 |
 |
| มงคลชีวิต ๓๘ ประการ |
|
มงคลคาถาที่ ๓๓ การเห็นอริยสัจ พระไตรปิฎก
เล่ม ๒๕ ขุททกนิกาย ขุททกปาฐะ ข้อ ๕-๖ [๕]
ข้าพเจ้าได้สดับมาแล้วอย่างนี้
พระผู้มีพระภาคตรัสพระคาถาตอบว่า การไม่คบคนพาล ๑ การคบบัณฑิต ๑ การบูชาบุคคลที่ควรบูชา ๑ นี้เป็นอุดมมงคล การอยู่ในประเทศอันสมควร ๑ ความเป็นผู้มีบุญอันกระทำแล้วในกาลก่อน ๑ การตั้งตนไว้ชอบ ๑ นี้เป็นอุดมมงคล พาหุสัจจะ ๑ ศิลป ๑ วินัยที่ศึกษาดีแล้ว ๑ วาจาสุภาสิต ๑ นี้เป็นอุดมมงคล การบำรุงมารดา-บิดา ๑ การสงเคราะห์บุตรภรรยา ๑ การงานอันไม่อากูล ๑ นี้เป็นอุดมมงคล ทาน ๑ การประพฤติธรรม ๑ การสงเคราะห์ญาติ ๑ กรรมอันไม่มีโทษ ๑ นี้เป็นอุดมมงคล การงดการเว้นจากบาป ๑ ความสำรวมจากการดื่มน้ำเมา ๑ ความไม่ประมาทในธรรมทั้งหลาย ๑ นี้เป็นอุดมมงคล ความเคารพ ๑ ความประพฤติถ่อมตน ๑ ความสันโดษ ๑ ความกตัญญู ๑ การฟังธรรมโดยกาล ๑ นี้เป็นอุดมมงคล ความอดทน ๑ ความเป็นผู้ว่าง่าย ๑ การได้เห็นสมณะทั้งหลาย ๑ การสนทนาธรรมโดยกาล ๑ นี้เป็นอุดมมงคล ความเพียร ๑ พรหมจรรย์ ๑ การเห็นอริยสัจ ๑ การกระทำนิพพานให้แจ้ง ๑ นี้เป็นอุดมมงคล จิตของผู้ใดอันโลกธรรมทั้งหลายถูกต้องแล้ว ย่อมไม่ หวั่นไหว ๑ ไม่เศร้าโศก ๑ ปราศจากธุลี ๑ เป็นจิตเกษม ๑ นี้เป็นอุดมมงคล เทวดาและมนุษย์ทั้งหลาย ทำมงคลเช่นนี้แล้ว เป็นผู้ไม่ปราชัย ในข้าศึกทุกหมู่เหล่า ย่อมถึงความสวัสดีในที่ทุกสถาน นี้เป็นอุดมมงคลของเทวดาและมนุษย์เหล่านั้น ฯ จบมงคลสูตร มงคลคาถาที่ ๓๓ การเห็นอริยสัจมงคลที่
๓๓ คือ การเห็นอริยสัจ หมายถึง การเห็นความเป็นอริยสัจ ๔ ซึ่งมี "เมื่อยังมองไม่เห็นฝั่งผู้ที่ตกอยู่ในทะเลย่อมว่ายวนอยู่ในห้วงทะเลนั้น โดยไม่รู้จุดหมายฉันใด เมื่อยังไม่เห็นอริยสัจ บุคคลก็ย่อมเวียนว่ายตายเกิดในทะเลทุกข์แห่งวัฏสงสาร โดยไม่รู้จบสิ้นฉันนั้น" |
 |
|
มงคลชีวิต ๓๘ ประการ
อริยสัจ
๔ อริยสัจ
๔ คือ ความจริงที่มีอยู่คู่โลกแต่ไม่มีใครเห็น จนกระทั่งพระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสรู้
คือ ทั้งรู้และเห็นแล้วทรงชี้ให้เราดู ได้แก่ ถ้าจะเปรียบกับโรค
คนทุกคนในโลกนี้
