IPASA
Text-only version
AKDANG PANDIGMANG BAYAN
Listahan ng publikasyong pampanitikan at pansining
sa Bagong Demokratikong Rebolusyon 1968-2000
inihanda ng IPASA
sa Bagong Demokratikong Rebolusyon 1968-2000
HAYAG/LIGAL NA PUBLIKASYON
Bangon, Isang kalipunan ng mga rebolusyonaryong awitin. Ikalawang Edisyon. Gintong Silahis/Kawanihang Pangkalinangan, Samahang Demokratiko ng Kabataan, Hunyo 1971 36bp
PAMBUNGAD
Kawanihang Pangkalinangan, SDK
pp1-2
Sa pakikilahok sa isang himagsikang tulad ng sa Pilipinas, hindi sapat ang pagsulat ng mga rebolusyonaryong awitin, o pagtatanghal ng mga rebolusyonaryong dula-ang kinakailangan ay ang pakikiisa ng bawa't isa sa masa ng rebolusyon. Kung hindi, ang mga awitin o anumang uri ng sining ay walang silbi sa naghihimagsik na damdamin ng masang Pilipino. Kaya nga't ang pagbunsod ng isang pambansang demokratikong himagsikang pangkultura na laban sa imperyalista at piyudal na kultura ng nabubulok na lipunan ngayon ay isang likas na bunga ng higit ma malawak na pambansang demokratikong rebolusyon.
Kaagapay ng iba pang anyo ng pananakop, ang kulturang umiiral ay ginagamit ng mga naghaharing uri bilang pambulag sa mga mata ng masang Pilipino na malaon nang nagnanasa ng paglaya sa sakal ng mga mapagsamantalang dayuhan. Isang banyagang kultura na nagpapalakas sa burgis na kaisipang makasarili at nagpapalaganap ng bulok na kultura. Sa kabuuan, ang pagsasamantala sa ating mga kababayan, ang kahirapan ng masang Pilipino, ang pagkabulok ng kulturang umiiral at ang pagsupil sa kulturang pangmasa - ang lahat ng ito ay dulot ng pangunahing kaaway ng sambayanang Pilipino, ang imperyalismong Amerikano.
DAPAT PAIRALIN ANG ISANG PAMBANSANG MAKA-AGHAM AT PANGMASANG KULTURA.
Isang kulturang nagsasaad ng hinaing ng malawak na masa ng mga mamamayan, hindi pikit-matang nanghihiram sa banyagang kultura, at naglalayong mapalaya ang bayan sa malupit na bitay ng pagsasamantala. Bilang mga kawal ng pambansang demokratikong himagsikang pangkultura, tungkulin ng bawat isa sa atin na makibaka para sa isang pambansang demokratikong kultura.
Ang mga awiting tinipon dito ay nagmula pa sa mga naunang pag-aalsa ng masang Pilipino. Ang iba naman ay kamakailan lang sinulat - noong panahon at maging pagkaraan ng makasaysayang barikada sa Diliman.
Bagamat hindi sapat ang katipunang ito, ang mga awiting bahagi ng Bangon ay nagsisilbing halimbawa ng kultura ng naghihimagsik na masa at nagmumula sa kanilang tunay na damdamin. Kalayaan!
PAMBUNGAD
sa ikalawang edisyon
p3
Ang Bangon ay unang inilimbag noong Marso 1971. Ang mga sipi ng edisyong iyon, bagamat mimeographed lamang, ay malawak ang inabot at malaki ang naging epekto sa kultura ng pambansang demokratikong kilusan. Layon sana ng mga naglathala na maglimbag pang muli ng mga sipi ng edisyong iyon, upang umabot pa sa higit na maraming tao, ngunit nakita ang pangangailangan ng maraming pagbabago.
Mapupuna na rin ng mambabasa na ilan sa mga awiting dati niyang inaawit ay iba na ang titik, ayon sa bilang na ito ng Bangon. Maging ang "Pandaigdigang Awit ng Manggagawa" o "Internationale", ay nabago nang bahagya. Gayundin ang ilan pang awitin na maaaring laganap na sa maraming kasama sa kilusan. Ngunit higit pang kapunapuna ay ang di-paglimbag dito ng ilang awiting kabilang sa unang edisyon ng Bangon, katulad ng "Papuri sa Pag-aaral", na kinakitaan ng mga paglabag sa dakilang linyang pangmasa, matapos ang isang masusing pagsusuri ng mga naglathala. Ang naging batayan sa lahat ng mga pagbabagong ito ay ang mga prinsipyo na rin ng kilusan.
Bagamat ating paninindigan na laging maging matatag at walang-atubiling pukawin ang masa, dapat tayong maging mapagsuri sa ating gawain at laging tiyakin kung ito ay alinsunod sa mga prinsipyo ng kilusan para sa pambansang demokrasya.
