IPASA

INSTITYUT SA PANITIKAN AT SINING NG SAMBAYANAN

                                                                     Text-only version

AKDANG PANDIGMANG BAYAN

Listahan ng publikasyong pampanitikan at pansining
sa Bagong Demokratikong Rebolusyon 1968-2000

inihanda ng IPASA

ULAT/PAG-AARAL/PANUNURI

Workshop ng Mga Bagong Manunulat sa Pilipinas, 14-17 Mayo 1971, U.P. Baguio.
Inilimbag ang mga papel sa Edberto Villegas, Nonilon Queano, mga patnugot, Tungo sa Paglikha ng Panitikang Pilipino. Baguio Empire Printing Press, 1972. 132bp

Nagsibasa ng papel: Ponciano Pineda, "Ang wikang pambansa sa pagbuo ng panitikang makabayan," Edberto Villegas, "The socialist temper in literature," Rogelio Sikat, "Ang tungkulin ng manunulat sa nagbabagong lipunan," Efren Abueg, "Ang pagsulat ng panitikang rebolusyonaryo," Vivencio Jose, "Ang panitikang Pilipino at ang rebolusyong panlipunan," at Nonilon Queano, "Alyinasyon: buod ng panitikang Pilipino"

"Pangmasang panunuri sa progresibong panitikan," dokumento sa kongreso ng pagtatatag ng Panulat para sa Kaunlaran ng Sambayanan (PAKSA), Dis 18-19, 1971. Inilimbag, kasama ang dokumentong "Ang Sining Biswal" ng Nagkakaisang Progresibong Artista-Arkitekto (NPAA) (Konsehong Tagapag-ugnay ng Rebolusyonaryong Sining (KONTRES), 1972), bilang Rebolusyonaryong Panunuring Masa sa Sining At Panitikan. Kalikasan Press, 1992. 169bp
Apendiks sa 1971 PAKSA workbook: Kasaysayan ng PAKSA, mga sanaysay/talumpati nina Jose Maria Sison, Lu Hsun at Mao Zedong

KASAYSAYANG PAMPANITIKAN
"Ang kasaysayan ng PAKSA"
mp111-115 (Edisyong 1992)

Karaniwang ipinapalagay ng mga manunulat na hindi sila kailanman mapagbubuklud-buklod sa isang organisasyon. Pansariling gawain umano, isang "indibidwal na akto", ang paglikha. May kanya-kanyang pananaw sa panitikan ang manunulat, lalo pa nga't kung nasasangkot ang pulitika sa sining.

Kahit na walang nasasangkot na pulitika sa sining, nahihirapan pa ring magbuklud-bukod ang mga manunulat; at kung sila ma'y magsama-sama sa isang organisasyon, ito'y dahil sa mga kapaniwalaang pampanitikan, hindi panlipunan. Magkakasama-sama lamang ang manunulat sa kilusang pampanitikan (halimbawa'y ang mga "makabago" laban sa "makaluma"), sa pagkakaibigan, at sa wika.

Kailanma'y walang organisasyon ng manunulat na naitatag sa layuning gamitin ang panulat para sa kaunlaran ng sambayanan; lahat ng organisasyon ng manunulat sa Pilipino, mula sa Aklatang Bayan, na itinayo sa pagpapalit ng siglo, hanggang sa Kapisanang Aklat, Diwa at Panitik noong 1951, ay itinatag sa mga kadahilanang pampanitikan at pangwika. Ang reaksiyon ay sa isa't isa; ang labanan ay manunulat sa manunulat, hindi kailanman manunulat sa lipunan.

Noong 1935, itinayo ang samahang Panitikan. Upang gawing madula ang kanilang paghihimagsik sa matandang panitikan, pinangunahan ng ilang haligi ng samahang ito ang pagsusunog ng mga obra sa Plaza Moriones, Tondo, noong 1940. Ang karaniwang nagiging sukatan para sa isang akda ay kung "komersiyal" ito o "pampanitikan". Ang isang akda'y "komersiyal" kapag sinusugalan nito ang kagustuhan ng mga mapang-aliw na publikasyon; "pampanitikan" naman ang isang akda kapag ito'y sinulat ayon sa "sariling kagustuhan" na karaniwa'y kaiba sa matatandang obra, una, sa pamamaraang ginamit, at pangalawa, sa paksang tinalakay. Sakit ng panitikan sa Pilipino ang romantisismo at ang kaugnay nitong pagkamabulaklak at sentimentalismo, ang pagiging mapangaral, at sa pangkalahata'y ang eskapismo o pagtakas sa realidad.

Ang unang pagtatangka upang bumuo ng isang organisasyon ng manunulat na inuukol ang panitik sa kapakanan ng lipunan ay ginawa noong 1968, ngunit nalansag ito noong 1969 pa lamang. Marami sa mga kasapi ang hindi nakaalam kung ano ang kanilang pinasok. Hindi sumapat na ang naroo'y may kamalayang sosyal; umiral ang indibidwalismo at nagkaroon ng krisis sa liderato. Samantala, nang sumunod na taon ay tumindi ang aktibismo na lalo pang sumidhi noong 1970. Isang makata sa Pilipino ang naging sagisag ng manunulat na nakikibaka, si Amado V. Hernandez.

Ang Panulat para sa Kaunlaran ng Sambayanan (PAKSA) ay sinimulang itayo noong Hulyo 1970 [1969?] ng mga kabataang manunulat sa Pilipino at sa Ingles. Gayunman, sa pagtatatag na ito'y bumalik na naman ang dating problema: mapagkakaisa ba ang mga manunulat? Nagkakaisa sila na ang panitikan ay dapat maglingkod sa masa at ang panitikan ay dapat masulat sa katutubong wika; ngunit gaya ng nangyari sa naunang organisasyon, nagkaroon ito ng krisis at muli na namang nagkanya-kanya ang landas ng mga kasapi bago pa man ito lubos na napapatatag. Nahuhuli ang manunulat sa pakikibaka, ngunit kung nahuhuli man sila'y dahil sa hindi sila organisado.

Nagdaos ng palihan ang Ateneo para sa mga manunulat noong Setyembre 1970 [1969?] at dito, kung mga palatandaan ng pagkamulat ang hahanapin, napaibabaw ang talakayan tungo sa paglikha ng panitikang rebolusyonaryo. Marami na noon ang gumagamit ng panulat para sa kaunlaran ng sambayanan bagamat di pa napag-iisa ang mga ito. Ito'y kanila lamang ginagawa sa pagsulat ng tula, kuwento, dula, artikulo at sanaysay.

Pumasok ang 1970 at ang Unang Sigwa. Lalong lumakas ang pangangailangan sa isang organisasyon ng manunulat. Ang Unang Sigwa ay nalarawan sa mga tula tungkol sa duguang plakard, at sa mga kuwento nama'y isa sa mga pinaksa ang labanan sa Mendiola. Hindi pa noon nabuo ang organisasyon, iwinagayway na ng Panitikang Pilipino ang bandilang pula, di sa pagpoprotesta lamang kundi sa paghihimagsik.

Ang kailangan na nga lamang ay organisasyon.

Nasa ganito nang rebolusyonaryong paghihimagsik ang mga manunulat nang ipatalastas ng Surian ng Wikang Pambansa na ang napili nitong tula ng taon na susuuban ng kamanyang sa isang seremonya sa Pambansang Aklatan sa Abril 2, araw ni Balagtas, ay isang tulang dumadakila sa karalitaan. Ano ang kadakilaan sa, at bakit tinaguriang "magnum opus" ang, karalitaan? Hindi ba't maralita sapagkat may nagsasamantala?

Noong Marso 15, isang makata at dalawang kuwentista ang nagpulong upang magbalak ng demonstrasyon. Kabilang sa mga itinala nilang isusulat sa plakard: "Panitikan para sa Rebolusyong Pangkultura", "Panitikan para sa Pambansang Demokrasya!", "Sigaw ng Manunulat: Himagsikan!"

Nagkaroon ng pakikipag-ugnayan sa mga manunulat sa kampus at sa mga publikasyon, at noong gabi ng Marso 23, idinaos ang unang opisyal na pulong sa Philippine College of Commerce. Bukod sa mga manunulat na malalaya at nakaugnay sa publikasyon, dumalo ang mga kinatawan ng UP, Ateneo, UE, PCC, MLQU at ng Pasig Catholic College. Karamihan ay kabataan, at sa labing-anim na naroon, bilang palatandaan pa rin ng paghihimagsik sa reaksiyonaryong panitikan, dalawa ang may doktorado, walo ang makata at kuwentistang nagsipagwagi ng mga pangunahing gantimpala sa mga pambansang timpalak-pampanitikan.

Sa pulong ay lumiwanag na higit sa labanan ng pangkat-pangkat o ng "makaluma" at ng "makabago" ang demonstrasyong gagawin. Ipinahayag ng isang makata na ang pamamahayag na gagawin ay pagsisimulan ng isang kilusan ng mga manunulat ukol sa rebolusyong pangkultura, na ang aksiyong gagawin sa Abril 2 ay pagpuna na rin sa sarili ng mga manunulat. Itinaon ang binabalak na demonstrasyon sa kaarawan ni Balagtas upang dito'y pasimulan ang isang bagong kilusan, hindi ng pagdaing kundi ng paghihimagsik. Kabilang sa mga nasa pulong ay ilang nagsipagwagi rin sa timpalak ng Surian, at napagkaisahang susunugin ang tatanggapin nilang mga plake bilang pananagisag sa pagtahak sa bagong landas ng panitikan.

Sinimulang itatag ang PAKSA noong Hulyo ng 1970. Binuhay ito at itinatag na muli noong Marso 23, 1971 at ang kauna-unahang proyekto ay ang demonstrasyon ng Abril 2, 1971. Ang nahalal sa pamunuang de facto ay si Domingo G. Landicho, tagapangulo; Rogelio Sikat, pangkalahatang kalihim at Bienvenido Lumbera, Rogelio L. Ordonez at Virgilio S. Almario, mga tagapagsalita.

Ngayo'y organisado na ang mga manunulat.

Ang tema ng demonstrasyon noong Abril 2 ay "Panulat para sa Pambansang Rebolusyong Pangkultura". Nagsimula ito sa Plaza Moriones, lunang pinagsunugan ng mga taga-Panitikan ng "di-pampanitikang" obra noong 1940, at sandaling tumigil sa Plaza Amado V. Hernandez.

Anang manipesto ng PAKSA:
"Sapagkat ang kultura ay repleksiyon lamang ng balangkas ng alinmang lipunan, at sa ating bansa, isang mala-piyudal at mala-kolonyal na sosyedad ang umiiral dahil sa mapambusabos na puwersa ng imperyalismong Amerikano at ng mga lokal nitong tuta - gaya ng mga ganid na asendero-komprador at mga tusong burukratang kapitalista - hindi katakatakang sa kasalukuyang panahon, isang burges at reaksiyonaryong panitikan ang ipinipilit na isalaksak ng naghaharing-uri sa kaisipan ng sambayanan para patuloy silang makapaghari at makapagsamantala sa matagal nang api at aliping masa.
"Bukod sa pasista at reaksiyonaryong estadong pinasususo ng imperyalismong Amerikano at ginagamit ng naghaharing-uri sa pagsikil sa sambayanan, ang kultura ay isa ring mabisang sandata ng mga ito para sapilitang lasunin ang kaisipan ng masang Pilipino. Dahil sa masamang epekto ng ganitong klase ng kultura, patuloy na nakapanghuhuthot ang imperyalismong Amerikano at ang mga kasabwat nitong uri sa ating bansa.
"Sapagkat bahagi ng kultura ang panitikan, at sapagkat ang mga manunulat ay taliba ng lipunan, isang tungkuling hindi dapat talikuran ng mga ito ang patuloy na paglikha ng literaturang kumakatawan, nakikisangkot at nag-aangat sa adhikain ng aping sambayanan, isang literaturang bubusbos sa bulok na lipunan, isang panitikang pangmasa na makalilikha at makabubuo ng isang hindi maigugupong puwersang rebolusyonaryo na magwawasak sa mapanikil na imperyalismong Amerikano - tungo sa pambansang demokrasya."

Idineklara sa manipesto na kailangang ang lahat ng manunulat ay magkaisa at bumuo ng isang matibay na puwersa bilang bahagi ng rebolusyong pangkultura. Nanawagan itong gamitin ang panitikan sa pagwasak sa kaaway ng bayan at isulong ang isang panitikang tunay na pangmasa.

Ang martsa at demonstrasyon ng PAKSA ay ang kauna-unahang ginawa ng mga manunulat. Kabilang sa nagsisama ang Kabataang Makabayan, Samahang Demokratiko ng Kabataan, Samahang Molabe, Tanghalang Kamanyang at Tanghalang Bayan. Nagsimula nang alas dos sa Plaza Moriones, nakarating ito sa Pambansang Aklatan sa distrito ng Ermita nang pasado alas kwatro. Inokupa nila ang kaliwang bahagi ng harapan ng Pambansang Aklatan at dito isinagawa ang pamamahayag. Nagsilabasan ang mga kasapi ng PAKSA na kabilang sa nagsitanggap ng plake sa seremonyang ginanap sa aklatan. Isang malaking aklat, na sadyang inihanda para sa pagkakataong iyon, ang ibinaba; sa ibabaw nito'y tinipon ang plake ng mga kasapi ng PAKSA na pinarangalan. Upang sagisagin na ang mga manunulat sa iba't ibang porma ng panitikan - tula, kuwento, dula, nobela - ay nagtatakwil sa reaksiyonaryong literatura, sabay-sabay na sinindihan ng mga makata, kuwentista, mandudula at nobelista ang malaking aklat at ang mga plake. Habang ang mga ito'y naglalagablab, dalawang manunulat ang nagbaba ng watawat sa tagdang nasa harap ng aklatan. Itinaas ang pulang bahagi nito.

