Kush
ishte themeltari i Krishterimit
Sauli
qė u bė Pal
Ishte pikėrisht ky vizion i supozuar i
Palit ai qė e bėri kėtė tė fundit tė fillonte
proklamimin e vetvetes si apostulli i 13-tė i Jezusit. Ėshtė
quajtur apostull rreth njėzetedy herė nė Dhiatėn e Re dhe
kėtė nė tė gjitha rastet
nga vetė ai me pėrjashtim tė dy rasteve kur ėshtė
quajtur kėshtu nga Luka i cili supozohet tė jetė autori i
Veprave tė Apostujve, dhe asnjėherė tė vetme nga Jezusi
apo nga ndonjė prej apostujve tė Jezusit. Duke qenė se incidenti i ndodhur nė rrugėn pėr Damask do tė bėhej nė
njė mėnyrė pika themeltare e krijimit tė Krishterimit, ai
meriton njė shtjellim pak mė tė kujdesshėm nė mėnyrė qė
tė vėrtetojmė nėse dėshmia e Palit ėshtė njėmend e vėrtetė.
Imagjinojeni vetveten si gjykatės nė njė seancė gjyqi ku
flitet pėr njė incident tė caktuar. Nė njė rast tė gjithė
dėshmitarėt e asaj seance ju deklarojnė se ata nuk e panė
personin me tė cilin po fliste i pandehuri por e dėgjuan
bisedėn. Nėse pas disa ditėsh po tė njėjtit dėshmitarė
duke folur rreth tė njėjtit rast ju deklarojnė se ata e kanė
parė tė pandehurin dhe personin me tė cilin ai ka folur por
nuk e kanė dėgjuar bisedėn, atėherė a do tė ju duket e
vlefshme dėshmia e tyre? Pikėrisht i tillė ėshtė rasti me tė dy narracionet e dhėna nė Veprat e Apostujve.
Nė kapitullin 9 vargu 7 ėshtė thėnė se bashkudhėtarėt e
Palit e dėgjuan zėrin por nuk panė asnjė njeri, pėrderisa
nė kapitullin 22 vargu 9 ėshtė thėnė e kundėrta e kėsaj,
respektivisht se ata e panė dritėn e personit me tė cilin
fliste Pali por nuk dėgjuan asnjė zė.
E tėra fillon me kėtė incident nė rrugėn pėr nė Damask
sepse aty sipas Palit ai e mori urdhrin nga Jezusi pėr tė shėrbyer
gjoja si apostulli i tij. Kėtu ishte pikėnisja e formulimit
tė tė gjitha doktrinave tė krishterimit ashtu siē e njohim
sot, sepse Pali jo vetėm qė nuk e takoi Jezusin ndonjėherė
gjatė jetės sė tij por as qė mėsoi diēka pėr Jezusin
nga tė njėmbėdhjetė apostujt e Jezusit tė cilėt qėndruan
krah pėr krah me Jezusin pėr vite tė tėra derisa ai shėrbeu
nė Palestinė. Dhe tash nėse kemi njė kundėrthėnie thelbėsore
nė kėto dy dėshmi, a mund tė jemi tė sigurt se burimi i kėtyre
rrėfimeve kontradiktore ėshtė Zoti? Natyrisht se jo. Ėshtė
supozuar se autori i Veprave tė Apostujve ėshtė historiani
Luka, pėrndryshe mik i afėrt i Palit siē mėsojmė nga
burimet historike. Dhe ėshtė pikėrisht ky Lukė i vetmi
person qė e quan Palin apostull me pėrjashtim tė
vetė Palit.
Rrėfimi rreth vizionit tė Palit
pėrmban edhe mjaft kundėrthėnie tė tjera. Pėrderisa tek
kapitulli 29 i Veprave tė Apostujve ėshtė thėnė se Pali i
mori udhėzimet pėr misionin e tij tek johebrenjtė nga
Jezusi gjatė vizionit, tek kapitulli i 22 i Veprave thuhet se
pas vizionit Pali shkoi nė Damask, u kthye nė Jerusalem dhe
tek atėherė i pranoi instruksionet pėr misionin e tij.
Gjithashtu njė kundėrthėnie tjetėr ėshtė se nė Letrėn
dėrguar Galatasve Pali pohon se ai nuk u kthye direkt nė
Jerusalem nga Damasku (siē ishte pohuar tek Veprat 22) por
priti pėr tri vite tė plota para se ta bėnte kėtė.
Tash, pėrse ėshtė kaq i rėndėsishėm
analizimi i dėshmisė sė Palit rreth konversionit tė tij?
Siē do tė shohim mė poshtė shumica e mėsimeve tė Palit nė
asnjė pikė nuk pėrputhen me ato qė i tha Jezusi gjatė shėrbesės
sė tij dhe tė cilat gjithashtu janė tė ruajtura edhe nė
Ungjijtė e sotėm, dhe do tė duhej njė dėshmi njėmend e
fuqishme pėr tė na bėrė tė besojmė se ishte vullneti i
Zotit qė tė ndryshonte mėsimet tė cilat i kishte predikuar
Jezusi vetė. Duke parė se dėshmia e Palit pėrmban shumė
paqėndrueshmėri dhe informata tė pavėrteta, me kėtė
vihet nė dyshim edhe tėrė bagazhi i mėsimeve tė Palit
sepse si mund ti besohet njė njeriu i cili ėshtė autor
apo qendėr e dėshmive tė tilla kontradiktore.
Kėshtu Sauli u bė Pal dhe filloi rrugėtimi i cili i udhėzon
mbrapsht edhe sot e kėsaj dite me miliona tė krishterė duke
i lėnė nė harresė kėshillat e Jezusit pėr tiu pėrmbajtur
fjalėve tė njė apostulli tė vetėquajtur.
Pali
u kundėrvihet apostujve
Pas vizionit tė tij tė supozuar
Pali filloi fushatėn e tij tė formėsimit dhe propagandimit
tė njė religjioni qė nė thelb ishte nė kundėrshtim me
fjalėt e Jezusit dhe tė apostujve tė cilėt ky i fundit i
zgjodhi vetė dhe i mėsoi me mund pėr disa vite me radhė
duke qėndruar pandėrprerė midis tyre. Ėshtė e qartė se
Pali pati shumė kokėēarje pėr shkak se apostujt e Jezusit
a.s. ishin nė mospajtim me tė pėr gjėra tė caktuara. Tek
Letra Galatasve
Pali e tregon qartė se kishte ardhur nė konflikt tė drejtpėrdrejtė
me Pjetrin rreth ēėshtjes se a shpėton vetėm besimi apo ky
ka nevojė edhe pėr vepra. Aty Pali thotė:
Por kur erdhi Pjetri nė Antioki, unė e kundėrshtova nė
sy
(Galatasve, 2:11)
I
tėrė problemi qėndronte nė faktin se Pjetri vazhdonte tė
respektonte Ligjin e shpallur mė herėt nga profetėt, ashtu
siē kishte bėrė dhe urdhėruar vetė Jezusi a.s. Megjithėse
nė letėr na ėshtė dhėnė vetėm versioni i Palit, edhe
ashtu, mjaft mirė kuptohet gjendja e tėrėsishme e
mospajtimit tė apostujve tė Jezusit me Palin. Pėrderisa
Pali po i kontribuonte me tė madhe mohimit tė mėsimit tė
Jezusit pėr respektimin e Ligjit duke i nėnvlerėsuar veprat,
njė nga apostujt tjerė, Jakobi, shkroi gjithashtu njė letėr,
e cila duket sikur ėshtė shkruar direkt pėr tiu kundėrvėnė
mėsimeve pagane tė Palit rreth Ligjit. Nė Letrėn e tij
Jakobi thotė:
Ē`dobi ka, vėllezėr tė mi, nėse dikush thotė se
ka besim, por nuk ka vepra? A mund ta shpėtojė atė besimi?
