| Πρόλογος | Εισαγωγή | Η έρευνα |
| Αποτελέσματα | Συζήτηση | Βιβλιογραφία |
| Παράρτημα | Προτάσεις |
Αποτελέσματα
Με βάση τα αποτελέσματα που προέκυψαν από τις αναλύσεις παραγόντων στα τρία ερωτηματολόγια εφαρμόστηκαν αναλύσεις διακύμανσης στο μέσο όρο των τιμών που αντιστοιχούσαν στις ερωτήσεις που φόρτιζαν τον κάθε παράγοντα. Ο στόχος ήταν να διαπιστωθεί κατά πόσο οι αναπηρίες ή παθήσεις των φοιτητών, το φύλο ή άλλες μεταβλητές (σχολή φοίτησης, οικογενειακή κατάσταση, μορφωτικό επίπεδο γονέων) επηρεάζουν τις δυσκολίες που συναντούν οι φοιτητές με ειδικές ανάγκες στο χώρο του πανεπιστημίου. Οι αναλύσεις διακύμανσης που ακολουθούν έγιναν χωριστά για τις διάφορες ανεξάρτητες μεταβλητές (πάθηση ή αναπηρία, φύλο, κ.λπ.), διότι ο αριθμός των συμμετεχόντων στις διάφορες ομάδες δεν ήταν ισομερώς κατανεμημένος. Επίσης, λόγω των διαφορετικών αναπηριών ή παθήσεων, ορισμένοι από τους συμμετέχοντες δεν απαντούσαν σε όλες τις ερωτήσεις. Έτσι, οι αναλύσεις έγιναν στα πλήρως συμπληρωμένα ερωτηματολόγια ως προς την κάθε μεταβλητή.
Ερωτηματολόγιο για τις Σπουδές
Όπως προέκυψε από την ανάλυση παραγόντων, το ερωτηματολόγιο αυτό περιλαμβάνει τους παράγοντες Πρόσβαση στις σπουδές, Τεχνικές μελέτης και εξετάσεις, Εναλλακτικοί τρόποι μελέτης και εξέτασης, Δυσκολίες μάθησης, Υποστήριξη από το πανεπιστήμιο, και Υποστήριξη από φίλους και εθελοντές. Στη συνέχεια θα αναφερθούν μόνο τα στατιστικώς σημαντικά αποτελέσματα, διότι μόνο σε ορισμένους από τους παράγοντες του ερωτηματολογίου υπήρξαν επιδράσεις της αναπηρίας ή πάθησης, ή των άλλων ανεξάρτητων μεταβλητών.
Επίδραση της αναπηρίας ή πάθησης
Οι αναλύσεις διακύμανσης με ανεξάρτητη μεταβλητή την αναπηρία ή πάθηση και εξαρτημένη μεταβλητή κάθε έναν από τους μέσους όρους των απαντήσεων στις ερωτήσεις που φόρτιζαν τον κάθε παράγοντα του ερωτηματολογίου χωριστά, ανέδειξαν ως σημαντική την κύρια επίδραση της αναπηρίας ή πάθησης στους παράγοντες: Πρόσβαση, F(4, 24) = 5.023, p = .004, και Υποστήριξη από το πανεπιστήμιο, F(4, 35) = 5.411, p = .002. Οι μέσοι όροι και οι τυπικές αποκλίσεις των απαντήσεων στις ερωτήσεις που φόρτιζαν τον κάθε παράγοντα του Ερωτηματολογίου για τις Σπουδές δίνονται στον Πίνακα 4.
Πίνακας 4
Μέσοι όροι (και τυπικές αποκλίσεις) των παραγόντων του Ερωτηματολογίου για τις Σπουδές
|
Aναπηρία |
||||||
| Παράγοντας | Διαβήτης | Σκλήρυνση
κατά πλάκας |
Διαταραχές ακοής | Κινητικά προβλήματα | Διαταραχές όρασης | Σύνολο |
| 1 | 1.67 (.25) | 1.92 (.38) | 2.20 (.27) | 2.13 (.32) | 2.29 (.42) | 1.95 (.39) |
| 2 | 2.60 (.67) | 2.35 (.32) | 3.09 (.45) | 2.41 (.77) | 2.41 (.47) | 2.58 (.61) |
| 3 | 2.38 (.24) | 2.73 (.16) | 2.70 (.33) | 2.58 (.29) | 2.60 (.38) | 2.55 (.30) |
| 4 | 2.25 (.46) | 2.25 (.29) | 2.52 (.70) | 2.38 (.46) | 2.25 (.40) | 2.33 (.49) |
| 5 | 2.16 (.39) | 2.20 (.37) | 2.74 (.32) | 1.97 (.31) | 2.37 (.21) | 2.27 (.41) |
| 6 | 2.72 (.73) | 3.08 (.49) | 2.94 (1.07) | 2.80 (.95) | 2.63 (.69) | 2.80 (.80) |
Σημείωση: Παράγοντας 1: Πρόσβαση στις σπουδές. Παράγοντας 2: Τεχνικές μελέτης και εξετάσεις.
Παράγοντας 3: Εναλλακτικοί τρόποι μελέτης και εξέτασης. Παράγοντας 4: Δυσκολίες μάθησης. Παράγοντας 5: Υποστήριξη από το πανεπιστήμιο. Παράγοντας 6: Υποστήριξη από φίλους και εθελοντικές ομάδες.
Πρόσβαση στις σπουδές. Post hoc ανάλυση έδειξε ότι υπάρχει διαφοροποίηση μεταξύ των φοιτητών με διαταραχές όρασης και ακοής, από τη μια, και των φοιτητών με διαβήτη από την άλλη (έλεγχος Tukey, p = .008 και p = .047, αντιστοίχως), όσον αφορά το γενικό παράγοντα Πρόσβαση στις σπουδές. Οι ομάδες με κινητικό πρόβλημα βρίσκονταν στο ενδιάμεσο, χωρίς ιδιαίτερη διαφοροποίηση μεταξύ τους. Αυτό σημαίνει ότι οι φοιτητές με διαταραχές όρασης είναι η ομάδα που συναντά τα περισσότερα εμπόδια στην προσπέλαση και στη μετακίνηση στους χώρους του πανεπιστημίου καθώς και στην παρακολούθηση των μαθημάτων, ενώ ακολουθούν οι φοιτητές με διαταραχές ακοής. Οι φοιτητές με νεανικό διαβήτη συναντούν τις λιγότερες δυσκολίες όπως είναι εύλογο. Προκειμένου να κατανοήσουμε καλύτερα την πηγή των δυσκολιών των τυφλών φοιτητών, εξετάσαμε τους μέσους όρους των απαντήσεων της ομάδας αυτής στις ερωτήσεις που συνιστούν τον παράγοντα Πρόσβαση στις σπουδές (βλ. Πίνακα 6).
Η παρατήρηση των επιμέρους θεμάτων που συνιστούν τον παράγοντα Πρόσβαση στις σπουδές δείχνει ότι μεγάλα προβλήματα για τους τυφλούς φοιτητές συνιστούν το γράψιμο των σημειώσεων, η χρήση των βιβλιοθηκών και των Η/Υ, η μελέτη της ξενόγλωσσης βιβλιογραφίας και οι προφορικές εξετάσεις. Αυτό υποδηλώνει σοβαρά προβλήματα σε τομείς βασικούς και απαραίτητους για την ακαδημαϊκή πορεία στο πανεπιστήμιο.