Sa ikatatagumpay ng Pambansang Demokratikong Himagsikang Pangkultura.
Mila Carreon, Lily Chua, Ricardo Lee, Jesus Ramos, Romulo Sandoval, pamatnugutan, Sigwa, Isang Antolohiya ng Maiikling Kuwento. Sigwa ng Panitikang Pilipino, 1972. Muling inilimbag U.P. Press, 1992. 250bp
Tingnan ang Wilfredo Virtusio, "Maria, ang iyong anak," Ricardo Lee, "Si Tatang, si Freddie, si Tandang Senyong at iba pang mga tauhan ng aking kuwento," atbp.
Ricardo Lee, Kumander Tangkad: Bayani ng Anakpawis. Naga: Namanmanwaan Press, 1972.
Pintig: Sa Malamig na Bakal/Life Pulse in Cold Steel. Hong Kong:Resource Center for Philippine Concerns, 1979. 156bp
Jose Lacaba, Days of Disquiet, Nights of Rage. 1982
Reportahe tungkol sa Unang Rebolusyonaryong Sigwa noong 1970
Joselito Fernandez, Photographs. Text by Gloria Gilda Custodio. GGV Custodio, Publisher, 1983. wp
Jose Maria Sison, Prison and Beyond, selected poems. Free Jose Ma. Sison Committee, 1984. 132bp
Bakun, Three Martyrs for the People. Bakun Martyrs Committee, Jan 1987. 140bp
INTRODUCTION
mp1-3
Youthful idealism, political commitment, a desire to serve the people: it is always difficult to pinpoint that single spark in the heart that leads one to the road of armed struggle.
This is the story of three Filipinos - a priest, a social action worker, and a catechist - whose separate paths converged in a guerilla front within the boundaries of Benguet, Ilocos Sur and La Union, three provinces in the northern part of Luzon, Philippines. All three became Red fighters of the popular New People's Army (NPA), and all three met their untimely death, together, in the place called Bakun. It was in the thick of militarization that the three Bakun martyrs Fr. Nilo Valerio, SVD, Resteta Fernandez, and Soledad Salvador met.
Fr. Ilo had been operating for 1-1/2 years in Ilocos Sur, particularly in interior towns. Resteta was active in Sta. Cruz. Soledad was already in Benguet by December of 1984 as a member of an expansion team sent there.
The deployment to Bakun was part of an expansion-consolidation work, which involved organizing the masses, conducting propaganda or mass meetings, and teaching the villagers self-defense. It was also a time for renewing ties with contacts left there during earlier visits. These contacts continued political work in the absence of guerillas.
But for Fr. Nilo, Resteta and Soledad, the Bakun stint was to be their last journey along the tortuous road of armed struggle. Their group stayed in two adjoining houses in Beyeng, Bakun for the night. The surprise attack occurred the following day, August 24, 1985. It was conducted by more than 25 soldiers from the 190th PC Company stationed in Camp Molintas, Buguias, Benguet. Although the NPA members were caught by surprise, they were able to return fire. Only five managed to escape, Fr. Nilo, Resteta and Soledad were killed in the firefight. Two PC Sergeants, Henry Dayag and Jose Panganiban, allegedly beheaded the three freedom fighters. The relatives, together with a fact-finding mission composed of representatives of various human rights groups in Manila and Baguio, went all the way to Beyeng to claim the remains of their loved ones. But the bodies were nowhere to be found, causing further anguish to the families of Fr. Nilo, Resteta and Soledad.
The mutilation and desecration of the dead violates all tenets of civilized behavior. And it was even more shocking and outrageous that such a despicable act had been committed by the so-called defenders of the people. Just a month after the incident, AFP chief of staff Fidel Ramos himself promised that the military would conduct a thorough investigation of the case and inform the relatives of the results.
It has already been more than a year since that gruesome death. The bereaved relatives have not yet been given the promised reports despite letters sent by them to the proper authorities. The remains of Fr. Nilo, Resteta and Soledad ahave yet to be found. Their loved ones wish to give them a proper burial, and pay their last respects.
This book is a tribute to the three martyrs, and all the martyrs of the people. Their relatives and friends, and some human rights organizations, pooled efforts and resources to put this book together. May this be yet another proof that, indeed, "they have not silenced a just man just because they have killed him."
