|||Www.CLupTurka.Tk|||

||||||||||||||||||||ANASAYFA||||||||||||||||||||

||GMDSS|| ||INMARSAT|| ||CYRO PUSULA|| ||NAVTEX|| ||EPIRB|| ||COSPAS-SARSAT|| ||DSC|| ||ECHO SOUNDER||

||CAS MODUL|| ||GPS|| ||HIPERBOLIK SEYIR|| ||PARAKETELER|| ||RADAR|| ||RDF|| ||SATNAV|| ||TELEKS||

||FAXIMILE|| ||TESTER OTO|| ||SONAR|| ||STAREC||

ECHO SOUNDER

Çalışma Prensibi:

Echo Sounder, ultrasonik ses dalgaları yardımıyla deniz dibi derinliğini ölçen ve dikey deniz ortamındaki cisimlerin yüzeye olan mesafelerini tespit eden bir seyir yardımcı cihazıdır. Balıkçılıkta, balık sürülerinin aranmasında kullanılır. Bu cihazda ultrasonik ses kullanılma sebebi, denizde daha çabuk yayılma özelliğine sahip olmasıdır.

Geminin omurga hizasından deniz suyuna dik olarak gönderilen 14 – 200 KHz frekansında, hüzme şeklindeki bu enerji palsı, deniz ortamındaki yansıtıcı cisimlere çarpıp eko olarak geri döner. Cihaz alıcısı tarafından bu ekolar alınıp genliği yükseltilir ve kayıt ediciye kaydedilir. Şekil 1

Temel olarak şu kısımlardan oluşur:

1- Elektrik palsı osilatör tarafından üretilip, transducer vasıtasıyla, ultrasonik ses dalgaları halinde su içine gönderen verici;

2- Deniz içindeki cisimlerden yansımış olarak gelen ultrasonik ses dalgaları, transducer ile elektriksel sinyale çevrildikten sonra, bunların genliklerini yükseltip indikatöre veren alıcı;

3- Alıcı tarafından yükseltilen yankıları özel bir kayıt kağıdına kaydeden kaydedici veya gösterge;

4- Cihazın çalışması için gerekli enerjiyi sağlayan güç kaynağı.

VERİCİ:

Kaydedici üzerinde bir anahtar devreye sokulmak suretiyle bir transmisyon palsı üretilir. Vericinin ürettiği bu palsın gücü, eco sounder’ ın verici kısmında, ikaz devresinin çıkış sinyali multivibratörü sürer. Tek karalı multivibratörün karedalga çıkışı osilatöre beslenir. Kare dalga ile sürülen osilatörün çıkışında ise eco sounder çalışma frekansında bir sinyal üretilir. Bunlar güç yükselticisine uygulanıp, transducere verilir. Transducer verici çıkışındaki sinyalleri, ses sinyalleri halinde denize gönderilir. Vericinin gönderme işlemi bittikten sonra transducer alıcıya bağlanır.

Bir vericinin dakikada gönderilen pals sayısı 5 – 600 arasında değişir. (Pals tekrarlama frekansı PRF)

ALICI:

Deniz içindeki herhangi bir hedefe çarpan ses dalgaları, cismin özelliğine bağlı olarak geri yansır. Eko sinyalleri transducer tarafından tekrar elektrik sinyallerine çevrilip alıcı girişine uygulanır.

Alıcı AF yükseltecinde genliği yükseltilen süpersonik ses sinyali ile alıcı osilatör sinyalleri uygulayan uygun faz açılarından karşılaştırılan mikser çıkışında fark frekans sinyalleri elde edilir. IF yükseltecinde yeterince yükseltilen 20 KHz’lik IF (ara frekans) sinyali, dedektörde göstergeye uygulanmak üzere dedekte edilip, voltaj bakımından yükseltilir. Kaydedicide, göstergeye uygulanmış bu sinyal ile verici darbesinin tetikleyiciye gönderilme anı arasındaki gecikme zamanı ölçülür ve derinlik olarak kaydedilir.

TRANSDUCER:

Sesin şiddeti, ses kaynağından uzaklaştıkça azalır. Normal ses, kaynağından küresel olarak yayılır. Fakat yayılma tüm yönlerde olduğundan, sesin şiddeti sabit kalmaz, mesafenin karesiyle ters orantılı olarak azalır. Halbuki ultrasonik ses dalgaları, tepe noktası ses kaynağı olmak üzere konik bir yayılma gösterir. Bu koninin tepe açısına yön açısı veya yayın açısı denir. Echo Sounder’ ın transducer’i geminin altında, su ile temas halindedir.

Yön açısı, frekans ve transducer’in yarı çapı ile ters orantılı olarak değişmektedir.Her transducer’de belli frekansta ultrasonik ses dalgaları neşredilir ve transducer’in kalınlığı küçüldükçe frekans yükselir.

Transducerler sırasıyla verici ve alıcı olarak çalışırlar. Vericide üretilen elektriki palslar, transducer tarafından ultrasonik ses dalgalarına çevrilip, aynı şekilde yansıyan sesleri de elektriki sinyallere çevirirler.

