УРОК 3 – LECIONO 3

Metodo de produktado [10] de celulozo

En Finnlando estas ellaborita metodo por ricevo de celulozo por produktado [10] de papero, analogia al la ordinara senfibrigo [8], sed [5] postulanta [9] uzon de plialtigita premo. Ĝi kombinas negrandan [4] elspezon de energio, tipan por la mekanika metodo de senfibrigo [8], kun [8] alta kvalito de celulozo, kiun donas la termika-mekanika metodo.

Celulozo, ricevata [9] per [7] la nova metodo, laŭ [8] sia [2] kvalito estas sama, kiel ĉe [8] la termika-mekanika metodo, sed [5] por ĝia produktado [10] oni [2] elspezas je [8] 40 [1] procentoj malpli multe [3] da [6] energio.

Камэнтары – Komentoj

1. Колькасныя лічэбнікі: 0 – nul, 1 – unu, 2 – du, 3 – tri, 4 – kvar, 5 – kvin, 6 – ses, 7 – sep, 8 – ok, 9 – naŭ, 10 – dek, 11 – dek unu, 12 – dek du, 20 – dudek, 21 – dudek unu, 69 – sesdek naŭ, 73 – sepdek tri, 88 – okdek ok, 99 – naŭdek naŭ, 100 – cent, 215 – ducent dek kvin, 1000 – mil, 1999 – mil naŭcent naŭdek naŭ, 2001 – du mil unu, 1 000 000 – miliono.

Колькасныя лічэбнікі ня могуць мець канчаткаў -j і -n (апроч miliono і формы unuj) і не ўплываюць на склон назоўніка: Mi vidas homojn. Mi vidas du homojn. Парадкавыя лічэбнікі ўтвараюцца з дапамогай канчатка -a: naŭa – дзявяты. Канчатак -o пераўтварае лічэбнік у назоўнік (unuo – адзінка), а канчатак -e – у прыслоўе (due – па-другое).

2. У адрозьненьне ад беларускай мовы, прыналежны займеньнік sia (свой) ужываецца толькі ў трэцяй асобе: Mi vidas mian aŭtomobilon – я бачу свой (мой) аўтамабіль. Vi vidas vian aŭtomobilon – ты бачыш свой (твой) аўтамабіль. Li vidas sian aŭtomobilon – ён бачыць свой (г.зн. ягоны ўласны) аўтамабіль. Li vidas lian aŭtomobilon – ён бачыць ягоны (г.зн. іншага чалавека) аўтамабіль.

Неазначальна-асабовы займеньнік oni на беларускую мову не перакладаецца (але часам яго зручна перакладаць словам «людзі»): tion oni facile komprenas – гэта лёгка разумеюць (гэта лёгка зразумелае).

3. Прыслоўе – multe – многа, шмат.

4. Часьціца ne (не) ўжываецца самастойна і ў спалучэньні зь іншымі часьцінамі мовы (Ne, mi ne bezonas – не, мне не патрэбна), а таксама ў выглядзе прыстаўкі: nefacila – нялёгкі, nekompreno – неразуменьне, neorganika kemio.

5. Злучнік sed – але, а, ды: Tiu ĉi laboro estas necesa, sed nesimpla.

6. Часам для выражэньня роднага склону замест прыназоўніка de ўжываецца прыназоўнік da – паміж словамі, адно зь якіх азначае больш або менш пэўную колькасьць, а другое – няпэўнае цэлае, зь якога гэтая колькасьць бярэцца: kilogramo da fruktoj; grupo da homoj; tiu laboro postulas multe da tempo – гэтая праца патрабуе шмат часу.

7. Значэньне творнага склону перадаецца прыназоўнікам per, які звычайна на беларускую мову не перакладаецца (часам перакладаецца словамі «праз», «пры дапамозе»): per pedalo.

8. Прыназоўнікі: kun – з (kun alta kvalito; kunlabori – супрацоўнічаць); ĉe – у, ля, каля, за (ĉe neceso); sen – без (sen afero; senlabora – беспрацоўны, senigi – пазбавіць); laŭ – па, згодна, паводле (laŭ mia opinio – на маю думку); je – прыназоўнік, які ня мае самастойнага значэньня, ён ужываецца ў тых выпадках, калі няясна, які прыназоўнік трэба ўжыць: je tri procentoj pli utila.

У беларускай мове прыназоўнікі кіруюць склонамі. У эспэранта пасьля прыназоўніка стаіць звычайна назоўнік з канчаткам -o, г.зн. у назоўным склоне. Калі ж пасьля прыназоўніка ўжыты вінавальны склон, то гэта залежыць не ад прыназоўніка, а ад іншых прычынаў.

9. Дзеепрыметнікі цяперашнега часу ўтвараюцца з дапамогай суфіксаў -ant- (актыўныя) і -at- (пасіўныя): registranta – які рэгіструе, registrata – якога рэгіструюць, komprenanta – які разумее, komprenata – якога разумеюць. Дзеепрыметнікі будучага часу ўтвараюцца з дапамогай суфіксаў -ont- (актыўныя) і -ot- (пасіўныя): registronta – які будзе рэгістраваць, registrota – якога будуць рэгістраваць. Зьвярнеце ўвагу: estinta – былы, колішні, estanta – сучасны, цяперашні, estonta – будучы.

10. Суфікс -ad- азначае працяглае дзеяньне: projekti – projektado (праектаваньне).

Словы – Vortoj

Produkti – вырабляць, ствараць, ricevi – атрымліваць, papero – папера, ordinara – звычайны, fibro – валакно, фібра, postuli – патрабаваць, uzi – карыстацца, ужываць, alta – высокі, premi – ціснуць, kombino – спалучэньне, granda – вялікі, elspezi – расходаваць, выдаткоўваць, tipa – характэрны, тыповы, kvalito – якасьць, уласьцівасьць, doni – даваць, termika – цеплавы, тэрмічны, sama – такі ж самы.