Για τους φοιτητές με προβλήματα ακοής, η μεγαλύτερη δυσκολία είναι η παρακολούθηση των παραδόσεων, η χρήση της ξενόγλωσσης βιβλιογραφίας, και οι γραπτές εξετάσεις. Οι κωφοί φοιτητές παραπονούνται, επίσης, για τις δυσκολίες κατανόησης (σε μεγάλο βαθμό), συγκέντρωσης και εκμάθησης της ύλης, αλλά και οργάνωσης του χρόνου. Τέτοιου είδους δυσκολίες δεν έχουν οι φοιτητές με νεανικό διαβήτη, οι οποίοι παραπονούνται για δυσκολία οργάνωσης του χρόνου και την αναβλητικότητα στις σπουδές.
Υποστήριξη από το πανεπιστήμιο. Αναφορικά με την Υποστήριξη από το πανεπιστήμιο προς τους φοιτητές με αναπηρίες ή παθήσεις φάνηκε ότι οι φοιτητές με διαταραχές ακοής διαφοροποιούνται από τους φοιτητές με διαβήτη και τους φοιτητές με κινητικά προβλήματα (post hoc έλεγχος Tukey, p = .005 και p = .001, αντιστοίχως). Οι φοιτητές με διαταραχές της ακοής θεωρούν ότι πλήττονται περισσότερο από τους άλλους από την έλλειψη κατάλληλου προς μελέτη υλικού και πιστεύουν ότι θα έπρεπε να βοηθηθούν σε μεγαλύτερο βαθμό από τους καθηγητές τους σε θέματα μελέτης.
Επίδραση του φύλου
Κύρια επίδραση του φύλου βρέθηκε μόνο στον παράγοντα Τεχνικές μελέτης και εξετάσεις, F(1, 28) = 4.492, p = .040.
Τεχνικές μελέτης και εξετάσεις. Η μελέτη των μέσων όρων των απαντήσεων ως προς το φύλο δείχνει ότι οι φοιτητές εκφράζουν μεγαλύτερο βαθμό δυσκολιών σχετικά με θέματα οργάνωσης της μελέτης και εξετάσεων. Λαμβάνοντας υπόψη τα θέματα από τα οποία αποτελείται ο παράγοντας του ερωτηματολογίου για τις σπουδές, φαίνεται ότι οι φοιτητές αναφέρουν περισσότερες δυσκολίες μελέτης αλλά από την άλλη ενδιαφέρονται περισσότερο για τη βελτίωση της απόδοσής τους μέσω διάφορων τεχνικών όπως οι ομάδες μελέτης και η οργάνωση του χρόνου. Επίσης, φαίνεται να ανησυχούν περισσότερο για την επαγγελματική τους αποκατάσταση μετά τη λήψη του πτυχίου καθώς και για την απόκτηση επαγγελματικών δεξιοτήτων, F(1, 49) = 10.776, p = .002.
Αντιθέτως, οι φοιτήτριες φαίνεται να ανησυχούν λιγότερο για τα θέματα μελέτης, εξετάσεων και επαγγελματικής αποκατάστασης. Όλα τα παραπάνω επιβεβαιώνουν τη συνέχιση των διακριτών ρόλων ανδρών και γυναικών: οι γυναίκες παρουσιάζουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση σε θέματα που αφορούν τη μελέτη και την απόδοση στις εξετάσεις, ενδεχομένως λόγω της επιμελούς προσέγγισης των θεμάτων αυτών, ενώ οι άνδρες προσπαθούν να εκπληρώσουν το πρότυπο του ικανού και επιτυχημένου επαγγελματία.
Οι επιδράσεις των άλλων ανεξάρτητων μεταβλητών που συμπεριλήφθηκαν στις αναλύσεις διακύμανσης θα δοθούν αφού παρουσιάσουμε πρώτα τα δεδομένα για την αναπηρία ή πάθηση και το φύλο και για τα άλλα δύο ερωτηματολόγια.
Ερωτηματολόγιο για τη Ζωή στο Πανεπιστήμιο
Στις αναλύσεις διακύμανσης που εφαρμόστηκαν με ανεξάρτητες μεταβλητές την αναπηρία/πάθηση ή το φύλο, και εξαρτημένες τους μέσους όρους των απαντήσεων στις ερωτήσεις που φόρτιζαν τον κάθε παράγοντα του Ερωτηματολογίου για τη Ζωή στο Πανεπιστήμιο χωριστά, δε βρέθηκε καμία κύρια επίδραση των ανεξάρτητων μεταβλητών. Αυτό σημαίνει ότι η αναπηρία/πάθηση ή το φύλο δεν επηρεάζουν τις απαντήσεις σε ό,τι αφορά τις επιζητούμενες αλλαγές στην πανεπιστημιακή ζωή, την επιθυμία για συμμετοχή στις δραστηριότητες του πανεπιστημίου, την κοινωνικοποίηση ή συμμετοχή σε οργανωμένες ομάδες του πανεπιστημίου, και τέλος, τη συμμετοχή σε συλλόγους με μέλη φοιτητές με ειδικές ανάγκες. Όλοι οι ΦμΕΑ εκφράζουν λίγο ή πολύ τις ίδιες απόψεις.
Ωστόσο, η εξέταση των μέσων όρων των απαντήσεων στις μεμονωμένες ερωτήσεις του ερωτηματολογίου αυτού (βλ. Πίνακα 7) δείχνουν ότι υπάρχουν διαφοροποιήσεις σε επιμέρους θέματα, όπως θα δούμε στη συνέχεια. Στο σημείο αυτό αξίζει να τονιστεί ότι οι τυφλοί φοιτητές είναι αυτοί που δηλώνουν τη λιγότερη ικανοποίηση από τη στάση του πανεπιστημίου προς αυτούς, ενώ ακολουθούν οι φοιτητές με διαταραχές ακοής.
Ερωτηματολόγιο για τον Ελεύθερο Χρόνο
Όπως και με τα προηγούμενα ερωτηματολόγια, εφαρμόστηκαν αναλύσεις διακύμανσης με ανεξάρτητες μεταβλητές την πάθηση/αναπηρία ή το φύλο και εξαρτημένες μεταβλητές τους μέσους όρους των απαντήσεων στις ερωτήσεις που φόρτιζαν τον κάθε παράγοντα του σχετικού ερωτηματολογίου χωριστά.
Επίδραση της αναπηρίας ή πάθησης
Βρέθηκε κύρια επίδραση της αναπηρίας ή πάθησης στους παράγοντες Ελεύθερος χρόνος με ομαδικές δραστηριότητες, F(4, 43) = 6.790, p = .000, και Ελεύθερος χρόνος με ομάδες εκτός πανεπιστημίου, F(4, 41) = 2.957 p = .037 (χωρίς διαφοροποίηση στον post hoc έλεγχο). Οι μέσοι όροι και οι τυπικές αποκλίσεις των παραγόντων του ερωτηματολογίου για τον ελεύθερο χρόνο δίνονται στον Πίνακα 5.
