Askeri Raporlardan
1 Temmuz 1938 Haydutlarin 5-6 bin tahmin edilen
aile efradi Iskisor, Ahpanos, Horan bôlgelerindeki
magaralarda, dere tabanlarinda, Siprat
magaralarinda saklanmaktadirlar. (s.432)
21 Temmuz 1938 Laç Deresi mansabindaki
haydutlara karsi Erzincan tugayi ile kuzeyden,
Mamiki tugayi ile gûneyden, Laç Deresi mûfrezesi
ile de Dogudan yapilan taaruz sonucunda,
haydutlarin, simdiye kadar olan, inatla
direnmeleri kirilmis, saskinlik içerisinde
magaralara, kayaliklara, agaç diplerine
siginmislardi. Haydutlarin sigindigi, agizlari
mazgalli tas duvarlarla kapatilmis magaralar,
cesur askerlerimiz tarafindan kusatilmis, top ve
makineli tûfek atesinden baska, 25. alaydan gônderilen
istihkam mûfrezesi tarafindan tahrip kaliplari
atilmak suretiyle magaralar tahrip edilerek içindekiler
ôldûrûlmûs, can havli ile disariya firlayanlar
da atesle imha edilmisti. Bôylece tarama sahasi içindeki
magaralarda toplam 216 haydut imha edilmis, ayrica
12 haydut cesedi Munzur Suyu ûzerinde gôrûlmûstû.
Bu kadar kanli bogusmaya ragmen hala direnmekte
olan magaralar vardi.
24 Temmuzda Murat tarama harekati devam
ediyordu. Muhasara altinda tutulmakta olan Kirik
Magaradaki 42 haydut dinamitle imha edilmekten
korkarak teslim oldular. Bunlar arasinda
Dememan'in en azili haydutlarindan ve en
kolbasilarindan Dememanlilari itaatsizlige ve birçok
direnmeye sevkeden ve Hasso
gev ve Dememan Asireti Reisi olup 35 yila mahkum
Cebrail'in oglu Hûseyin de vardi.(s.437)
14 Agustos 1938, 8. Kor. Bôlgesinde: 12. Tûmen
bôlgesindeki haydutlarin reisleri ile birlikte
Dokuz sira magaralarinda saklandiklarinin haber
alinmasi ûzerine, bunlari ele geçirmek maksadi
ile, Seyyar Jandarma Alayindan gônderilen bir bôlûk
haydutlarla mûsademeye tutustu. Ve bu çatismaya
57. Alay mûfrezeleri ve topçusu yardimda
bulundular. 2 er sehit 4 er de yarali veren 34.
Alaydan takviyeli bir bôlûk te verilmek
suretiyle beraberce magaralarin tekrar kusatilmasi
ve içindekilerin imhasina memur edildiler. 15. Tûmenin
38. alayi bôlgesinde yapilan taramada Yilan
Dagindan Ali Bogazina inen derelerde 65 haydut
imha edildi. 57. Alay Bogazdan içeri girdi ve iki
magarayi kusatarak ates altina aldi ve bombaladi.
Bu mûsademede haydutlar bir hayli zayiat verdiler.(s.437)
15 Agustos ôgleden sonra: 7. Kor. Bôlgesinde
93. Alayin 3. Taburu Batiya sevk edilmek ûzere
Yusufanlilari toplayarak Mamekiye getirmekteyken
Uhni kôyûnde Mahmut Ali adinda bir haydudun
kafile arasindan firlayarak Necip adinda bir
onbasiyi hançer ile sehit etmesi ûzerine meydana
gelen kargasalikta, kaçmak isteyen 49 kisi imha
edildi. 41. Tûmenin Munzur Suyu Batisinda tarama
yapan birlikleri ise, Batiya nakli kararlastirilan
adamlari ararken Dest bôlgesindeki muhtelif kôylerden
mukavemet gôrmesi ûzerine, haydutlara ôtedenberi
yataklik ve serirlik eden Zimbik, Hiç, Kirnik,
Bornak kôylerinden 395 haydudu ôlû olarak ele
geçirdi.(s.459)
16 Agustos 1938 Bir teyyare filosu yanlarinda sûrûleri
bulunan 500 kisi kadar bir haydut grubunu
bombalamis, makineli tûfek atesi altina almistir.