ล้วนแต่มีความทุกข์กันทั้งนั้น เหมือนคนป่วยแต่ก็ไม่รู้ว่าป่วยจากอะไร
อะไรเป็นสาเหตุ จะแก้ไขรักษาให้หายป่วยหายทุกข์ได้อย่างไร ในมงคลนี้
เราจะมาศึกษากันให้เข้าใจถึงแก่นแท้ของชีวิตกันล่ะเอาให้รู้กันเลยว่าที่เราทุกข์ๆ
กันอยู่ทุกวันนี้น่ะ มันมีสาเหตุมาจากอะไรแล้วเราจะได้รีบปฏิบัติเพื่อให้พ้นทุกข์กันเสียที
อริยสัจที่
๑ ทุกข์ พระองค์ได้ทรงแยกแยะให้เราเห็นว่า
ความทุกข์นี้มีถึง ๑๑ ประเภทใหญ่ๆ ด้วยกัน แบ่งออกเป็น ๒ ลักษณะ ได้แก่
๑.สภาวทุกข์
คือ ทุกข์ประจำ เป็นความทุกข์ที่หลีกเลี่ยงไม่ได้เป็นสภาพธรรมดาของสัตว์
ซึ่งเมื่อเกิดแล้วต้องมีทุกข์ชนิดนี้
มี ๓ ประการได้แก่ ศาสนาอื่นๆ
ในโลก อย่างมากที่สุดก็บอกได้เพียงว่า ความแก่ ความเจ็บ ความตาย เป็นทุกข์
ส่วนการเกิดกลับถือว่าเป็นสุข เป็นพรพิเศษที่ได้รับประทานจากสรวงสวรรค์
แต่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์ทรงทำสมาธิมามาก ทรงรู้แจ้งโลกด้วยดวงปัญญาอันสว่างไสว และชี้ให้เราเห็นว่า การเกิดนั้นแหละเป็นตัวทุกข์ ทุกข์ตั้งแต่ต้องขดอยู่ในท้อง
พอจะคลอดก็ถูกบีบรัดดันออกมา ถ้าเลิกเกิดได้เมื่อไหร่ก็เลิกทุกข์
อีกอย่างหนึ่งที่คนมักเข้าใจไขว้เขวกัน
ก็คือ คิดว่าชราทุกข์นี่จะมีเอาก็ต่อเมื่ออายุ ๖๐-๗๐ปี ๒.ปกิณณกทุกข์ คือ ทุกข์จร เป็นความทุกข์ที่เกิดจากจิตใจหย่อนสมรรถภาพ ไม่อาจทนต่อเหตุภายนอกที่มากระทบตัวเราได้ ผู้มีปัญญารู้จักฝึกควบคุมใจตนเอง สามารถหลีกเลี่ยงทุกข์ชนิดนี้ได้ ทุกข์จรนี้มีอยู่
๘ ประการ ได้แก่ นี่คือผลการวิจัยเรื่องทุกข์ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า
พระองค์ทรงเป็นเหมือนแพทย์ผู้ชำนาญโรค สามารถแยกแยะอาการของโรคให้เราดูได้อย่างละเอียดชัดเจน
"ทุกฺขํ
อริยสจฺจํ ปริญฺเญยฺยํ" อริยสัจ คือ ทุกข์ อันเราพึงกำหนดรู้
อริยสัจที่
๒ สมุทัย แต่พระสัมมาสัมพุทธเจ้า
ทรงฝึกสมาธิมามาก พระองค์ทรงทำใจให้ใสเข้าถึงธรรม พระองค์บัญญัติศัพท์เรียกว่าตัณหา
คือ ความทะยานอยากในใจของเราเอง แบ่งเป็น ๓ ประเภทคือ ๑.กามตัณหา
ความอยากได้ เช่น อยากได้เงิน อยากได้ทอง อยากสนุก อยากมีเมียน้อย
๒.ภวตัณหา