Πίνακας 5
Μέσοι όροι (και τυπικές αποκλίσεις) των παραγόντων
του Ερωτηματολογίου για τον Ελεύθερο Χρόνο
|
Aναπηρία |
||||||
| Παράγοντας | Διαβήτης | Σκλήρυνση
κατά πλάκας |
Διαταραχές ακοής | Κινητικά προβλήματα | Διαταραχές όρασης | Σύνολο |
| 1 | 2.54 (.32) | 2.16 (.49) | 3.03 (.63) | 1.93 (.48) | 2.54 (.40) | 2.51 (.57) |
| 2 | 1.69 (.57) | 2.24 (.84) | 1.41 (.51) | 2.22 (.81) | 1.60 (.42) | 1.76 (.67) |
| 3 | 1.90 (.69) | 2.29 (.66) | 2.20 (.72) | 2.04 (.62) | 1.66 (.55) | 2.00 (.67) |
| 4 | 2.94 (.39) | 2.81 (.59) | 2.63 (.56) | 2.43 (.61) | 2.66 (.23) | 2.74 (.49) |
| 5 | 2.55 (.61) | 2.59 (.46) | 2.41 (.44) | 2.75 (.41) | 2.81 (.55) | 2.60 (.51) |
| 6 | 1.83 (.48) | 2.11 (.85) | 1.98 (.42) | 2.00 (.54) | 1.68 (.24) | 1.90 (.52) |
Σημείωση: Παράγοντας 1: Συμμετοχή σε ομαδικές ενεργητικές δραστηριότητες. Παράγοντας 2:
Επιθυμία συμμετοχής σε ομάδες εκτός πανεπιστημίου. Παράγοντας 3: Ήπιες δραστηριότητες. Παράγοντας 4: Επιθυμία συναναστροφών εκτός σπιτιού. Παράγοντας 5: Επιθυμία συναναστροφών με οικογένεια και στο σπίτι. Παράγοντας 6: Συμμετοχή σε παθητικές δραστηριότητες.
Ελεύθερος χρόνος με ομαδικές δραστηριότητες. Στον παράγοντα Ελεύθερος χρόνος με ομαδικές δραστηριότητες και συναναστροφή με, επίσης, φοιτητές με ειδικές ανάγκες, οι φοιτητές με κινητικά προβλήματα καθώς και όσοι πάσχουν από σκλήρυνση κατά πλάκας διαφοροποιούνταν από τους φοιτητές με διαταραχές ακοής (post hoc έλεγχος Tukey, p = .000 και p = .002, αντιστοίχως). Οι φοιτητές με διαταραχές ακοής, και λιγότερο αυτοί με διαταραχές όρασης, επιθυμούν σε μεγαλύτερο βαθμό τη συναναστροφή με φοιτητές που έχουν την ίδια αναπηρία με αυτούς και γενικότερα φαίνεται να προτιμούν τις συλλογικές δραστηριότητες περισσότερο από τις άλλες ομάδες των ΦμΕΑ. Η παρατήρηση των μέσων όρων στις ερωτήσεις του ερωτηματολογίου (βλ. Πίνακα 8) δείχνει ότι οι φοιτητές με ειδικές ανάγκες επιθυμούν να συμμετέχουν σε αθλητικές δραστηριότητες και εκδρομές σε μεγαλύτερο βαθμό απ` ό,τι κάνουν στο παρόν.
Επίδραση του φύλου
Κύρια επίδραση του φύλου βρέθηκε μόνο στον παράγοντα Ελεύθερος χρόνος με ομαδικές ενεργητικές δραστηριότητες, F(1, 47) = 11.781, p = .001.
Ελεύθερος χρόνος με ομαδικές δραστηριότητες. Σε σχέση με τον ελεύθερο χρόνο, οι φοιτητές φαίνεται να προτιμούν περισσότερο απ` ό,τι οι φοιτήτριες την παρέα με επίσης ανάπηρους φοιτητές, ενώ δηλώνουν ότι θα ήθελαν να περνούν τον ελεύθερο χρόνο τους με δραστηριότητες όπως ο αθλητισμός, F(1, 51) = 8.408, p = .005 και ο Η/Υ, F(1, 51) = 9.166, p = .004, δραστηριότητες που θεωρούνται τυπικά ανδρικές.
Άλλα θέματα του Ερωτηματολογίου για τις Σπουδές
Εκτός από τις αναλύσεις σε επίπεδο παραγόντων, εφαρμόστηκε μια σειρά αναλύσεων διακύμανσης με τις ίδιες ανεξάρτητες μεταβλητές και εξαρτημένες τις ερωτήσεις του Ερωτηματολογίου για τις Σπουδές (συμπεριλαμβανομένων και των ερωτήσεων που δε φόρτιζαν τους 6 παράγοντες του ερωτηματολογίου). Οι μέσοι όροι και οι τυπικές αποκλίσεις των απαντήσεων σε μεμονωμένες ερωτήσεις δίνονται στον Πίνακα 6. Βρέθηκε ότι η αναπηρία ή πάθηση των φοιτητών επηρεάζει σημαντικά τις απαντήσεις σε ορισμένες από αυτές, όπως η μετακίνηση των φοιτητών με τη βοήθεια των γονέων, F(4, 41) = 3.521, p = .015, των συγγενών, F(4, 40) = 4.088, p = .007, και των συμφοιτητών, F(4, 40) = 3.558, p = .014, η ικανοποίηση από το τμήμα φοίτησης, F(4, 49) = 8.470, p = .000, και η απόδοση των δυσκολιών στην αναπηρία ή πάθηση, F(4, 49) = 3.689, p = .011.