Sa pag-uukol ng panulat para sa kaunlaran ng sambayanan, ipinahayag ng makatang si Rio Alma [Virgilio Almario] na simula sa araw na iyon, ang lahat ng manunulat ay kailangang sumulat "nang may subyang na araro sa dibdib,/ may langis ng makina sa noo,/ at may pulbura ng armalayt sa kamao".

"Revolutionary art and literature advances vigorously,"Ang Bayan, Vol.IV, No.2, March 3, 1972, mp17-18

The fiery red banner of revolutionary art and literature continues to wave high in the cities and the countryside. Unequalled progress has been made in raising the political content and artistic quality of revolutionary theater, literature and the visual arts. In the spirit of serving the people and waging revolution, cadres and activists in the cultural field have rallied the broad masses of the people to the national democratic cultural revolution of a new type. The aim of this cultural revolution is to arouse and mobilize the masses of the people for people's war to achieve national liberation and people's democracy.

The cadres and activists in cultural work are forging art and literature which is from the masses, to the masses in the factories, school campuses and communities. National democratic cultural groups among youth and students have bloomed forth in the wake of the recent nationwide revolutionary upsurges. Starting from the school campuses, they have enthusiastically gone to the urban communities and factories and to the countryside to spread the revolutionary call. As the labor movement and community organizations develop, workers' and community cultural groups are rapidly being formed.

Revolutionary plays and songs are being created and constantly improved upon in order to make more effective the propagation of the people's democratic revolution. The revolutionary cultural groups have paid particular attention to plays and songs as the most effective artistic forms in explaining the basic problems of Philippine society and in expressing the heroic struggles of the masses. The new plays probe deeper into evils plaguing Philippine society and more emphatically point to the necessity of armed struggle which must be waged to destroy the bourgeois state. Short street plays explain the issues being raised by marches and demonstrations during stops along their route. In the communities, plays and skits have been constantly created and performed to relate local and particular problems to national problems. By integrating themselves with the broad masses of workers and peasants and other oppressed sectors of society, revolutionary writers and artists have successfully created plays which pay particular attention to these exploited and oppressed classes and sectors and have thus helped considerably in forming the broadest alliance in the struggle against U.S. imperialism, feudalism and bureaucrat capitalism.

Revolutionary work in the field of visual arts has made big strides. Through the illustrated form, the people's democratic revolutionary message has been spread more widely and vividly. Posters, editorial cartoons, paintings and other illustrations reproduced and distributed by the thousands have been used in mass actions and combined with written propaganda for greater revolutionary effect. A new form in the visual arts have appeared in the mass actions since the latter part of 1971: the giant posters, which reach lengths of 40 feet and are hung from rooftops of tall buildings or pasted over billboard ads. The size of the giant posters powerfully calls attention to their revolutionary message and is exceedingly appropriate to the scale of the revolutionary movement which they depict. More efforts however are being exerted to make available ordinary-size revolutionary illustrations to the broad masses of the people not only in the cities but also in the countryside.

More and more writers are being guided by proletarian ideology. They have firmly repudiated bourgeois subject matter and style of writing. An increasing number of them have developed from writing stories of critical exposure of the present system to depicting and praising the concrete revolutionary struggles of the masses of the people. The revolutionary artists have also begun to make a significant breach in the cultural field through popular exhibition of their artworks. The victories they have already won not only help disseminate progressive ideas, but also show up the idle boast of reactionaries who are fond of saying, "We create art, you produce mere propaganda." The creative upsurge of the revolutionary mass movement will bring many more victories to revolutionary art and completely drown such reactionary humbug.

In the countryside, Party cadres and members in the people's army and in the localities take the lead in the creation and popularization of revolutionary art and literature. Chairman Mao has taught us: "The Red Army fights not merely for the sake of fighting but in order to establish revolutionary political power." The cultural teams of the New People's Army tirelessly teach revolutioanary songs, present plays which depict local problems and explain the program for the people's democratic revolution, and help organize patriotic cultural associations in the barrios. In their speeches, the Red fighters and commanders use folk tales and sayings to explain and illustrate the universal truths of Marxism-Leninism-Mao Tsetung Thought.

As the people's democratic revolution develops in the countryside, the backward rural areas are fast turning into advanced cultural bastions of the revolution. In response to the call of the Communist Party of the Philippines, advanced elements from among the workers and petty bourgeoisie have gone to the countryside to perform cultural revolutionary work. As they continue to integrate with the broad masses of the poor and lower middle peasants, they can wield more effectively their pens and brushes to destroy the stagnant feudal culture of the old society and replace it with proletarian revolutionary culture.

In the face of the brilliant victories of revolutionary art and literature in the cities and the countryside, the U.S. imperialists and local reactionaries have launched a desperate campaign of counter-revolution. On the one hand, they have sought to spread their counter-revolutionary poison in more embellished forms. On the other hand, what the reactionaries have failed to approach in quality they are trying to bury under quantities of trash. For the increasingly awakened masses, such deceptive art and literature is utterly devoid of appeal, and furthermore, the ever-increasing number of writers and artists are on the side of the masses and refuse to serve their oppressors and exploiters. That it is the reactionaries and not the revolutioanary forces who are becoming more and more isolated shows that the counter-revolutionary schemes of U.S. imperialism and its local lackeys will certainly reap more ignominious defeats.

"Sining ng rebolusyon 1," KONTRES, Aklat I, Blg 2, Hunyo 1, 1972, mp2-3
Konsehong Tagapag-ugnay ng Rebolusyonaryong Sining (KONTRES). Mga kasaping organisasyong masa: Gintong Silahis, Humanist League of the Philippines, Nagkakaisang Progresibong Artista-Arkitekto, Panulat para sa Kaunlaran ng Sambayanan, Panday Sining, Samahang Kamanyang, Silangan, Sining Bayan, at Tanghalang Bayan

Matagumpay na idinaos ang Sining ng Rebolusyon 1 nuong 26 Abril 1972 sa Plaza Miranda. Sa pangangasiwa ng KONTRES, ang pagtatanghal ng iba't ibang uri ng rebolusyonaryong sining ay nakaakit ng libu-libong mamamayan mula sa ika-2 ng hapon hanggang ika-7:30 ng gabi. Sapagkat napatunayan ang bisa ng ganitong pamamahayag, inaasahan na ang Sining ng Rebolusyon ay magiging buwanang pagtatanghal para sa sambayanang Pilipino. Upang lalong higit na maipagtagumpay ng rebolusyonaryong sining ang adhikaing mailarawan ang tunay na kalagayan ng bansa at maisulong ang kamalayang pampulitika ng mga manonood, ang mga sumusunod ay nararapat na isaalang-alang:
1. Pangkalahatan. Kailangan ang maagang paghahanda upang maisaayos ng wasto ang pagkakasunud-sunod ng mga bilang sa palatuntunan, at upang mauri-uri ang mga bilang at nang maiwasan ang pagkakapare-pareho ng mga ito.
2. Dula at Awit. Kailangan ang paglikha ng bagong repertoryo upang lalong maiangkop ang dula sa pangangailangan ng konkretong kundisyon. Ang pantomima, ang paggamit ng palasak na himig, atbp. ay napatunayang mabisang pamamaraan.
3. Biswal. Ang paglikha ng seryeng "murals", "scrolls" at plakard.
4. Manipesto. Ang paggamit ng Pilipino bilang wika sa pamamahayag, at ang pagbabagu-bago ng kaanyuan ng manipesto. Halimbawa, komiks, tula, atbp. Ang bagong salin ng "Internationale" ay ililimbag sa likod ng manipesto upang ito ay higit na maipalaganap.

"Here are concrete examples how culture serves the revolution," Ang Bayan, April 30, 1979, mp11-12

Cultural work can play a highly effective role in propelling the revolutionary struggle forward, as shown by the experience of comrades in Samar, in the Eastern Visayas.

In this area, numerous forms of cultural expression are being created and propagated by Party cadres, Red fighters and the revolutionary people.

They draw from the deep well of traditional culture, transforming the people's songs, dances, poetry and drama and using them in the most effective way to arouse, mobilize and organize the broad masses of the people for revolution.

When the people are called upon to decide on an important issue, for instance, a balagtasan or poetic debate may be held, or a skit may be presented.

A few years ago, the people of entire villages who had fled to the mountains to escape enemy persecution were asked to decide on whether they should return to the plains or not. Some were in favor of returning, others objected. They had been living in the mountains for about a year, and there they felt safe from the enemy's violence and destructiveness.

On the other hand, earning their livelihood would not be so difficult on the plains as in the mountains, and there was the political advantage of the people being there to actively resist the enemy and participate themselves in the expansion and consolidation of the revolutionary forces.

A balagtasan was held, in which each side presented its arguments in verse. When everyone had said what he wanted to say, the majority of the people had become convinced that it was correct to follow the suggestion for them to leave the mountains and return to the plains.

More recently, a mass campaign was launched to unite the peasants in three towns so they could effectively insist on getting a fair price for the corn that merchant-usurers buy from them.

As part of the political preparation for the struggle before it was launched, units of the New People's Army presented skits they themselves had made up, with the help of the local people's committees. They showed how the merchant-usurers exploit the people, how hard the life of the peasant is, and how the latter take action and wage a successful fight after uniting and making a firm stand.

OLD SONGS ARE MADE NEW. Sure enough, as in the other revolutionary guerrilla zones and fronts throughout the Philippines, many songs are being composed which tell about the oppressed people rising up, or which recount certain vivid events, or rouse the people to struggle.

Among these songs, in Samar, are traditional forms of popular literature like the ismayling and binasaynon.

In the old Samar culture, the ismayling is a poetic form in which two persons or more alternate in singing their improvised verses. Formerly, the ismayling meant trouble: during a festival, when people frequently took more wine than they could take, one man might take up a guitar and, strumming it, challenge anyone around to a fight. He would do this by singing a song. Others would answer him, still with a song. The exchanges would become more and more intense until a fistfight broke out or knives were drawn.

Today this is being changed. According to the occasion, revolutionary lyrics are being written to the tune of the ismayling, making it a vehicle for the exchange of opinions and the sharing of experiences. But sometimes, it still happens that, in a barrio within the guerrilla zone, someone may lapse into the old ways and start looking for trouble by singing the old ismayling. In this case, the other barrio people are sure to answer back, in the same ismayling melody and rhyme scheme, reminding him that they have all rejected those old customs that harm the people's unity.

The binasaynon, on the other hand, is a long poem, sung to a definite melody, which may concern various topics. Like the ismayling, it has become a weapon used by the people today to heighten their unity and intensify their fighting spirit.

An ambush is made into a dance. Other artistic forms are created besides songs, poems and plays. Popular in the guerrilla zones of Samar are the dances which depict different aspects of the revolutionary struggle. An example of these new dances created by NPA units is the one called "TO" (Tactical Offensive), in which the dancers show how an ambush is launched. Then there's another dance entitled "Discipline" - it illustrates the three main rules of discipline and the eight points for attention that are followed by the people's fighters.

The people have come to really love the revolutionary culture that has welled up from their own lives and struggles. At the programs held in mass gatherings, when anyone sings what are judged to be "bourgeois songs", he is criticized and made to sit down. The audience wants songs with revolutionary meaning, even if the tune is taken from songs played over the radio. In fact, a wrong idea had to be corrected in some places, according to which the old folk songs shouldn't be sung any more. Today, use is still being made of these songs, and even of current commercial "songhits", to spread revolutionary ideas.

The Party did not send cadres to the Eastern Visayas region who had a specific assignment to do cultural work. The spread and development of this type of activity was the initiative of Party cadres and mass activists who, before long, were then given the attention and guidance of the region's Party organization.

The experience of Eastern Visayas shows that revolutionary mass culture will flourish together with the progress of the national democratic movement, as long as the Party's cadres are creative in making it develop.

"NPA iti entablado: biag ken pannakidangadang ti masa," Dangadang, Nobiembre 1979, p3

Agpirpigerger iti pungtot dagiti lallaki a nagbuya�[punit-punit, hindi mabasa]�ni Mr. Panamin ken dagiti badigardna a soldados.

Ti nailadawan iti ngato ket maysa a kita ti rebolusionario a pabuya dagiti Nalabaga a mannakigubat ti NPA iti Montanosa. Ipabpabuyada daytoy kadagiti sumagmamano a bario iti Mt. Province. Ti topiko: biag ken pannakidangadang ti masa.

Ti isyu a Chico dam a nailadawan iti drama ket maysa a kongkreto a pakakitaan ti nailian a panangidadanes ti bunggoy nga EU-Marcos. Ti nasaknap a panagagaw ti daga, saan a nainkalintegan a panagpasardeng iti kalintegan nga agnaed ken panangrakrak ti kultural a tawid ti kaipapanan daytoy a maipabpabuya.

Ni Mr. Panamin ket iladawanna ti reaksionario a gobierno ni Marcos wenno ni Elizalde ken ti ahensia ti Panamin. Ni Ammi, ti disgrasiada nga Igorota ti simbolo ti maidaddanes ken maadadipen a kasasaad ti umili nga Igorot. Ti pasista a soldado met ti kaipapanan ti nasaknap a kinaranggas ti militar iti Montanosa.

Inatenderan ti agarup 500 a masa nga Igorot daytoy a pabuya. Ti papasnekda a nangbuya iti pakasaritaan ti panagbiagda a kas nailadawan iti drama. Naimpusuan met ti panangdengngegda kadagiti panangilawlawag ti tagapagsarita dagiti NPA.

Nagiinnadalanda ti nasaknap a problema ti umili a Pilipino iti daga, managgundaway ken naagum nga interes ti imperialista iti minas, pagtrosoan ken dadduma pay a naata a materiales kadagiti higante a pabrikada.

Nailadawan met a ti reaksionario a gobierno ni Marcos ket instrumento dagiti agar-ari a dasig iti napangidaulo ti imperialista nga Amerikano, asendero ken dadakkel a komprador.