Kalipunan ng mga Akda ng Anakpawis. Amado V. Hernandez Resource Center, 1987. 57bp
Mga maikling kwento, tula at sanaysay na nagwagi sa Gawad Ka Amado 1986-87
Reuel Aguila, Herminio Beltran, Marra Lanot, Alfrredo Navarro Salanga, Lilia Q. Santiago, mga editor, Kamao, Tula ng Protesta 1970-1986. Cultural Center of the Philippines (CCP), 1987. 468bp
May kasunod na magkahiwalay na antolohia para sa Dula at Maikling Kwento
REVIEW
Juan Milanos, "Bladed poems"
Liberation, June-July 1987, mp14-15
Kamao: Panitikan ng Protesta 1970-1986 is the first volume of a series of anthologies aimed at putting together significant literary works by representative authors who protested against injustice and oppression during the 16 years of Marcos rule.
The poetry volume, similar to the succeeding volumes containing works in fiction and drama, is divided into three sections: pre-martial law (1970-1972), martial law (1972-1982) and that following the Aquino assassination (1983-1986). The first section covers the time of dynamic resurgence and popularization of the radical tradition in Philippine writing marked by the events of the First Quarter Storn during which writers and artists responded to the call for a Second Propaganda Movement. (The First Propaganda Movement led by patriotic Filipinos in the late 19th century contributed directly to the formation of the Katipunan.) The third section should properly be a subsection of the second which covers the era of resistance, protest and struggle under the fascist regime. The book reflects the continuity of develoment of protest and revolutionary poetry from the '70s to the present.
The sectioning of the book and the alphabetical arrangement of authors are at once helpful in making telling observations on the trend of writing influenced by political events. The extreme repression under martial rule silenced some writers who took up the themes and forms of protest during the First Quarter Storm, but the persistence of certain by-lines through all the periods covered by the book shows the courage of certain poets and the sustaining inspiration of the mass movement amid great difficulties. In a sense, the book is a fitting tribute to the poets who persisted and endured or even died, keeping the flames of protest and revolutionary poetry alive. It is remarkable that most of those who refused to be cowed by the brutality of the enemy and who instead raised the level of creativity to wield a weapon against foreign and feudal oppression were writers in the native languages. The entry of new by-lines, mostly of writers in English, in the third section signifies the widened influence of the open mass movement after the Aquino assassination which moved many middle class writers to the side of the anti-fascist struggle. Kamao, thus, offers a historical perspective through which the works and the poets included may be better appreciated.
The broad representation of works in the anthology pictures not only unlimited possibilities of transforming traditional and folk poetic forms as well as experimentation but also the artistic and political achievements attainable in a united front of artists and cultural workers. The unity and cooperation of the cultural sector and other sectors of society, as suggested by the book, leads to further enrichment of experience and craftsmanship which in turn results in a holistic interweaving of social life and artistry. The poets' varying levels of consciousness reflected in the anthology suggest the need for closer interaction among sectors to which the writers belong - labor, peasantry, the academe, religious, the different professions. Further integration among them, as encouraged by the cultural movement changes the compartmentalized, specialized and elitist concepts of poet and artist to a progressive definition of poetry and artistry as residing in every human being. The struggle for perfection in art and poetry that reflect the deepest contradictions in society in the present stage of history is a struggle not only of the artist or poet but of the artist and poet in every man or woman; such an artistic or poetic sensibility can only be honed in a movement that struggles for the full recognition of the innate potentials of the human being to express himself in creative ways. Kamao, in attempting to gather a broad representation of protest works, affirms that the cultural movement has sown the seeds of a cultural revolution in the countryside and cities; but to make them grow into full fruition is as yet a task to be carried out in unity and with determination.
The sources of works that must be included in such an anthology are themselves testimonies of the way by which literary works are created in the protest and revolutionary movements. They also embody ideas of how a radical cultural movement proceeds historically to triumphant victory. Sources such as underground publications, institutional magazines and newsletters, small pamphlets, xeroxed and mimeographed collections, aside from clippings culled from legal media such as campus organs and the commercial press, indicate the necessity of creating new outlets of works and seizing opportunities in the establishment media. These tasks call for no less than resourcefulness and creativity not only in logistics and tactics but also in artistic versatility.
Kamao shows the wide range of possibilities in subverting and circumventing the restrictions imposed by an oppressive status quo. Ideas of revolution and protest penetrate establishment channels of enemy propaganda through, for instance, an acrostic poem (see "Prometheus Unbound" by Ruben Cuevas), and challenge the hegemony of the regime through aboveground outlets such as institutional newsletters, magazines and campus organs (see TFD [Task Force Detainees] Update, Philippine Collegian, Liberation, Diliman Review), and occasional pamphlets, journals and books by groups and individuals (see Galian, Pintig, Caracoa, Filipina, and In Memoriam).