Dhe nė qoftė se njė vėlla ose njė motėr janė tė
zhveshur dhe u mungon ushqimi i pėrditshėm, dhe dikush nga
ju u thothė atyre: ``Shkoni nė paqe! Ngrohuni dhe ngopuni``,
dhe nuk u jepni atyre gjėrat pėr tė cilat kanė nevojė pėr
trupin, ē`dobi ka? Po kėshtu ėshtė edhe besimi; nė
qoftė se s`ka vepra, ėshtė i vdekur nė vetvete. Po
dikush do tė thotė: ``Ti ke besimin, dhe unė kam veprat``;
mė trego besimin tėnd pa veprat e tua dhe unė do tė tė
tregoj besimin tim me veprat e mia. (Letra e Jakobit,
2:14-18)
Mrekulli!
Kjo ėshtė tėrėsisht nė kundėrshtim me atė qė
predikonte Pali dhe nė mėnyrė tė fuqishme e potencon epėrsinė
e mėsimeve tė Jezusit ndaj vizioneve tė pafrymėzuara tė
Palit. Kjo ėshtė e njėjta gjė tė cilėn e predikoi edhe
profeti i fundit Muhamedi a.s. dhe si e tillė gjendet edhe nė
Kuran:
Ndėrsa, ata qė besuan dhe bėnė vepra tė mira, tė tillėt janė krijesa
mė e dobishme. (Kurani, 98:7)
Nė
njė vend tjetėr nė Kuran, Zoti shpalli:
E ata qė besuan dhe bėnė vepra tė mira, ata janė banues tė xhennetit,
aty janė pėrgjithmonė. (Kurani, 2:82)
Me
gjithė fuqinė e tij Jakobi ngrihet kundėr mėsimeve
johyjnore tė Palit kur thotė tutje nė Letrėn e tij:
Po, a dėshiron tė kuptosh, o njeri i kotė, se besimi pa vepra ėshtė
i vdekur? (Letra e Jakobit, 2:20)
Ėshtė
e qartė kush ėshtė ky njeri i kotė. Pėrderisa Jakobi
kategorikisht tek Letra e tij, kapitulli i dytė vargjet 8-12
e potencon rėndėsinė e mbajtjes sė Ligjit ashtu siē
kishte predikuar Jezusi, Pali tek Letra Filipianėve duke
folur pėr besimet e tij tė mėhershme si mbajtės i Ligjit i
quan ashiqare tė gjitha kėto si njė humbje (Filipianėve,
3:8). Pali ishte mjaft i vendosur se veprat e bazuara
nė Ligjin e shpallur mė herėt nga Perėndia i Abrahamit,
Jakobit, Mojsiut e Jezusit, nuk vlenin asgjė pėr shpėtim.
Tek Letra dėrguar Romakėve ai thotė:
Ne, pra,
konkludojmė se njeriu ėshtė i shfajėsuar nėpėrmjet
besimit pa veprat e ligjit. (Romakėve, 3:28)
Prandaj a nuk duket
se Letra e Jakobit ishte pėrgjigje direkte ndaj mėsimeve tė
tilla tė huaja tė propaganduara nga Pali?
Njė studim i detajuar i letrave
tė Palit tė cilat gjenden nė Dhiatėn e re, tregon
mospajtimin e thellė tė cilin besimtarėt e hershėm e
kishin treguar karshi mėsimeve tė Palit. Besimtarė tė
shumtė tė kishave tė hershme e kishin vėnė nė dyshim
pohimin e Palit pėr apostulli. Pali vetė e pėrmend kėtė pėr
shembull tek Letra e Parė dėrguar Korintasve 9:2-3 kur thotė:
Nė
qoftė se pėr tė tjerėt nuk jam apostull, sė paku pėr ju
unė jam; sepse ju jeni vula e apostullimit tim nė Zotin. Kjo
ėshtė mbrojtja ime ndaj atyre qė mė hetojnė (1
Korintasve, 9:2-3)
Dhe
tė dyshuarit e besimtarėve ishte i arsyeshėm kur kihet
parasysh fakti se mėsimet e Palit dallonin thellėsisht me
fjalėt e Jezusit tė cilat ishin akoma tė freskėta nė atė
kohė. Tek 2
Timoteut 1:15 Pali i thotė Timoteut:
Ti e di se tė gjithė ata qė janė nė Azi mė kthyen krahėt, dhe
midis tyre Figeli dhe Hermogeni (2 Timoteut, 1:15)
Duhej
tė kishte arsye tė mėdha qė tėrė Azia ta mohonte
predikimin e Palit. Dhe vėrej se aty Pali nuk thotė se tėrė
Azia ia ktheu krahėt Ungjillit tė Jezusit, por ėshtė thėnė
qartė se ata treguan papajtueshmėri vetėm ndaj mėsimeve tė
Palit dhe kėtij vetė personalisht. Natyrisht se ato kisha
nuk e kishin mohuar Jezusin pėrderisa ishin kisha nė formim
e sipėr, por ato vetėm nuk po e pranonin dėshminė e
dyshimtė tė Palit pėr apostulli dhe mėsimet e tij qė
ishin fare tė paharmonizuara me qėllimin e shėrbesės sė
Jezusit.
Ēfarė
mėsuan profetėt
Ēka kishte kaq tė ēuditshme nė
mėsimet e Palit pėr tė krijuar njė pakėnaqėsi tė tillė
ndaj tij? Nuk nevojitet ndonjė njohuri e madhe pėr tė parė
se pothuajse nė ēdo aspekt doktrinat
e Palit dallojnė nga fjalėt e profetėve dhe nga
mėsimet e predikuara tė Jezusit qoftė edhe nėpėrmjet
shkrimeve tė gjetura nė versionet e sotme tė Biblės apo
Ungjijve.
Qė nga Adami a.s. dhe gjatė tėrė kohės pas tij tė gjithė
profetėt proklamuan besimin e pastėr nė njė Zot tė Vetėm
dhe respektimin e Vullnetit tė Zotit nėpėrmjet largimit nga
ndalesat qė Ai kishte caktuar dhe kryerjen e veprave tė mira
pėr Hir tė Tij. Profetėt gjithherė potencuan rėndėsinė
e faktit qė kjo mėnyrė jetese tė ishte si rezultat i njė
lidhjeje tė gjallė me Zotin dhe jo thjesht pėr hir tė
formaliteteve. Urdhėresa e parė tė cilėn Mojsiu a.s. ia
shpalli popullit tė tij ishte dhe mbeti strumbullari
themeltar i mesazhit edhe pėr tė gjithė profetėt tė cilėn
erdhėn pas tij.