Maysa met nga ababa a drama ti nangiladawan iti pannakaidadanes dagiti mangmangged iti pagminasan. Kasla makitkita dagiti agbuybuya dagiti ay-ayatenda iti biag nga agtrabtrabaho iti minas kabayatan a mapatalawda iti trabaho iti di-nainkalintegan a batayan ti kapitalista.

Riniing ti kanta nga "Agriingka Agtutubo" ti agtutubo iti pannakidangadang. Ti "O Babaing Walang Kibo" ti kasasaad dagiti babbai ken ti parteda iti rebolusion.

Kaalpasan a nakanta ti "Itag-ay ti Nalabaga a Bandera", inlawlawag ti tagapagsarita ti papel (role) ti NPA a kas buyot ti umili. Nagiinnadalanda ditoy ti trabahoda iti panagadal ti masa, panagorganisa ti umili, serbisio a medikal, produksion ken ti disiplina daytoy.

Ti pannakariing ken panagbangon ti masa ket nalawag a nailadawan iti maysa a sala a nadanggayan ti gangsa ken pat-ong ken dagiti salidum-ay, ullalim ken oggayam nga addaan rebolusionario a kaipapanan. Dagiti aktibista nga agtutubo a masa iti bario a mismo ti nangipabuya ditoy.

Kadagiti simmaruno a rabii, ti yunit ti NPA ket napan met kadagiti sumaruno a bario tapno agpabuya. Ti rebolusionario a kultura ti maririing ken bumangbangon a masa ti artesda (art). Ti pagdadangadangan a mismo ti entablado.

"Mga rebolusyonaryong awit ug lumadnong pag-aba-aba," Mangahas,
Kasadpang Mindanaw, Tuig 1, No. 2, Enero 1981, mp18-19

(Sa usa ka dapit sa kabukiran sa Zamboanga del Norte, ginapalambo sa katawhang Subano ang ilang lumad nga kultura ug anam-anam nga ginausa kini uban sa rebolusyonaryong kultura. Sa pikas bahin, ang mga kauban sa Partido ug BHB nagmatngon nga sa pagpakaylap sa rebolusyonaryong kultura sa maong dapit, magamit usap ang mga lumad nga dagway sa Subanong kultura, sama sa aba-aba (chanting) ug talak (pagsayaw dinuyogan sa agong).
Sa ubos, gisaysay sa duha ka instruktor sa Batakang Kurso sa Partido o BKP ang ilang bulawanong kasinatian dihang gihimo ang usa ka rebolusyonaryong pasundayag human ang usa ka pagtuon sa BKP.)

May kasanag ang panagway hi Budok nga nag-awit samtang nag-apong sa iyang magulang nga si Rebi, kinsa nagpanit sa hinog-hinog nga kapayas. Singko anyos pa lang ang iyang panuigon apan ang iyang kinantahan naglarawan na sa rebolusyonaryong kahimtang diin siya nagtubo:
          ...ang masa ang sapa,
          BHB ang isda, la la la lan...
Si Budok ug Rebi, uban sa pipila pa ka bata, ang mikuyog sa ilang mga ginikanan nga nagtambong sa pagtuon sa BKP. Bisan sa ilang kagamay, madasigon silang mitabang sa mga kauban - sa kusina, paghatod sa mga komo, paghatod og mga utanon ug paghinlo sa palibot. Karon nga nahuman na ang pagtuon sa BKP, mahinamon silang nagapaabot sa usa ka "pista" sa kalihokan:
          ...Bukid ginatungas,
          lasang ginabaktas,
          singot namo agas-agas...
Padayong nagkanta si Budok samtang nagkitkit sa kapayas. Sa kusina, usa ka grupo sa mga magtutuon ang nagpraktis pagkoreo. Dapit sa atabay, laing pundok sa BHB ang nagbalay og usa ka drama. Pipila ang nanag-awit, nag-andam og balak ug nagsulat sa mga pakigpulong. Bisan asa sila molingi, nagaandam ang mga kauban sa lain-laing kalihokan. Bisperas na man god sa "pista", hunahuna ni Budok ug Rebi.
Pagka-kilom-kilom na, nagpuli-puli pagpanihapon ang mga kauban. Human niini, gihan-ay ang mga tampo sa pasundayag ug gihimo ang katapusang praktis sa tanang tampo. Sa pagsugyot sa mga kauban gikan sa Putting erya, gihimo ang usa ka pagpaambit sa mga Pulang manggugubat sa ilang mga kasinatian.
Sa pikas bahin, si Budok ug Rebi nahinanok na. Ug tingali, nagdamgo na sa "pista" ugma.
Sa Disyembre 9, sa may 1:00 sa hapon, nagtapok ang kapin sa 200 ka masang Subano, mga Pulang manggugubat sa BHB ug mga myembro sa Partido. Ug milanog sa kabukiran:
          ...gapos sa kagahapon bugtoon,
          panghunahuna ilingkawas,
          ang maso atong pagagunitan,
          kaugmaon pagapandayon...
Ang unang bahin sa pasundayag mao ang pakigpulong sa usa ka kadreng Subano. Gipatin-aw niya ang kamahinungdanon sa kampanya sa BKP sa pagkonsolida sa Partido ilabina karon nga nagaandam kita sa pagsulod sa abanteng subyugto sa estratehikal nga opensiba.
Misunod ang mga awit, balak ug ang koreo sa "Ang Nasud kong Mahal" nga maoy tampo sa mga kauban gikan sa Puting erya. Si Budok ug Rebi nga nagtuntong sa usa ka dakung bato naalinggatang naglaylay "...la la la la lan..."
Human sa koreo, ang komite sa seksyon nagpasundayag og aba-aba. Ang aba-aba mao ang naandang tulumanon sa katawhang Subano panahon sa tingtanom ug tingsungko aron pagpangayo og "grasya" gikan sa mga bila o "tawo sa kalasangan". Apan sukad nga miabot ang kalihokan sa maong dapit, ang pag-aba-aba gigamit na usab atol sa mga rebolusyonaryong pasundayag ug bisan sa pagpanaway ug pagsaway sa kaugalingon. Sa maong pag-aba-aba, giawhag sa mga kaubang Subano ang tanan sa pagpahugot pa sa panaghiusa ilabina kay nagkasamot pagkabangis ang kaaway.
Sa ulahing bahin sa pag-aba-aba, gidungan ang talak ug gipasalmot ang mga Pulang manggugubat ug mga myembro sa Partido. Dili matukib ang hulagway sa panaghiusa sa masang Subano ug mga kauban.
Human niini, gipangayoan og tampo ang mga bata. Si Budok ug Rebi maabtikong nanaog sa dakung bato, nangita sa ilang mga kaubang bata ug taman sa ginhawa, sila mikanta:
          Kinsay nag-ingon nga may
          puthaw nga babag sa dalan
          natong pagasubayon...
Kabahin gyod diay sila niining "pista".
Ang katapusang bahin sa pasundayag mao ang tampo sa BHB, ang dramang "Ang Reyd sa Nazareth." Dinhi gipakita ang mapait nga kahimtang sa katawhang Subano dihang gipang-ilog ang ilang mga kayutaan ug gipang-abot sila pinaagi sa live-in. Ang kinapungkayan sa drama mao ang pagplano sa reyd sa live-in. Dihang gipangutana sa komander sa BHB ang masa kun mokuyog ba sila sa reyd (bahin gihapon sa drama), ang tanang manan-away mibarog ug mitubag: "Oo, mokuyog mi!"
Hapon na diahang nahuman ang pasundayag. Puno sa kadasig ug kamaya ang tanan. Gipagawas ang usa ka tibod (jar) sa pangasi (rice wine) ug gibutangan kini og duha ka suyopanan. Ang mga kauban nga gikan sa lain dapit gitagsa-tagsa pagpa-inom atubangan sa usa ka kaubang taga-didto. Nasayran nga ang pag-inom sa pangasi makahuloganon tungod kay timailhan kini nga "naggikan kita sa lain-laing dapit ug nagkahiusa alang sa usa ka susamang katuyoan�"
Si Budok ug si Rebi milingkod na uban sa usa ka pundok sa mga Pulang manggugubat ng nagtuon na og bag-ong awit:
          Ang mga kabus, mahimong sundalo
          Mga mag-uuma nga naggunit og garab...

"Awit, sayaw at rebolusyon sa Samar," Balita ng Malayang Pilipinas (BMP), Mayo 23, 1981, mp14-15

          Ado na ang BaHuBa
          Sundalo han katawhan
          Saklay armas, karbin, garan
          Taklos pa ang sundang.

          Nag-reyd ha kampo, destakamento
          Ngan nag-ambus dinhe, didto.
          Hi Marcos ay ha ira, ira, ira, la.

          Imelda ay ha ira, ira, ira, la
          Daw sugad han puta ha
          Luyo han casa
          Ira, ira, la.
Nagpapatulog ng sanggol ang isang ina sa isang sityo ng Samar, at ang inaawit niya ay hindi ang karaniwang uyayi kundi isang rebolusyonaryong awit.
Sa isang kampo naman ng hukbo, kararating lamang ng mga Pulang mandirigma mula sa isang ambus. Isang gerilya na Samareno ang kumakanta na ukol sa ambus. Ang awit ay nagkukwento ng oras ng tambang, ng bilang ng kaaway na napatay, at ng armas na nasamsam.
Sa patuloy na pagsulong ng pakikibaka ng masa sa Samar sa nakaraang dalawang taon, patuloy ding lumalaganap ang mga rebolusyonaryong awit, sayaw, at drama. Pinakapopular sa mga ito ay ang mga rebolusyonaryong awit na umaabot na sa 200 ang bilang.
Maririnig ang mga awit na ito sa pang-araw-araw na buhay at kamatayan ng mga nakikibakang Samareno.

KASALAN. Sa isang kampo ng hukbo, sabay-sabay na pumasok ang isang pangkat na pawang may pananglaw na sulo. Sa isang sulok ng kampo, nakahanda na at nakaladlad ang bandera ng Partido na pinagtiyagang gawin ng isang gerilya. May kasalang gaganapin sa kampo ng gabing iyon. Karamihan sa masa doon ay pinipili na sa hukbo magpakasal.
Matapos ipaliwanag ng political officer ng hukbo ang pagsasama ng isang mag-asawa ay nakabatay sa paglilingkod sa bayan, inumpisahan naman ng mga ikakasal ang paghaharap ng kanilang mga kahinaan at mga problema sa isa't isa.
Tulad ng karaniwang nangyayari, matapos ang seremonya, inumpisahan na ang rebolusyonaryong awitan at sayawan. Kinabukasan na lamang nagpadala ang mga ikinasal ng kanilang handa - katas ng tubo at nilagang kamote.

MEMORYAL. Isang gerilya na namatay sa isang reyd ng kaaway ang pinarangalan ng hukbo at ng masa bago ilibing.
Unang kinanta sa memoryal ang "Internasyonal" na isinalin ng masa sa Waray. Matapos ito ay inilahad ang buhay ng nasawing kasama, ang kanyang kahinaan at katatagan sa pakikibaka. Sumunod ay tumula ang isang masa ng "Imortalidad." At ang sumunod na ay ang mga awiting rebolusyonaryo.

ANIBERSARYO NG BHB. Sa nakaraang anibersaryo ng hukbo noong buwan ng Marso, isang drama ang itinanghal ng masa at hukbo sa isang sityo sa Samar. Ang drama na pinamagatang "Ebakwasyon" ay ukol sa programa ng gubyerno sa sapilitang pagpapalayas ng masa sa mga lugar kung saan maunlad ang rebolusyon. Karaniwan nang dumaranas ng pasismo ang masa sa mga kampanyang ito ng militar. Matapos ang dula, tumula at kumanta ang masa.

"Revolutionary art, literature are valuable in people's war," Ang Bayan, Jan 1984, mp10-13

Ka Wed's heart was thumping and so were those of comrades around him as he recited with much feeling a poetic eulogy for the martyred comrades. As a group of Red fighters sang the "Internationale," a red flag strung up from a tree appeared to be waving in time with the music. Ka Ima was working way past midnight on a short story while Ka Dawin was putting on the finishing touches to the illustration that would accompany Ka Ima's work on a reserved page in their mass paper.
The creation, presentation and popularization of revolutionary literature and art has indeed become part of everyday life, specially in our guerrilla fronts. Poems, songs, narratives and plays are blooming everywhere. Comrades now create and use more visual works such as symbolic representations, posters, drawings and others.
All these show that we are actively carrying out our task in the cultural field. To contribute more in this field of the people's war, comrades must be firmly united in affirming the victories attained and the important tasks at present and in the immediate future.

IMPORTANCE. Revolutionary culture opposes, and will eventually defeat, the colonial, elitist, feudal, fascist and decadent culture promoted by the dictatorship. The people's democratic revolution cannot achieve complete victory without the decisive dominance of the national, mass and scientific culture of national democracy. It is this that cements the unity of the people's hearts and minds as they fight to seize political power.
Specifically, revolutionary literature and art are an effective and distinct instrument in advancing our propaganda and education work. It is distinct because, unlike plainer forms of expression, literature and art are artistic forms. Revolutionary artists and writers draw from the rich experiences of the masses, choosing those that are universal or close to the experience of many people. And raise these to a plane that is intense and on a higher level than ordinary life. They creatively translate and arrange these into concrete images, gestures, plots, melodies, and other elements to create various forms of literature and art that are popular among the masses.
Aside from quenching the intellect's thirst for information and explanations, the cultural works cultivate the revolutionary feelings of the masses, and strengthen their conviction on the correct ideas also carried by other channels of propaganda and education.
These works vividly present the hardships and struggles of the masses, down to the minute drops of sweat on the forehead; and the thunder of their shouts of protest and the turgid veins in tightly clenched fists. Revolutionary literature and art present the people's war vividly, recreating the deafening volley of gunfire and the pervasive smell of gunpowder in the battlefield.