Underground publications such as regional, sectoral and national newsletters, magazines and newspapers (see Liberation, Ulos, Baringkuas, Silyab, Larab, Asdang, Himagsik, Dangadang, Bangon, Pulang Silangan, Ranget, Daba-Daba, Balikwas, Waya-Waya, Tabak), books (Hulagpos, Mga Tula ng Rebolusyong Pilipino, Magsasaka: Ang Bayaning di Kilala), and typescripts ("War Poems from Panay" by Servando Magbanua, "Mga Tula ng isang Pulang Mandirigma" by Wilfredo Gacosta) constitute the citadel of revolutionary creative writing. Surging forth with creative energies in the revolutionary movement and people's war, these outlets nurture an emergent people's literature. The revolutionary fire and consciousness shining forth in works from these sources embody experiences of supreme sacrifice and service to the people. Art being a transformative reflection of life and experience, these works of art challenge bourgeois aesthetic standards. The challenge springs from a lived commitment of the poet-revolutionary to the cause of radical social and political change which involved a process that involves not only individuals but whole communities and collectives. And such a process requires that revolutionaries become teachers, organizers, researchers, or warriors and deal with the harsh realities of deprivation, poverty and ignorance of an oppressed people and the brutality of the regime. But out of their experiences is born a literature of a courageous, dignified, awakened and heroic people.
The next anthology of protest and revolutionary poetry will transcend the limitations of this volume. The forested path of research in this sphere has been partly cleared by Kamao. Future anthologies can enlarge the dimension of the collection to include poems that are sung and performed.
But the larger task is to win the day when people in any walk of life can write, perform, sing and publish songs freely, when poets need not hide behind pseudonyms, when the masses to whom anthologies like Kamao are dedicated can avail of a copy and read it.
Depth of Field. Photobank Philippines & NCCP/Human Rights Desk, 1987. 94bp
REVIEW
Justo Pascual, "Through the lenses, clearly"
Liberation, Dec 1987, p7
Photographs, by their very nature, provide fleeting visions of a past event. They might shock at first sight, but in the long run, they do not carry as much impact as the written word or provoke as much as the performed arts. This briefness of passage is carried to the total fruition of photography which is cinema, the ultimate in illusion. Pictures moving at the rate of thousands per minute provide the semblance of motion where there is none. Within an hour or two, the visions are gone; we are only left with fragmented memories of what we had seen.
It is not the complete truth that the camera does not lie; rather, the camera is but an instrument that shows what its operator wants to show. Pictures of Marcos in his last years of power show him as strong and able; in reality, he was weak and ailing. Photographs of Cory in power show her, to use her favorite term, "in control of the situation:" they do not show the strings that control her every word and movement. Tabloid blazers show dead policemen and soldiers as victims of "heartless Sparrows". Missing are the victims of these cops and soldiers. A camera may not lie but it certainly can be manipulated.
Photography, by its very nature, is subjective.
It is this subjectivity that is absent in the photographs of Depth of Field. Attempting a comprehensive vision of Philippine reality, the collection is divided into two three parts: Poverty, Repression, and Struggle. Under "Poverty", there are pictures of marginal families, the urban poor, streetchildren, prostitutes, peasants and workers. "Repression" captures the Marcos couple (who symbolized the ultimate in repression), police and military assaults on rallies in and out of Manila, salvage victims, political detainees, and civilian casualties in a military war. The last picture in the section is, appropriately enough, the mega-rally funeral march staged for assassinated labor leader Lando Olalia. "Struggle" records the different faces of protest. It is this part which has the strongest resonance in the collection. Pained, angry, determined faces are so vividly caught in film. The selections here are not so different from those in "Repression", which is saying something significant: that fascism will always be met with continued, determined and angry protest.
The forms of protest portrayed in "Struggle" are varied and broad, from graffiti on street walls to long marches, from picketlines to general strikes, to the crowning glory of all protests, armed struggle; all these are documented faithfully in "Struggle".
What is disturbing though about this otherwise commendable collection is its coffee-table book approach. The photographs are so glossy, so pretty and detached that one tends to look at them with no more feeling than one looking at a family album (ironically, the EDSA '86 collections were more emotional in tone).
It is apparent that the photographs in the selection were selected based on the artistry of the pictures. This works against the purposes of the collection. In effect, the book becomes a collection of beautiful pictures, not a documentary of the times and its people. It is suggested that in future projects of this kind, more photographs, even those of lesser quality, be presented. Also, too much spacing gives the impression that the realities of poverty, repression and struggle are isolated and alienated.
Depth of Field, nonetheless, is no mean achievement. Several pictures deserve special mention. Alex Baluyut's photograph of an anti-US imperialism rally has a McDonald's signboard for a backdrop - it is all of irony and comment at a glance. The composition is fine and the characters subtly captured in Romeo Mariano's "Lakbayan," with the marchers' tired, anxious faces somehow etching into one's subconscious. The two photographs of the 1985 Shoemart Makati strike contributed by Claro Cortes IV have never been equalled for their drama, impact and photographic value. Somehow, the faces of the women strikers will never be removed from one's memory. Boysie Imperial's "1985 Welgang Bayan" has the surrealism of a death march (image and reality would fuse in the Escalante Massacre a few days later).
