sobre educación.
Celestino Sánchez Rivera
Naceu na Rioxa e chegou a ser cronista oficial de Santiago. Autor
de libros e artigos xornalísticos, algúns deles
relacionados coa comarca.
Juan Ramón Sanmartín Losada
Naceu na Estrada. Estudiou Enxeñería e é
doutor pola Universidade de Colorado (Estados Unidos). Na actualidade
é catedrático de Física na Escola Técnica
Superior de Enxeñeiros Aeronáuticos da Universidade
Politécnica de Madrid. Autor de artigos científicos
e libros.
Francisco Regueiro Moreira
Naceu en Tomonde en 1884, aínda que se criou na parroquia
estradense de San Lourenzo de Sabucedo. Deixou varios escritos
inéditos.
Manuel Sanmartín Puente
Naceu na Estrada. Licenciado en Dereito, publicou traballos sobre
esa disciplina.
Anxos Sanmartín Rei
Nacida na Estrada. Autora de varios estudios sobre literatura.
Goretti Sanmartín Rei
Nacida na Estrada. Autora de varios estudios sobre literatura.
José Sanmartín Sobrino
Naceu na Estrada en 1934. Tras rematar o Bacharelato emigrou
a Venezuela, onde residiu ata 1992, ano no que volveu á
Estrada e no que morreu. Publicou varios libros sobre A Estrada.
Paio Soárez de Tabeirós
Trobador orixinario de Tabeirós (A Estrada), membro da
pequena nobreza medieval galega, e activo na primeira metade
do século XIII. Xunto co seu irmán, Pero Vello
de Tabeirós, desenvolveu a súa actividade poética
na corte nobiliaria de Rodrigo Gómez de Trastámara.
Salvador Soutullo Carolo
Naceu en Barcelona en 1965, fillo de emigrantes de Camporrapado
(Boqueixón).Escritor e un dos impulsores dunha iniciativa
coa que se pretende logra-la unión de tódolos centros
galegos en Europa.
Xosé Dionisio Valladares
Naceu en 1787 e morreu en 1864. Foi abandeirado do Batallón
Literario en 1809, avogado e auxiliar de Fontán na súa
Carta Xeométrica de Galicia. Pai de Avelina, Marcial e
Serxio Valladares.
Avelina Valladares Núñez
Naceu en Vilancosta (Berres, A Estrada) en 1821 no seo dunha
familia fidalga e morreu en 1902. Aínda que non publicou
ningún libro en vida, conserváronse dela poemas
que recentemente foron publicados.
Marcial Valladares Núñez
Naceu en Vilancosta (Berres, A Estrada) en 1825 e morreu en 1903.
Autor da primeira novela en galego publicada modernamente e doutros
libros e poemas.
Serxio Valladares Núñez
Naceu en 1823 e morreu en 1855. Escritor de varias memorias económicas
e de poesías.
Manuel Daniel Varela Buxán
Naceu en Lamas (A Estrada) en 1909 e morreu en 1986. Emigrou
de moi novo a Arxentina, onde fundou con Maruxa Villanueva e
Fernando Iglesias "Tacholas" a Compañía
Gallega Maruja Villanueva, que nun principio se chamara Aires
da Terra. Eles estrearon en 1941 "Os vellos non deben de
namorarse", de Castelao. En 1950 regresa a Galicia. Foi
autor de máis de trinta obras teatrais, moitas estreadas
en Arxentina.
Pedro Varela Castro
É o autor do primeiro libro publicado sobre o concello
da Estrada, do que foi alcalde. Ademais foi impulsor de asociacións
de emigrantes estradenses na Habana, Bos Aires e Montevideo.
Pero Vello de Tabeirós
Trobador de orixe galega, activo probablemente xa na primeira
metade do século XIII. Irmán de Paio Soárez
de Tabeirós, e como aquel desenvolveu a súa arte
na corte de Rodrigo Gómez de Trastámara.
Manuel Ventura Figueroa
Naceu en 1708 en Sorribas (Santa Cristina de Vea, A Estrada)
e morre en 1783. Chegou a ser secretario do Papa, arcebispo de
Laodicea e ministro da Cámara de Castela. Creou unha fundación
benéfica para axudar a pagar os seus estudios a xente
que reunise uns determinados requisitos.
Ramón Verea García
Naceu en 1833 en San Miguel de Curantes (A Estrada). Publicou
varios libros e fundou en Bos Aires o semanario "El Progreso".
Alfredo Vicenti
As orixes deste escritor e político son bastante escuras.
Estímase que naceu en Santiago de Compostela en 1850,
licenciándose en Medicina. Político, xornalista
e autor de interesantes textos sobre o Val do Ulla.
Escríbanos a [email protected]
© A Ulla, Comarca Virtual 1997-2002. Tódolos dereitos
reservados.
|