ACHIEVEMENTS. Since the last years of the 1960s, and especially in the last few years, the revolutionary movement has produced and popularized a great variety of visual creations and literary works. From vignettes and riddles, to the novel and poetic debate (balagtasan); from simple substitution of revolutionary content in popular songs, to the composition of new revolutionary salidum-ay, ismayling, love songs, marches and lullabies, up to the dance interpretations of revolutionary songs like "Taktikal na Opensiba" (Tactical offensive); from small cartoons in mass newspapers and simple sketches for mass education sessions, to full-page and full-length komiks, and the colorful and gigantic posters for mass actions.
The main channels of popularization are the formal and informal presentations, the mass newspapers, magazines and komiks, and collections such as songbooks and poetry anthologies.
Revolutionary literature and art have been warmly accepted by comrades and the masses. What's even better, more and more of them are finding time and daring to make their own contributions to the growing wealth of revolutionary culture.
In the past, specially in the countryside, the comrades and the masses hesitated to do so, thinking that only those with special talent should try to write, to draw and to compose music. But now, an increasing number of Party members, NPA guerrillas and activists, specially of youth organizations, are stepping into this arena of the people's war.
Their partners in this effort are the city-based revolutionary cadres and activists who are enriching the sources of their artistic creations by forging closer links with the toiling masses. The partnership between the guerrilla zone-based and the city-based cultural workers finds expression in actual integration and exchange of ideas, and in the exchange of their respective works.

LIMITATIONS. In the first few years of formal fascist rule, our cadres and other comrades concentrated their efforts on preserving our forces and launching people's war throughout the land. The years that ensued saw our organizations unfolding work in various fields to insure the all-sided advance of this war. Even under the harshest of conditions in the face of fascist onslaughts, our comrades always cherished revolutionary culture. Not a few of the people's heroes at the moment of death have drawn invincible courage and optimism from the immortal words and melody of the "Internationale."
In this context, we have achieved many victories in advancing revolutionary cultural work and are now arriving to overcome many limitations. We have yet to unfold fully our work in this field, without sacrificing the priorities involved in seizing political power from the US-Marcos dictatorship.
Almost all our cultural workers have other principal tasks and spend time for cultural work on their own initiative and during relative lulls in their main assignments, or as part of the immediate plans for mass campaigns.
Consequently, the cultural works still have considerable limitations in meeting higher artistic standards; in some cases, there are erroneous interpretations of the political line. Also, not enough is being done to systematically popularize finished works. For instance, few comrades know more than 20 revolutionary songs despite the fact that hundreds have been composed throughout the country.

TASKS. Inspired by our victories and challenged by the limitations encountered, our comrades now face a number of urgent tasks for the future advance of revolutionary cultural work.
We must encourage more artistic creation. This can be done by encouraging more Party members, NPA guerrillas, mass activists and the revolutionary people to write, sing, compose and draw. They are familiar with both the comprehensive analysis of the movement and the vivid details of the experiences of the people; these are components they can creatively combine to make many simple but brilliant gems of revolutionary art and literature. What is needed are encouragement and guidance, daring and perseverance.
We must also systematize the popularization and presentation of the finished works, specially the best ones. Along with this, attention must also be given to the constructive political and aesthetic evaluation, criticism as well as self-critical study and improvement.
At the regional level, cultural work is mainly carried out by the mass newspapers that publish literary pieces and drawings. Newspaper staffs can still increase the attention being given to this part of their task, and also maximize the use of nationally distributed literary and artistic works (Ulos magazine, anthologies), and those from other regions, and from within the territories they are covering. It would be so much better if relatively well-developed regional organizations could assign specific cadres to take charge of cultural work.
In the guerrilla fronts, New People's Army units can be relied upon to create and popularize more poems, songs and other works, both during concentrations and in their day-to-day integration work among the masses. The NPA's armed propaganda units have chalked up a bright record in this task, one which can be made even better.
And at the level of towns and barrios, there are the mass organizations specially of the youth sector, who are ready to accept as an added task the creation and propagation of revolutionary ideas in the form of literature and art.
Our comrades' efforts in the regional and lower levels in the coming years will certainly lead to the more vigorous advance of this task on the national scale.

Marte Mirador, "The blossoms of revolutionary struggle," Liberation, Aug 1984, mp22-23

There are two main currents of art and literature existing side by side in a subdeveloped country like the Philippines. One results from the creative activity of artists and writers who cater to the "highbrow" aesthetics and "refined" sensibilities of the elite. The other is the product of artists and writers who identify themselves with, or who themselves sprung from the huge majority of Filipinos whose social, economic, political and cultural advancement they champion through their works.

Such dichotomy may hold true for the rest of the Third World, where gradations and extremes of opulence and poverty define the socio-economic spectrum and dramatize the daily human condition. In such a society, it is not unusual for one breed of artists and writers to strive for "universality" in an attempt to break out of or "transcend" harsh social realities by harping on "eternal verities" like "the true, good and beautiful," in the process abstracting themselves out of the overwhelming social context. This breed of artists and writers is often rewarded handsomely, if not through state recognition and sponsorship then through private patronage, a la Medici or Marcos (though the latter cheats by stealing awesomely from the people and giving to the famous and great what is passed off as royal largesse). Many times, such artists and writers dutifully reciprocate the favor by acting as purveyors of court art and literature, and as witting or unwitting glorifiers of the authoritarian regime.

On the other hand, there is the growing circle of artists and writers who pour out their creative energies into the crucible of struggle, forging weapons of criticism through art and literary works by which they would lay bare the social ills of their time, even playing the historian's role by tracing the root causes of social, economic and moral malaise through the ages, exposing the canker gnawing at the system - the malady common to Third World societies with a common legacy of colonial enslavement and neocolonial plunder.

We may call the first current as establishment art and literature, the second as people's art and literature. By establishment, we mean those that are not only being funded and financed by the state for cosmetic purposes, but also those that are being upheld, patronized or financed by the profligate elite. Creative works emanating from this culture-of-the-status-quo claim to be devoid of or "free from" any ideological content, are simply manifestations of individual genius and the bourgeois "Muse". Thus, in such art, we have various degrees of abstract expressionism, unintelligible to the "uninitiated" masses. Thus, in such literature, we have fiction and poetry and theater which hew closely to the bourgeois, intellectualist tradition (or belle letttre-ism) bereft of indigenous, nationalist, historical moorings. In a word, an art and literature of alienatedness.

People's art and literature include all creative works (painting, graphics, murals, sculptures, poems, stories, plays, films) that draw substance and content (and to a great extent, even their formal structures) from the people's traditional culture as well as from the all too real daily struggle for life of millions of Filipinos: peasants and plantation workers, factory laborers and peons, fishermen, miners, urban poor and dispossessed rural folk, oppressed women and neglected children, and many others. The central theme of people's art and literature is the struggle of these people against the evils spawned by the enduring legacy of centuries of colonial rule, expressed in the present complex of neocolonial realities such as feudal oppression, political tyranny, economic exploitation and military terrorism.

The primary goal of this art and this literature is the creation of a truly national and democratic culture that embodies the free spirit of inquiry, the freedom of creative expression built around the experiences of the great majority of the Filipino people. Unlike the individualist bourgeois concept of artistic freedom, however, this new spirit does not exist apart from the full sense of community and collective interest that, in ages past, characterized the life and livelihood and the arts of the people - a state of society long since subverted by modern relations of exploitation and domination characteristic of class society and the global capitalist ethic.

Where do we find people's art? We find it in the creative works of the revolutionary underground, in the form of artworks such as drawings, illustrations, paintings and cartoons accompanying political commentaries or heroic accounts, or those standing on their own as acerbic comments on the status quo. We also find it in the creative works existing in the open, in the country's urban centers, where art exhibits and art circles proliferate and where a significant group of socially conscious artists is crafting the first noteworthy generation of social realist art and revolutionary expressionism and symbolism. One of these artists once remarked that social realism may not always describe what they are doing, but that social criticism or, simply, revolutionary art, would. Bourgeois critics would dismiss socially critical art as so much "propaganda". Precisely: all art properly belongs to the great battlefield of culture, of ideas, of man's future, and this clash between theories of art and world views is to be expected.

Where do we find people's literature? We find it, likewise, in the revolutionary underground, in the form of poems written by guerrillas and workers and peasants and cultural workers from the petty bourgeoisie. A recent development is the rich harvest of countryside literature from those who, apparently, have succeeded in unleashing the creative spirit possessed by even "the simplest man". But there is, of course, no such thing as "simple man" (said of workers and peasants, for instance, who are expected to be capable only of manual toil and material production); there are only undeveloped potentialities, untapped human genius, trapped inside the "simple man" by the conditions of human labor and the restrictions of the system. People's literature is very evident in anti-landlord plays, written, scored, choreographed, produced, directed and acted in, collectively, by revolutionary cultural groups in the countryside, in which the peasants are not merely spectators but can become part of the performance. It is also found "above ground", as practiced by poets, fictionists, essayists, playwrights who, though they write from urban centers and university campuses and who may yet have to fully immerse themselves in the proletarian and peasant milieu they write about, express the profoundest solidarity with the majority of the Filipino people. They refuse to go the way of elitist writing and, worse, pro-regime bootlicking, as is the case with some well-known, much-awarded former progressive writers who have managed a foothold at the fringes of the dictatorship, from where they snatch with eager jaws the meaty bones and tasteful carcasses the Queen of Tarts may strew their way.

While people's art and literature by themselves cannot launch a social revolution for national liberation, they nevertheless are volatile, potent propellants which can fire up the hearts and minds of an entire people, motivating and strengthening them in their momentous march towards a better, more human and humane future.

Rose Torres Yu, Sa Pagsibol ng Talinghagang Anakpawis sa Hanay ng Manggagawa.
Amado V. Hernandez Resource Center, 1987. 140bp

Jess Santiago, "The emerging culture of resistance in Asia-Pacific," Mandala. Asia-Pacific Cultural Action Programme of the Asia Cultural Forum on Development (ACFOD). Second Quarter, 1987. mp1;3

Gelacio Guillermo, "Cultural work and mass movements in the Philippines," Mandala, Second Quarter, 1987. mp7-8

Alice G. Guillermo, "U.S. intervention in Philippine culture," Mandala, Third Quarter, 1987. mp1,3-6

Kris Montañez, The New Mass Art and Literature 1974-87. Kalikasan Press, 1988. 140bp
Tingnan ang "The new mass art and literature," "Songs of the countryside," "A second cultural revolution?," "Panunuri sa panitikan ng digmang bayan"

Alice G. Guillermo, Images of Change. Kalikasan Press, 1988. 177bp
Tingnan ang "Twenty years of protest art," "Renewing traditional songs," "From tradition to revolution in indigenous music"

Elmer Ordoñez, The Other View: Notes on Philippine Writing and Culture. Kalikasan Press, 1989. 101bp
Tingnan ang "The context of people's literature," "Revolutionary writers in the Philippines," "Emergent literature"

Alice G. Guillermo, The Covert Presence. Kalikasan Press, 1989. 232bp
Tingnan ang "Philippine culture: ideology and transformation," "Cultural issues in the Aquino regime"

Gelacio Guillermo, Ang Panitikan ng Pambansang Demokrasya. Kalikasan Press, 1990. 135bp
Tingnan ang "Ang panitikan ng pambansang demokrasya," "Ang sitwasyon sa panitikan pagkaraan ng pag-aalsang EDSA," "On revolutionary peasant literature"

Flaudette May Datuin, "Si Toto, si Sebyo at iba pa: mga kontradiksyon sa diskurso ng panitikang underground," Diliman Review, Tomo 38, Blg. 4, 1990. mp17-30

Talagawa, Vol.III, Blg.1, Hunyo 1991. Ecumenical Institute for Labor Education and Research (EILER). 78bp
Isyu tungkol sa kultura at edukasyon ng uring manggagawa.

SIPI
"Kultura ayon sa pananaw ng manggagawa"
mp51-68

Upang magkaroon ng ideya hinggil sa kung papaano tinitingnan ng mga manggagawa ang usapin ng kultura, ang EILER ay nagsagawa ng interbyu sa 30 (27 lamang ang nakarating) manggagawa na matatagpuan sa mga empresa sa silangan, timog at hilagang bahagi ng Metro Manila. May tatlong kategoryang ginamit bilang batayan sa pagpili ng kakapanayamin ang mga mananaliksik. Sa bawat sampung manggagawang kinapanayam sa tatlong lugar na nabanggit, tatlo ang maituturing na aktibo sa pag-uunyon at may higit na malawak na kamalayang panlipunan buhat sa karanasan o nakuhang pag-aaral at mga pagsasanay; tatlo ang may katamtamang paglahok sa gawaing pag-uunyon at may napagdaanan nang pag-aaral maging hinggil sa Kurso sa Tunay na Unyonismo (GTU) o iba pang nakakahawig nito; tatlo ang mga manggagawang hindi gaanong aktibo sa mga pagkilos ng unyon o kaya nama'y kapos pa sa mga pag-aaral na panlipunan at pangmanggagawa na di gaya ng naunang dalawang kategorya; at ang isa ay kahit alin sa naunang tatlong kategorya.
Mga karaniwang manggagawa ang kinapanayam. Sa dakong hilaga ng Maynila, karaniwang 34 anyos ang nainterbyu, sa dakong timog ay 25 samantalang 32 anyos naman sa dakong silangan. Ang pinakabata sa nakapanayam na manggagawa ay 21 at 45 anyos ang pinakamatanda. Sa mga kinapanayam, 13 ang may asawa samantalang ang natitirang 14 ay pawang mga binata't dalaga pa.
Karamihan sa mga manggagawang ito na wala pang asawa ay may edad na 21 pataas, samantalang ang may edad na 27 pataas ay pawang mayroon nang kanya-kanyang asawa at pamilya. Ang karaniwang tinapos nila sa pag-aaral ay high school (67% sa mga ininterbyu). Kakaunti lamang ang nangakatapos ng kolehiyo, at halos isangkapat din ng ininterbyu ang nakatuntong sa kolehiyo.
Sa ininterbyu, inalam ang tatlong bagay: (1) ano ang pumapasok sa kanilang isipan kapag napag-uusapan ang kultura; (2) ano ang kanilang pinahahalagahan, na kung wala ito'y wala ring saysay ang kanilang buhay; at (3) anu-ano ang gusto nilang likhang sining at pormang komunikasyon (hal.: awit, tula, sayaw, pelikula, kuwento, babasahin, visual arts). Mula rito, bagamat limitado ay nagkaroon tayo ng ideya hinggil sa antas ng kaalaman at pag-unawa ng mga manggagawa sa malawak na usapin ng kultura. Gayundin, ang pag-alam naman sa kanilang pagpapahalaga at mga nagugustuhang porma ng sining at komunikasyon ay mahahalawan ng mga puwersang nagtutulak sa kanila sa kanilang kasalukuyang pagkilos at pag-uugali, paano ito nakatutulong at paano nakasasagka sa pagkakaroon ng panlipunang pagbabago.