Dėgjo, Izrael,
Zoti, Perėndia ynė, ėshtė njė i vetėm. (Ligji i Pėrtėrirė,
6:4)
Dhe
ky ishte vetėm njė rikujtim dhe pėrforcim i asaj ēka
kishin mėsuar profetėt para tij. Kurani e pėrmend qartė
se tė gjithė profetėt proklamuan tė njėjtin mesazh (Kurani
2:136). Dhjetė urdhėresat e shpallura Mojsiut nga
Allahu xh.sh. janė kushtetuta primare e ēfarėdo lidhjeje me
Zotin gjatė gjithė historisė. Aty janė pėrmbledhur nė mėnyrėn
mė tė qartė Fjalėt e Zotit dėrguar njerėzimit nė mėnyrė
qė kėta tė fundit tė jenė tė bekuar me praninė e Zotit
nė jetėn e tyre duke e zbatuar vullnetin e Perėndisė:
Ti do ta duash, pra, Zotin, Perėndinė tėnd, me gjithė
zemėr, me gjithė shpirt dhe me tėrė forcėn tėnde. Dhe kėto
fjalė qė sot po tė urdhėroj do tė mbeten nė zemrėn tėnde;
do t`ua ngulitėsh bijve tė tu, do tė flasėsh pėr to kur
rri ulur nė shtėpinė tėnde, kur ecėn rrugės, kur ke rėnė
nė shtrat dhe kur ēohesh. (Ligji i Pėrtėrirė,
6:5-7)
Besimi
si i tillė pa zbatimin e urdhėresave tė Zotit ėshtė i ēalė.
Prandaj edhe iu shpall nėpėrmjet Mojsiut a.s. Izraelitėve:
Dėgjo, pra, Izrael, dhe ki kujdes t`i zbatosh nė praktikė,
me qėllim qė tė njohėsh begatinė dhe tė shumėzohesh me
tė madhe nė vendin ku rrjedh qumėsht dhe mjaltė, ashtu si
tė ka thėnė Zoti, Perėndia i etėrve tė tu. (Ligji
i Pėrtėrirė, 6:3)
Njohja e Zotit dhe lidhja me tė nuk ka si tė bėhet ndryshe pėrveēse me
ecjen nė jetė nė pajtim me Vullnetin dhe Fjalėt e Tij.
Besimi ėshtė ngushtė i lidhur me veprimin e akorduar nė
harmoni me urdhėresat e Zotit. Ky kishte qenė primati i
mesazhit tė secilit profet, dhe as Jezusi nuk pėrbėnte
ndonjė pėrjashtim. Nė
fakt, Jezusi ishte njė pasues shembullor i mėsimeve tė
profetėve tė mėhershėm dhe me asnjė rast tė vetėm nga
fjalėt e tij nuk mund tė gjendet ndonjė aludim se ai kishte
ndonjė qėllim pėr tė ndėrruar diēka nė mesazhin e Zotit
pėr njerėzit ku ai predikonte. Ai u
lut bashkė me tė tjerėt nė sinagogė (Marku
1:21, 6:2; Luka 4:16), e potencoi rėndėsinė e mbajtjes sė
dhjetė urdhėresave (Marku, 12:29-31) dhe deri nė fund u qėndroi
besnik kėtyre mėsimeve. Nė predikimin e tij nė mal ai e
potencoi nė mėnyrėn mė tė qartė qė ėshtė e mundur se
misioni i tij nuk ishte krijimi i ndonjė besimi tė ri, por
vetėm vėrtetimi i mesazhit tė njėjtė tė Zotit tė cilin
besimtarėt veēse e kishin nė dijeni, sikur edhe pastrimi i
kėtij mesazhi nga formalitetet dhe ngurtėsimet ku ai ishte
ngujuar gjatė kohėrave. Tek Ungjilli sipas Mateut janė
raportuar fjalėt e Jezusit:
``Mos mendoni se unė erdha pėr tė
shfuqizuar ligjin ose profetėt; unė nuk erdha pėr t`i
shfuqizuar, po pėr t`i plotėsuar. Sepse nė tė vėrtetė ju
them: Deri sa qielli dhe toka, tė kalojnė asnjė jotė a
asnjė pikė e ligjit nuk do tė kalojnė, para se tė plotėsohet
gjithēka. (Ungjilli sipas Mateut, 5:17-18)
Prandaj sipas
Jezusit, deri nė fundin e fundit do tė ishin nė fuqi pikat
kryesore tė Ligjit, respektivisht mėsimit tė profetėve,
dhe as nuk do tė niste me tė krijimi i ndonjė hyjnie tė
re, as qė do tė hynte nė fuqi ndonjė mėnyrė tjetėr e
shpėtimit e as qė do tė zbulohej ndonjė risi nė lidhjen e
njerėzimit me Perėndinė. Nė vazhdim ai kategorikisht e
thekson rėndėsinė e respektimit tė Ligjit dhe mėsimit tė
profetėve duke e pėrfshirė edhe vetė atė:
Ai, pra, qė do tė shkelė njė nga kėto urdhėrime mė
tė vogla, dhe do t`u ketė mėsuar kėshtu njerėzve, do tė
quhet mė i vogli nė mbretėrinė e qiejve; kurse ai qė do
t`i vėrė nė praktikė dhe do t`ua mėsojė tė tjerėve, do
tė quhet i madh nė mbretėrinė e qiejve (Mateu, 5:19)
Kėshtu
qė pėrjetėsia fitohet vetėm me tė jetuarit nė pajtim me
Zotin dhe fjalėt e tij. Prandaj Jezusi ishte vetėm
konfirmues i asaj ēka ishte shpallur mė herėt nga Perėndia.
Tek Marku 12:29 ai faktikisht fjalė pėr fjalė e citon mėsimin
e Mojsiut tė shprehur nėpėrmjet urdhėrimit tė parė, dhe
i cili ishte alfa dhe omega e jetesės sė njė besimtari gjatė
gjithė shekujve:
Dhe Jezusi u pėrgjigj: ``Urdhėrimi i parė i tė gjithėve
ėshtė: "Dėgjo, o Izrael: Zoti, Perėndia ynė, ėshtė
i vetmi Zot" (Ungjilli sipas Markut, 12:29)
Ungjilli
i Jezusit apo Ungjilli i Palit
Por, a ishte Pali nė linjė me mėsimet e profetėve dhe tė
vetė Jezusit? Fundja ky duhej tė ishte testi kryesor pėr tu
bindur se njėmend dėshmia e Palit ishte e vėrtetė. Nė
qoftė se mėsimet e Palit dallojnė dukshėm nga ato qė
kishte shpallur Perėndia mė herėt, atėherė dyshimi ėshtė
jo vetėm se i arsyeshėm por edhe i obligueshėm. Nė vazhdim
nė disa nga pikat kryesore do tė shohim se Pali thellėsisht
bie nė kundėrshtim me mėsimet e Jezusit dhe sigurisht se
kjo ishte arsyeja se pse ai hasi nė kundėrshtime tė mėdha
nė mesin e besimtarėve tė hershėm tė Krishtit.