Two more pictures show serenity against turmoil. Pat Roque has a 1986 Cagayan Valley photo of a child reading. What disturbs us in this peaceful scene is the rifle by her side. The collection's last and most powerful picture has for its subjects an NPA mother and child. Somehow, this is the most comforting too, the NPA madonna's face radiating a glimmer of hope in the sea of our troubles.
Jun Cruz Reyes, Negros. Kalikasan Press, 1988. 84bp
Mga maikling kwento tungkol sa mga Pulang mandirigma sa Sipalay, Negros Occidental
You are not Forgotten! Symbols during Martial Law. Socio-Pastoral Institute, 1988. 182bp
A collection of songs, poems, psalms, excerpts from plays, prayers, paintings, art illustrations, drawings, photographs and other creative symbols produced by hundreds of Filipinos during the martial law years
Benjamin Pimentel Jr., Edjop, The Unusual Journey of Edgar Jopson. Ken Inc., 1989. 323bp
Butong Binhi. Gapas Foundation, 1989. 74bp
Kalipunan ng mga tula, sanaysay at kantang pangmagbubukid na nagwagi sa Gantimpalang Ani 1987
Alan Jazmines, Moon's Face and other poems. Kalikasan Press, 1991. 157bp
FOREWORD
By the poet
25 February 1990
When I wrote these poems, actually my first attempts after the first five pieces I made some two decades ago, it was obviously under very cramped and cruel conditions.
More than that, however, it was a way of reaching out to the masses of the people in their struggle, sending out these little pieces of me through the bars to join the masses in their march to push, or better, crush the limits of their narrow space in our society.
February 1986 flowed with movement but only brought forth a fa�ade. Armor remained intact, in place and paradoxically prominent.
The new moon opened many prison gates, through one of which I stepped out a week later enjoying the wider elbow room but at the same time wondering how long the false sun would last.
It did not take too long, however, for things to reveal themselves. Deception only paved the way for armor and then yielded the way to more armor. Space became increasingly constricted.
So much so that I find these poems written under chains during the martial law years quite as relevant today.
Northern Luzon Education Media Program, Dana ti Biag, 1991
Dramang panradyo sa isang cassette tape
TI LINAON
A.Iti sumaganad a programa ti radyo ti NLEMP nga napaulwan "Dana ti Biag" ket mangdakamat kadagitiagdama nga isyu o pakaseknan ti umili a Pilipino.
Iti daytoy a pakasaritaan, ni Manang Elena Wandag ket nagsurat ken ni Manang Celia tapno ipakaammona dagiti pannubok ti biaag nga insangbay ti militarisasyon a bunga ti patakaran a TOTAL WAR ti gobyerno nga Aquino.
B.Panagukom iti Kinaranggas Militar (Bukanegan)
June Rodriguez, Jimmy Domingo, Jasper Almirante, Romulo Sandoval at Gelacio Guillermo, mga editor, Bigkis, mga piling akda. Gantimpalang Ani 1987-91. Gapas Foundation at Philippine Peasant Institute, 1994. 348bp
Jun Cruz Reyes, Ilang Taon na ang Problema Mo? Anvil, 1995. 219bp
Mga maikling kwento tungkol sa mga tauhang kumikilos sa mga larangang gerilya ng Bagong Hukbong Bayan
Reynaldo Jamoralin, editor, Pulang Hamtik. Bicol Agency for Nationalist and Human Initiatives, Inc., 1997. 135bp
Talambuhay ng mga bayani ng bagong-demokratikong rebolusyon sa Bikol, tulad nina Floro Balce, Romulo Jallores, Juan Escandor at iba pa
Romulo A. Sandoval (1950-1997), Kanta sa Gabi. Mga piling tula at salin ng mga tula mula sa Latin Amerika. Sipat Publications at SIKAP, 1997. 73bp
IPASA, Muog, Ang Naratibo ng Kanayunan sa Matagalang Digmang Bayan sa Pilipinas. U.P. Press, 1998. 416bp
Kalipunan ng mga liham, talakayambuhay, talaarawan, reportahe, panayam, parangal/paggunita, pabula, dagli, sugilanon, maikling kwento, at bahagi ng nobela, 1972-97. May paunang salita ni Jose Maria Sison at introduksyon ni Gelacio Guillermo
PAUNANG SALITA
Jose Maria Sison
mp ix-x
Magandang paraan ng pagdiriwang sa sandaang-taong anibersaryo ng lumang demokratikong rebolusyon ang paglalathala ng mga akdang nakakapagbuhay sa mapanlabang diwa ng bagong demokratikong rebolusyon.