PAGTINGIN SA KULTURA
Mahahati sa tatlo ang mga bagay na kaagad pumapasok sa isipan ng mga manggagawa kapag naririnig ang salitang "kultura". Ito ay (1) kaugalian; (2) sining; at (3) isip at gawi. Karamihan sa mga manggagawang kinapanayam ay nagsabing kaugalian ang ipinakahulugan nila sa kultura. Ang kultura ay "kaugalian ng mga tao/ ng mga mamamayan/ ng Pilipino". Ito ay "nakagisnan na" at siyang "sinusunod ng lipunan". Ito ay "dala-dala saan man pumunta". Ito ay nakikita sa mga awitin, sa pelikula at edukasyon, na pagkatapos ay siya namang ginagaya, ayon sa isang manggagawa.
Para naman sa ibang manggagawa, sining ang unang naiisip nila kapag nababanggit ang kultura. Ang sining na ito ay maaaring palabas sa sine o pagtatanghal sa entablado at marami pang iba. Gayunpaman, may magkaibang pagtingin ang mga manggagawa sa papel na ito ng sining sa kanila. Para sa iba, ito ay pamamaraan ng "pag-aliw ng mga mamamayan para panandaliang malimot ang mga problema". Ang sining kung gayon ay nakalilibang o sadyang panlibang lamang. Ayon sa isang manggagawa, ang iba katulad ng mga palabas sa sine ay "pangit, di dapat gayahin". Mga halimbawa nito iyung mga sextrip (ST), walang kawawaang gulo at patayan at iba pang walang saysay na pelikula. Samantala, ayon naman sa ibang manggagawa, sa pamamagitan ng sining ay "naipamamalas ang nagaganap at gustong ipahiwatig", "naririto ang kahulugan ng buhay". Isang halimbawang binanggit ang mga pagtatanghal kapag may demonstrasyon. Magkahalong positibo at negatibo kung gayon ang sining para sa ininterbyung mga manggagawa. Positibo sapagkat nakatutulong ito upang kahit panandalian lamang ay malimot ng mga manggagawa ang kanilang problema upang marelaks man lamang. Positibo pagkat ang kahalagahan ng sining sa pagpapatampok ng katotohanan ay nakikita nila. Ngunit sa isang banda ay negatibo rin, pagkat mayroong aspeto sa sining na pangit at hindi dapat gayahin, at ang tendensya na maging laging panlibang.
Samantala, para sa ilang manggagawa, ang kultura ay nangangahulugan na rin ng kaisipan at tradisyong nakagawian ng mga Pilipino. Ngunit ito ay "binaboy ng imperyalismo", ang nangingibabaw ay "burgis na kultura" at hindi ang sa Pilipino, habang ayon naman sa isang manggagawa, ang pag-iisip at ugali sa kasalukuyan ay pyudal. Ayon pa rin sa kanila, ang kaisipang ito ay hindi dapat haluan ng banyaga, dapat itong maging maka-Pilipino lamang. Gayunman, hindi na napalawig ang opinyong ito. Ang ibig sabihin kaya nito ay sagadsagarang pag-iisa ng kulturang Pilipino at hindi na dapat tumanggap ng kaisipang banyaga o ibig lamang nitong sabihin ang pagtalikod sa mga dayuhang aspeto ng kultura na nakasasagka sa pag-unlad ng Pilipinas at ng nakararami (hindi iilan) sa mga mamamayan nito?
Sa mga naunang nabanggit na impresyon ng kultura sa mga manggagawa: mapupuna na (1) ang kanilang pakahulugan sa kultura ay hindi nalalayo sa kumbensyonal na pakahulugan na ang kultura ay larangan ng mga tradisyon (at kaugalian) ng ating lahi, at mga sining nito tulad ng katutubong awitin, sayaw at iba pa; (2) hindi pa nakikita ang higit na malawak na saklaw ng kultura - kung paano ito nakaugnay sa pangkabuhayan, pampulitika at iba pang aspetong may kinalaman sa kalagayan ng sambayanan; (3) wala o kulang sa pagsisikap na ang usaping pangkultura ay puspusang alamin, pag-aralan o suriin; at (4) may ilang mga manggagawa ang nagpapakahulugan din sa kultura bilang larangan ng kaisipan na naiimpluwensyahan at napapangibabawan ng ibang kaisipan na hindi mainam para rito.
Mula rito, mahahalaw na ang usapin ng kultura ay hindi nabibigyang-pansin sa mga talakayan, kaya't ang pag-unawa sa kahulugan nito, sa mahalagang papel na ginagampanan nito sa anumang pagkilos tungo sa pagbabago, at ang epekto nito sa kanila bilang bahagi ng mga sektor na pursigidong magkaroon ng pagbabago, ay hindi lubos na nalilinaw. Gayundin, batay na rin sa resulta ng interbyu, mahahalaw ang isang obserbasyon na hindi nakikita ng mga manggagawa ang dinamismo ng kultura. Totoo ngang ito'y kaugalian, tradisyon, sining, edukasyon at pag-iisip, ngunit sino ang gumawa ng mga ito? Hindi ba ito nagbabago, at kung magbago man ay saang direksyon patungo, sa paanong paraan, sino ang nagtulak? Ano ang papel ng sektor ng mga manggagawa sa dinamismo ng kultura? Ang kilusan sa paggawa ay mayroong perspektiba na isang alternatibong kaayusang pampulitika, pang-ekonomiya at panlipunan, paano isasakongkreto ang mga ito sa mga kaugalian, tradisyon, sining, edukasyon at kaisipan, o sa kultura? Sa madaling sabi, paano isasakongkreto halimbawa ang demokratikong prinsipyo sa isang partikular na aspeto ng kultura, tulad ng pag-uugali hindi lamang sa loob ng isang unyon kundi sa pakikitungo rin sa kani-kanilang pamilya, barkadahan at komunidad?

PINAHAHALAGAHAN SA BUHAY
Ano ang pinahahalagahan (na kung wala ito'y wala na ring saysay ang buhay) ng mga manggagawang kinapanayam? Ang mga sumusunod ang kanilang sagot. Ang nauuna ay pinahahalagahan ng higit na marami:
1. Pakikipagkapwa-tao
2. Pamilya at iba pang mahal sa buhay
3. Trabaho (pagkakakitaan)
4. Prinsipyo (gabay/inspirasyon)
5. Pagkilos tungo sa pagbabago ng lipunan
6. Mga katangiang pansarili (tulad ng katinuan ng isip at iba pa)
7. Kalayaan
8. Mabuhay nang maayos, nakararaos
   Panginoon
   Masaya at tahimik na kapaligiran
Nangunguna ang pakikipagkapwa-tao sa mga pinahahalagahan ng mga ininterbyung manggagawa. Iba't ibang porma ang pakikipagkapwa-tao nilang ito. Ang iba ay nagsaad ng malawak na aspeto nito tulad ng pagtingin sa kapakanan ng iba at pakikisama. Ang iba naman ay nangagsipagsaad ng higit na tiyak na aspeto ng pakikipagkapwa-tao, tulad ng pagiging mabuting pinuno, pagkilos upang ipaglaban ang katwiran, pagtulong sa inaapi at pinagsasamantalahan, pagbabahagi ng karanasan at pag-oorganisa ng mga unyon.
Karamihan din sa mga ininterbyu ang nagpapahalaga sa kani-kanilang mga mahal sa buhay na sa partikular ay pamilya at idinagdag ng iba pa ang kanilang mga kaibigan. Para sa kanila, pamilya ang isa sa pinakamahalaga sa kanilang buhay. Mahal nila ang kanilang pamilya pagkat ayon na rin sa kanila, ang mga ito rin ang nagpapahalaga, kasama at katulong nila sa kanilang pang-araw-araw na pamumuhay.
Marami rin sa mga kinapanayam ang nagpapahalaga sa kani-kanilang trabaho o hanapbuhay. Ito ang kanilang pinagkakakitaan ng perang panustos sa pangangailangan hindi lamang ng kanilang sarili kundi para rin sa pamilya.
Pinahahalagahan rin ng mga manggagawa ang prinsipyo. Para sa kanila, ito ang gumagabay, nagbibigay ng direksyon at inspirasyon sa kanilang buhay. Kasunod nito, may mga manggagawa ring nagpapahalaga sa pagkilos tungo sa pagbabago ng lipunan. Ilang manggagawa rin sa kinapanayam ang nagsaad ng pagpapahalaga sa kalayaan - kalayaang mag-isip, magpahayag, at iba pa.
Samantala, ang ilang manggagawa ay nagpahayag ng kanilang pagpapahalaga sa iba't ibang personal na katangian, tulad ng mapagkakatiwalaan, pagpapakatao, pagkakaroon ng matinong isipan, at ang isang manggagawa ay virginity! May ilang nagsaad ng pagpapahalaga sa Panginoon, sa pagkakaroon ng pagkakataong mabuhay ng maayos at nakararaos, at sa pagkakaroon ng masaya't tahimik na kapaligiran.
Ang pakikipagkapwa-tao, batay sa resulta ng interbyu, ay kaugnay sa pamilya at trabaho. Ayon nga sa isang manggagawa, higit na nagiging madali ang paggawa at gumagaan ang gawain kung may magandang samahan na nagbubunga ng pagtutulungan sa trabaho. Hindi lamang iyon, ang pangangailangan sa mutwal na pagtutulungan sa pagitan ng magkakalapit na tao (sa pamilya, kaibigan at mga kasama sa trabaho) ay lalong madaling makita lalo't isasakonteksto sa partikular na kalagayang pang-ekonomiya ng Pilipinas. Hindi mahirap makita rito ang halaga ng pagkakaroon ng malawak na sirkulo ng kakilala't kaibigan na matatakbuhan sa oras ng kagipitan, at kasamang magpapawis tungo sa pagkakamit ng kanilang pangangailangan (halimbawa sa pamamagitan ng pag-uunyon). Kung babalikan ang isinagawang interbyu, sa pangkalahatan ay may dalawang aspeto ang kanilang pakikipagkapwa-tao: una ay ang malawak, halos abstraktong aspeto tulad ng pakikisama at pagtingin sa kapakanan ng kapwa tao; pangalawa ay katulad din nito (may kinalaman sa pakikisama at kapakanan ng kapwa) ngunit higit na tukoy o ispesipiko. Kabilang dito ang pagtatayo ng unyon, pagtulong sa naaapi, sinasamantala at iba pa. Kung gayon, sa ikalawang aspetong ito ay masasabing nagkakaroon na ng makauring pananaw, kahit paano'y may pagtingin ang mga manggagawa na higit nilang mapangangalagaan ang kanilang interes at kapakanan sa trabaho (para sa pamilya rin) kung mayroong unyon at ipinakikipaglaban ang katwiran nito. Dahil dito, lohikal lamang na pahalagahan ng ilan sa kanila ang pagkakaroon ng prinsipyo sapagkat ayon sa kanila, ito ang kanilang gabay at inspirasyon.
Gayundin, hindi na rin katakatakang nagkaroon ang mga manggagawa ng pagpapahalaga sa pagkilos tungo sa pagbabago ng lipunan. Maaaring ito ay nahalaw ng mga manggagawa sa karanasan at aral na natutuhan nila sa loob at labas ng pagawaan. Mula sa kanilang mga pinagdaanan at natutunan sa pakikisama at pagbubuo ng lehitimong organisasyon tulad ng mga unyon at pagsisikap na painamin (o pangaraping uminam) ang kalagayan nila sa loob ng pagawaan --hindi katakataka na may mga manggagawang umabot sa kongklusyong ang dapat tunguhin ng kanilang pagkilos ay ang pagkakaroon ng makabuluhang pagbabago sa lipunan. Ang pag-iral ng kalayaan ay isa sa mga kundisyong maaaring iugnay natin sa bagong kaayusan at may ilang manggagawa ang nagpahayag na ito'y kanilang pinahahalagahan. Maraming aspeto ang kalayaan. Kalayaan mula sa kahirapan, mula sa pagsasamantala, mula sa saklot ng kapangyarihan ng iilan, mula sa kawalang kapangyarihan sa paggawa ng desisyong nakakaapekto sa nakararami. Kalayaan kung gayon na magsalita, pumili ng paniniwalaan, mabuhay nang maayos/nakararaos, mag-aral at iba pa.
Ang mga pagpapahalaga ang nasa likod ng pagdedesisyon at paggampan sa samu't saring gawain sa buhay. Ang pagpapahalaga, aktitud, pamamaraan (pagkilos o paggawa), pamantayan, damdamin, kaugalian - ang mga ito naman ay salamin ng pananaw o kamalayan.
Batay sa mga pagpapahalaga ng mga manggagawa ayon sa ating kinapanayam, lumilitaw na sa kabuuan ng lipunan, maliit na saklaw pa lamang ang kagyat na tinitingnan (pinapahalagahan) at isinasaalang-alang: ito ay ang pamilya, sa isang banda ay ang mga kaibigan, at maaaring ang ibang manggagawa sa malalapit na empresa. Walang gaanong pagbanggit sa iba pang sektor ng lipunan, at lalong walang mahahalaw na pag-uugnay nito sa kalagayan ng mga manggagawa.
Kung gayon, bagamat maliit lamang ang kinapanayam na kakatawan sa mga manggagawang Pilipino, makikitang totoo ngang kulang pa ang mga mamamayan sa pagkakaroon ng pambansa o makabayang kamalayan. Pamilya at ilang malalapit na tao lamang ang saklaw at kagyat na nakikita, at sapagkat mga manggagawa, nakabilang na rin ang mga kasama sa trabaho sa mga pinahahalagahan. Sa loob ng mga pinahahalagahang ito - trabaho, pamilya, mga kasamang manggagawa - umiinog ang pakikipagkapwa-tao ng mga manggagawa. Ang loob ng pagawaan ay nagmistulang extension ng pamilya, kaya't hinahanap dito ang mga samahang tulad ng matatagpuan sa loob ng isang pamilya.
Sa loob ng ganitong daloy ng pagpapahalaga (pakikipagkapwa-tao, pamilya, trabaho), paano natin tinitingnan ang kanilang pag-uunyon? Masasabing marahil, sa paglipas ng panahon ay natutuhan nilang higit na malaki ang posibilidad na maihain nila ang kanilang kahilingan at ito ay mapakinggan sa pamamagitan ng pag-uunyon. Kaya't sa loob ng higit nilang pinapahalagahan (pamilya, mga kaibigan atbp) umiikot ang kanilang pakikipagkapwa-tao. Ang mga benepisyong maaari naman nilang makuha sa pag-uunyon ay alay sa pamilya. Ito na marahil ang isa sa mga kundisyon kung bakit umiiral ang "kanin at isdang unyonismo", kahit sa loob ng sinasabing tunay, palaban o makabayang unyonismo.
Sapagkat pamilya at pakikipagkapwa-tao ang higit na pinahahalagahan ng mga manggagawa, lumilitaw na ang gawaing pag-uunyon ay nakatutok lamang sa pakinabang na makukuha ng kanilang pamilya, mga kasama sa trabaho at mga kaibigan (dagdag na sahod at benepisyo). Malaki ang nagiging epekto nito sa pakikibaka ng mga manggagawa. Nawawala ang tunay na prinsipyo ng unyonismo. Makikita ito halimbawa sa pagpili ng mga manggagawa ng mga bagay na madaling makamit kapalit ng ibang bagay na nangangailangan ng higit na mahabang panahon, ngunit maaaring siya namang makatwiran batay sa prinsipyo ng tunay na unyonismo.
Sa mga pinahahalagahan ng mga manggagawa, makikitang ikaapat ang mga prinsipyo, ikalima ang pagkilos tungo sa pagbabago ng lipunan at ikapito naman ang kalayaan. Sa hanay ng mga organisadong manggagawa na nagsusulong ng tunay at militanteng unyonismo, ang mga prinsipyong nabanggit ang sinasabing gabay sa kanilang pagkilos. Subalit sa kasalukuyan, hindi maikakailang nangangailangan pa rin ng mahabang panahon ang pangingibabaw ng mga nabanggit na prinsipyo kaysa sa pamilya. Kailangan pang balansehin ng manggagawa (kahit ang sinasabing mulat na manggagawa) ang pagnanais na kagyat ay pagbigyan ang pamilya at ang pagsasakripisyo tungo sa makabuluhang pagbabago sa kanilang kalagayan.
Sa kasalukuyan, kapwa nakatutulong at nakasasagabal ang pamilya sa pangmatagalang pagpaplano at layunin para sa pagbabagong panlipunan. Maging sa mga pagawaan, kailangang magkaroon ng puwang ang mga plano at layuning ito na pinangingibabawan ng pansariling layunin ng pakikipagkapwa-tao.
Tulad ng nabanggit sa unahan, masasabing nakapagpunla na ang mga organisadong manggagawa ng mapagpalayang aktitud. Ngunit ito ay kailangan pang paunlarin. Ang kamalayan na tanging pamilya at kaibigan ang pinahahalagahan ay kinakailangang palawakin at magbigay puwang sa lahat ng aba at pinagsasamantalahang sektor ng lipunan. Kung gayon ay mahalagang mabuo sa kamalayan ang pagpapahalaga sa isang sambayanan, kung saan ang mga pinahahalagahan (tulad ng pamilya, pakikisama at iba pa) ay kapwa nagtutulungan para sa ikagagaling ng sambayanang ito.