Mospajtimi kryesor midis Palit dhe Jezusit shihet nė ēėshtjen mė tė rėndėsishme;
nė ēėshtjen e shpėtimit. Nė tė tre Ungjijtė sinoptikė
ėshtė treguar ngjarja kur njė i ri kėrkon nga Jezusi qė
ta mėsojė atė rreth rrugės e cila qon nė shpėtim. Mėsues
i mirė, ēfarė tė mire duhet tė bėj qė tė kem jetė tė
pėrjetshme? (Mateu, 19:16), e kishte pyetur ai.
Jezusi u pėrgjigj ashtu siē do tė pėrgjigjej secili nga
profetėt e mėhershėm: ''Pse mė quan tė mirė? Askush nuk ėshtė i mirė, pėrveē njė tė
vetmi: Perėndia. Tani nė qoftė se ti don tė hysh nė
jetė, zbato urdhėrimet''. Ai i tha: ''Cilat?''. Atėherė Jezusi i tha: ''Mos vraj, mos
shkel kurorėn, mos vidh, mos bėj dėshmi tė rreme, ndero
atin tėnd dhe nėnėn tėnde dhe duaje tė afėrmin tėnd si
veten tėnde''. I riu i tha: ''Tė gjitha kėto gjėra unė i
kam zbatuar qė nė rini; ēfarė mė mungon tjetėr?''.
Jezusi i tha: ''Nė qoftė se do tė jesh i pėrsosur, shko,
shit ē'tė kesh, jepua tė varfėrve dhe ti do tė kesh njė
thesar nė qiell; pastaj eja dhe mė ndiq mua'' (Mateu
19:16-21, Marku 10:17-21, Luka 18:18-22). Thėnė
ndryshe pasimi i shpalljeve tė mėhershme tė Zotit dhe
ndjekja e shembullit tė Jezusit ėshtė ajo qė tė qon tek
Zoti duke tė dhėnė pėrjetėsinė.
Mirėpo a predikoi tė njėjtėn gjė edhe Pali? Nėse ai
pretendonte tė ishte apostulli i Jezusit a nuk do tė duhej
ai tė jepte pėrgjigje tė njėjtė? Natyrisht se po, por ai
veproi dhe predikoi tėrėsisht ndryshe. Bazuar nė fjalėt e
Palit ...po tė rrėfesh me gojėn tėnde Zotin Jezus,
dhe po tė besosh nė zemrėn tėnde se Perėndia e ngjalli
prej sė vdekurish, do tė shpėtohesh. (Romakėve,
10:9)
Rruga deri nė shpėtim predikuar nga Jezusi nė asnjė pikė
nuk pėrputhet prandaj me dogmėn e Palit. Keni vėrejtur se pėrderisa
Jezusi ia tregon qartė tė riut, dhe tė gjithė atyre pėr tė
cilėt u dėrgua, rrugėn e shpėtimit e cila nuk ishte nė
asnjė moment ndryshe nga ajo qė kishin predikuar paraardhėsit
e Jezusit, Pali e ndėrron tėrėsisht mesazhin e profetėve
duke e kushtėzuar shpėtimin me vdekjen apo ringjalljen e
supozuar tė dikujt. A nuk mundej Jezusi ti thoshte tė
riut: Beso se unė do tė vdes, do tė ringjallem dhe do ta
derdhi gjakun tim pėr tė tė shpėtuar ty? Mirėpo ai
kurrė nuk e bėri kėtė nė asnjė rast.
Njė mospajtim tjetėr midis mėsimeve tė Palit dhe Jezusit
qėndron nė ngrėnien e mishit tė sakrifikuar pėr idhujt. Pėrderisa
sipas Palit kjo ėshtė nė rregull (1 Korintasve, 8), sipas
Jezusit njė veprim i tillė ishte mallkim dhe gjithashtu tė
mallkuar ishin edhe ata qė mėsonin tė tjerėt pėr tė bėrė
kėshtu (Zbulesa: 2:13-14, 19-20).
Pali predikoi
se ata qė rrethpriten nuk do tė pėrfitojnė kurrfarė vlere
nga Krishti; ata janė tė tėhuajsuar nga Krishti, ata kanė
humbur hirin (Galatasve, 5), ndėrkaq vetė
Jezusi ishte rrethprerė dhe asnjėherė nuk ishte ngritur
kundėr kėsaj tradite tė trashėguar nga mėsimet e profetėve
tė mėhershėm. Pėr tė qenė hipokrizia me kulm vetė Pali
e urdhėroi Timoteun qė tė rrethpritet (Veprat, 16) duke i shkaktuar
atij, sipas vetė fjalėve tė tij, humbje nga hiri i Perėndisė
dhe tėhuajsim nga Krishti.
Disa tentojnė ti zgjedhin kėto paqėndrueshmėri midis mėsimeve tė Palit
dhe Jezusit duke pohuar se mbajtja e Ligjit ishte valide vetėm
sa ishte Jezusi prezent midis besimtarėve nė Palestinė. Mirėpo
njė arsyetim i tillė ėshtė krejtėsisht i paargumentuar.
Jezusi e kishte thėnė nė mėnyrėn mė tė qartė qė ėshtė
e mundur se Ligji duhej tė mbahej deri nė pikėn mė tė vogėl
dhe se deri nė pėrjetėsi duhej tė funksiononte ky sistem i
Vullnetit tė Zotit ku shpėtimi vjen nėpėrmjet veprave dhe
besimit sė bashku (Ungjilli sipas Mateut, 5:17-18). Asnjėra nuk janė valide pa tjetrėn.
Nė anėn tjetėr Pali ironikisht i vė fjalėt e Jezusit
poshtė duke e quajtur njė gjė tė tillė humbje dhe tė kotė.
(Filipianėve 3:8, Romakėve 3:28).