Πίνακας 6
Μέσοι όροι και (τυπικές αποκλίσεις) μεμονωμένων θεμάτων
του Ερωτηματολογίου για τις Σπουδές
|
Aναπηρία |
||||||
| Ερωτήσεις | Διαβήτης | Σκλήρυνση
κατά πλάκας |
Διαταραχές
ακοής |
Κινητικά
προβλήματα |
Διαταραχές
όρασης |
Σύνολο |
| 3.2 | 1.00 (.00) | 2.25 (1.04) | 2.09 (1.30) | 2.20 (1.03) | 2.13 (.99) | 1.78 (1.03) |
| 3.3 | 1.28 (.75) | 2.00 (1.07) | 2.09 (1.30) | 1.80 (1.14) | 2.38 (1.06) | 1.80 (1.08) |
| 3.4 | 1.22 (.55) | 2.00 (1.00) | 2.80 (1.55) | 2.10 (1.10) | 2.71 (.95) | 2.00 (1.17) |
| 3.7 | 1.28 (.57) | 1.88 (1.13) | 2.36 (1.43) | 1.80 (1.03) | 2.75 (.89) | 1.89 (1.10) |
| 3.9 | 1.72 (.89) | 1.57 (.79) | 2.82 (1.47) | 2.50 (1.27) | 3.29 (.49) | 2.28 (1.20) |
| 3.11 | 1.06 (.24) | 2.14 (1.21) | 2.10 (1.10) | 2.30 (1.25) | 2.71 (1.25) | 1.87 (1.12) |
| 3.12 | 1.22 (.55) | 2.43 (.98) | 2.00 (1.22) | 1.90 (1.20) | 2.71 (.95) | 1.86 (1.06) |
| 4.1 | 2.65 (1.00) | 2.00 (1.15) | 2.71 (1.60) | 2.13 (1.36) | 2.25 (1.28) | 2.40 (1.21) |
| 4.2 | 2.53 (1.07) | 2.75 (1.28) | 2.13 (1.36) | 3.57 (.79) | 3.25 (1.04) | 2.77 (1.17) |
| 11.1 | 1.00 (.00) | 2.00 (1.55) | 1.00 (.00) | 1.67 (1.00) | 1.00 (.00) | 1.26 (.77) |
| 11.4 | 1.40 (.63) | 2.00 (.71) | 1.25 (.71) | 2.11 (1.17) | 2.63 (1.19) | 1.80 (.99) |
| 16.2 | 2.33 (1.08) | 2.13 (0.99) | 2.67 (1.41) | 1.80 (.79) | 2.00 (.93) | 2.21 (1.06) |
| 16.3 | 1.83 (.86) | 1.57 (.53) | 3.11 (1.27) | 2.10 (1.10) | 1.75 (.71) | 2.06 (1.04) |
| 16.4 | 1.61 (.61) | 2.14 (.90) | 2.67 (1.32) | 1.89 (.93) | 1.50 (.76) | 1.90 (.94) |
| 16.5 | 3.00 (1.08) | 2.29 (.76) | 2.75 (1.04) | 2.20 (1.40) | 1.88 (.64) | 2.53 (1.10) |
| 16.6 | 3.00 (1.03) | 2.00 (1.00) | 2.13 (1.36) | 2.00 (1.22) | 2.00 (.53) | 2.38 (1.12) |
| 17.1 | 3.00 (.91) | 3.00 (.63) | 2.90 (1.20) | 2.70 (1.16) | 2.50 (1.07) | 2.85 (1.00) |
| 17.6 | 2.12 (1.11) | 2.14 (1.07) | 2.22 (.97) | 2.00 (1.12) | 1.75 (1.16) | 2.06 (1.06) |
Σημείωση: 3.2: Πρόσβαση στις αίθουσες διδασκαλίας. 3.3: Πρόσβαση Γραμματείας του Τμήματος. 3.4: Παρακολούθηση προφορικών παραδόσεων. 3.7: Γράψιμο σημειώσεων. 3.9: Ξενόγλωσση βιβλιογραφία. 3.11: Χρήση βιβλιοθήκης. 3.12: Χρήση Η/Υ και επιστημονικών οργάνων. 4.1: Γραπτές εξετάσεις. 4.2: Προφορικές εξετάσεις. 11.1: Βοήθεια στη μετακίνηση από γονείς. 11.4: Βοήθεια στη μετακίνηση από συμφοιτητές. 16.2: Δυσκολία στη συγκέντρωση. 16.3: Δυσκολία στην κατανόηση. 16.4: Δυσκολία στην εκμάθηση. 16.5: Δυσκολία στην οργάνωση του χρόνου. 16.6: Αναβλητικότητα. 17.1: Βοήθεια στη μελέτη από συμφοιτητές. 17.6: Βοήθεια στη μελέτη από καθηγητές και προσωπικό.
Βοήθεια από γονείς - συγγενείς - φοιτητές. Οι post hoc έλεγχοι του Tukey έδειξαν ότι οι φοιτητές με σκλήρυνση κατά πλάκας (όπως και αυτοί με κινητική αναπηρία) είναι αυτοί που δέχονται κυρίως τη βοήθεια των γονέων και των συγγενών τους στη μετακίνηση μέσα στο πανεπιστήμιο (p = .038 και p = .017, αντιστοίχως) σε σύγκριση με τους φοιτητές με διαβήτη. Αντιστοίχως, στη βοήθεια των συμφοιτητών τους φάνηκε ότι προσφεύγουν περισσότερο οι φοιτητές με διαταραχές όρασης (p = .025 σε σύγκριση με τους φοιτητές με διαβήτη).
Ικανοποίηση από το τμήμα φοίτησης. Οι πιο δυσαρεστημένοι με το τμήμα φοίτησης είναι οι φοιτητές με διαταραχές στην ακοή (Μ.Ο. = 1.64). Οι υπόλοιπες ομάδες εμφανίστηκαν σημαντικά πιο ικανοποιημένες από το τμήμα τους, με τους φοιτητές με κινητικά προβλήματα να είναι οι περισσότερο ικανοποιημένοι απ` όλους (Μ.Ο. = 3.20).
Αιτία δυσκολιών. Οι φοιτητές με διαταραχές στην ακοή είναι αυτοί που αποδίδουν περισσότερο τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στο πανεπιστήμιο στην κώφωση. Η διαφοροποίηση αυτή εμφανίζεται σημαντική σε σχέση με τους φοιτητές με διαβήτη (post hoc έλεγχος Tukey, p = .011), που δε θεωρούν ότι φταίει η πάθησή τους .
Βοήθεια από επαγγελματίες
- εθελοντές.
Άλλα θέματα του Ερωτηματολογίου για τη Ζωή στο Πανεπιστήμιο
Συναναστροφή. Οι αναλύσεις διακύμανσης με τις ίδιες ανεξάρτητες μεταβλητές και εξαρτημένες τις ερωτήσεις του Ερωτηματολογίου για τη Ζωή στο Πανεπιστήμιο (συμπεριλαμβανομένων και αυτών που δε φόρτιζαν τους 4 παράγοντες του ερωτηματολογίου) έδειξαν ότι η συναναστροφή με άλλους φοιτητές, F(4, 47) = 6.191, p = .000, ή η συναναστροφή με φοιτητές που έχουν την ίδια αναπηρία, F(4, 49) = 5.190, p = 001, διαφέρει στατιστικώς σημαντικά, κυρίως ανάμεσα στους φοιτητές με διαταραχές ακοής και τις άλλες ομάδες. Οι φοιτητές με διαταραχές ακοής αναφέρουν μικρότερη συναναστροφή με άλλους φοιτητές, και μεγαλύτερη με φοιτητές που έχουν την ίδια αναπηρία με αυτούς. Ακολουθούν οι φοιτητές με προβλήματα όρασης, Οι υπόλοιποι συμμετέχοντες δεν έχουν προβλήματα συναναστροφής με τους συμφοιτητές τους. Επιπρόσθετα, στην περίπτωση συναναστροφής με φοιτητές με την ίδια αναπηρία υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στους φοιτητές με διαταραχές όρασης και τους φοιτητές που πάσχουν από διαβήτη ή σκλήρυνση κατά πλάκας (έλεγχος Tukey, p = .018 και p = .003 αντίστοιχα) και τους φοιτητές που πάσχουν από σκλήρυνση κατά πλάκας (p = .032). Οι μέσοι όροι και οι τυπικές αποκλίσεις των θεμάτων του ερωτηματολογίου για τη ζωή στο πανεπιστήμιο δίνονται στον Πίνακα 7.