MGA NAGUGUSTUHANG PORMA NG SINING
a) Awitin - Karamihan sa mga manggagawang ininterbyu ay nagsabing gusto nila ang makabayan at Pinoy na mga awitin. Iba't iba ang kanilang paliwanag kung bakit at mabubuo ang mga ito sa tatlo: (1) gusto nila ang ganitong mga awitin na nagpapakita ng "katotohanan/ng tunay na pangyayari/kalagayan", ng "kabuuan ng mamamayan" at sa partikular ay "katayuan ng mga manggagawa"; (2) gusto nila ang mga ganitong awitin sapagkat ang mga ito ay "may kahulugan, nakapagmumulat" at ipinakikita ang "dapat na pagkilos at pagkakaisa"; at (3) ang pagtangkilik sa mga ganitong awitin ay paraan na rin upang "panindigan ang pagka-Pilipino".
b) Sayaw - Mas maraming manggagawa ang nagsabing sila'y walang hilig sumayaw. Iyung may hilig ay higit na nais ang mga moderno o pangdisko sapagkat ito'y masaya at ehersisyo na rin. Ang ilan ay higit na gusto iyong mga katutubo o folk dance sapagkat sa pamamagitan nito'y "naaalala nila ang nakaraan" at dahil narito raw ang kulturang Pilipino. Higit ding gusto ng ilan ang sayaw na "sweet" sapagkat hindi raw sila sanay sa mabilis na sayaw, at ayon sa isang manggagawa, ito ay isa ring mainam na paraan upang "makakilala ng mga chicks".
k) Pelikula - Karamihan ng mga manggagawang kinapanayam ay higit na gustong panoorin ang mga pelikulang "nagmumulat" at "naglalarawan sa kalagayan ng mga manggagawa, magsasaka" at iba pa. Nais din nila iyong "makabayan at panlipunan" upang sa pagkamulat ay hindi "malihis sa tunay na pangyayari". Isa pa, ayon sa kanila'y "nagpapataas ng morale" ang mga ito. Samantala ang ilan ay nagsabing ang gusto nila'y aksyon pagkat dito may "thrill". Ang ilan ay nagpahayag na ang nais nila ay "true to life". Samantala, ang iba naman ay higit na gusto ang drama pagkat "parang tunay na nangyayari sa buhay". Ang iba'y gusto ng comedy dahil "masaya". Samantala, may manggagawang nagpahayag na higit niyang gusto ang mga pelikulang Ingles sapagkat "parang totoo" ang mga ito at hindi tulad ng lokal na pelikula na "nagsisimula o nasa gitna pa lamang ay parang alam mo na ang mangyayari".
d) Kuwento - Karamihan sa mga kinapanayam na manggagawa ay mahilig sa mga kuwentong may kinalaman sa kasaysayan. Ayon sa kanila, sa pamamagitan nito'y nalalaman nila kung ano ang "tunay na nangyari sa Pilipinas (buhay ng mga mamamayan)" at nadadagdagan ang kanilang kaalaman. Gayundin, gusto nila ito pagkat may mga batayan o ebidensya at sa pamamagitan nito, napag-aaralan ang takbo ng panahon at nagtuturo sa kanila kung ano ang gagawin. Kasunod nito, may ilang manggagawang ang gusto ay mga kuwentong nagsasaad ng "tunay na karanasan, buhay at pakikibaka ng mga manggagawa".
Gusto rin ng ilang manggagawa ang kuwentong tungkol sa aksyon, alamat, katatawanan, pag-ibig, kuwentong pambata at drama.
e) Babasahin - Karamihan ng mga manggagawang kinapanayam ay higit na nahihilig sa mga babasahing may kinalaman sa mga isyung panlipunan tulad ng pangmanggagawang usapin. Marami ring manggagawa ang nagnanais magbasa ng mga aklat, magasin at diyaryo upang madagdagan ang kaalaman at makita ang mga bagong pangyayari. May mangilan-ngilang nagnais magbasa ng bibliya, at kahit anong may moral values, samantalang ayon sa isang manggagawa, kahit anong babasahin basta Tagalog.
g) Tula - Marami pa sa manggagawang kinapanayam ang walang hilig sa tula. Gayunpaman, ang lahat ng may hilig sa tula ay nakatuon lamang sa mga tulang makatotohanan, makabayan o makamanggagawa. Ayon sa kanila, tinatalakay ng mga ito ang riyalidad ng ating kalagayan, at madali pa nitong naipararating ang mensahe.
h) Sining biswal - Karamihan sa mga manggagawang kinapanayam ay mahilig sa mga sining biswal na tungkol sa riyalidad ng lipunan, tulad ng mga mural o posters na anti-bases, o iyong tungkol sa mga manggagawa o magsasaka sa proseso ng paggampan sa kani-kanilang trabaho. Gusto rin nila ang mga ganitong tipo ng sining biswal pagkat nagsisilbi itong inspirasyon. Samantala, marami rin sa mga ininterbyu ang mahilig sa mga visual arts na nagpapakita ng magagandang view dito at sa ibang bansa dahil kahit paano'y nakikita nila ang mga ito kahit hindi napupuntahan. Ang ibang manggagawa ay mahilig sa mga "kengkoy na caricature".

Sa mga nabanggit na hilig ng mga kinapanayam na manggagawa, kapansin-pansin ang halos paulit-ulit na pagbanggit sa salitang "tunay". Sa bawat porma ng sining, ang gusto nila ay iyong pumapaksa sa totoo o riyalidad ng kanilang buhay. Ibig sabihi'y kalakip ng kanilang buhay ang kalagayan, problema, solusyon, mga adhikain o pangarap, mga pagsisikap, lungkot at saya. Sa ganitong paulit-ulit na pagbanggit sa "makatotohanan" o "tunay", mahahalaw kung gayon ang mga porma ng sining o komunikasyon na hindi makatotohanan, hindi tunay na nagsasalita para sa kanila. At ito ang ninanais nilang iwasan o talikuran sa pamamagitan ng paghahanap sa makatotohanan, nagmumulat at gumagabay na porma ng sining.
Kapansin-pansin din naman na may ilang manggagawa ang nahihilig sa mga porma ng sining na walang katulad na konteksto ng nauna. Makikita ito sa ilang mga manggagawang kinapanayam na higit na gusto iyong love songs, love story at action movies. Gayunpaman, ang manggagawang nagpahayag na nais ang mga love songs ay nagsabing isa sa mga halimbawa iyong "Walang hanggang paalam" ni Joey Ayala. Samantala, mangilan-ngilan na lamang sa mga kinapanayam ang mahilig sa walang kawawaang drama at istorya ng mga pantasya at kababalaghan.

PAGTATAPOS
Tulad ng mga nabanggit sa unahan, batay sa mga kinapanayam na manggagawa ay hindi pa sila nakakalampas sa makipot na pakahulugang palaging inilalagay sa salitang "kultura". Mapapansing totoo nga na higit pang isinasagawa ng mga Pilipino (partikular ang mga manggagawa) kaysa sa pinag-aaralan ito, inuunawa at pinayayaman tungo sa isang direksyong sila rin ang nagtakda. Sa malawak na saklaw at pagkakaugnay ng kultura sa lahat ng aspeto sa buhay, mga bahagi lamang nito ang nakikita o nauunawaan ng mga manggagawa. Kung gayon ay nagkukulang sila sa pagkakataon na aktibong pamunuan ang isang mahalagang larangan tungo sa pagkakamit ng pagbabagong pinapangarap. Gayundin, malaking kakulangan ito sa pagsusuri sa buong larawan ng lipunan, sa mga istruktura't pangyayaring nagdala rito sa kasalukuyan nitong kalagayan at sa pagbabago sa istrukturang ito, sa mga kaisipan at pamamaraang nagbigay-daan sa mga pangyayaring ito.
Samantala, lumabas naman na pangunahing pinahahalagahan nila ang pakikipagkapwa-tao at trabaho na pawang umiikot sa pamilya, mga kaibigan at iba pang manggagawa. Kung gayon, sapagkat ito ang pangunahing pinahahalagahan ay nahuhuli't sumusunod lamang ang mapagpalayang prinsipyo at pagkilos tungo sa pagbabago. Lumitaw na wala o kulang sa makabayang kamalayan kung kaya't sa buong lipunan, ang pamilya at malalapit na kapwa lang ang siyang iniikutan ng kanyang pagsusumikap sa pagawaan at maging sa loob ng unyon. Ang mapagbagong pagkilos kung gayon ay nakikipagkumpromiso, o naghahanap pa ng puwang sa pagitan nito at ng pamilya. Ang pamilya sa isang banda ay tagasuporta at pinagmumulan ng lakas ng kasapi nito, ngunit sa ganitong kalagayan na pamilya lamang ang pinahahalagahan at hindi pa ang kabuuang sambayanan, ang pamilya ay nakahahadlang din sa pagsisikap na kumilos tungo sa pagbabago. Gayunpaman, ang pagkakahanay ng pagkilos tungo sa pagbabago sa mga pinahahalagahan ng manggagawa ay sapat nang tingnan na positibo. Hindi marahil maling isipin na kung magpapatuloy ang mga pagsisikap na paunlarin ang kamalayan o pananaw at itaas ito mula sa pagiging makasarili o nalalabuang antas, hindi magtatagal ay malulubos ang kahandaan ng mga manggagawang manguna sa pagbabago ng lipunan. Kung babalikan, karamihan sa kanila ay nakadama ng pagnanais na pag-aralan iyong "tunay, makatotohanan, may batayan/ebidensya" na mga usapin mula kasaysayan hanggang samutsaring isyung sangkot sila o kaya'y apektado (tuwiran man o hindi). Kahit ang panlasa nila sa sining ay nagsisikap tumingin sa kakaibang direksyon na masasabing taliwas sa popular o komersyal na sining na inilalabas mula sa kapital ng iilan. Mula rito, masasabing hindi man nasusuri ang kahulugan at epekto ng kultura, ispontanyo namang lumilitaw sa porma ng alternatibong pag-uugali't pag-iisip ang isang mahalagang papel ng kultura sa proseso ng pagbabago. Gayunman, higit na mainam kung ang usapin ng kultura ay aktibong pinag-aaralan sapagkat nananalaytay ang lahat ng aspeto nito sa mga usaping mahalaga sa manggagawa sa loob man at labas ng unyon at pagawaan.