I irrituar nga tėhuajsimi i tillė
i mėsimeve tė Jezusit nga ana e Palit, Rev. V.A. Holmes
Gore nė librin e tij Krishti apo Pali, shkruan me tė
drejtė:
Lexuesi le ta krahasojė standardin e njėmendtė tė
krishterė me atė tė Palit dhe ai do tė shohė njė tradhti
tė tmerrshme tė tėrė asaj ēka mėsuar Zotėriu
(Jezusi)...Nė mėnyrėn mė tė sigurt ta tradhtosh njė Mėsues
ėshtė tė keqinterpretosh porosinė e tij... Kjo ėshtė ajo
ēka kanė bėrė Pali dhe pasuesit e tij... Mėsimet e dhėna
nga Zotėriu i bekuar Krisht, dhe tė cilat dishepujt Gjon,
Pjetėr dhe Jakob....tentuan mė kot ti mbrojnė dhe ti ruajnė
si tė paprekura, u kundėrshtuan aq fuqishėm nga Ungjilli i
Palit ashtu si drita kundėrshtohet nga errėsira
Pali
i hapė udhė paganizmit nė Krishterim
Nė kėtė mėnyrė Pali paraqiti tek Judenjtė monoteistė
ide tė cilat kishin origjina pagane dhe ia ēeli krahėhapur
derėn Krishterimit pėr tė bėrė bashkėjetesė me idetė
idhujtare. Sipas Palit, Jezusi ishte nė formė Hyjnie
(Filipianėve, 2:5-11), ishte fuqia nėpėrmjet sė cilės Ati
krijoi tė gjitha gjėrat (1 Korintasve, 8:6) dhe shpėtimtari
i cili me derdhjen e gjakut tė tij e pagoi mėkatin e gjithė
njerėzimit (Romakėve, 5:19). Megjithėse Pali e kishte bėrė
tė qartė se ai besonte Ati tė ishte Perėndia i Vetėm
(1 Korintasve, 8:6) dhe se Jezusi do tė ishte gjithmonė
i nėnshtruar ndaj Atit (1 Korintasve, 15:28), idetė e tij tė
shprehura nėpėrmjet ekzaltimeve filozofike tė gjetura
gjithandej shkrimeve tė tij shkaktuan huti dhe nė njė farė
mėnyrė jozyrtarisht tė krishterėt dalėngadalė po
fillonin tė adhuronin dy Perėndi. Pėrderisa nė njėrėn anė
vetė Pali pohonte se Ati ishte Sovrani dhe Zoti i Vetėm, nė
anėn tjetėr nė njė mori rastesh Jezusin e kishte pėrshkruar
me veti tė cilat i afroheshin vetėm njė Hyjnie. Ishte e vėshtirė
tė mbijetonte monoteizmi nė njė mjedis tė tillė ku
predikoheshin mėsimet e Palit. Shkrimet e tilla ishin shkrime
filozofike dhe jo shkrime nga tė cilat do tė mund tė
nxirreshin dogma. Asnjė nga kėto vargje tė dykuptimta tė
cilat e ngrenė Jezusin nė piedestalin e njė kryenjeriu tė
hyjnishėm nuk ishin tė shkruara nė stilin Kėshtu
thotė Perėndia Zoti: Zoti, Perėndia juaj ėshtė njė Zot i
Vetėm dhe mos adhuro ndonjė hyjni tjetėr pėrveē Tij
siē kemi nė Dhiatėn e Vjetėr shpalljen e Perėndisė nėpėrmjet
Profetėve e edhe nėpėrmjet vetė Jezusit. Paqartėsia e
cila i mbėshtjell shkrimet e tilla tė Palit ėshtė shkruar
nė stilin Unė mendoj, unė them, nuk kam urdhėr nga
Perėndia por sipas meje...etj. (psh 1 Korintasve 7:25,
Galatasve 5:2 etj etj)
Pali vinte nga qyteti i Tarsit ku idetė pagane Greke ishin
mjaft mirė tė pėrhapura dhe tė njohura. Filozofi grek
Herakliti nja gjashtė shekuj para erės kristiane, kishte
pohuar se logosi- njė farė
inteligjence kreative e kishte krijuar rendin e botės.
Nėpėrmjet mėsimeve tė Palit ide tė tilla po gjenin mbėshtetje
duke u kryqėzuar anasjelltas me shkrimet Hebraike. Ky ndikim
pastaj vazhdonte tutje dhe shihet qartė edhe nė shkrimet e
Ungjijve. Autori i panjohur i Ungjillit sipas Gjonit
gjithashtu e kishte barazuar Jezusin me kėtė logos tė
filozofisė greke i cili gjoja e krijoi botėn dhe u mishėrua
nė Jezusin (Gjoni, 1:1-14).
Kėshtu, nė njėrėn anė kishim mėsimet dhe fjalėt e
Jezusit ku shihej nė mėnyrėn mė tė paalternative qė ėshtė
e mundur se Ati - Perėndia i Izraelit ishte i vetmi Zot i Vėrtetė
(Marku, 12:29) dhe nė anėn tjetėr shkrimet e pėrziera me
filozofi pagane tė Palit ku kjo nuk diskutohej por kėsaj vetėm
i shtohej edhe bagazhi i paganizmit greko-romak duke krijuar
njė mishmash religjioni tė krishterė. Nė mėnyrėn mė tė
dhimbshme po varroseshin mėsimet monoteiste tė Jezusit dhe
mospajtimi midis tė krishterėve po fillonte dita ditės tė
thellohej. Besimtarėt e mbledhur rreth Ariusit e mohonin
kategorikisht origjinėn hyjnore tė Jezusit, pėrderisa tė
krishterė tė tjerė tė cilėt tentonin tė gjenin zgjidhje
pėr idetė e ngritura filozofike tė Palit, pohonin se Jezusi
ishte njė farė Hyjnie nė miniaturė. Mospajtimet quan nė
Koncilin e Nikesė nė vitin 325 ku u pohua se Jezusi ishte i
vetėmlinduri i Atit dhe se kjo lindje kishte ndodhur
diku nė pėrjetėsi dhe se Jezusi pėrmbante natyrė tė njėjtė
hyjnore me Atin. Edhe zyrtarisht u formėsua besimi nė dy
Zota dhe megjithėqė shumica e besimtarėve e kishin tė qartė
se kėto mėsime ishin nė kundėrshtim me atė qė kishte
predikuar Jezusi, kjo u bė doktrinė zyrtare e kishės me
fuqinė e dhunės. Ishte e dhembshme tė shihje se si besimi nė
njė Zot i predikuar nga lashtėsia u kthye nė njė besim nė
dy Perėndi. Pėr mė tepėr, kjo u pasua pastaj disa dekada mė
vonė edhe me kyējen e Frymės sė Shenjtė nė familjen e
Hyjnisė dhe definitivisht besimi mbi trininė u bė sinonim i
krishterimit. Kėshtu dalėngadalė Sauli nga Tarsi, me
ndikimin qė vazhdoi edhe pas vdekjes sė tij, e ktheu
religjionin e Jezusit nė njė besėtytni filozofike ku besimi
nė njė Zot dhe pasimi i Vullnetit tė Tij ashtu siē kishte
mėsuar Jezusi kishte rėndėsinė mė tė vogėl, dhe nė
vend tė kėsaj nė qendėr tė kėsaj besėtytnie po vendosej
Jezusi, gjaku dhe vdekja e tij.
Nė njė mjedis tė tillė nevoja e njė Profeti tė ri, e
Shpirtit tė sė Vėrtetės siē e kishte quajtur Jezusi, i
cili do ta ringjallte besimin e pastėr nė njė Zot ishte i
pashmangshėm.
Muhamedi
a.s. i parathėnė nga Profetėt
Nė kohėn kur njerėzimi kishte dėshtuar thellėsisht nė
ruajtjen e mesazheve hyjnore tė dėrguara gjatė shekujve nga
Zoti, gjithandej botės mbizotėronin mėsime tė pėrēudshme
tė cilat lidheshin me Zotin por mė sė paku kishin tė bėnin
diēka me Tė. Nė anėn tjetėr nė botė po krijoheshin
rrethana tė tilla ku profeti do tė mund tė dėrgohej jo vetėm
pėr njė popull tė caktuar por pėr njerėzimin mbarė dhe
ku mesazhi i shpallur hyjnor nga Perėndia do tė mund tė
ruhej ashtu siē do tė diktohej.