Πίνακας 7
Μέσοι όροι (και τυπικές αποκλίσεις) μεμονωμένων θεμάτων
του Ερωτηματολογίου για τη Ζωή στο Πανεπιστήμιο
|
Aναπηρία |
||||||
| Ερωτήσεις | Διαβήτης | Σκλήρυνση
κατά πλάκας |
Διαταραχές
ακοής |
Κινητικά
προβλήματα |
Διαταραχές
όρασης |
Σύνολο |
| 1 | 2.50 (1.04) | 2.38 (.74) | 2.09 (1.04) | 2.20 (.92) | 1.57 (.79) | 2.22 (.96) |
| 2 | 2.61 (.85) | 2.57 (.79) | 2.27 (1.10) | 2.80 (.92) | 2.88 (.35) | 2.61 (.86) |
| 7 | 3.67 (.69) | 3.00 (1.00) | 2.11 (.93) | 3.40 (.97) | 2.88 (.35) | 3.13 (.95) |
| 8.1 | 3.44 (.62) | 2.88 (.83) | 1.91 (.94) | 3.30 (.82) | 3.00 (.53) | 2.96 (.92) |
| 11 | 2.22 (.81) | 2.13 (.83) | 2.40 (1.07) | 2.00 (1.20) | 2.63 (.52) | 2.27(.89) |
| 15 | 2.00 (.84) | 1.88 (1.13) | 1.45 (.69) | 2.22 (1.09) | 1.63 (.74) | 1.85 (.90) |
| 16 | 2.80 (1.15) | 3.14 (1.21) | 2.56 (1.42) | 2.75 (1.28) | 1.71 (.76) | 2.63 (1.22) |
| 17.4 | 3.20 (1.30) | 3.00 (.00) | 4.00 (.00) | .00 (.00) | 3.00 (1.73) | 3.33 (1.15) |
| 17.8 | 2.33 (.77) | 2.75 (1.04) | 2.18 (1.33) | 2.89 (1.05) | 2.63 (1.19) | 2.50 (1.04) |
| 18 | 1.06 (.24) | 1.63 (1.19) | 1.40 (.70) | 2.00 (1.07) | 1.50 (.53) | 1.42 (.78) |
| 21.3 | 1.53 (.51) | 1.25 (.46) | 1.36 (.50) | 1.20 (.42) | 1.00 (.00) | 1.32 (.47) |
| 21.6 | 1.06 (.24) | 1.25 (0.46) | 1.27 (.47) | 1.10 (.32) | 1.00 (.00) | 1.13 (.34) |
| 22 | 3.29 (.99) | 3.14 (.69) | 2.45 (1.21) | 3.11 (1.05) | 3.38 (.74) | 3.08 (1.01) |
Σημείωση: 1: Ικανοποίηση από τη στάση του πανεπιστημίου. 2: Ικανοποίηση από τη στάση των φοιτητών. 7: Συναναστροφή με άλλους φοιτητές. 8.1: Συναναστροφή στις αίθουσες διδασκαλίας. 11: Συναναστροφή με φοιτητές με ειδικές ανάγκες. 15: Επιθυμία συμμετοχής σε εκδηλώσεις του πανεπιστημίου. 16: Επιθυμία συμμετοχής σε πολιτιστικές εκδηλώσεις. 17.4: Επιθυμία συμμετοχής σε κινηματογραφική λέσχη. 17.8: Επιθυμία συμμετοχής σε αθλητικές εκδηλώσεις. 18: Υπηρεσίες πανεπιστημίου. 21.3: Δημιουργία δικτύου υποστήριξης. 21.6: Γραφείο εύρεσης εργασίας. 22: Δημιουργία συλλόγου φοιτητών με ειδικές ανάγκες.
Συναναστροφή σε αίθουσα διδασκαλίας. Η μελέτη του Πίνακα 7 δείχνει ότι οι φοιτητές με διαταραχές ακοής συναναστρέφονται συχνότερα με φοιτητές που έχουν την ίδια διαταραχή και ότι η συναναστροφή αυτή γίνεται συνήθως εκτός των πανεπιστημιακών αιθουσών, F(4, 50) = 7.756, p = .000. Αντιθέτως, φοιτητές με άλλες διαταραχές (π.χ., όρασης ή κινητικά προβλήματα) λόγω των δυσκολιών μετακίνησης προτιμούν τους χώρους όπου γίνεται η διδασκαλία. Το μεγαλύτερο βαθμό συναναστροφών στις αίθουσες διδασκαλίας αναφέρουν οι φοιτητές με νεανικό διαβήτη.
Χρήση υπηρεσιών του πανεπιστημίου. Αν και δεν υπήρχαν στατιστικώς σημαντικές διαφορές μεταξύ των ομάδων των φοιτητών με ειδικές ανάγκες ως προς τις απαντήσεις στις ερωτήσεις για τη χρήση των υπηρεσιών του πανεπιστημίου, την ανάγκη για γραφείο εύρεσης εργασίας και παροχή υποστήριξης από δίκτυο εθελοντών, αξίζει να τονισθεί ότι οι απαντήσεις των συμμετεχόντων κινούνταν σε πολύ χαμηλό επίπεδο. Οι αντίστοιχοι μέσοι όροι του συνόλου των συμμετεχόντων είναι 1.42, 1.13, και 1.32 (βλ. Πίνακα 7). Αυτό υποδηλώνει ότι ενώ οι φοιτητές με αναπηρία ή πάθηση έχουν ιδέες και απόψεις για τα μαθήματα και την υπόλοιπη ζωή στο πανεπιστήμιο δε γνωρίζουν και δεν κάνουν χρήση άλλων υπηρεσιών που δεν είναι άμεσα εμφανείς ή πρόσφορες για αυτούς και οι οποίες θα μπορούσαν να αναπτυχθούν για την εξυπηρέτησή τους, όπως το Γραφείο Διασύνδεσης και το Κέντρο Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης.
Άλλα θέματα του Ερωτηματολογίου για τον Ελεύθερο Χρόνο
Οι αναλύσεις διακύμανσης με τις ίδιες ανεξάρτητες μεταβλητές και εξαρτημένες τις ερωτήσεις του Ερωτηματολογίου για τον Ελεύθερο Χρόνο που δε φόρτιζαν τους 6 παράγοντες του ερωτηματολογίου έδειξαν ότι σε σχέση με τον ελεύθερο χρόνο η αναπηρία ή πάθηση των φοιτητών επηρεάζει τις επιλογές στην περίπτωση της μουσικής, F(4, 50) = 4.439, p = .004, και τα επιτραπέζια παιχνίδια, F(4, 50) = 3.463, p = .014. Η διαφοροποίηση φάνηκε ανάμεσα στις ομάδες των φοιτητών με διαταραχές ακοής, οι οποίοι λόγω των διαταραχών τους ασχολούνται λιγότερο με τη μουσική, σε σχέση με όλες τις υπόλοιπες ομάδες. Οι μέσοι όροι και οι τυπικές αποκλίσεις θεμάτων του ερωτηματολογίου για τον ελεύθερο χρόνο φαίνονται στον Πίνακα 8.