(s.461)
19 Agustos 1938 Ikinci safha için yûrûyûse
devam eden 7. Kor. birliklerinden 41. Tûmen
Munzur Suyu ile Kalason, ve Sin Sin bucagi bôlgelerinde
direnen 290 haydudu imha etmis, Mazgirt'te
toplanan son kafileden kaçmak isteyen 52 haydut
daha imha edilmisti. (s.464)
Toplanma bôlgesine yûrûyûs halinde bulunan
8. Kor. birliklerinden de, 12. Tûmen 12
Agustos'tan beri yasak bôlge içinde ve disinda
yaptigi arama ve taramada yer yer birçok
haydutlari imha etmis olmakla beraber son direnen
170 kisiyi daha imha etmis, bôlgedeki kôy ve
tarlalari yakmisti.
15. Tûmen de ayni sekilde bôlgesindeki birçok
kôylerde yaptigi arama sonunda 150 haydudu daha
imha etmis kôy ve tarlalari yakmisti. Bu arada
63. Alay ile Seyyar Jandarma Alayi da son olarak
6-7 kôy daha aradi ve bu kôyleri de yakti.
14. Sûvari Tûmeni de bôlgesinde yaptigi son
temizlik harekatinda 69 kisi daha imha etmis,
erkek, kadin ve çocuktan ibaret 381 kisilik bir
kafileyi Batiya nakletmek ûzere Elazig'a
sevketmisti.(s.464)
6 Eylûl 1938-15 Eylûl 1938 arasinda yapilan
tarama harekati, ordu emrine gôre bûtûn
ciddiyeti ve siddeti ile devam ediyordu. Birlikler
bôlgelerindeki magaralari, tas kovuklarini, ve
bir insanin saklanabilecegi her noktayi adim adim
aradilar. Istahkam mûfrezesi birçok magaralari
tahrip suretiyle topçu ve piyade agir silahlari
yakin desteginde yapilan tarama harekatinda birçok
magara ve civarinda yapilan mûsademelerde yûzlerce
haydut imha edildi. Ve bir o kadar da kadin ve çocuk
gruplari yakalandi. Bu arada yine yûzlerce, silah
ve cephane ele geçirildi. Haydutlarin
direndikleri kôyler, mûnferit evler, komlar ve
hatta, tarla ve meselikler yakildi.(s.477)
Tarama bôlgesinde, 17 gûnde 7954 kisi ôldûrûlmûs
veya diri diri yakalanmistir.(s.478)
.... Tunceli'de ayaklanma tertipçisi olan reis,
kolbasi, serir ve seyitler ele geçirilmis ve bôlgeden
çikarilmistir. Bu suretle tunceli nihayet 2 sene içinde
tamamen temizlenmis, emniyet ve asayisi, tamamen
istikrarli bir bôlge haline getirilmis oldu.(s.479)
Tunceli halkinin bir kismi çok ilkel ve fakirdir.
Daglarin aralarinda yasamaktan dogan zihniyet, hûkûmet
kuvveti, kudreti ve kûltûrûnûn, bunlara devamli
suretle ulasamamis ve isleyememis olmasi, bu halk
arasinda asiret ruhunu ve hayatini devam ettirmis,
seyitlerin telkinleri, serirlerin tehditleri bu
halki ilkelligi ve fakirligi içinde birakmis ve
agaya, reise, ister istemez uymaya mecbur etmistir.
(s.479)
1937 denberi devam eden siddetli tarama
hareketlerini mûteakip asil kiskirtici olanlarin çogu
ortadan kaldirildigina, ve kalanlari da
korkutulduguna gôre, mûcadelenin daha kolay yûrûtûlecegi
tahmin edilir. (s.480)
Ilçelerin memur kadrolari, mûnhal birakilmamali,
gôrev sahipleri de Tunceli halkindan olmamalidir.(480)