||||||||||||||||||||ANASAYFA||||||||||||||||||||
||GMDSS|| ||INMARSAT|| ||CYRO PUSULA|| ||NAVTEX|| ||EPIRB|| ||COSPAS-SARSAT|| ||DSC|| ||ECHO SOUNDER||
||CAS MODUL|| ||GPS|| ||HIPERBOLIK SEYIR|| ||PARAKETELER|| ||RADAR|| ||RDF|| ||SATNAV|| ||TELEKS||
HİPERBOLİK SEYİR - LORAN
Bugün hiperbolik seyir radar tekniği ile birleşerek basıtlikten kurtul muş ve çok ilerlemiştir. Katod tüpünün büyük ilerlemeler kaydetmesiyle telsiz dalgala rının havadaki hızını ölçmek mümkün olmuştur. Gemimizde bulunduracağımız bir alı cı ile bilinen bir istasyondan gönderilen telsiz dalgaları alınabilir. Bu dalgaların hava daki hızları bilindiğinden sahildeki verici istasyonla aramızdaki mesafeyi bulmak mümkün olur.
Telsiz dalgalarının havadaki hızları ışık hızına eşittir. Yani saniyede 186 000 mil veya saniyenin 6 milyonda biri kadar bir zamanda bir deniz mili kat eder. Katod tüpü bu kadar kısa bir zaman ölçtüğünde elimizde bir stop watch ın olduğunu kabullenebiliriz.
Bu sistemi şayet aşağıdaki şekilde kullanırsak gemi seyrinde uygulama sı daima mümkün olur. İki sahil istasyonu olduğunu kabul edelim. Bu sahil istasyonla rının kısa darbeler halinde aynı anda işaretler gönderdiğini kabul edelim. Gemide bu lunduracağımız bir alıcı ile bu işaretleri alalım. Yalnız buradaki alıcı yukarıdada işaret ettiğimiz gibi bir katod tüpüdür. Bu tüp aldığı işaretleri ekranında istediğimiz şekilde gösterir. Eğer biz bu işaretleri gemide aynı zaman içinde almışsak geminin istasyonla ra olan uzaklığı aynıdır. Çünkü bu iki istasyon tarafından gönderilen işaretler aynı me safeyi kat etmişlerdir. Bunun manası gayet açıktır. Böyle bir eşit alma olabilmesi için geminin iki istasyonu birleştiren hattın merkezinde olması lazımdır. Şekle dikkat edile cek olursa gerçekte bu nokta bir değil sonsuzdur. Bu sonsuz noktaların geometrik yeri de bu iki istasyonu birleştiren hattın ortasından çizilen dik hattın üzeridir. Bu hattın üzerindeki her nokta bu iki istasyona aynı mesafededir.
Daha doğru olarak bu iki istasyonun bulunduğu haritayı alarak istasyon ları bir hat ile birleştirelim. Yukarıda söylediğimiz gibi bu iki merkeze aynı mesafede olan noktaların geometrik yerini bulalım. Bu doğru bir hattır. Bu hattın üzerindeki her nokta bu iki istasyona aynı mesafede olduğundan bu istasyonların aynı zamanda yayın lanan telsiz dalgaları bize aynı zamanda ulaşacaktır.
Yukarıda açıkladığımız şekil bir geminin iki istasyona olan mesafesini aynı olduğundan kabul ettiğimiz durumdaydı. Bu durum olmadığını yani uzaklıkların birbirine eşit olmadığını kabul ettiğimize göre yakın olan istasyonun işareti önce uzak olan işaretlerin istasyonu daha sonra alınacaktır. Bu aradaki zaman farkını elimizdeki vasıtalarla ölçebiliriz.
Şunu hemen belirtelim ki bu eşit olmayan mesafeler içinde sonsuz mev kiler vardır. Bu başka olan yerler tabii olarak tamamiyle coğrafidir.Bu mevkilerin geo metrik yerleri ise düz bir hat değil bir bir hiperboldür.
LORAN :
Loran kelimesi ( long range navigational ) kelimelerinin baş harfleridir. Bu sistemde kullanılan esaslar gayet basittir. Yalnız gemi seyrinde ve deniz üzerinde uzun uçuşlar kullanıldığı zaman yapılır.
Bu sistemin kullanılabilmesi için birbirinden en az 600 mil uzakta mon te edilmiş istasyon gruplarına ihtiyaç vardır. Bu istasyonların yaydığı işaretler darbe ler halindedir. Yalnız ana ile esir istasyonlar aynı anda yayına başlamazlar. İlk yayın ana istasyonlar tarafından yapılır. Esir istasyon ile sabit bir geçikmeden sonra işaret yayıma başlar. Bu bizim için lazım olan zaman farkı değildir.
Burda bir vardiya kaptanın en fazla ilgilendirecek olan durum hangi cihazı kullanacağıdır. Loran işaretleri yalnız loran cihazı ile alınır.