Πίνακας 8
Μέσοι όροι (και τυπικές αποκλίσεις) μεμονωμένων θεμάτων
του Ερωτηματολογίου για τον Ελεύθερο Χρόνο
|
Aναπηρία |
||||||
| Ερωτήσεις | Διαβήτης | Σκλήρυνση
κατά πλάκας |
Διαταραχές
ακοής |
Κινητικά
προβλήματα |
Διαταραχές
όρασης |
Σύνολο |
| 1.1 | 2.72 (1.02) | 2.63 (.74) | 2.20 (.92) | 2.20 (1.23) | 2.25 (.46) | 2.44 (.95) |
| 1.2 | 3.28 (.83) | 3.00 (.53) | 3.27 (.79) | 3.40 (.70) | 3.50 (.53) | 3.29 (.71) |
| 1.8 | 3.33 (.77) | 3.38 (.52) | 2.18 (.87) | 3.30 (.95) | 3.00 (.76) | 3.05 (.89) |
| 1.10 | 2.06 (.87) | 1.63 (.74) | 2.82 (.87) | 1.60 (.70) | 1.75 (1.16) | 2.02 (.95) |
| 1.11 | 2.39 (.85) | 2.38 (.92) | 3.00 (1.00) | 2.20 (1.03) | 1.75 (.71) | 2.38 (.95 |
| 1.12 | 2.67 (1.08) | 2.25 (1.28) | 2.82 (1.08) | 1.80 (1.32) | 2.38 (1.06) | 2.44 (1.17) |
| 1.14 | 1.18 (.73) | 1.88 (1.25) | 1.18 (.40) | 1.80 (1.32) | 1.25 (.71) | 1.41 (.92) |
| 2.1 | 3.12 (.93) | 3.00 (.76) | 2.36 (.81) | 2.29 (1.25) | 2.75 (.89) | 2.76 (.95) |
| 2.2 | 3.12 (.86) | 3.00 (.53) | 2.91 (.83) | 3.57 (.53) | 3.50 (.53) | 3.18 (.74) |
| 2.5 | 2.47 (.80) | 2.75 (1.04) | 3.18 (1.08) | 2.50 (1.07) | 2.38 (.92) | 2.65 (.97) |
| 2.11 | 3.28 (1.13) | 3.38 (.74) | 3.73 (.65) | 3.44 (1.01) | 2.50 (1.31) | 3.30 (1.04) |
| 2.12 | 3.35 (1.06) | 2.75 (1.04) | 3.64 (.67) | 2.50 (1.31) | 3.13 (.99) | 3.15 (1.06) |
| 2.14 | 2.19 (1.17) | 3.00 (1.20) | 1.64 (1.03) | 3.50 (.76) | 2.13 (.99) | 2.39 (1.20) |
| 5 | 2.47 (.94) | 1.75 (.71) | 2.82 (1.17) | 2.67 (1.00) | 3.00 (.76) | 2.55 (.99) |
Σημείωση: 1.1: Με παρέα εκτός σπιτιού. 1.2: Με παρέα εντός σπιτιού. 1.8: Μουσική. 1.10: Επιτραπέζια. 1.11: Εκδρομές. 1.12: Αθλητισμός. 1.14: Συμμετοχή σε ομάδες ευαισθητοποίησης. 2.1: Επιθυμία παρέας εκτός σπιτιού. 2.2: Επιθυμία παρέας εντός σπιτιού. 2.5: Επιθυμία για απασχόληση με Η/Υ. 2.11: Επιθυμία για εκδρομές. 2.12: Επιθυμία για αθλητισμό. 2.14: Επιθυμία συμμετοχής σε ομάδες ευαισθητοποίησης. 5: Επιθυμία για παρέα με άτομα με ειδικές ανάγκες.
Η μελέτη του Πίνακα 8 δείχνει, επίσης, ότι οι φοιτητές με διαταραχές ακοής και με κινητικά προβλήματα είναι αυτοί που επιδίδονται περισσότερο στα επιτραπέζια παιχνίδια συγκρινόμενοι με τους φοιτητές που πάσχουν από σκλήρυνση κατά πλάκας (έλεγχος Tukey, p = .020 και p = .039, αντιστοίχως). Πάντως, όλοι οι φοιτητές φαίνεται ότι αξιοποιούν τον ελεύθερό τους χρόνο κυρίως με την παρέα φίλων εντός του σπιτιού.
Επιθυμίες για ελεύθερο χρόνο. Στις απαντήσεις των φοιτητών για το πώς θα ήθελαν να περνούν τον ελεύθερό τους χρόνο, ο παράγοντας της αναπηρίας ή πάθησης επηρέασε τις απαντήσεις που εξέφραζαν την επιθυμία για συμμετοχή σε πανεπιστημιακές ομάδες ή ομάδες εθελοντικού χαρακτήρα, F(4, 44) = 4.501, p = .004. Και στις δύο περιπτώσεις οι διαφοροποιήσεις εμφανίστηκαν ανάμεσα στους φοιτητές με διαταραχές ακοής, από τη μια, και στους φοιτητές με κινητικά προβλήματα, από την άλλη (p = .026 και p = .004, αντιστοίχως). Όπως φαίνεται στον Πίνακα 8, οι φοιτητές με κινητικά προβλήματα επιθυμούν περισσότερο απ’ όλους την εμπλοκή τους σε πανεπιστημιακές ή σε εθελοντικές ομάδες. Για τους υπόλοιπους φοιτητές η πιο δημοφιλής επιθυμία αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου είναι οι εκδρομές (φοιτητές με διαβήτη, σκλήρυνση κατά πλάκας, διαταραχές όρασης και ακοής) και η παρέα εντός σπιτιού (κυρίως για τους φοιτητές με κινητικά προβλήματα).
Επιδράσεις άλλων παραγόντων
Σχολή φοίτησης. Οι αναλύσεις διακύμανσης με ανεξάρτητες μεταβλητές τη σχολή φοίτησης, την οικογενειακή κατάσταση του φοιτητή, τη διαμονή με την οικογένεια, και το μορφωτικό επίπεδο των γονέων, και εξαρτημένη μεταβλητή κάθε έναν από τους μέσους όρους που αντιστοιχούσαν στους παράγοντες που προέκυψαν από την ανάλυση παραγόντων, ανέδειξαν ως σημαντική την επίδραση της σχολής φοίτησης στον παράγοντα Υποστήριξη από φίλους, F(1, 50) = 6.862, p = .012. Οι φοιτητές/τριες που διαμένουν με την οικογένειά τους αναφέρουν μεγαλύτερη υποστήριξη από φίλους ή εθελοντές απ’ ό,τι οι φοιτητές που ζουν μακριά (Μ.Ο. = 3.032 και Μ.Ο. = 2.476, αντιστοίχως). Επίσης, υπήρχε κύρια επίδραση της διαμονής με την οικογένεια στον παράγοντα Ελεύθερος χρόνος μέσα στο σπίτι, F(1, 49) = 8.588, p = .005. Φάνηκε ότι οι φοιτητές που διαμένουν με την οικογένειά τους ξοδεύουν περισσότερο από τον ελεύθερο χρόνο τους μέσα στο σπίτι απ’ ό,τι οι φοιτητές που δε διαμένουν με την οικογένειά τους (Μ.Ο.με οικ = 2.741 και Μ.Ο.χωρ οικ = 2.337, αντιστοίχως).
Μορφωτικό επίπεδο μητέρας. Το μορφωτικό επίπεδο της μητέρας (σε μια διαβάθμιση 6 επιπέδων ανάλογα με τα χρόνια εκπαίδευσης) φάνηκε ότι επηρεάζει τον παράγοντα Τεχνικές μελέτης και εξετάσεις, F(5, 39) = 2.901, p = .025. Όσο πιο χαμηλό το μορφωτικό επίπεδο της μητέρας τόσο περισσότερα είναι τα παράπονα για δυσκολίες στη μελέτη της ύλης και στην οργάνωση του χρόνου για τις εξετάσεις (Μ.Ο.δημοτ = 2.725 και Μ.Ο.πανεπ = 1.525).
Μορφωτικό επίπεδο πατέρα. Το μορφωτικό επίπεδο του πατέρα (μετρούμενο όπως και της μητέρας) βρέθηκε να επηρεάζει τον παράγοντα Ελεύθερος χρόνος εκτός του σπιτιού, F(5, 44) = 2.650, p = .025. Όσο πιο χαμηλό το μορφωτικό επίπεδο του πατέρα τόσο περισσότερο επιζητείται η αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου εκτός οικογένειας (Μ.Ο. = 3.330). Για τους φοιτητές/τριες με πατέρα υψηλού μορφωτικού επιπέδου, ο χρόνος που αναλώνεται εκτός σπιτιού είναι αρκετά υψηλός αλλά πάντοτε χαμηλότερος (Μ.Ο. = 2.940) από αυτόν των φοιτητών με πατέρα χαμηλού μορφωτικού επιπέδου.