ความอยากเป็น เช่น อยากเป็นนายกรัฐมนตรี อยากเป็นใหญ่เป็นโต อยากเป็นทหาร
อยากเป็นตำรวจ ฯลฯ ๓.วิภวตัณหา
ความอยากไม่เป็น เช่น อยากไม่เป็นคนจน อยากไม่เป็นคนแก่ อยากไม่เป็นคนขี้โรค
ฯลฯ พระสัมมาสัมพุทธเจ้าเป็นเหมือนแพทย์ผู้ชำนาญทรงแยกแยะชี้สาเหตุของโรคสาเหตุของทุกข์
ให้เราเห็นว่ามาจากอะไร เชื้อโรคชนิดไหนกิเลสชนิดใด "ทุกฺขสมุทโย
อริยสจฺจํ ปหาตพฺพํ" อริยสัจ คือ ทุกข์สมุทัย อันเราพึงละ อริยสัจที่
๓ นิโรธ ศาสดาของศาสนาอื่นๆ
เนื่องจากฝึกสมาธิมาน้อย หรือปฏิบัติไม่ถูกทาง จึงไม่ทราบว่า ความหมดทุกข์ที่แท้จริงเป็นอย่างไร
ก็ได้แต่สมมติกันขึ้นว่า คือ การได้ไปอยู่บนสวรรค์กับพระผู้เป็นเจ้า
เป็นการสร้างความฝันลมๆ แล้งๆ "ทุกฺขนิโรโธ
อริยสัจฺจํ สจฺฉิกาตพฺพํ" อริยสัจ คือ ทุกขนิโรธะ อันเราพึงทำให้แจ้ง
อริยสัจที่
๔ มรรค แต่พระสัมมาสัมพุทธเจ้า
พระองค์ทรงเป็นเหมือนแพทย์ผู้ชำนาญเห็นเหตุที่ทำให้เกิดโรค เกิดทุกข์ชัดเจน
แล้วก็ทรงสอนเราว่า ที่เราป่วยเราทุกข์ก็เพราะเจ้าตัณหา ซึ่งเปรียบเหมือนเชื้อโรคนี่เอง
ถ้าต้องการหายจากโรคก็ต้องกำจัดเจ้าเชื้อโรคนั้นให้หมดไป โดยพระองค์ทรงมอบยาดีไว้ให้เราใข้กำจัดเชื้อโรคนั้นด้วย
ซึ่งก็คือ มรรค ซึ่งเป็นข้อปฏิบัติเพื่อให้ใจหยุดใจนิ่ง ปราบทุกข์ได้
รวม ๘ ประการ ได้แก่ ๑.สัมมาทิฏฐิ
มีความเห็นชอบ เบื้องต้นคือ ความเห็นถูกต่างๆ เช่นเห็นว่าพ่อแม่มีพระคุณต่อเราจริง
ทำดีได้ดีทำชั่วได้ชั่วจริง โลกนี้โลกหน้ามีจริง ฯลฯ เบื้องสูงคือ
เห็นทุกข์ เหตุให้เกิดทุกข์ ความดับทุกข์และวิธีปฏิบัติเพื่อดับทุกข์
นั่นเอง ๒.สัมมาสังกัปปะ
มีความคิดชอบ คือ คิดออกจากกาม คิดไม่ผูกพยาบาท คิดไม่เบียดเบียน ไม่ทำให้ใครเดือดร้อน
๓.สัมมาวาจา
เจรจาชอบ คือ ไม่พูดปด ไม่พูดส่อเสียดให้เขาแตกแยก ๔.สัมมากัมมันตะ
ทำการงานชอบ คือ ไม่ฆ่าสัตว์ ไม่ลักทรัพย์ และประพฤติพรหมจรรย์ เว้นจากการเสพกาม
๕.สัมมาอาชีวะ
เลี้ยงชีพชอบ คือ เลิกการประกอบอาชีพเลี้ยงชีวิตในทางที่ผิด แล้วประกอบอาชีพในทางที่ถูก
๖.สัมมาวายามะ
มีความเพียรชอบ คือ เพียรป้องกันบาปอกุศลที่ยังไม่เกิดให้เกิดขึ้น
