Auteur - yazari: Özcan YILDIZ Tarih, gün ve saat
: 05. Mayis 2005 20:11:52:
ANADOLU UMUM
MÜFETTİŞŞİ MÜŞİR ŞAKİR VE 4. ORDU MÜFETTİŞİ ZEKİ
PAŞANIN ORTAK HAZIRLADIKLARI DERSİM RAPORU (1896
DERSİM KARARNAMESİ)
1- Dersim kıtası ahalisi, menaatı mevkiiyeleri
hasebile alelekser yaptıkları yanlarına kâr
kaldığından bundan cüret alarak evamiri hükümete
inkiyat etmiyor, vergi ve asker vermiyor.
2- Etraftaki muti ahaliyi katil ve talan ettikten
başka bunlara vergi de kesiyor.
3- Dersimlilerin bu hallerinin başlıca sebebi,
mahsullerini (odun ve kereste gibi) revaçlı yerlere
sevkedip para kazanmasını ve sayü amelleriyle
ticaret ve istifade yolunu bilmemeleri ve hariçten
temini maişet mecburuiyetini hisetmeleridir.
Bilhasa rüesa ve şeyhleri amrü neyhlerine munkat ve
muta olan bu halkın bunlar tarafından harice
tecavüze tahrik ve sevk edilmeleri ve yolların ademi
müsaadesinden takibat için asker sevkedilmiyerek
suçluların cezasız kalmaları bu yoldaki
uygunsuzlukların artması amillerindendir.
4- Nukatı muhtelifede asker bulundurmak, cabeca
vukubulan vakaiye karşı mütemadiyen sevkiyatta
bulunmak veya sancak dahilinde lüzumundan ziyade
jandarma istihdam etmek şıklarıle de ahalii
mutianın muhafazalarına yine imkan bulunmamaktadır.
5- Dersimlilerin cidden ıslahı için ittihaz ve
icrası tâbut olan tedabire gelince:
a) Muhtemel her mukavemeti hesab ederek bunu kıracak
kadar 4.Ordu dan 20 tabur kuvvet tahsisi,
b) Bu kuvvetin muktedır bir kumandana tevdii,
c) Tahsis edilecek kuvvetlerin dağdağasızca Erzincan,
Çemişgezek ve Mamurat ül-aziz cihetlerinde
müteferrikan veya münasip bir noktadan müçtemian
Dersim dahiline sevkile mevakii lâzımeye tabiye
edilmeleri,
d) Erzincan-Mamurat ül-azizi rapteden Hozat yolunun
muaveneti askeriye ile inşasına mübaşeret ve (yirmi
para yevmiye ve yarım kıyye ekmek vermek suretiyle)
Dersim ahalisini bu yolda işletmeye davet ve bu
suretle yollarda çalıştırmak suretiyle Dersimlilerin
vahşetlerinin izalesi,
e) Aşiretler arasında ittihat husulünün meni,
f) Maksadın ahaliye ziraat ve ticaret kapısı açacak
yolu açmak, tariki şekaveti set ile refahı hal ile
yaşamları eshabını istihsal etmek esasları dahilinde
telkinler yapılarak efkârın ıslahına çalışmak,
g) Bu telkinler esnasında muhalefet gösterilmezse
şiddet gösterilmeyeceği ve muhalefet halinde ise
şiddetle hareket olunacağını bilhassa anlatmak,
h) Hiç bir nam ile kimsenin malına taarruz edilmemek
için kıtaata emir vermek,
i) Kabail rüesa ve fertlerinin efkâr ve niyatlarına
vukufdan sonra tahriri nüfus meselesinin iktimali
nevakısı ve tedricen ahzı asker usulünün tatbiki,
j) Bu icraata, karşı muhalefette bulunacakların
Trablus ve Yemen taraflarına sevkedileceklerinin ve
mutavaat gösterenlerinde 1. ve IV. Orduyu Hümayün
dahilinde bulundurulacağının halka ismaı,
k) Harekâtı askeriyenin icrasında ve umuru
cinaiyenin temşiyetinde lâzımeden süratın temin için
Dersimin bi müddeti muvakkata için hali istisnada
tutulması,
l) Çemişgezek ve Mazgirt gibi ahali mutia ile meskün
olan kazaların Mamurat ül-aziz vilayetinin merkezine
raptı,
m) Dersim Sancağının lağvı,
n) Ovacık, Hozat ve Kızılkilise de ve ledeliktiza
Kozuçan da idarei örfiye ilânı ve mahakimi
nizamiyenin ilgasile taraf mahakimi örfiye tesisi,
o) Kaymakamlık, Müdürlük vazifelerinin o mevki
kumandanlığında bulunan ümera ve zabıtanın
askeriyeye tevdii,
p) Yalnız mevaddı hukukiyenin şeri şerife tatbikan
ruyet olunması maddesinin nüvvaba havale olunması,
r) Kazalarda umuru tahririye ve maliyeye memur birer
ikişer kâtip bulundurulması,
s) Janadmanın lüzum ve ihtiyacı mahalliye göre
tensik olunması,
ş) Ahalide istidat husulü anlaşıldıkta tashihi akait
için müstevfa maaşlı bir kaç şeyh intihap ve izamı,
t) Münasip beş altı mahalde mekâtibi iptidaiye
küşadı,
u) Tahsili maarifte bulunacak çocuklara yevmiye yüz
dirhem ekmek ve senevi âdi bir entari ve kuşak ve
festen ibaret kapama tarzında elbise verilerek
etfalin bidayeten tahsile teşvik olunması,
v) İcraatın mümkün olabilmesi Dersimde
bulundurulacak askerlerin levazım ve ihtiyacının
vakit ve zamanı ile muntazaman sevk ve naklinin
temini.
Kaynak:
Dersim, Türkiye Cumhuriyeti Dahiliye Vekaleti
Jandarma Umum Kumandanlığı (Bu Kitap kayıt altında
sadece 100 adet basılmıştır. Gizli ve zata
mahsustur)
Cevaplar: