|
Pola boca morre o peixe... Pazo de
Oca, A Estrada (c) A. Tarrío 1999
A
lingua
A comarca da Ulla recolle a maioría dos seus trazos
lingüísticos do bloque Occidental, aínda que
pola súa complexidade, extensión xeográfica,
e pola difícil delimitación desta zona, nalgunhas
ocasións aparecen trazos do bloque Central, segundo a
división que se fai no libro "Dialectoloxía
da lingua galega" de Francisco Fernández Rei.
O río Ulla é, en moitas ocasións, o divisor
dunha ou doutra característica da lingua. Non se coñece
ningún estudio da lingua da comarca da Ulla -ou do Ulla
como tamén se di na parte pontevedresa da comarca- que
a abranga tal e como nós a consideramos. O feito de, ademais,
quedar fóra do mapa de comarcalización actual da
Xunta de Galicia fai, se cabe, máis difícil que
se poida concibir un estudio de algo que oficialmente non existe,
aínda que si ten entidade natural desde tempos inmemoriais.
Fernández Rei na división que fai no seu libro
das falas galegas (en bloque Occidental, Central e Oriental),
inclúe a comarca no bloque Occidental; dentro deste na
área Pontevedresa; na subárea Ulla-Umia; e na microsubárea
da Ulla. Precisamente cando fala da área Pontevedresa
di: "Nela inclúense as falas pontevedresas do bloque
Occidental e mailas da comarca da Ulla coruñesa".
Algunhas das características lingüísticas
que a continuación referimos están tiradas do devandito
volume do profesor da Universidade de Santiago:
1.- Ausencia de cheísmo.
2.- Maioritariamente formas cantabamos, cantaramos con acentuación
etimolóxica.
3.- Verbo "caír" (maioritario) no canto de "caer".
4.- Ditongo "oi" en moito, troita, noite, etc.
5.- Paradigma A de deícticos (este, esta, esto).
6.- Vocal temática "e" en colleu, parteu, etc.
7.- "Dou" no IP de dar, que é o que aparece
maioritariamente no galego.
8.- Pronome átono "lle". Esta forma do pronome
de terceira persoa é a maioritaria en Galicia, aínda
que pode aparecer a forma "ñe" e no galego de
Zamora rexístrase unha variante "le".
9.- Primeira persoa do IP da primeira conxugación cantei.
Esta é a forma máis abundante na xeografía
galega.
10.- Terminación "ches" na segunda persoa
do IP (cantaches).
11.- Radical "troux"- maioritario, aínda que
tamén se usa "troug-", fronte a outras variantes
que aparecen en Galicia como "tru(i)-" ou "trux"-.
12. Emprego do suxeito pronominal "ti" no canto de
"tu". A opción que se usa na comarca do Ulla
é característica, en xeral, do galego da Coruña
e Pontevedra, fronte ó "tu" etimolóxico
do resto do galego e falas do sur de Pontevedra.
13.- Se falamos do seseo e da gheada, características
definitorias da nosa lingua, a comarca da Ulla presenta gheada
en toda a súa xeografía; se nos referimos ó
seseo só unha parte da comarca pertencente á provincia
da Coruña presenta seseo explosivo (sapato, socos), mentres
que na provincia de Pontevedra só se aprecia seseo implosivo
(lus, des), o mesmo que nas restantes zonas ullás en terras
coruñesas.
Aínda que, pola súa extensión, algunhas
zonas pontevedresas que están bañadas polo Ulla
presentan seseo, como é o caso de San Miguel e Santa Mariña
de Barcala. Estas, como pertencentes ó Concello da Estrada,
e co río Ulla como referente inescusable, presentan seseo
implosivo e explosivo.
Escríbanos a [email protected]
© A Ulla, Comarca Virtual 1997-2002. Tódolos dereitos
reservados.
|