เพียรละบาปอกุศลที่เกิดขึ้นแล้วให้หมดไป เพียรสร้างกุศลคุณความดีที่ยังไม่เกิดให้เกิดขึ้น
และเพียรบำรุงกุศลคุณความดีที่เกิดขึ้นแล้วให้เจริญงอกงามยิ่งขึ้น
๗.สัมมาสติ
มีความระลึกชอบ คือ ไม่ปล่อยใจให้ฟุ้งซ่าน มีสติรู้ตัวระลึกได้ หมั่นพิจารณาเห็นกายในกาย
เวทนาในเวทนา จิตในจิต ธรรมในธรรม อยู่เสมอ ๘.สัมมาสมาธิ
มีใจตั้งมั่นชอบ คือ มีใจตั้งมั่นหยุดนิ่ง ซึ่งก็คือฌานชั้นต่างๆ ไปตามลำดับ ศีล แยกออกเป็น
สัมมาวาจา สัมมากัมมันตะ สัมมาอาชีวะ สมาธิ
แยกออกเป็น สัมมาวายามะ สัมมาสติ สัมมาสมาธิ ปัญญา
แยกออกเป็น สัมมาทิฏฐิ สัมมาสังกัปปะ มรรคทั้งแปดข้อนี้ให้ปฏิบัติไปพร้อมๆกัน
ซึ่งว่าเกิดได้ขณะใจหยุดนิ่งเป็นสมาธิ ทำให้เห็นอริยสัจได้อย่างชัดเจน
และพ้นทุกข์ได้เป็นเรื่องของการฝึกจิตตามวีถีของเหตุผล ไม่ต้องไปวิงวอนพระเจ้าหรือใครๆ
"ทุกฺขนิโรธคามินี
ปฏิปทา อริยสจฺจํ ภาเวตพฺพํ" อริยสัจ คือ ปฏิปทาให้ถึงความดับทุกข์
อันเราพึงบำเพ็ญ การเห็นอริยสัจ
การเห็นอริยสัจ
แต่ละข้อจะต้องเห็นถึง ๓ รอบ รวม ๔ อริยสัจเท่ากับเห็นถึง ๑๒ ครั้งเราเรียกรอบ๓
อาการ๑๒ ของอริยสัจ ถ้าจะเปรียบก็เหมือนการรู้เรื่องยา
จะเป็นความรู้ที่บริบูรณ์ ก็ต้องรู้อย่างนี้คือ รู้ว่า
นี่เป็นยา รู้ว่า
ยานี้ควรกิน รู้ว่า
ยานี้เราได้กินแล้ว การเห็นอริยสัจนี้
พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงสอนว่า เมื่อเห็นข้อใดข้อหนึ่งข้อที่เหลือก็จะเห็นหมด อานิสงส์การเห็นอริยสัจ
เมื่อเราเข้าถึงธรรม
เห็นอริยสัจด้วยญานของธรรม เราก็จะเข้าถึงความเป็นไปอันแท้จริงของโลกและชีวิตว่ามีแต่ทุกข์
เป็นความเข้าใจที่เข้าไปในใจจริงๆ
เวลามีความทุกข์หรือไปทำอะไรไม่ดีเข้า ก็จะเห็นเลยว่าบาปมันเกิดขึ้นที่ใจอย่างไร
เมื่อรู้เห็นเข้าใจอย่างนี้แล้ว
ย่อมมีใจตั้งมั่นอยู่ในความดี หมั่นบำเพ็ญอริยมรรคมีองค์ ๘ ทำใจหยุด
ใจนิ่ง มีศีล สมาธิ ปัญญา สว่างไสว มรรค ๘ เกิดขึ้นพร้อมบริบูรณ์ที่ใจก็หยุดนิ่งละเอียดลงทุกทีๆ
กิเลสต่างๆ ก็ค่อยๆ ร่อนหลุดไปจากใจ จนหมดกิเลสเป็นพระอรหันต์ พ้นจากการเวียนว่ายตายเกิดในวัฏสงสารได้
(พุทธพจน์) จบมงคลคาถาที่ ๓๓ การเห็นอริยสัจ |