Nė njė ambient ku Zoti i Vetėm i Vėrtetė ishte kėmbyer
nga arabėt me qindra idhuj tė vdekur, rreth vitit 569 pas
Krishtit, lindi Muhamedi a.s. pėr tė cilin vetė Allahu
xh.sh. nė Kuran tha:
E Ne tė dėrguam ty (Muhammed) vetėm si mėshirė pėr tė gjitha
krijesat. (Kurani, 21:107)
Babai
i kishte vdekur akoma pa lindur ky, ndėrsa edhe e ėma i vdiq
pak kohė mė vonė duke e lėnė bonjak nėn pėrkujdesjen e
gjyshit tė tij. Qysh nė fėmijėri dhe rini ai u cilėsua me
ēiltėrsi, besnikėri, devotshmėri dhe sinqeritet. Tė gjithė
e respektonin pėr tė tillė dhe e ftonin si arbitėr nė
zgjidhjen e mosmarrėveshjeve tė tyre. Edhe para se tė
thirrej pėr profet ai kurrė nuk u pajtua me zakonet e
mbrapshta dhe tė liga tė arabėve idhujtarė. Ai po vuante
shpirtėrisht duke e parė popullin e tij tė kredhur nė
dehje dhe nė kėnaqėsi tė shkurtra tė kota.
Profeti pėr tė cilin kishte folur Mojsiu, Jezusi dhe tė tjerėt po bėhej
gati pėr ta ndriēuar botėn me madhėshtinė e mėsimeve tė
Allahut xh.sh. Dhe kėshtu do tė bekoheshin ata qė pranojnė tė dėrguarin
(Muhammedin), Pejgamberin arab, (qė nuk shkruan as nuk
lexon), tė cilin e gjejnė tė cilėsuar (tė pėrshkruar me
virtytet e tij), te ata nė Tevrat dhe nė Inxhil, e qė i
urdhėron ata pėr ēdo tė mirė dhe i ndalon nga ēdo e
keqe, u lejon ushqimet e kėndshme dhe u ndalon ato tė pakėndshmet,
dhe heq nga ata barrėn e rėndė tė tyre dhe prangat qė
ishin mbi ta. Pra, ata tė cilėt e besojnė atė, e nderojnė
dhe e ndihmojnė, veprojnė me dritėn qė iu zbrit me tė, tė
tillėt janė tė shpėtuarit. (Kurani, 7:157). Shumė
nga kėto profeci akoma kanė ngelur nė versionet e sotme tė
Biblės.
Pėr shembull tek Ligji i Pėrtėrirė 18:18
Mojsiu a.s. parashikon ardhjen e njė profeti i cili do tė
ishte: a) nga vėllezėrit e Izraelitėve, pra nga arabėt dhe
b) do tė ishte i ngjashėm me Mojsiun dhe dihet se ėshtė e
vėshtirė tė gjendet ndonjė person nga profetėt i cili ėshtė
kaq i njėjtė me Mojsiun. Qė tė dy erdhėn tek popujt e
tyre me Ligj nga Zoti, u pranuan gjatė jetės sė tyre pėr
profetė nga popujt e tyre, ishin udhėheqės tė caktuar nga
Zoti, kishin familje dhe pėsuan vdekje natyrore. Tė krishterėt
duan ta shohin Jezusin si pėrmbushės tė kėsaj profecie por
Jezusi me asnjė veēori nuk e plotėson atė profeci. Ai as
nuk u martua ndonjėherė, nuk solli Ligj tė ri por iu pėrmbajt
Ligjit tė Mojsiut, e as nuk u pranua si profet nga shumica e
popullit tė tij; dhe pastaj ai pėr tė krishterėt ėshtė
Perėndi, kėshtu qė si mund tė jetė ai i ngjashėm me
Mojsiun nėse ai na qenka Zot?
Tek Ungjilli sipas Gjonit 14:16
Jezusi gjithashtu e profetizon ardhjen e Ngushėlluesit-Parakletit
apo Frymės tė sė Vėrtetės, i cili prapė kur e analizojmė
historinė e fesė bashkė me profecitė tjera pėrcjellėse qė
i ka bėrė Jezusi, duket qartė se nuk ka kush tė jetė tjetėr
pėrveē se Muhamedi a.s. Tė krishterėt duan ta shohin kėtė
profeci si pėrmbushje
pėr Shpirtin e Shenjtė mirėpo kjo aspak nuk ėshtė kėshtu.
Pikė sė pari tek Gjoni 14:16 ėshtė thėnė qartė njė
Ngushėllues tjetėr, qė do tė thotė ėshtė fjala pėr
njė person tjetėr i cili do tė jetė si Jezusi, pra i cili
do tė jetė profet. Fjalėt do tė qėndrojė pėrgjithmonė
me ju nga vargu e tregojnė mrekullueshėm faktin
se Muhamedi a.s. do tė ishte profeti i fundit pėr njerėzimin,
pra do tė ishte pėrgjithmonė me ta. Tek Ungjilli sipas
Gjonit 16:7-8 ėshtė bėrė e qartė se
Parakleti do tė jetė person mashkull dhe jo Shpirt i Shenjtė.
Nė origjinalin grek fjala pėr shpirt pneuma ėshtė e
gjinisė asnjanėse dhe kur pėrdoret pėremri pėr tė do tė
pėrdorej pėremėr pėr gjininė asnjanėse nėse do tė
ishte fjala pėr Frymėn e Shenjtė, mirėpo meqė Jezusi aty
e ka pasur fjalėn pėr njė profet mashkull, aty ėshtė pėrdorur
pėremri ai. Tek Ungjilli sipas Gjonit 15:26
thuhet se Parakleti-Fryma
e sė Vėrtetės, do tė dėshmojė pėr Jezusin dhe do jetė
i dėrguar nga Zoti, dhe Muhamedi a.s. e ka realizuar nė pėrpikėri
kėtė.
Dora e njeriut ka ndėrhyrė edhe nė kėto profeci duke
tentuar qė ti bėjė kėto fjalė tė duken sikur flasin pėr
ndonjė Shpirt tė Shenjtė. Pėr shembull tek Ungjilli
sipas Gjonit 14:26 nė shumicėn e versioneve tė tanishme
Ngushėllimtari lidhet me Frymėn e Shenjtė, mirėpo nė shumė
dorėshkrime tė tjera tė vjetra (nė Kodikun e Sinait psh) nė
kėtė varg qėndron Ngushėllimtari Fryma e sė Vėrtetės
dhe jo Ngushėllimtari Fryma e Shenjtė. Tek
Ungjilli sipas Gjonit 16:13 ėshtė treguar se Parakleti nuk
do tė flasė nga vetvetja por do tė flasė atė qė do ta
urdhėrojė tė flasė Zoti. Dhe Muhamedi a.s. nuk ka folur
asgjė nga vetvetja. Kurani i cili iu shpall atij ishte
Fjalė e Zotit dhe jo vepėr e tij. Aty nuk mund tė jetė
fjala pėr Frymėn e Shenjtė sepse sipas teologjisė sė
krishtere Fryma e Shenjtė ėshtė vetė Zoti dhe si mund tė
ndodhė pra qė tė pėrputhet kjo me profecinė ku thuhet se
Ngushėllimtari nuk do tė flasė nga vetvetja por vetėm atė
qė e dėgjon nga Zoti. Dhe pėr fund ėshtė mjaft mirė e
ditur se Fryma e Shenjtė, fuqia vepruese e Zotit ishte
prezente me besimtarėt edhe para se Jezusi ta bėnte kėtė
profeci kėshtu qė definitivisht kėtu shihet se nuk ėshtė
fjala pėr tė por pėr njė profet i cili do tė vjen pas
Jezusit a.s. Dhe Muhamedi a.s. ishte quajtur edhe para
shpalljes sė profetėsisė sė tij me nofkėn El-Emin qė do
tė thotė I Vėrteti Besniku I sinqerti.