Inilalahad ng antolohiyang ito ang mapagpasyang kahalagahan ng kanayunan para sa pakikibaka ng sambayanan upang kamtin ang rebolusyonaryong pagbabago laban sa mapang-api at mapagsamantalang kaayusang malakolonyal at malapyudal.
Marapat lamang ang pinakamataas na pagpaparangal sa mga may-akda dahil sa pagpapamalas sa kanilang pagtataguyod sa rebolusyon at pagsasalarawan sa rebolusyonaryong pakikibaka at mithiin ng masang anakpawis, lalo ang uring magsasaka, at ang mga rebolusyonaryong pwersa.
Ang luma at ang bagong tipo ng demokratikong rebolusyon ay pinagkakawing ng walang humpay na pakikibaka at mithiin ng sambayanang Pilipino para sa pambansang kasarinlan laban sa dayuhang paghahari at para sa demokrasya laban sa pyudal at malapyudal na pagsasamantala.
Ang pangunahing nilalaman ng demokratikong rebolusyon ay ang paglutas ng suliranin sa lupa. May kinalaman ito sa mga magsasakang mayorya ng sambayanang Pilipino. Ang panlipunang pagpapalaya ng masang magsasaka sa pamamagitan ng kanilang paglahok sa rebolusyon ay prekondisyon para sa pambansang pagpapalaya.
Makakasulong lamang ang bagong demokratikong rebolusyon kapag napukaw, naorganisa at napakilos ng proletaryong pamunuan ang masang magsasaka. Sila ang pinakamalaking baseng masa para sa matagalang digmang bayan, para magkaroon ng pagkakataon ang rebolusyonaryong pwersa na lumakas mula sa pagiging mahina at lumaki mula sa pagiging maliit hanggang kaya na nilang gapiin ang komprador na malaking burgesya at uring panginoong maylupa, mapang-api't mapagsamantala.
Kung gayon, sinisikap ng namumunong pwersa sa pagpapatuloy ng pambansang demokratikong rebolusyon na paunlarin ang masang magsasaka bilang pinakamalaking pwersa at ang kanayunan bilang pampulitika, pang-ekonomiya, panlipunan at pangkulturang muog na bakal na rebolusyon.
Kapag lumalakas ang baseng masa sa kanayunan, lumalakas ang buong rebolusyonaryong kilusan batay sa alyansang manggagawa at magsasaka. Ang paghina ng baseng masa sa kanayunan ay laging nangangailangan ng kilusan sa pagwawasto para tiyakin ang pagpapanibagong-sulong ng buong rebolusyonaryong kilusang masa.
Ang mga piling akda mula sa bawat taon ay kinasasalaminan ng yugtu-yugto ng rebolusyonaryong pakikibaka, ng mga sakripisyo at tagumpay ng mga bayaning anakpawis, mga Pulang mandirigma at mga aktibistang masa sa iba't ibang bahagi ng kapuluan at sa buong bansa.
Ang antolohiya ay pumupukaw ng rebolusyonaryong damdamin. Pinasisigla nito ang masang anakpawis upang magpatuloy sa rebolusyonaryong pakikibaka at sumulong sa lahat ng larangan, kabilang ang sa kultura at panitikan, sa pagrerebolusyon. Pinasusulong nito ang mga manunulat-sining ng henerasyong ito't mga susunod pa na gamitin ang mayamang bukal ng kongkretong karanasan at animo ng matagalang digmang bayan.
Lubhang mahalaga at makabuluhan ang antolohiyang ito. Marapat na malaki ang pagpapasalamat natin sa mga may-akda gayundin sa mga tagatipon at tagalathala ng Instityut sa Panitikan at Sining ng Sambayanan (IPASA).
REBYU
Kerima Lorena Tariman, "Muog na bakal"
Philippine Collegian, 23 Nov 1998
Mahirap sukatin ang lawak at tatag ng Muog. Ito marahil ang unang pagtatangka na ilapat sa isang kalipunan ang lawak at tatag ng isa pang di-masukat na entidad - ang rebolusyon, o ang matagalang digmang bayan sa Pilipinas.
Nasa ikatlong dekada na ang demokratikong rebolusyong bayan na inilunsad ng muling tatag na Partido Komunista ng Pilipinas o Communist Party of the Philippines (CPP) sa pamamagitan ng armadong sangay nito, ang Bagong Hukbong Bayan o New People's Army (NPA). Nialalayon ng CPP-NPA na putulin ang mga ugat ng kahirapan at ng buktot na kaaway sa bansa - ang imperyalismong Estados Unidos, pyudalismo at burukrata-kapitalismo. Armado ang pangunahing porma sa pagdidiin ng pambansang soberanya at pagtatanggol sa demokratikong interes ng sambayanan. Sa kanayunan, unti-unting winawasak ang mga pyudal na relasyon sa produksyon sa pamamagitan ng paglulunsad ng rebolusyong agraryo. Bilang pinakamarami sa lipunang Pilipino, kinikilala ng CPP ang uring magsasaka bilang pinakamaaasahang alyado ng rebolusyon.