Τόπος μόνιμης διαμονής. Ο τόπος προέλευσης των φοιτητών με ειδικές ανάγκες, αν δηλαδή ήταν από πόλη, κωμόπολη, ή χωριό, βρέθηκε να επηρεάζει κυρίως τον παράγοντα Τεχνικές μελέτης και εξετάσεις, F(2, 31) = 3.721, p = .036. Οι φοιτητές από πόλη ή κωμόπολη ανέφεραν μεγαλύτερη χρήση εναλλακτικών τρόπων μελέτης (Μ.Ο. = 2.750) απ’ ό,τι οι νέοι από χωριό (Μ.Ο. = 2.160). Ενδεχομένως αυτό να σημαίνει ότι οι φοιτητές από πόλη ή κωμόπολη είναι πιο εξοικειωμένοι με εναλλακτικούς τρόπους μελέτης και διεκδικούν εναλλακτικούς τρόπους εξέτασης. Βρέθηκε, επίσης, κύρια επίδραση του τόπου μόνιμης διαμονής στον παράγοντα Ζωή στο πανεπιστήμιο, F(2, 33) = 3.926, p = .030, με τους φοιτητές/τριες από χωριό να αναφέρουν τις περισσότερες μεταβολές στη ζωή τους (Μ.Ο. = 2.830) έναντι αυτών από την πόλη (Μ.Ο. = 2.150). Τέλος, βρέθηκε επίδραση και στον παράγοντα Ελεύθερος χρόνος εκτός σπιτιού, F(2, 48) = 4.265, p = .020. Οι φοιτητές με ειδικές ανάγκες από πόλη αναφέρουν λιγότερο χρόνο εντός του σπιτιού (Μ.Ο. = 2.156) έναντι αυτών από κωμόπολη (Μ.Ο. = 2.722) και αυτών από χωριό (Μ.Ο. = 2.230). Αυτό, ενδεχομένως, να υποδηλώνει μεγαλύτερη εξοικείωση με τρόπους ψυχαγωγίας που προσφέρονται εκτός σπιτιού όταν οι νέοι προέρχονται από πόλη. Οι ευκαιρίες αυτές είναι πιο περιορισμένες σε μικρές κοινωνίες, όπως αυτές του χωριού.
Γενικές παρατηρήσεις
Σπουδές. Ανεξάρτητα από την επίδραση των ανεξάρτητων μεταβλητών, όπως αναφέρθηκαν μέχρι τώρα, και ιδιαιτέρως της αναπηρίας ή πάθησης, οι απαντήσεις των φοιτητών προσέφεραν σημαντικές πληροφορίες σχετικά με την εμπειρία τους στο χώρο του πανεπιστημίου. Παρατηρώντας τον Πίνακα 6, όσον αφορά τη μάθηση, φάνηκε ότι κατά μέσο όρο οι συμμετέχοντες δε θεωρούν ότι αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες δυσκολίες στην κατανόηση, εκμάθηση, ή συγκέντρωση (εκτός από την περίπτωση των φοιτητών με διαταραχές ακοής). Οι μέσοι όροι των απαντήσεων στις τρεις αυτές ερωτήσεις κυμαίνονταν γύρω στο 2, δηλαδή το μέσο διάστημα της τετραβάθμιας κλίμακας στην οποία δίνονταν οι απαντήσεις. Φάνηκε, όμως, ότι ανησυχούν περισσότερο για την οργάνωση του χρόνου τους και την αναβλητικότητα. Είναι περίεργο ότι σ’ αυτόν τον τομέα φαίνεται να ανησυχούν περισσότερο από τους υπόλοιπους οι φοιτητές με νεανικό διαβήτη. Τέλος, στις περιπτώσεις που χρειάζονται βοήθεια στη μελέτη τους απευθύνονται κατά κύριο λόγο στους συμφοιτητές τους και σπανιότερα στους καθηγητές.
Μεταπτυχιακές σπουδές - επαγγελματική αποκατάσταση. Από τις ποιοτικές ερωτήσεις φαίνεται, επίσης, ότι η επιθυμία για συνέχιση των σπουδών σε μεταπτυχιακό επίπεδο είναι έντονη (Μ.Ο. = 3.11). Το ίδιο έντονη είναι και η ανησυχία για την πορεία τους μετά την απόκτηση του πτυχίου (Μ.Ο. = 3.28). Πιο συγκεκριμένα, το 55% πιστεύει ότι θα εργαστεί σε τομέα που σχετίζεται με τις σπουδές του, το 8% σε άλλο τομέα, ενώ το υπόλοιπο 36% δεν κάνει καμία πρόβλεψη ή δηλώνει απαισιοδοξία για την επαγγελματική του πορεία.
Ικανοποίηση από το πανεπιστήμιο. Σχετικά με τη στάση του πανεπιστημίου απέναντί τους, όλοι οι συμμετέχοντες παρουσιάζονται αρκετά ικανοποιημένοι, με εξαίρεση τους φοιτητές με διαταραχές όρασης. Θεωρούν ότι οι ανάγκες τους καλύπτονται κατά ένα μέρος από τους καθηγητές και το προσωπικό του πανεπιστημίου, και περισσότερο από τους συμφοιτητές τους (π.χ., βοήθεια στη μελέτη, μετακίνηση, σημειώσεις). Οι φοιτητές αναφέρουν ότι τόσο οι επαγγελματίες και οι υπηρεσίες του πανεπιστημίου όσο και οι εθελοντές μπορούν να τους προσφέρουν βοήθεια σε θέματα σπουδών, δηλώνοντας όμως ότι θα προτιμούσαν τους επαγγελματίες σε ποσοστό 60%. Η προτίμηση αυτή διαφέρει ανάμεσα στους φοιτητές καθώς οι φοιτητές που πάσχουν από σκλήρυνση κατά πλάκας και όσοι έχουν διαταραχές όρασης προτιμούν τους εθελοντές, ενώ οι φοιτητές με διαταραχές ακοής προτιμούν τους επαγγελματίες. Παρ’ όλα αυτά, το 70% δήλωσε ότι δε γνωρίζει τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να προσεγγίσει επαγγελματική ή εθελοντική βοήθεια, ενώ το 52% των φοιτητών δε γνωρίζει την ύπαρξη υπηρεσιών όπως η Επιτροπή Κοινωνικής Πολιτικής του Α.Π.Θ. ή το Κέντρο Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης του Α.Π.Θ. Ακόμη και αυτοί που είναι ενημερωμένοι για τις υπηρεσίες αυτές σπάνια απευθύνονται σ’ αυτές για βοήθεια.