Bu cihazında diğerleri gibi basit bir anteni vardır. Alıcısıda bir radyo alıcısına benzer. Yalnız küçük değişiklikler yapılarak yapılarak elverişli duruma geti rilmiştir.
Mesela alıcının çıkış katı radyolarda olduğu gibi bir hoparlör değil bir katod tüpüdür.Bu katod tüpünde alınan işaretleri görürüz.
Bir loranın çalışma prensibi :
1- Kısa palslardan oluşan radyo sinyalleri birçok sahil istasyonundan devamlı olarak yayın yapar. Bu yayın aralıksız devam eder.
2- Bu sinyaller gemiye aynı hız ile ulaşır ve gemideki loran alıcısı ile alınır.
3- Eğer gemimiz iki istasyondan farklı uzaklıkta ise yakın olunan istasyonun sinyali ni daha çabuk alır.
4- İki ayrı çift loran istasyonunu sinyali ayrı ayrı alınıp eğrileri veya zaman farkları tespit edilir.
5- Özel cetvel veya haritalar yardımı ile ölçülen zaman forluna göre bir eğri tayin edi lir. Bu eğri hiperbolik bir eğri olup line of position adını alır. Kısaca lop diye gös terilir. Gemimiz bu eğri üzerinde herhangi bir noktadadır.
6- Gemimizin hakiki yerini tespit etmek için iki ayrı lop eğrisi bulunur.Bu iki eğrinin kesim noktası gemimizin bulunduğu mevkide olur.
LORAN ÇEŞİTLERİ :
1- Loran A :
Genel çalışma alanı şekil 12-5 te gösterilen loran a sistemi hiperbo
lik mevki hataları meydana getiren bir sistemdir. Hiperbol hatları loran sahil istas yonlarından yaynlanan palsarın arasındaki zaman farkı ile tanımlanır. Herhangi bir karışmaya sebeb olmadan zaman arlıkları ölçülüp hiperbolik mevki hatları belirlene bilir.
Sistemdeki mevcut istasyonlar çalışma frekansı ile pas tekrarlama.
frekans ile tanımlanır. Bu sistemde hiperbolik hatlar şekil 12-3 te görüldüğü gibi ana ve esir olarak iki istasyondan yayınlanan bağımlı sinyallerle meydana getirilir.Sinyal ler 2 msn civarında bir eş zamanlama ile yayınlanır.
İstasyonların ayrımı kullanılan frekans ve pals tekrarlama frekansıyla sağlanır. Sistemle 1-4 kanal olarak adlandırılan 4 frekans ayrılmıştır. Bu frekanslar 1950 , 1850,1900, 1750 kHz dir. Bu frekanslardaki ana pals tekrar frekansları
Özel : saniyede 20 pals, pals aralığı 50000 msn
Alçak : saniyede 25 pals, pals aralığı 40000msn
Yüksek : saniyede 33 pals pals aralığı 30000 msn
Kullanılan pals tekrarları aralıklı tablo 12-1 de verilmiştir.
Loran A alıcıları belirtilen frekans ve tekrarlama frekanslarında istas yon seçip bu istasyonlarda zaman aralıklarını mikro saniye olarak ölçen bir osi laskop olarak düşünülebilir. Alıcı istenen bir istasyona ayarlandıktan sonra iki istasyonun palsları seçilen pals tekrarlama frekansına göre crt üzerine getirilir. Daha sonra alınan palslardan birini zaman gecikmesi uygulanarak iki pals üst üste getirilir ve zaman farkı gösterge üzerinden okunur. Bulunan zaman farkı değeri hiperbolik eğri göstergelerini gösterir. Aynı işlem birbaşka loran a istas yon çifti için tekrarlanır ve ikinci bir hiperbolik eğri değeri elde edilir. Bu iki eğri ile loran haritasında iki eğri değerinin hiberbolleri elde edilir. Bu kesişme noktası geminin bulunduğu mevkidir.
Zaman farklarını ölçmede iyonesferin olumsuz etkileri vardır. 1,5-2
MHz de iyonesferik yayılma özellikleri çeşitli mesafelerde yer ve gök dalgalarının bir likte alınmasına neden olur. Bu durumda istasyonlardan birinden gök dalgası ile alı nan pals ikinci istasyonun yer dalgası ile pals arasındaki farkın ölçümü yanlış sonuçlar verir. Alınan dalgaların yer veya gök dalgası olup olmadığını anlamak için loran A alı cısında özel bir kontrol düğmesi kullanılır. Bu sistem diğer hiperbolik sistemlere göre daha az karışıktır.
Loran C :
Bu sistem yayın grubu ana istasyon ve birkaç yardım istasyonundan meydana gelir. Loran A dan farkı yardımcı istasyonların yayımının daha çok gecik tirilmiş olarak yapılmasıdır. Loran C için 90 – 110 kHz frekansları ayrılmıştır. Loran A daki tek palsa karşılık bir zaman integrali sağlamak için 1000 mikro saniye aralıklı 8 pals kullanılır. Bir istasyon grubunun seçilebilmesi için loran C de 48 ayrı pals tek rarlama frekansı kullanılmaktadır. Loran C istasyonları dünya üzerinde aşağıdaki şekil lerden birine göre grup oluştururlar.