Sila ang balon ng kasapian ng NPA, at ang kanayunan ang kanilang malawak na tanggulan.
O muog at kuta, fort o bastion. Kung sa simula'y marami tayong hindi maunawaan na konsepto ukol sa rebolusyon, ito marahil ang una nating mamamalayan sa Muog: hindi mahirap ipaliwanag sa mahihirap ang kahirapan sapagkat sila mismo ang nakadarama nito. Kapag naging malapit ka na sa kanila, hindi na problema ang ipaliwanag sa mga magsasaka ang problema nilang pyudalismo. Ngunit totoong mahirap ang masangkot sa rebolusyon, buhay-at-kamatayang pakikibaka ito. Para sa mga dinarahas sa buktot na kaayusan, hindi abstrakto, hindi lang konsepto at lalong hindi lamang "puro dugo" ang digmaan. Sila mismo ang ipinagtatanggol ng rebolusyong bayan, sila rin ang nagpapalawak at nagsusulong nito sa pamamagitan ng mayamang prosang tinipon mula sa pakikibaka - mga liham, talakayangbuhay, talaarawan, reportahe, panayam, parangal at paggunita, pabula, dagli, sugilanon, maikling kwento, at bahagi ng nobela - ay binibigyang-diin ng aklat ang pagturing sa kanayunan bilang "pampulitika, pang-ekonomiya, at pangkulturang muog na bakal ng rebolusyon."
Pahaging sa introduksyon ni Gelacio Guillermo ang kahalagahan ng Muog sa kasaysayan ng Panitikang Pilipino. Bukod sa pagpapakilala ng bagong pormang gaya ng talakayambuhay o "panitikang saksi" ("Alyas Mario," "Dolores," atbp.) pinasisilip din ang mambabasa sa bagong pagpapahalaga at kulturang karakteristik ng kilusan: pagiging malapit sa masa, organisadong pagkilos, magiliw na pagturing sa "kasama" (comrade), pagkamuhi sa kaaway at iba pa. Sa isang seryosong larangang gaya ng rebolusyon, nagawa pa ring maglangkap ng katatawanan sa mga akdang "Temyo, Clero at Banong," "Magnanakaw," at "Ang kagila-gilalas na hapon ni Ka Goying." Sa wika, pagpapayaman sa bokabularyong Pilipino ang pagpasok ng mga katutubong salita at terminong gaya ng bukatot at kitid sa "Palos;" bodong at sagang sa "Chagun." Kapansin-pansin din sa kalipunan ang paglalangkap ng rebolusyonaryong nilalaman sa mga luma at tradisyunal na pormang "pampanitikan" gaya ng salidumay ("Ang salidum-ay ng fetad!"), ismayling (sa salaysay na "Isa ring hukbong pangkultura ang Bagong Hukbong Bayan"), composo ("Toto") at maging ang pabula ("Ang magkaibigang alamit at matsing at ang masibang si Ahang"). Ang mga ito'y makabuluhang mga ambag sa ating panitikan. Sa kabilang banda, ang ganitong paglalangkap ng mga abanteng kaisipan sa mga ritwal at pormang tradisyunal ay itinuturing naman ni Guillermo bilang simple ngunit makabuluhang pagbabago sa pang-araw-araw na buhay at kultura ng masa. Kung susuriin, ang introduksyon mismo ni Guillermo - sa pagtalakay nito sa mga katangian at mga tagumpay na naabot ng prosang mula sa kanayunan - ay isa ring napakahalagang dokumento ukol sa kasaysayan ng panitikan ng kilusan.
Dapat asahan sa Muog ang mga sulating hindi lang naglalahad ng aping kalagayan ng mga magsasaka sa isang pyudal na kalakaran. Makikita naman ito sa karamihan ng mga naratibo - matalas ang paglalantad sa tunggalian sa uri (class struggle). Sa kaso ng kanayunan - sa pagitan ng malaking panginoong maylupa, asendero-komersyante-usurero at ng maliliit na magsasaka, manggagawang bukid at sakada. Sa mga kuwento ay matutunghayan ang partikularidad ng pagsasamantala sa iba't ibang lugar sa bansa, kasama ng pagbibigay-paliwanag ukol sa ugat ng gayong kaayusan. Pinatatagos sa mga sulatin ang pagsusuri ng pambansa-demokratikong kilusan - ang malapyudal at malakolonyal na balangkas ng lipunang Pilipino.