Πληροφόρηση. Στα θέματα που αφορούν την ευρύτερη ζωή στο πανεπιστήμιο (Πίνακας 7), οι φοιτητές με αναπηρίες ή παθήσεις αξιολογούν τη στάση των άλλων φοιτητών απέναντι τους ως αρκετά θετική, τονίζουν όμως ότι υπάρχει έντονη ανάγκη ενημέρωσης για θέματα αναπηρίας. Λιγότερο θετική κρίνεται η στάση του πανεπιστημίου κυρίως εξαιτίας της έλλειψης ενημέρωσης της πανεπιστημιακής κοινότητας για τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες των φοιτητών με αναπηρίες ή παθήσεις. Ακόμη, οι φοιτητές με αναπηρίες ή παθήσεις τονίζουν την ανάγκη για έγκυρη πληροφόρηση σε θέματα σπουδών (76% των φοιτητών), επαγγελματικού προσανατολισμού (72%) αλλά και για τη δημιουργία γραφείου εύρεσης εργασίας (85%).
Γενικώς, η ανάγκη ενημέρωσης σε θέματα αναπηρίας επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι το ένα τρίτο των φοιτητών με ειδικές ανάγκες (30%) αποδίδει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει στην έλλειψη ενημέρωσης και συνεργασίας των καθηγητών. Βεβαίως, οι μισοί από τους φοιτητές με αναπηρίες ή παθήσεις (50%) δήλωσαν ότι οι δυσκολίες τους οφείλονται σε θέματα σπουδών (μαθήματα, πρακτικές, έλλειψη κατάλληλων βιβλίων, διερμηνείας). Το υπόλοιπο 18% ανέφερε λόγους όπως το άγχος και η κούραση.
Πιο συγκεκριμένα, η έρευνα αυτή έδειξε ότι είναι μικρός ο αριθμός των φοιτητών που καταφέρνει να προσπεράσει τα εμπόδια που εγείρει η έλλειψη κατάλληλης υποδομής στο πανεπιστήμιο. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι φοιτητές με διαταραχές όρασης είναι αυτοί που πλήττονται περισσότερο από τη δυσκολία της πρόσβασης όχι μόνο του χώρου αλλά και της μάθησης (εργαστήρια, Η/Υ, βιβλιοθήκες). Η παροχή υποστήριξης από το πανεπιστήμιο (μετακίνηση, διερμηνεία, κατάλληλες σημειώσεις, εναλλακτικοί τρόποι εξέτασης) κρίθηκε ελλιπής, κυρίως από τους φοιτητές με διαταραχές ακοής. Το κενό αυτό έρχονται να καλύψουν οι γονείς και οι συμφοιτητές (μετακίνηση, μελέτη) και οι εθελοντές (μετακίνηση, κοινωνικές σχέσεις).
Συναναστροφή με άλλους φοιτητές. Η συναναστροφή των φοιτητών με αναπηρίες ή παθήσεις με τους άλλους φοιτητές είναι πολύ συχνή και πραγματοποιείται κυρίως στις αίθουσες διδασκαλίας ή στο κυλικείο. Αν και η συμμετοχή τους σε πανεπιστημιακές εκδηλώσεις είναι σπάνια, λόγω προβλημάτων πρόσβασης και ειδικής πρόβλεψης, οι φοιτητές δηλώνουν ότι θα επιθυμούσαν να συμμετέχουν και κυρίως σε εκδηλώσεις με θέμα τον κινηματογράφο ή τον αθλητισμό και ότι θα ήταν πολύ χρήσιμο να προσαρμοστούν οι χώροι του πανεπιστημίου ώστε η πρόσβαση να είναι δυνατή σε όλους τους φοιτητές.
Όσον αφορά την κοινωνικοποίηση των φοιτητών με αναπηρίες ή παθήσεις φάνηκε ότι η δυσκολία πρόσβασης σε χώρους, όπως η Φοιτητική Λέσχη και οι χώροι εκδηλώσεων, δυσχεραίνει την ένταξή τους στη ζωή του πανεπιστημίου, περιορίζει τη συναναστροφή στα πλαίσια των μαθημάτων και μειώνει τις πιθανότητες για επέκταση των σχέσεων και εκτός πανεπιστημίου. Σημαντικό στοιχείο που επιβεβαιώνει τα παραπάνω είναι ότι η συντριπτική πλειοψηφία (96%) των φοιτητών του δείγματος δήλωσαν ότι τα άτομα με τα οποία κάνουν παρέα προέρχονται από γνωριμίες που έγιναν τα χρόνια της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
Σύλλογος φοιτητών με ειδικές ανάγκες. Έντονη παρουσιάζεται και η ανάγκη δημιουργίας συλλόγου φοιτητών με αναπηρίες ή παθήσεις (Μ.Ο. = 3.12) ο οποίος, σύμφωνα με τους ίδιους τους φοιτητές, πρέπει να έχει ως στόχο την έγκυρη ενημέρωση της πανεπιστημιακής κοινότητας για θέματα αναπηρίας και τη διεκδίκηση της ισότιμης συμμετοχής των ανάπηρων φοιτητών σε όλες τις εκφάνσεις της πανεπιστημιακής ζωής.
Ελεύθερος χρόνος. Στα θέματα του ελεύθερου χρόνου (Πίνακας 8), οι παρέες εντός σπιτιού αποτέλεσαν τον πιο συνηθισμένο τρόπο αξιοποίησής του. Επίσης, η μουσική, το διάβασμα και η τηλεόραση αποτελούν συχνές ασχολίες. Στην κορυφή των προτιμήσεων ως επιθυμίες βρίσκονται η συμμετοχή σε εκδρομές, σε αθλητικές δραστηριότητες, η μουσική, και η ενασχόληση με ομάδες εθελοντικού χαρακτήρα.
Επίσης, οι φοιτητές με αναπηρίες ή παθήσεις έδειξαν ότι έχουν θετικές προσδοκίες για το μέλλον (μόνο το 13% εξέφρασε απαισιόδοξη άποψη) και ότι αυτό που θα τους έκανε να νιώθουν ικανοποιημένοι είναι η κοινωνική αποδοχή, η καλή υγεία, η οικογενειακή ευτυχία και η επαγγελματική καταξίωση.
Γενικευσιμότητα των αποτελεσμάτων. Ο μικρός αριθμός των συμμετεχόντων δε δίνει δυστυχώς τη δυνατότητα γενίκευσης των αποτελεσμάτων σε όλο το φοιτητικό πληθυσμό νέων με ειδικές ανάγκες. Άλλωστε, η ίδια η συμμετοχή στην έρευνα λειτουργεί ως φίλτρο καθώς προσελκύει τα πιο κινητοποιημένα και ενεργητικά άτομα. Κατά συνέπεια, οι φοιτητές που συμμετείχαν ίσως δεν αποτελούν τυπικά δείγματα της ομάδας στην οποία ανήκουν. Επιπλέον, η δυσκολία προσέγγισης ανάπηρων φοιτητών είναι ιδιαίτερα μεγάλη, καθώς πολλοί είναι αυτοί που εξαιτίας των δυσκολιών πρόσβασης δεν παρουσιάζονται συχνά στο πανεπιστήμιο ούτε διατηρούν επαφές με άλλους φοιτητές. Υπάρχει ακόμη η περίπτωση ορισμένοι ανάπηροι φοιτητές να μη συμμετείχαν στην έρευνα επειδή δεν αντιμετωπίζουν δυσκολίες ή γιατί, εξαιτίας διάφορων λόγων, δεν αποδέχονται το χαρακτηρισμό ή την ταυτότητα του αναπήρου. Αυτό φάνηκε από τις απαντήσεις των φοιτητών καθώς οι διαμεσολαβητές προσπαθούσαν να τους προσεγγίσουν.