Dhe ndodhi qė njė ditė
derisa Muhamedi a.s. ishte duke medituar nė shpellėn Hira,
disa kilometra larg Mekės, ai u kontaktua nga engjėlli
Gabriel, i njėjti engjėll qė ai kishte dhėnė edhe
Mejremes lajmin e mirė pėr lindjen e Jezusit a.s., dhe iu
diktuan fjalėt e para tė shpalljes nga Zoti, Kuranit:
Lexo me emrin e Zotit tėnd, i cili krijoi (ēdo gjė). Krijoi
njeriun prej njė gjaku tė ngjizur. Lexo! Se Zoti yt ėshtė
mė bujari Ai qė e mėsoi (njeriun) tė shkruajė me pendė.
Ia mėsoi njeriut atė qė nuk e dinte. (Kurani,
96:1-5)
Edhe
kėtu kemi pėrmbushjen e mrekullueshme tė njė profecie tjetėr
tė thėnė mė herėt nga profetėt. Tek libri i Isaisė
29:12
ėshtė treguar se Libri (Kurani) do ti jepet atij dhe
ai do tė pėrgjigjet Nuk di tė lexoj. Kjo ėshtė
pikėrisht ajo ēfarė ndodhi nė shpellėn Hira. Kur engjėlli
Gabriel ia shpalli nga Zoti Muhamedit a.s. ajetet e para tė
Librit qė do ti jepej atij, pėrgjigjja e Muhamedit ishte po
ajo qė ėshtė parathėnė tek Isaia 29:12. Pas kėsaj i
shokuar dhe nė frikė, ai u kthye nė shtėpi dhe i
tregoi bashkėshortes sė tij Hadixhes pėr atė qė kishte
ndodhur. Ajo e njihte mė sė miri pėrulėsinė dhe modestinė
e tij dhe e ngushėlloi duke ia bėrė tė dikur se Zoti nuk
do ta sprovonte me ndonjė tė keqe dikė qė vazhdimisht
ishte kujdesur pėr bonjakėt, i kishte pasur nė zemėr tė
varfrit, u kishte ndihmuar tė vejave. Zoti e kishte parė
robin e tij dhe po e lartėsonte. Nė atė kohė Muhamedi a.s.
ishte njė tregtar i suksesshėm, i respektuar kudo dhe nė anėn
tjetėr megjithatė njė njeri i thjeshtė qė nuk kishte kėrkuar
asnjėherė ndonjė privilegj mė tė madh se sa jeta e tij
modeste qė e kishte pasuruar vetė me mundin e dėlirėsisė
sė tij.
Restauruesi
i besimit tė vėrtetė nė Perėndinė
Kur Muhamedi a.s. u thirr nga Zoti tė
deklaronte:
O ju njerėz! Unė jam i dėrguari i All-llahut te tė
gjithė ju. All-llahu qė vetėm i Tij ėshtė sundimi i
qiejve e i tokės, s'ka tė adhuruar tjetėr pos Tij; Ai jep
jetė dhe Ai jep vdekje, pra besoni All-llahun dhe tė dėrguarin
e Tij, pejgamberin e pashkolluar, qė beson All-llahun dhe
shpalljet e Tij, ndiqeni rrugėn e tij qė ta gjeni tė vėrtetėn.
(Kurani, 7:158)
ishte
e ditur se do haste nė kundėrshtime tė rrepta nga njerėzit
tė cilėve u drejtohej sepse me shekuj tė tėrė ata ishin
rritur dhe kishin jetuar me ide idhujtare, me vese tė liga
dhe me synime tė pandershme. Ti thėrrasėsh tė tillėt nė
ndėrrimin e mėnyrės sė tyre tė tė jetuarit dhe tua rrėnosh
qindra idhujt e tyre pėr ti bėrė vend Perėndisė sė Vetėm
tė Vėrtetė, pėr ta ishte mė tepėr se ofendim. Mesazhi i
Muhamedit a.s. pėr popujt ishte i qartė dhe i thjeshtė; ai
ftonte pėr tė besuar Allahun xh.sh., Zotin e Vetėm tė Vėrtetė,
Perėndinė e Isakut dhe Ismailit, Perėndinė e Abrahamit,
Noas, Lotit, Mojsiut dhe Jezusit. Zoti e urdhėroi atė tė pėrgjigjej
nė dyshimin e pabesimtarėve:
"Unė nuk jam i pari prej tė dėrguarve, e nuk e di se
ēka do tė bėhet me mua e as me ju, unė nuk ndjek tjetėr
vetėm atė qė mė shpallet, unė nuk jam tjetėr pos i dėrguar
qė ua tėrheq vėrejtjen qartas"
(Kurani, 46:9)
Personat
qė i qasen Kuranit me paramendimin se ai ėshtė i shkruar
nga Muhamedi a.s. presin qė ai aty do ta madhėronte dhe
hyjnizonte vetveten, mirėpo ky nuk ėshtė aspak rasti. Siē
shihet nga ajeti i mėsipėrm, Muhamedi a.s. ua bėn tė qartė
njerėzve se ai ishte po ai person i thjeshtė qė kishte qenė
edhe mė parė, me tė vetmin ndryshim se ai tani ishte bekuar
nga Allahu xh.sh pėr tė qenė Profet i Tij.
