|
|
Unha pereira en flor na primavera
do 2000 en Socastro (c) H. Neira 2000
A
flora
Aproximadamente a metade do territorio do val do Ulla está
ocupada por bosques; o resto son prados, que cobren ó
redor dun doce por cento da superficie total, terras de cultivo
aproximadamente o trinta por cento, e un dezaoito por cento que
se reparte entre edificacións e estradas ou outras infraestructuras,
superficie que tende a aumentar debido ó crecemento das
poboacións e á construcción de novas casas.
Esta distribución é clave para estudiar a flora
da zona. Citaremos só as especies máis abundantes
ou relevantes, pois un estudio detallado da vexetación
da zona bastaría para encher varios libros. Así,
pois, excluiremos da lista os microorganismos e vexetais inferiores,
é dicir, tódalas bacterias e algas e tamén
os liques, fungos e carrizas, a pesar de seren importantes elementos
do ecosistema, algúns prexudiciais, coma os mildius, que
atacan a moitas plantas, e outros beneficiosos, pois enriquecen
o solo ó descompoñer a materia morta ou ó
fixar o nitróxeno atmosférico. Dedicarémonos
xa que logo exclusivamente ás plantas superiores, tratando
por separado os distintos ecosistemas: fragas, matogueiras, ribeiras
dos ríos, prados, e por último, os ecosistemas
artificiais, as terras de cultivo.
AS FRAGAS
Son un bo exemplo dos típicos bosques mixtos de Galicia,
compostos por un estrato arbóreo, un arbustivo e outro
herbáceo. Podemos atopar estas árbores: carballos
(Quercus robur ou Q. pyrenaica, ou híbridos), sobreiras
(Quercus suber), castiñeiros (Castanea sativa), olmos
(Ulmus campestris), acivro (Ilex aquifolium) e, sobre todo, piñeiros
(Pinus sp.) e eucaliptos (Eucaliptus globulus).
Atoparemos tamén (ou engancharemos neles): fentos (Filicatae),
mimosas (Mimosaceae), xestas (Sarothamnus), toxos (Ulex)...
BOSQUES DE RIBEIRA
Nas ribeiras dos ríos e regatos atópanse ameneiros
(Alnus glutinosa), bidueiros (Betula pubescens), salgueiros (Salix
sp.), freixos (Fresnus excelsior) e loureiros (Laurus nobilis).
MATOGUEIRAS
Nas matogueiras predominan os breixos e as uces (Ericaceae),
os toxos (Ulex sp.) e as silvas (Rubus fruticosus).
A raíz do toxo verde... (c) H. Neira 2000
PRADOS
Nos prados conviven varias decenas de especies, entre gramas,
avea, trebos, margaridas, cardos, dentes de león, ranúnculos,
nabizas e verzas silvestres, "leitugas"...
TERRAS DE CULTIVO
Moitas son as especies cultivadas na Ulla, entre elas as hortalizas. Ofrecemos aquí
unha listaxe das familias máis abundantes.
Son solanáceas o tomate (Solanum lycopersicum), a pataca
(S. tuberosum), os pementos morróns e os de Padrón
(ambos da especie Capsicum anuum). Hai unha cucurbitácea,
o melón (Cucumis melo); e entre as crucíferas,
o ravo (Raphanus sativus), as verzas, o repolo, a lombarda, as
coles de Bruxelas e a coliflor (subespecies de Brassica oleracea),
o nabo (Brassica napus) e os grelos e as nabizas (son a mesma
especie, Brassica rapa, pero as nabizas son os abrollos novos
e os grelos a planta xa con flor).
Hai liliáceas, coma o allo (Allium sativum), a cebola
(Allium cepa) ou os espárragos (Asparragus officinalis);
entre as leguminosas temos as xudías e as fabas (fase
xuvenil e froito de Vicia faba, respectivamente), os feixóns
(Phaseolus vulgaris) e os tirabeques e os chícharos (ambos
son Pisum sativum, pero os primeiros son dunha variedade da que
se aproveita a vaíña, e os segundos doutra, da
que se aproveitan os froitos); cultívase unha rosácea,
a planta dos amorodos (Fragaria vesca); das umbelíferas
cultívanse as cenorias (Daucus carota), e da familia das
compostas aprovéitanse as alcachofas (Cynara solymus)
e a leituga (Lactuca sativa).
Intrépidos agricultores teñen intentado, pero con
pouco éxito, cultivar manises.