Pinakamatagumpay ang Muog bilang "buhay" na dokumentasyon ng digmang bayan. Ang mga sulatin ay mula sa mga NPA mismo, mga kadre ng Partido, mga manggagawang pangkultura, mga aktibista, at maging ng mga premyadong manunulat tulad nina Ricardo Lee at Jun Cruz Reyes. Matapat ang paglalahad ng mga akdang mula sa punto de bista ng mga Pulang mandirigma. Dahil dito'y madaling magkaroon ng hugis ang mga salitang "tambang," "reyd" at "engkwentro" na higit na malabo at kalakhang negatibong larawang ipinipinta ng mga report sa radyo, dyaryo o midyang kontrolado ng estado at malalaking korporasyon. Ang armadong pagkilos at ang pagkakaroon ng mga NPA ay matiyagang ipinaliliwanag sa masa. Halimbawa nito ang "Blood-brothers," kung saan ang panimulang "stick ED (educational discussion o pagtalakay sa isyu na ang gamit ay patpat: "the rich stick being propped-up by the AFP stick and Marcos�") ay humantong sa mutwal na pagtatanggulan at pakikipagsanduguan ng mga NPA at B'laan.
Maraming akda ang naglalarawan sa lubos na pagkagagap at pagsuporta ng masa sa armadong rebolusyon. Matingkad ang pagtalakay ng mga ito sa pasya ng masang magsasaka na ipagtanggol ang sariling kabuahayan kasama ang interes ng sambayanan - sa paglahok sa mga organisasyong masa, kundi man sa hukbong bayan mismo ("Karaniwang tao ang nagiging kawal"). Makikita rin sa mga naratibo ang programang ipinapatupad sa rebolusyong agrarayo - halimbawa'y sa "Sa Kabisayaan: si Ka Luming, ang rebolusyong agraryo, at ang armadong pakikibaka" at sa panayam na "Reaping the grains of success."
Ikagugulat marahil ng ilan ang mga bagay ukol sa mga NPA na matutuklasan sa Muog. Halimbawa'y ang maayos na pakikitungo sa mga nahuling sundalong militar sa "Ang mga bihag" at "Tungkol sa mga POW (prisoners of war)." Ipinakita sa "Trekking the rugged trails" ang pag-igpaw sa mababang pagtingin sa kababaihan. Pagsilip sa kasal-NPA ang "Romance in the hills" at "Ang kasal nina Ka Amante at Ka Laura." Sa "A bubbling discovery," paggawa ng sabon ang proyektong pangkabuhayan na inilunsad ng mga pulang mandirigma sa Cordillera. Isang magsasaka naman ang matagumpay na inoperahan si Ka Erning, isang dating sastre at prot�g� ng medical team ng NPA, sa "Caring for the people." Pinatitingkad ng mga sulatin ang itsura't damdamin ng mga walang-pangalang NPA - ang mga pisikal at ideolohikal na pagbabago, mga takot, galit, pag-asa, at pananalig sa pagbubuo ng isang lipunang walang pagsasamantala.
Wala pang dokumentong papantay sa personal na damdamin at mga aktwal na karanasan sa digma na pinagtangkaang saklawin ng Muog. Mula sa mga taong bahagi at naging bahagi ng kilusan, mas mauunawaan ang kanilang personal na pagkiling sa mga prinsipyo, mas maiintindihan ang halaga ng samasamang pagkilos sa tunguhin ng pambansa-demokratikong rebolusyong Pilipino sa paraang pinakamalikhain at pinakamalapit sa puso. Tunay ngang hindi matitinag ang Muog.
Glecy Atienza, Bienvenido Lumbera, Galileo Zafra, mga editor, Bangon, Antolohiya ng mga Dulang Mapanghimagsik. U.P. Office of Research Coordination, 1998. 760bp
Koleksyon ng 35 dulang pinili mula sa nasaliksik na mahigit 200 dulang itinanghal mula 1967 hanggang 1996
Ave Perez Jacob, editor, Bisig. Institute of Labor and Industrial Relations, Polytechnic University of the Philippines, walang petsa, 148bp
Sanaysay, tula at maikling kwento tungkol sa mga manggagawa at magbubukid
Mon Ayco, Tano, Pantasya at iba pang mga awitin ni Ka Arting. Backdoor Records. Walang petsa
Sanggunian din ang sumusunod:
Breaktime Komiks. Labor Education and Assistance for Development (LEAD). Para sa mga manggagawa
Gapas Komiks. Gapas Foundation. Unang labas Abril 1984. Para sa mga magbubukid
Lundayan. Tampuyog Development Center. Unang labas 1992
Wagwag. Gapas Foundation. Unang labas 1990