Pėr disa vite ai e vazhdoi thirrjen pėr te Allahu xh.sh. dhe vetėm disa
persona iu pėrgjigjen ftesės sė Zotit. Arabėt paganė e
gjetėn vetveten tė kėrcėnuar nga thirrja e Muhamedit a.s.,
sepse ftesa e tij ishte rrėnim pėr pothuajse gjithēka
johyjnore qė ata kishin trashėguar prej gjeneratash dhe
atyre nuk iu konvenonte njė sistem ku drejtėsia dhe mėshira
do tė ishin strumbullari kryesor i jetesės e ku Zoti do tė
ishte Sovrani i Vetėm mbi secilin person. Muhamedit iu ofrua
gjithēka vetėm tė hiqte dorė nga ajo thirrje e ēuditshme;
mirėpo si mund ti rezistonte ai thirrjes personale qė ia
kishte bėrė vetė Zoti i botės! Kėtu edhe shihet mė sė
miri ēiltėrsia e Muhamedit nė misionin e tij. Po qe se
fama, pasuria dhe kėnaqėsia e kėsaj bote do tė ishin
synimet e tij ai pati shumė mundėsi qė kėto ti fitonte apo
ti mbante nė njė mori rastesh. Mirėpo pėr dekada tė tėra
ai u kthye nė personin mė tė pėrulur pėr shumicėn e
popullit tė vet pasi qė nuk iu bind atyre. Ai e humbi edhe
pasurinė qė e kishte fituar me djersėn e vet. Kur arabėt
panė se njerėzit filluan ti pėrgjigjeshin thirrjes sė tė
Dėrguarit ata filluan presionin dhe persekutimin ndaj
Muhamedit a.s. dhe besimtarėve. Sumaja, njė grua besimtare
nga fillimi i thirrjes, u nda nė dy pjesė me hanxhar vetėm
pse iu pėrgjigj ftesės sė Allahut xh.sh. Njė besimtar tjetėr
u hodh nga paganėt arabė nė thėngjill tė ndezur dhe
pastaj ia prenė gjymtyrėt copė copė. Tė shumta ishin
mynxyrat pėr Muhamedin a.s. dhe besimtarėt. Mirėpo me kohė
njerėzit filluan ti pėrgjigjeshin me tė madhe thirrjes sė
Allahut dhe dalėngadalė paganizmi i pėrzier me besėtytni i
lėshoi vend besimit tė pastėr dhe dashurisė pėr Allahun,
Krijuesin e gjithēkaje tė gjallė dhe jo tė gjallė. Kur u
kthye si fitimtar nė Mekė prej nga ishte pėrzėnė dhunshėm,
paganėt pritėn se ai do tu hakmerrej, por zemėrgjerėsia e
Muhamedit a.s. e njihte nė thelb paditurinė e tyre dhe nga
ai buroi vetėm falje. "Nė kėtė ditė nuk ka HAKMARRJE ndaj jush dhe ju
jeni tė gjithė tė lirė." "Sot" deklaroi
ai, "Unė i shkel me kėmbė tė gjitha dallimet mes
njeriut dhe njeriut, tė gjitha urrejtjet mes njeriut dhe
njeriut. Dhe kėshtu ai u bė i pari i njė populli tė
madh dhe i njė shteti tė fuqishėm, mirėpo a tregoi ndonjė
shenjė koprracie dhe mendjemadhėsie nė vitet qė pasuan? As
edhe njė grimcė tė vetme. Ai vazhdoi tė punonte pėr
kafshatėn e gojės, vazhdoi tė ishte njė besimtar i thjeshtė,
e mohoi ēfarėdo glorifikimi pėr tė duke ia drejtuar falėnderimet
dhe tėrė meritat vetėm Zotit, dhe duke e potencuar gjithmonė
dhe nė ēdo rast lidhjen e njerėzve me Allahun xh.sh. dhe tė
jetuarit vetėm pėr hir tė Tij dhe tė dashurisė pėr Tė.
Pėrderisa mbretėrit para tij dhe pas tij notonin nė flori
dhe ar, ai kur vdiq la pas veti vetėm disa monedha, shumė
nga tė cilat u shpenzuan pėr ti paguar borxhet e tij.
Borxhet? Njė udhėheqės i njė shteti tė tėrė tė kishte
nevojė pėr borxh? E pra ky ishte Muhamedi a.s.. i Dėrguari
i Fundit i Allahut xh.sh., Kurani i Gjallė qė mbetet
shembull pėr mbarė njerėzimin deri nė fundin e fundit dhe
njeriu qė nuk pėrsėritet mė.
Dėshira dhe qėllimi i vetėm i
tij ishte qė ta madhėronte Vullnetin e Zotit, qė ta bėnte
tė ditur prezencėn e Zotit tek tė gjithė njerėzit e
rruzullit tokėsor nė mėnyrėn e papėrlyer siē e shpallte
vetė Zoti dhe qė nė kėtė mėnyrė tė ngadhėnjente e
mira dhe e vėrteta nė shpirtin e secilit njeri nė vend tė
smirės, zilisė dhe tė sė keqes. Ishte koha qė njėherė e
pėrgjithmonė tė shpartalloheshin mėsimet johyjnore
filozofike nga tė cilat nxirreshin dogma tė gabuara.
Mjaftojnė vetėm dy tri fjalė tė Kuranit pėr ta ditur
natyrėn e vėrtetė tė Zotit:
Thuaj: Ai, All-llahu ėshtė Njė! All-llahu ėshtė Ai qė ēdo krijesė i
drejtohet (i mbėshtetet) pėr ēdo nevojė. As s'ka lindur kė,
as nuk ėshtė i lindur. Dhe Atij askush nuk i ėshtė i
barabartė. (Kurani, 112)
Dhe
nuk ka nevojė kėtu pėr qindra vite tė mundimshme dhe me
dhjetėra koncile tė papajtueshme ku tentohej tė pėrcaktohej
natyra e Zotit duke i komentuar shkrimet e dykuptimta tė
Palit apo tė akėcilit apostull dhe prijės tė vetėquajtur.
Nėpėrmjet Muhamedit a.s., Allahu xh.sh. nė mėnyrė tė
mrekullueshme e bėri tė njohur natyrėn e Vet pa lėnė vend
pėr asnjė fije dyshimi, dhe duke qenė se ishte Vullneti i
tij qė Kurani tė ruhej deri nė fund tė botės i
pandryshuar, atėherė nė kėtė mėnyrė po pushoheshin
diskutimet e stėrzgjatura teologjike rreth Zotit
dhe shpėtimit. Ato fjalė nga surja 112 janė thėnė
nga vetė Allahu dhe ja pse ato janė kaq tė fuqishme karshi
ideve, filozofive, dhe predikimeve boshe tė pėrmbajtura nė
shkrime tė tjera tė konsideruara pėr tė shenjta. Palit iu
deshėn ti shkruante dhjetėra faqe pėr tė tentuar sqarimin
e natyrės sė Zotit apo mėnyrės sė shpėtimit, dhe nė
fund doli se ai dėshtoi thellė nė kėtė mision. Ai jo vetėm
qė nuk sqaroi gjė por e korruptoi nė tėrėsi edhe besimin
themelor qė e njihnin Izraelitėt, e ky ishte besimi nė njė
Zot tė Vetėm. Megjithėqė ky mund tė mos ketė qenė qėllimi
i tij primar, ai i kontribuoi me tė madhe kėtij krimi. Ndėrsa
nė anėn tjetėr mjaftojnė kėto dy tri fjalė tė mėsipėrme
nga Kurani, dhe edhe sikur tė mos ekzistonte as edhe njė
sure tjetėr, ato do tė dėshmonin pa asnjė dyshim tė vogėl
se Zoti ėshtė Njė, dhe se nuk ka tjetėr qė meriton ti nėnshtrohemi
pėrveēse Atij.
Ky
ishte misioni me tė cilin Allahu xh.sh e ngarkoi Muhamedin
a.s. dhe ai me madhėshti ia arriti kėtij qėllimi.
Unė
do tė nxjerr pėr ta njė profet nga gjiri i vėllezėrve
tė tyre dhe do tė vė nė gojėn e tij fjalėt e mia,
dhe ai do t`u thotė atyre tė gjitha ato qė unė do t`i urdhėroj. (Ligji i Pėrtėrirė, 18:18)
Dhe
unė do t`i lutem Atit dhe ai do t`ju japė njė Ngushėllues
tjetėr, qė do tė qėndrojė pėrgjithmonė me ju (Gjoni,
14:16)
Megjithatė
unė ju them tė vėrtetėn: ėshtė mirė pėr ju qė unė
tė shkoj, sepse, po nuk shkova, nuk do tė vijė te ju
Ngushėlluesi; por, po shkova, unė do t`jua dėrgoj. Dhe
kur tė ketė ardhur, ai do ta bindė botėn pėr mėkat,
pėr drejtėsi dhe pėr gjykim. (Ungjilli sipas
Gjonit, 16:7-8)