O cultivo dos cereais decaeu
moito; o máis habitual é o millo (Zea mays), seguido
polo trigo (Triticum aestivum), e, moi escasamente, centeo (Secale
cereale) e avea (Avena sativa).
Especial importancia teñen as videiras
(Vitis vinifera) nos catro concellos que analizamos, sobre todo,
como xa dixemos, nas parroquias do val do Ulla. Esta é
unha das rexións vitivinícolas máis importantes
de Galicia, anque os seus viños non teñen a categoría
de Denominación de Orixe por non haber producción
uniforme e sendo moi recente a industrial, que en todo caso segue
a ser minoritaria fronte á artesanal. Dános unha
idea da importancia deste "cultivo" o feito de que
case todas as casas teñen viñas, normalmente dispostas
en parras, e adega con lagar e pipotes, aínda que a maior
parte da producción sexa para autoconsumo.
Videiras no Pazo de Ximonde,Vedra. (c) D. Janeiro
1999
Cultívanse decenas de variedades, pero as principais
son: de branco, albariño, collón de mico, catalán
branco; de rosado, americano roxo; de tinto, tintilla, tinto
redondo e alvillo. O resultado do pisado das uvas e da fermentación
do seu mosto son viños ácidos, afroitados e de
baixa graduación alcólica (a penas chegan ós
oito graos), pero moi apreciados xa dende a Idade Media. Xa daquela
viaxaban polo Camiño Real a Compostela, entrando polo
Arco de Mazarelos (a única das portas das murallas que
se conserva), lugar no que existe hoxe en día unha placa
conmemorativa de tal circunstancia.
Pero estes viños poden usarse ademais para a obtención
por destilación das famosas augardentes da Ulla; as uvas
pisadas, o bagazo, tamén poden dar augardente por destilación;
por último, a augardente de máis graduación
e máis cara, pola escasez da materia prima, é a
de borra, que se obtén da destilación dos pousos
do viño.
Como se ve, das viñas, coma dos porcos, apróveitase
todo: o froito, as uvas, que se poden consumir directamente;
o zume ou mosto; o viño, producto da fermentación
alcólica do mosto por parte do fungo Saccharomyces ellipsoideus,
da familia das levaduras; as augardentes, obtidas por destilación
do viño ou de residuos; e se unha bacteria do xénero
Acetobacter estraga o viño non hai que preocuparse, pois
ó final obterase un excelente vinagre.
O resto da producción de alimentos vexetais corre a cargo
das árbores froiteiras,
entre as cales temos pexegueiros (Prunus persica), cerdeiras
(Prunus avium), figueiras (Ficus carica), nogueiras (Juglans
regia), maceiras (Malus sylvestris), pereiras, pereiros e codorneiros
(Pyrus communis), nespereiros (Mespilus germanica), marmeleiros
(Cydonia oblonga), ameixeiras (Prunus domestica); antigamente
os froitos das oliveiras (Olea europaea) do Pazo de Ortigueira
usábanse para elaborar aceite. Aproveitamos para recordar
aquí unha relación de gastos nunha homenaxe ós
bispos de Lugo, Mondoñedo, Ourense e Astorga, achegada
polo cóengo fabriqueiro da Catedral de Santiago o 11 de
decembro de 1745. Nela sinálanse 290 reás e 16
maravedís gastados polos "propios que foron a varias
partes e trouxeron pescado, perdices, etc, e froita de Ribadavia
e da Ulla", así como 206 reás "pola froita
que se comprou no Ribeiro, na Ulla e nesta cidade".
Recentemente apareceu outro "cultivo", o de árbores ou arbustos de xardín,
como camelieiras (Camelia japonica). Cultívanse tamén
polas súas flores especies como os caraveis (Dianthus
caryophyllus) e gladiolos (xénero Gladiolus) que se destinan
á exportación.
A camelia, a flor da camelieira. Socastro.
Vedra (c) H. Neira 2000
Por último dicir que nos pazos
se poden atopar especies vexetais pouco frecuentes, principalmente
no de Oca, que recibe a denominación de "O Versalles
Galego" pola beleza dos seus xardíns, onde abundan
as especies exóticas, traídas desde hai séculos
de América, Asia, África e Oceanía.
Escríbanos a [email protected]
© A Ulla, Comarca Virtual 1997-2002. Tódolos dereitos
reservados.
|