Loran C sisteminde ana yardımcı istasyonların pals sayısı ve pals aralık ları aşağıda gösterildiği gibidir. Ana istasyon 9 pals yardımcı istasyonlar ise 8 pals gönderirler. Ana istasyonun son pals aralığı diğerlerinden farklıdır.
Loran C sisteminde çeşitli kodlarda pals tekrarlama aralıkları mikrosaniye olarak tab lo 12-2 de verilmiştir. Tablodaki yardımci istasyonlar alıcıda uygun tekrar frekansına zamanlama ile uyarlanır.
Zaman farkları ise uygun ana ve yardımcı istasyon palslarının şeklinin karıştırılması ile elde edilir. Pals şeklinin karşılaştırılmasından başka loran C nin önemli bir diğer özelliği hassas ayar için taşıyıcı dalgalarının karşılaştırılmasıdır. Bu işlem cihazın hassasiyetini arttırır.
DECCA NEVİGATOR
Hiperbolik radio navigasyon sistemi dahil sisteme dahil olan decca nevigatör 70-130 khz frekans bandında çalışan yer transmisyon zincirinden ibarettir. Sinyaller vericiden bir kaç yüz mil mesafeden alınabilir. Decca nevigatör sistemin yüksek hassasiyete te meli olan hiperbolik geometri ve onun kullanıldığı faz karşılaştırılmasından doğar.
Bir decca zinciri üçlü vericiden müteşekkil olup ortada ana verici ve çevrede yardımcı vericiler mevcutur. Kırmızı yeşil ve menekşe olarak dizayn edilen yardımcı istasyon lar ana istasyondan 50 ile 100 mil mesafededirler. Ne decca yıldız verici sistemin si metrikliği nede ana vericinin yardımcı vericilere olan mesafesi kritiktir. Sinyal trans misyonu yardımcı sinyaller ana istasyonda kilitlendiğinde yayınlanan sinyaller sürekli modüle edilmemiş radyo dalgaları halindedir. Bunun sürekli modüle ve ana yardımcı istasyonlarından harmonik olarak transmit edilen radyo dalga frekansı kabaca 14 khz olup kesin değeri zincirden zincire değişir. Ana ve yardımcı istasyon arasındaki faz senkronizasyonun alıcıdaki faz farkı değişmeyen ana ve yardımcı istasyon boyunca hi perbolik mevkii hattını teşkil eder.
OMEGA SİSTEMİ
Omega mevki sistemi VLF de çalışan sahil transmisyonu ve gemi alıcı şebekesinden ibarettir. Gemi tamamen pasif rol oynamakta ve sinyallerin izlenmesi için nevigatöre hiçbir faliyet için hiç bir ihtiyaç duyulmamaktadır. Çünkü sinyal transmisyonu sürekli ve otomatik olarak yapılmaktadır. Omeganın operasyonu ilk defa 1972 yıılnda kuzey yarı kürede gerçekleştirilmiştir. Dünya çapında yayın istasyon sayısı sekizdir. Omega sinyalleri cw sürekli gök dalgaları halinde olup üç sıralı pals trasmisyonu her istasyon dan yapılır ve bunların ikili palsları gemi tarafından tespit edilir. Alınan iki sinyalden 10,2 khz frekansta yayınlanmış olan özel haritasına lane olarak plotlanan pals kalıbını meydana getirir. Bu laneler normal olarak sekiz mil genişliktedir Alıcıda faz sinyali dahili bir osilatörde değerlendirilir ve sonra depolanır. Ve bu diğer istasyonlar içine aynen yürütülür. Mukayese omega sinyallerinden elde edilen veriler otomatik devre sayacı ile yürütülür. Önce bütün lane yi sonrada faz farkının ölçümü ile yüz lane düşü rülür. Buda vardiya kaptanına verilen veri olup lop pilotlamasını imkan dahiline getiri
Uzun menzillerde yayımın doğurduğu problemler omega doğrultma cetvelleriyle tah hih edilir.
||GMDSS|| ||INMARSAT|| ||CYRO PUSULA|| ||NAVTEX|| ||EPIRB|| ||COSPAS-SARSAT|| ||DSC|| ||ECHO SOUNDER||
||CAS MODUL|| ||GPS|| ||HIPERBOLIK SEYIR|| ||PARAKETELER|| ||RADAR|| ||RDF|| ||SATNAV|| ||TELEKS||
||FAXIMILE|| ||TESTER OTO|| ||SONAR|| ||STAREC||
||||||||||||||||||||ANASAYFA||||||||||||||||||||
Hazırlayan
Ertan Korhan KARASU