Üç temel metotla yapılırlar:

1) Piezzoelektrik: Kristal tuzu veya Roşel tuzuyla yapılır.

2) Magnetostriksiyon: Nikel Alfer veya Ferrite ile yapılır.

3) Elektrostriksiyon: Yapım malzemesi Baryum Titanat’ tır.

Piezzoelektrik malzeme, süpersonik titreşimleri alma ve vermede kullanılır ve iki çelik plaka arasına yerleştirilir. Çelik plakalara AC voltaj uygulandığında, birlikte titreşirler. Titreşimler plakalara dik yayıldıkları için dibe paralel yerleştirilirler. Bu metot artık kullanılmamaktadır.

Magnetostriksiyon metodu, echo sounder transducerleri yapımında en çok kullanılan metottur. Bu tiplerde kısa zamanda, kuvvetli bir şekilde mıknatıslanan ferromanyetik metaller kullanılır. Magnetostriktif bir osilatörde nikel çubuk alternatif akımın frekansına göre titreşir (uzar ve kısalır). Çubuğa kendi tabii frekansında bir akım verilirse çubuk daha kuvvetli titreşir. Bu transducerler yuvarlak veya kare şeklindedir. 1000 W’ tan daha büyük elektriksel güçleri ses gücüne çevirebilen transducer 0,05 mikroW’ lık ekoyu elektriksel güce çevirebilir.

GÖSTERGE:

Osilatörden gelen elektrik palsı, transducerden ses palsına çevrilerek suya yollanır. Bu ses palsının deniz içindeki cisimden yankısı gelmeden ikinci bir pals gönderilmez. Palsın periyodu derinliğe göre ayarlanır. Transducerden gelen ses yankısının elektrik işareti yaklaşık bir milyon defa yükseldikten sonra kayıt kağıdındaki kalemle kaydedilir.

Transducer’den oluşan ses palsı gönderildiğinde, kalem kağıdın üzerine bir işaret yapar. Çarpan ses dalgaları geri dönerler. Bunlar alıcı kısmında değerlendirilerek uzunluk ve kerteriz tespiti yapılır.

SONAR VE ECHO SOUNDER KARŞILAŞTIRILMASI:

Sonar ve Echo Sounder arasındaki fark; Echo Sounder’ın ışın yayan yüzünün sabit, dikey bir pozisyonda deniz dibine çevrili olarak tutulması, Sonar’da ise transducer’in herhangi bir yan istikamete yöneltilerek, yatay olarak çalıştırılabilmesidir.

Bu fark ilk bakışta çok küçük görünebilir. Fakat sonar transducerler’inin çeşitli istikametlere yönlendirilebilir oluşu sonarı çok daha karışık bir alet haline getirir ve çalıştırılması çok daha güçtür. Echo Sounder, aşağı yukarı otomatik olarak görev yaptığı halde, sonar; özel olarak yöneltilen ses yayılışını araştıracak ve sonarın yankı dilini doğru olarak anlayabilecek tecrübeli bir operatöre ihtiyaç göstermektedir.

SKIPPER CS 1422

Cihazın Kullanımı:

1)Cihazın Çalıştırılması:

CS 1422 cihazı, MAIN SWICH / SCREEN INTENSITY CONTROL (açma/kapama ve ekran ışık ayarı) düğmesi “klik” şeklinde bir ses çıkıncaya kadar sağa çevrilerek açılır. Sağa doğru daha fazla çevrildiğinde ekran aydınlığı artar.

NOT: Anahtar çevrildiğinde SCREEN MEMORY SWICH düğmeside basılırsa, ekran dikey olarak ikiye bölünür.

2) Teşhir ve Kullanım Metotları:

CS 1422 cihazı, FUNCTION SELECTOR (fonksiyon seçici) anahtarı vasıtasıyla seçilen aşağıdaki 4 yankı teşhiri ve alıcı-verici operasyon modunu temin etmektedir.

a) Dual Freguency/Split Screen Mode (İkili Frekans/Bölünmüş Ekran Modu): Bu mod seçildiğinde ekran yatay ve dikey olarak ikiye bölünür. (Şekil 1-2)

b) Single Freguency/Bottom Expansiyon Mode (Tek Frekans/Dip Genişletme Modu): Bu mod seçildiğinde ekran yatay olarak ikiye bölünür. Ekranın alt kısmı dibe dayalı (bottom locked) genişletilmiş bir resmi gösterirken, üst kısmı ise normal yüksek frekans (200 veya 50 KHz) veya alçak frekans (38 veya 50 KHz) resmi gösterir. (Şekil 3)

c) Single Freguency/Scale Expansion Mode (Tek Frekans/Tabaka Genişletme Modu): Bu mod seçildiğinde ekran yatay olarak ikiye bölünür. Ekranın üst yarısı normal (200-50 KHz’lik)bir frekans resmi, alt yarısı ise belli bir tabakanın genişletilmiş olan resmi gösterir. (Şekil 4)

d) Single Freguency/Full Screen Mode (Tek Frekans/Tam ekran Modu): Bu mod seçildiğinde ekranın tamamı, normal bir yüksek veya alçak (38 veya 50 KHz) frekans resmi göstermek için kullanılır. (Şekil 5)

4) Derinlik Tabakasının Seçilmesi (Selecting Depth Ranges):

CS 1422 Echon Sounder sisteminde derinlik tabakası seçilirken, istenilen dip derinlik ve tabakanın üst sınırını tespit eder.

a) Basic Range Selection (Temel Tabaka Derinliği Seçimi):

Dikey su kesimi seçilmesinde kullanılır. CS 1422 cihazında RANGE SELECTOR (Derinlik Seçici) vasıtasıyla aşağıdaki temel derinlikleri seçmek mümükündür.