(Pasasalamat sa mga manggagawa ng Paramount Vinyl Products Corp., Philthread, Encore, Far East Assembly Corp., Gelmart, Karayom, SM-Makati, Standard, Golden Shoes, Midas, Hunters, Grandwood, Arco Metals, Ponderosa, General Heat.)

Apolonio Bayani Chua, "Gawaing pangkultura sa hanay ng paggawa." Dulang Bayan Faculty Papers, Unang isyu, Enero 1992. Philippine Educational Theatre Association. 29bp

Monico M. Atienza, Kilusang Pambansa-Demokratiko sa Wika. Sentro ng Wikang Pilipino, Unibersidad ng Pilipinas, Peb 1992. 322bp

Gantimpalang Ani: Tungo sa Pagpapayabong ng Panitikang Bayang Pangkanayunan (Katitikan ng Kumperensya), 16-18 Mayo 1992, Laguna. Edisyong Setyembre 1993. 77bp. May apendiks

ULAT
Jimmy A. Domingo, "Gantimpalang Ani para sa panitikang magbubukid"
pp.3-7

EBOLUSYON. Noong 1982, binuo ang Research-Documentation Program (RDP) ng Rural Enlightenment and Accretion in Philippine Society (REAPS) para makatulong sa pagsasagawa ng pananaliksik at dokumentasyon tungkol at para sa mga demokratikong pakikibaka ng mga sektor sa kanayunan, partikular ng mga magbubukid.
Habang ipinipirmi ng RDP ang paniwalang dapat palaganapin sa kanayunan, sa sektor ng magbubukid, ang bunga ng pananaliksik at dokumentasyon, pumuputok na rin ang mga kampanyang magbubukid sa kanayunan at kalunsuran.
Noong 1983, inilunsad ng Alyansa ng Magbubukid sa Gitnang Luson (AMGL) sa harap ng upisina ng Departamento ng Agrikultura ang kampanya laban sa patuloy na pagtaas ng presyo ng mga gamit sa produksyon. Tinawag itong "kampong bayan", ang pinakamalaking mobilisasyong magbubukid sa ilalim ng diktadurang EU-Marcos. Sa marami pang dako ng bansa, inilunsad ang mga konggreso ng mga organisasyong magbubukid. Muling umusbong ang mga militanteng kilusang magbubukid sa buong Pilipinas.
Sa yugtong ito, patuloy ang paglaki ng pangangailangan sa gawaing edukasyon sa hanay ng magbubukid. Kayat kinailangang baguhin ang pokus ng RDP ng REAPS: mula sa pananaliksik at dokumentasyon tungo sa pagtulong sa gawaing edukasyon. Itinatag ang Popular Education and Research Program (PERP) at pinag-aralan ang pagmamaksimisa ng mga popular na anyo ng babasahin at produksyong kultural kagaya ng komiks at mga obrang odyobiswal bilang daluyan ng mga saliksik ng RDP at iba pang pangmagbubukid na nongovernment organization na nag-iispesyalisa sa gawaing pananaliksik at pagsasanay para sa mga umuusbong na organisasyong magbubukid. Inilathala ang unang isyu ng Gapas Komiks noong Abril 1984. Naglalaman ng panitikang pangmagbubukid - tula, kanta, kwento at sanaysay. Pagkatapos ng dalawang isyu, lumabas ang katanungan: Bakit hindi pasulatin ang mga magbubukid mismo at iba pang sektor sa kanayunan para sa mga publikasyon at produksyong ito? O kaya'y likumin ang mga obra ng mga sektor sa kanayunan, o magbigay ng benyu para himukin silang magsulat?

PAGLULUNSAD NG TIMPALAK. Kumunsulta ang PERP sa mga organisasyong magbubukid, pangkultura at pampanitikan. Kaya noong 1987, inilunsad ang timpalak pampanitikang Gantimpalang Ani, pangunahing proyekto ng Gapas Foundation. Pormal na itinatag ang GAPAS noong 1988 bilang pangkulturang institusyong naglalayong makatulong sa pagpapaunlad ng panitikang bayan at mapagpalayang kulturang Pilipino.
Ganunpaman, isa lang sa mga proyekto ng GAPAS ang Gantimpalang Ani. Nagbibigay din ang GAPAS ng writing grant, na inumpisahan sa Ang Magandang Babae sa Sta. Elena ni Tomas Agulto. Kabilang sa iba pang proyekto ang pagpoprodyus ng teyp ng kanta at dramang pangradyo, paglulunsad ng mga worksyap sa panitikan, pagdaraos ng mga napapanahong kumperensya tungkol sa panitikang bayan at paglalathala ng Gapas Komiks, Wagwag, Gapas Series at mga ispesyal na babasahing pangkampanya.
Itinataguyod ang Gantimpalang Ani para makapag-ambag sa pagpapayabong ng panitikang magbubukid na katulong sa pagpapasigla, pagpapalawak at pagpapatatag ng demokratikong kilusang magbubukid, at ganundin, sa pag-akit sa mas malawak pang suporta mula sa ibang uri at sektor para sa kilusang masa. Sa halip na gayahin at panatilihin ang kasalukuyang negatibong pagpapahalaga sa kumpitisyon, tinutuklas ng Gantimpalang Ani ang isang klase ng timpalak na mapagbuo at progresibo. Katunayan, laging binibigyang-diin ng GAPAS sa mga magbubukid ang halaga ng kolektibong partisipasyon sa timpalak sa pamamagitan ng kanilang organisasyon.
May dalawang dibisyon ang kontest: Dibisyon A para sa mga magbubukid at Dibisyon B para sa mga makamagbubukid. Pagkilala ito sa sungkisungking antas ng pag-unlad ng mga manunulat at ng kanilang kasanayan, kultura, kalagayan at pangangailangan, odyens at iba pa.
Sa nakaraang limang taong pagdaraos ng Gantimpalang Ani, may lima itong kategorya: kanta, kwento, sanaysay, iskit at tula. Pwedeng sulatin ang mga lahok sa anumang mayor na katutubong wika sa Pilipinas tulad ng Tagalog, Ilokano, Cebuano, Ilonggo, Bikolano, Waray at iba pa.

PROSESO NG IMPLEMENTASYON NG GANTIMPALANG ANI. Binubuksan ang timpalak tuwing Enero, sa mismong Gabi ng Parangal sa mga nagsipagwagi sa nakaraang taon. Inihahanda ang mga tuntunin at agad na inilalathala pangunahin sa Gapas Komiks, may may maksimum na 20,000 sirkulasyon. Sa kalagitnaan ng taon, naglalabas na ng poster at presrilis. Ipinapadala ang mga poster sa halos lahat ng organisasyong magbubukid, pangunahin sa mga myembrong organisasyong magbubukid ng Congress for a People's Agrarian Reform (CPAR); mga organisasyon ng kabataan-istudyante sa mga kolehiyo at unibersidad, publiko at pribado; national agricultural/fisheries schools; mga laybrari ng publiko at pribadong iskwelahan; mga non-government organization.
Sa ikalawang taon (1988) ng implementasyon, naipasyang idaos tauntaon ang Gantimpalang Ani at napirmi ang petsang Enero 21 bilang araw ng parangal at muling pagbubukas ng timpalak, sa paggunita sa Masaker sa Mendiola noong 1987. Napirmi rin ang Nobyembre 15 bilang huling araw ng pagpapasok ng mga lahok sa kontest.
Dalawang buwan bago isara ang kontest, binubuo na ang mga panel ng hurado sa iba't ibang kategorya, sinisimulan ang iskrining (para matukoy ang mga diskwalipikado alinsunod sa mga batayang tuntunin), inaasikaso ang mga pagsasalin. Disyembre kadalasang ginagawa ang pagpili ng mga mananalo.

LIMANG TAONG PRODUKSYON. Nasa Apendiks ang listahan ng bilang ng mga sumali mula 1987 hanggang 1991. Narito ang ilang obserbasyon:
1. Mas maliit ang sumali sa Dibisyon A kumpara sa Dibisyon B. Sa Dibisyon A, isang akda lang kadalasan kada kalahok ang proporsyon kumpara sa Dibisyon B na may dalawa hanggang anim na akda kada kalahok.
2. Sa kategorya ng tula, hindi umaabot sa minimum na tatlong tula bawat lahok ang ipinapasok ng mga nasa Dibisyon A-kadalasan, isang mahabahabang tula-kumpara sa Dibisyon B na umaabot hanggang anim na obra bawat lahok.
3. May mga magbubukid na sa tula nagsimulang sumali pero sumali na rin sa sanaysay at kwento pagtagal.
4. Dumami ang lahok noong 1990 at 1991 at naabot ng proyekto ang mas malaking bilang ng mga organisasyong magbubukid pati na ang mga magbubukid na hindi pa organisado. May ilang sumaling nagtatrabaho sa ibang bansa. Nakatulong ang mga anunsyo sa mga publikasyon ng iba't ibang kaibigang NGOs at sa magasing Liwayway.
5. Maraming gawain sa organisasyon-ito ang nakuhang pidbak sa karamihan ng lugar at organisasyong magbubukid kung bakit iilan o walang sumasali sa kanila sa Gantimpalang Ani, laluna noong 1988 at 1989 kung kailan totoong maraming organisasyong magbubukid ang dumapa dulot ng malawakang militarisasyon sa kanayunan.
6. Sa Dibisyon A, mas masigla sa pagsali ang mga taga-Luson kumpara sa mga taga-Bisaya at Mindanaw. Ganunman, nagkaroon na ng lahok mula sa halos lahat ng mayor na isla sa bansa.
7. Sa mga subsektor ng kababaihang magbubukid, kabataang magbubukid at manggagawang bukid, pinakaunti ang mga lahok sa huli.

ILANG NATUKOY NA PRUBLEMA SA IMPLEMENTASYON.
1. Pagsasalin. Nahihirapan lagi ang GAPAS sa gawaing ito. Napipinal lang ang pakikipag-usap sa mga tagasalin kapag dumating na ang mga lahok na kailangang isalin, na kadalasa'y malapit nang magsara ang kontest kung ipasok (at may mga humihirit pa). Hindi pa gaanong tukoy kung sino ang pwedeng magsalin sa kung anong wika at sa anong kategorya. Iyon namang ilang natukoy na ay hindi laging may panahon sa pagsasalin o kaya'y napakahirap hagilapin.
2. Klasipikasyon/Iskrining. May mga kalahok na hindi kumpleto ang datos kaya sinusulatan pa sila para ikumpirma kung saang dibisyon sila kasali. May mga lahok naman na ikinakategorya ng sumasali sa kwento pero mas sanaysay ang mga ito kaya ginagawa din ang reklasipikasyon. May mga karanasan din tungkol sa maling personal na datos; halimbawa, sinasabing magsasaka at mayroon pang kinabibilangang organisasyong magbubukid, pero nagtatrabaho sa isang pabrika sa kung saang lunsod.
3. Pagpili ng mananalo. Hindi nasustini ng GAPAS ang pagsasangkot ng mga kinatawan ng mga organisasyong magbubukid sa proseso ng paghuhurado bagamat nakikita ang halaga ng partisipasyon nila.

PUBLIKASYON AT PAGPAPALAGANAP NG MGA AKDA. Inilalathala ng GAPAS ang antolohiya ng mga nagwaging akda (maliban noong 1989 at 1991) at pinadadalhan ng kopya ang mga organisasyong magbubukid, mga laybrari ng iskwelahang publiko at ang mga nongovernment organization na nakabase sa kanayunan. Regular ding naglalathala ng mga nagwaging akda sa mga publikasyon ng GAPAS.
Inilalathala at pinalalaganap ang mga akdang ito para lalong mapalawak ang saklaw ng pagtulong sa gawaing edukasyon at pangkultura sa hanay ng masang magbubukid at nang hindi lamang ang mga hurado, mga akademisyan at mga mananaliksik ang nakakabasa sa mga akda.

PANIMULANG PAGTATASA NG PRODUKSYON SA 1987-1991. Batid ng GAPAS na isang mahalagang sangkap ng kilusang pangkultura ang gawaing kritisismo o panunuri sa panitikang bayan at panitikang pangkanayunan. May nagsabing "narating" na natin ang kanayunan ngayong nakalimang taon na ang Gantimpalang Ani. Pero anong kanayunan ang narating natin o anong kanayunan ang ipinakita sa atin ng mga manunulat sa pamamagitan ng kanilang mga obrang inilahok sa Gantimpalang Ani?
Sa kuntekstong ito, idinaos ng GAPAS Foundation ang kumperensyang "Gantimpalang Ani: Tungo sa Pagpapayabong ng Panitikang Bayang Pangkanayunan" noong Mayo 1992. Tumukoy ng mga kritiko para sa bawat kategorya at sinuri nila ang naging produksyon sa loob ng limang taon. Isa sa mahahalagang ibinunga ng kumperensya ang pangyayaring nagkaroon ang GAPAS ng magandang pagkakataon para muling masusing pag-aralan at lalupang mapaunlad ang Gantimpalang Ani bilang proyekto sa pagpapayabong ng panitikang magbubukid.
May dalawa pang nakalinyang kumperensya na idadaos kaugnay ng pagpapaunlad ng panitikang magbubukid. Una ang kumperensya tungkol sa pundasyon at elaborasyong tyoretikal ng panitikang magbubukid. Ikalawa ang kumperensya tungkol sa panitikang magbubukid at adyendang pangkababaihan, partikular ng kababaihang magbubukid.