Taban Derinliği	Metre	Kulaç	Bracciu	Ayak
A	10	5	5	30
B	20	10	10	60
C	40	20	20	120
D	80	40	40	240
E	160	80	80	500
F	320	160	160	1000
G	640	320	320	2000
H	1280	640	640	4000

b) Upper Range Limit Setting (Üst Derinlik Sınırı Tespiti):

Her temel tabakanın üst sınırı ön panodaki 3 rakamlık faz ayarı vasıtasıyla 1 metre basamaklarıyla 0 ile 999 arasındaki herhangi bir değere manuel olarak ayarlanabilir.

NOT: Üst sınırın ayarlanması için PHASING MODE SELECTOR anahtarının üst konuma getirilmesi gerekir. Anahtar kolunun aşağıya indirilmesi ile dibi tarama faaliyetine geçer ve o zaman manuel arama olanaksız kılınır. (Şekil 6)

· SINGLE FREQUENCY/BOTTOM EXPASION (Tek Frekans/Dip Genişletme)

Bu metotda derinlik tabakasını seçilmesinde bir örnek gösterir. Üst sınır, tabaka derinliği C olarak ayarlanmıştır. Bu, 40 metre kalınlığında bir tabakaya tekabül eder. Sonuç olarak 30 metreden 70 metreye kadar olan bir derinlik tabakası seçilmiştir.

5) Bottom Exponsion (Dip Genişletme):

Dip yüzeyinin hemen yanındaki/üstündeki şu tabakalar, Exponsion Range Selector (Genişletme tabakası seçicisi) düğmesiyle seçilip dipte veya dibe yakın olan yankıların yakından incelenmesi için genişletilmiş bir şekilde ekranın alt yarısında gösterilir. (Şekil 7)

Tabaka Derinliği	Metre	Kulaç	Braccia	Ayak
A	2,5	1,25	1,25	7
B	5	2,5	2,5	14
C	10	5	5	25
D	20	10	10	50
E	40	20	20	100
F	80	40	40	200
G	160	80	80	400
H	320	160	160	800

6) Scale Expansion Operation (Tabaka Genişletme Operasyonu):

Seçilen tabakanın genişletilmeye başlayacağı derinlik EXPANSION START POINT CONTROL (genişletme başlangıç noktası kontrolü) ile belirlenebilir. Ok şeklindeki bir göstergeç, ekranın üst yarısındaki ölçek çizgisindeki “0” hattında gözükecektir.

Ok sadece ekranın üst yarısında oynatılabilir. Ok ekranın taban ve tavan kısmında takılı kalacaktır. Onun için temel derinliğin ya üst yada alt sınırı değiştirildiğinde ok seçilir. (Şekil 8).

6) Bottom Tracking (Otomatik Dip Taraması):

CS 1422 cihazı seçilen temel kesitin üst sınırlarını değiştirerek dip yankısına, derinlik değişmelerine bakmaksızın her zaman ekranın alt yarısında otomatik olarak gösterilomesini

sağlar. Bu otomatik üst sınır ayarına “BOTTOM TRACKING” adı verilir. (Şekil 9)

a) Görüntünün Depolanması: Bir görüntüyü depolamak için MEMORY LOCATION SELECTOR anahtarıyla hafıza A veya B yi seçip “screen memory swich” bir defa aşağıya basmanız gerekir. (Şekil 10).

Bu fonksiyonu başlatmak için PHASING MODE SELECTOR kolu aşağı indirilir. Dibin ayrıca kırmızı veya portakal rengi olarak gözükmesi gerekir.

Dip yankısı gözükünce seçici en alt kısma getirilir. Bundan sonra cihazımız dibi taramaya başlar. Yeni işleme geçmek için seçiciyi üst konuma geçirip fonksiyonu durdurunruz.

Bu arada cihaz dip tarama modunda iken dip tekrar tespit edilir. Böylece CS 1422 cihazı dibi taramaya başlar. Yeni işleme grçmek için seçiciyi üst konuma getirip fonksiyonu durdurulmaz. 16 ses devresi esnasında cihaz dip yankısı alamadığı takdirde cihaz üst sınırı “0” olacak şekilde ayarlanır.

Dip kırmızı olarak görüldüğü halde hatalı işlem olursa bunun sebebi, yüzeye yakın bulunan, dip kadar kuvvetli yankılar veren gürültü olabilir. Bu problemi gidermek için ön pano TVG kontrolü kullanarak alçak sudaki alıcı gücü azaltılır.