KONTRIBUSYON AT DIREKSYON. Layunin ng GAPAS na maging bahagi ang Gantimpalang Ani ng isang mahalagang proseso ng pagpapasigla, pagpapalaganap at pagpapahusay ng panitikang magbubukid, pag-oorganisa ng mga manggagawang pangkultura sa hanay ng magbubukid at pagpapatatag sa mga pangkulturang aspekto ng kabuuang makabayan at demokratikong kilusang magbubukid.
Inaasahang nakakatulong ang Gantimpalang Ani sa pagkikintal sa mga organisasyong magbubukid ng kahalagahan ng kilusang pangkultura bilang integral at importanteng bahagi ng kilusang pambansa-demokratiko. Sa mga organisasyong magbubukid na nakapaloob sa AMGL, halimbawa, ginagawa nang pang-organisasyong aktibidad ang pagsali sa Gantimpalang Ani mula noong 1990. May timpalak silang sumasaklaw sa buong rehyon at ang mga nananalo rito ay isinasali sa Gantimpalang Ani. (Sumusuporta ang GAPAS dito sa pamamagitan ng pagbibigay ng ilan sa mga premyo.) Ganunpaman, hindi ito nangangahulugan na inaalisan ng inisyatibang sumali nang direkta sa Gantimpalang Ani ang iba pa, kabilang na ang mga hindi nanalo sa panrehiyong kontest.
Sa unang limang taong pagdadaos ng Gantimpalang Ani, natutukoy na ang mga manunulat na may potensyal sa hanay ng mga magbubukid. Magiging susing tao sila ng kanilang kinabibilangang organisasyon, kaakbay ang GAPAS, sa mga idadaos na worksyap, sa pagpapatuloy ng proseso ng komprehensibong pakikibakang magbubukid.
Mas napatibay ngayon ang mga paniwala o ang katotohanan na may malaking kakayanan ang mga magbubukid at iba pang sektor sa kanayunan na lumikha ng kanilang panitikan. Masasalamin sa kanilang mga akda, kahit kakaunti pa, ang kanilang pang-araw-araw na buhay, karanasan sa pakikibaka at pagpupunyagi sa kabila ng pang-aapi at pagsasamantala sa kanila ng naghaharing uri.
Sa kabilang banda, bagamat kailangan pa rin ng mga manunulat na nakabase sa mga kalunsuran na makipag-integreyt o makipamuhay sa masa sa kanayunan para lalong maging kungkreto-at nang sa ganoon maging mas epektibo-ang kanilang mga akda para sa kilusang magbubukid, masasabi nating lumalawak ang hanay ng maasahang mga kaalyado ng uring magbubukid sa pagsusulong ng kanilang mga makabayan at demokratikong aspirasyon.

Unang Porum sa Bagong Panitikang Bayan, Silid-kumperensya, Bulwagang Rizal, U.P., 18 Dis 1992. Mga organisasyong nagtaguyod: Gapas Foundation, Amado V. Hernandez Resource Center, Bugkos, Kamulatan
Nagsibasa ng papel: Ono Velasco, "Aktibistang pangkultura sa Samar," Jimmy Domingo, "Gantimpalang Ani para sa panitikang magbubukid," Alice Guillermo, "Pagpapanibago sa mga kantang tradisyunal," Luis Teodoro, "Ang tag-araw ng ating ligalig," at Apolonio Chua, "Gawaing pangkultura sa hanay ng paggawa

Kumperensya sa Pundasyon at Elaborasyong Tyoretikal ng Panitikang Magbubukid, National Arts Center, Makiling, Laguna, 21-25 Oktubre 1993. Gapas Foundation

Ikalawang Porum sa Bagong Panitikang Bayan, PCED Hostel Patio, U.P., 10 Dis 1993.
Nagsibasa ng papel: Jun Cruz Reyes, "Sagang," Gelacio Guillermo, "Ang panitikang pabigkas ng kilusang masa sa kanayunan," Monico Atienza, "Kuru-kurong madla: diskursong partisano sa wika," at Patricia Arinto, "The politics of form: testimonios by women in the Philippine national democratic movement"

Elmer Ordoñez, ed., Many Voices, Towards a National Literature. National Commission for Culture and the Arts, 1995. 300bp
Tingnan ang Jimmy Domingo, "Panitikang magbubukid" at Gelacio Guillermo, "Ang panitikan ng larangang gerilya"

Alice G. Guillermo, "Mao Zedong's revolutionary aesthetics and its influence on the Philippine struggle," Mao Zedong Lives, Vol. I, Essays in Commemoration of Mao's Centennial (1993), Jose Maria Sison & Stefan Engel, eds. Center for Social Studies & New Road Publications, 1995. mp40-79

Elmer Ordoñez, ed., National Literature, A Centennial Forum. U.P. Press, 1996. 461bp
Tingnan ang Jose Ma. Sison, "Mga tungkulin ng mga kadre sa larangan ng kultura," Lilia Quindoza-Santiago, "Pilipino poetry of protest in the seventies," Rosario Torres-Yu, "The state of Philippine literature," atbp.

Edel E. Garcellano, Interventions. Polytechnic University of the Philippines Press, 1998. 248+bp
Tingnan ang "A reductive letter to imaginary warriors, or, minor subversions for our times," "Gera and its readers, or the cadre versus the academic"

Roja Guerrero, "Artista ng bayan, ngayon ay lumalaban!" Liberation, July-Sept 1999, mp44-47

That the US-Estrada regime lacks any explicitly formulated program for culture and the arts is a glaring fact [sic!]. Similarly evident is that an implicit program geared towards large-scale deception to shore up Estrada's rapidly waning popularity is being carried out.
The regime is using Estrada's friends in showbiz to distract the people through meaningless circus acts and escapist fare. The star-studded but poorly attended launching of the so-called Katipunan laban sa Kahirapan, in a parade at the Luneta, showed up the limited impact of these ruses.
Pathetically, the regime employs popular actors and actreeses to becloud issues of national importance and promote anti-people and pro-imperialist policies. An example was the government campaign, through television and radio "info-commercials," for the ratification of the Visiting Forces Agreement (VFA).

IN THE SERVICE OF IMPERIALISM. Estrada has even resorted to manipulating popular religiosity. He is using Mike Velarde, he of the El Shaddai notoriety, to back up his scheme to change the Constitution if only to advance a more thoroughgoing liberalization of the Philippine economy in line with imperialist globalization.
Along with its efforts to propagate an anti-people, feudal and imperialist culture, the US-Estrada regime is hell-bent on suppressing the development of a national democratic people's culture that unmasks the state's exploitative, oppressive and pro-imperialist character. This is clearly manifested in its attempts to contain and muzzle all criticism of its policies, whether these originate from the middle forces, from the popular masses or from the revolutionary movement itself.
The regime's blatant attempts to intimidate the Philippine media and curtail press freedom have spurred an immediate and unequivocal condemnation from the united ranks of artists and writers. Likewise, its efforts to amend the Constitution in order to facilitate foreign exploitation of the nation's resources and its fascistic ambitions have also met equally fierce opposition.

ARTISTS,WRITERS ALLIANCES. Alliances, organizations and institutions, both national and regional in scope, are being organized and consolidated to unite all artists and writers. The immediate objective is to defend press freedom and the people's civil liberties; the longer-term goal is to fight for genuine national freedom and democracy. There is now a marked resurgence in progressive and revolutionary cultural work in the National Capital Region (NCR) and in the country as a whole.
The basic principles of aesthetics being fostered and the practice and function of revolutionary art being pursued have been laid down by China's Mao Zedong and Filipino revolutionaries, such as Jose Ma. Sison. These principles and practices continue to be relevant; ceaselessly they reveal new dimensions of artistic production that are appropriate to our times.

NEW CULTURAL CREATIVITY. Progressive and revolutionary writers and artists, working either in the cities or in the countryside, have constantly contributed to the creation of a nationalist, scientific and mass-oriented culture that shall play an indispensable role in the overthrow of imperialism and its local puppets.
Workshops and fora have been organized to facilitate discussions among artists and to deepen their understanding of current issues and the specific problems confronting progressive artists and writers as well as the people.
One such workshop was participated in by nearly a hundred writers and stage performers. A forum devoted to the issue of press freedom attracted the eager participation and support of several mainstream artists and writers. Experimental mobile exhibits, installations and various forms of portable art, such as the ones that have dealt with the VFA, are being developed by visual artists.
Musicians are exchanging notes on how to use both contemporary and traditional forms to advance and propagate progressive ideas and attitudes. Concerts and performances for the cause of press freedom and against charter change have attracted the enthusiastic participation of popular singers and bands.

ND CORE GROUPS FORMED. Professional writers, artists and musicians are developing a deeper analysis of the mass media institutions controlled by the reactionary ruling classes, which they have to confront in their artistic practice. Among the progressive writers and artists, cells of the Artista at Manunulat ng Sambayanan (ARMAS) are being formed to provide means for further deepening their involvement in the revolutionary struggle and to heighten their understanding of its principles and goals.
New issues of the cultural and literary journal Ulos have come out, even as its staff strives to regularize publication. Literary and educational materials, both open and underground, are slated for publication within the coming months. Old and new revolutionary songs from various regions are being popularized through performances, publication of songbooks, and the distribution of recorded songs.
Cultural workers and cadres must combat the popular misconception that artists' organizations are primarily constituted by individualistic or anarchistic petty bourgeois elements. No, creative work and production is not the exclusive domain of the haute or petty bourgeoisie; it is a fact of daily life for the laboring masses. The challenge for the revolutionary movement is how to channel such infinite creativity and unbounded potentials of workers and peasants into revolutionary cultural work.
Much remains to be done in developing militant cultural cadres from the ranks of the working classes and especially among Red fighters in the New People's Army (NPA). Meantime, it has to be acknowledged that the majority of organized artists and writers in the cities still do come from the petty bourgeoisie. This reality has to be properly addressed by the movement by ensuring that these cultural workers and their work do not become alienated and separated from the masses.
Integration into the urban mass movements and into the armed struggle in the countryside shall ensure that cultural work remains properly grounded in the people's struggle. This is the invaluable lesson that cadres in the cultural field have gleaned from decades of painstaking work, involving both triumphs and setbacks for the movement.

CULTURAL WORKERS A-MARCHING. For the first time in many years, at the successful Aug. 20, 1999 mobilization against charter change, a contingent of cultural workers representing the different oppressed sectors and classes marched among the bright red banners. They wore colorful masks with individual designs to dramatize and underline their opposition to charter change.
By such a show of force, artists and writers are asserting their indispensable presence in the national political arena. The active participation of artists has rendered recent mass mobilizations more colorful and creative. Murals, songs, poetry and effigies lend vitality to the people's campaigns and strengthen their determination in the face of fascist repression.
Cultural performances should therefore not be considered as mere lightweight (or "entertaining") fillers in the "heavy" discourses on politics and economics. These should be considered an integral part of the revolutionary political education of the broad masses.
The rectification movement in the cultural arena stresses that while cultural work certainly cannot serve as the primary means for national liberation, it is also equally true that no revolution can gain victory without it. Efforts are being exerted by all sectors in the national democratic movement to address the need for a cultural revolution while effectively fulfilling all the other tasks as well.
History has shown that we have never lacked artists and writers who have responded to the urgent needs of their time. There has never been a dearth of writers, musicians or visual artists devoted to serving the interests of the people through their art. The pressing need today in the cultural field is to bring revolutionary art to an ever higher level in all respects than has heretofore been achieved, while keeping to heart all the lessons that have been offered by the rectification movement.

Sanggunian din ang sumusunod:
The New Philippine Review: A Quarterly on Theory and Current Affairs. Unang labas Mayo-Hulyo 1984. Binago, The New Progressive Review mula Agosto 1984.
Bulitin ng BUGKOS, Pambansang Sentro sa Sining at Panitikang Bayan. Unang labas Enero-Peb 1990
Makiisa, A Magazine on People's Culture, Philippine Educational Theater Association (PETA). Unang labas First quarter 1988
Ang Ubod, Arts Research and Training Institute in Southern Tagalog (ARTIST)
Ang Yugo, Kulturang Atin Foundation, Davao. Unang labas Okt-Dis 1987
Bangkaw, Kulturang Atin Foundation, Davao. Unang labas Hunyo 1989

Akdang Pandigmang Bayan

•  Paliwanag
•  Publikasyon ng
   namumunong organo/
   komite
•  Hayag/ligal
   na publikasyon
•  Ulat/Pag-aaral/
   Panunuri
•  Programa/Gabay

Articles

•  Party Policy
•  Espasol vs Nilupak
•  Ambag ni Ka Amado
•  Contemporary  Indigenous Art
•  Bangon article

Translations

•  Sa Loob at Labas
   ng Piitan
   (translation of
   Prison and Beyond
   by José Ma.Sison)
•  Mulang Panitikan
   tungong Rebolusyon
   ("From Literature to
   Revolution" by
   Petronilo Bn. Daroy)

Images

•  Three Artists
   from Mindanao

Statements

Documents

About IPASA

Links

•  ILPS
•  NDF International

Guestbook

E-mail

Hosted by www.Geocities.ws