Lời Hay Ý Đẹp

Tin tưởng rằng mình có lý, và chỉ có mình là có lý thôi, là nguồn gốc của độc tài, một tai họa tàn khốc cho nhân loại.
            - CHARLES BOUDOIN

Con người sinh ra để chiến đấu nên người chứ không phải để an nghỉ.
            - EMERSON.

Anh hãy chọn lấy một mục đích, nó có thể là mục đích duy nhất của đời anh.
            - DIDEROT.

Số 6  - Tháng 3/2003

Những Trang Sử Cũ

Minh Đạo

• Đặng Lũng Nhai

Minh Đạo...Con đường sáng mà không phải ai trong chúng ta cũng dễ dàng tìm thấy và theo đuổi một cách triệt để. Bạn hãy dành một giây phút nào thật lắng đọng để đọc những giòng sử qua lời văn của Đặng Lũng Nhai, một người bạn mới, độc giả trung thành của PS từ những ngày khởi đầu, bạn sẽ tìm lại được tinh thần và dũng khí của những trang sử cũ của nước ta: Bình Định Vương Lê Lợi và nghĩa binh chống giặc Minh. Thân mời bạn đọc:

Trời đã vào cuối thu, những vạt nắng úa vàng còn đọng lại thành những mảng lớn trên sường đồi xa xa, làm cho cảnh vật nơi đây càng thêm tiêu điều.  Ngoài kia, trên quảng đồng rộng mênh mông, từng cơn gió thu hiu hắt đưa thoảng mùi rạ ủ, mùi hăng hăng của đất mới vỡ pha lẫn với chút hương của loài cúc dại mọc ven bờ, làm lòng hắn cảm thấy nao nao vì đằng kia, sau dãy đồi, là căn nhà nơi mà hắn đã ra đi...

Cách đấy chừng 10 năm...

Sau lần Đông Đô bị thất thủ, quân Minh tấn công mạnh vào các lực lượng nhà Hồ đang bị phân tán khắp nơi, và chúng tìm cách tiêu diệt toàn bộ lực lượng của Giản Định Đế Trần Ngỗi vừa mới được thành lập.  Như chiếc lá vàng còn sót lại trên cành sau một cơn giông bão, hướng về phương Nam, hắn cố tìm đường về cố hương sau bao năm xa cách...

Vượt qua những chặng đường dài, đôi khi phải băng đèo lội suối. Một đêm kia, hắn dừng chân trước một quán trọ bên đường. Nhìn xuyên qua tấm phên cửa đan bằng trúc, hắn thấy chủ quán là một gã đàn ông tuổi trạc năm mươi; dáng cao hơn người bình thường, thân hình gầy gò được gói trọn trong chiếc áo huyền  đan rộng và chiếc mũ  chương phủ bạt màu ôm gọn mái tóc điểm sương. Ngoài dáng điệu nho nhã, người đàn ông này có một đôi mắt thật sáng mà hiền nằm sâu giữa vầng trán rộng và đôi gò má cao khác thường...

Thấy khách còn chần chờ bên ngoài, chủ quán vưà cất bước đến cửa và ân cần nói:

- Bên ngoài lạnh lắm, xin mời khách vào trong.

Được lời mời, hắn vội vã  bước vào trong quán, vừa để cái quảy đeo vai trên một chiếc bàn tre xiu vẹo gần bên, hắn chấp tay cung kính:

-Tôi là kẻ lỡ đường, xin chủ ông cho nghỉ trọ qua đêm.

Không đợi cho khách ngồi xuống , chủ quán cất tiếng hỏi:

- Nghe qua gịong nói, có lẽ khách là người đàng ngoài trên đường đi lo việc quan?

- Thưa chủ ông, vì gia phận hèn kém, cho nên việc quan trường, tôi đâu dám nghĩ. Hôm nay, trên bước đường lưu lạc, được may mắn đến đây, kính xin chủ ông cho tá túc qua đêm.

Thấy hắn nói năng khiêm cung và dáng điệu đường vệ, chủ quán có vẻ hài lòng và không ngần ngại bảo:

- Quán của lão là nơi nghỉ chân của mọi người...

Thấy khách có vẻ ngớ ngẩn trước câu nói như "bỏ lửng" của mình, chủ quán nói  tiếp:

- Nơi đây là khoảng giữa của các vùng đồi núi hoang vu thuộc đàng trong. Từ đây về Đông Đô chỉ mất chừng 3 ngày đường. Lão lập quán này cũng đã hơn một năm và thường đón tất cả khách thập phương ...

Ngưng một chút như để dò xét thái độ của hắn về câu nói của mình, chủ quán thong thả giải thích:

- Quán này gồm có hai gian. Một bên là nhà ăn; còn bên kia là phòng trọ. Khách cần dùng chi, cứ bảo gia nhân chuẩn bị. Lát nữa, sau khi dùng bữa xong, gia nhân sẽ dẫn khách vào phòng kế bên để nghỉ ngơi. Tôi đã bảo chúng rồi, khách đừng ngại. Thôi lão xin đi nghỉ trước đây.

Nói xong, chủ quán lặng lẽ biến mất sau bức mành tre chắn ngang lối đi thông ra phía sau. 

Hắn tự nghĩ, đêm nay, hẳn sẽ có một giấc ngủ thật ngon sau bao ngày vật vã nơi chiến trường...

Ánh nắng ban mai của một ngày cuối thu xuyên qua những tàng lá thông trước nhà, chiếu những tia sáng màu vàng nhạt vắt ngang bức vách bằng đất trước hiên tạo thành những vệt dài loang lỗ.  Ngoài kia, trong khu rừng còn đẫm sương đêm, tiếng gà rừng gáy vang như báo hiệu cho một ngày mới.

Chủ quán dường như đã dậy từ sớm. Ông rảo từng bước đều quanh khóm trúc trước sân.  Vài chậu cúc cuối thu cố nở những chùm bông vàng óng ả, tỏa đều trên nền lá màu xanh thẫm đẹp như một mảnh gấm thêu.  

"Bồ đào mỹ tửu dạ quang bôi,
Dục ẩm tỳ bà mã thượng thôi
Túy ngọa xa trường, quân mạc tiếu,
Cổ lai chinh chiến kỷ nhần hồi..."

Chủ quán vưà ngưng ngâm bài cổ thi khi thấy chiếc phênh cửa hé mở. Hắn bước ra ngoài  trong bộ đồ nâu bạt màu;  trông hắn thật bình dị  nhưng pha chút lịch lãm của một lãng tử.

Chủ quán chợt hỏi:

- Đêm qua trời trở rét, không biết khách có ngủ được không?

Hắn nhanh nhẩu trả lời:

- Thưa, trời tuy có rét, nhưng khi vưà đặt lưng xuống giường là tôi đã ngủ ngay ...

Chủ quán tươi cười và hỏi:

- Sáng nay có người mang đến biếu lão một đùi nai rừng, lão đã sai trẻ chuẩn bị đồ nhấm cho trưa nay. Chẳng hay khách có thể dùng bữa với lão được không?

Thấy chủ quán khẩn khoản, hắn vui vẻ nhận lời và cả hai cùng bước vào nhà.

Sau vài tuần rượu, chủ quán có vẻ trầm ngâm rồi cất tiếng nói qua một giọng trầm buồn như muốn chia sẻ những nỗi niềm u uẩn:

- Thời đại nhiễu nhương, dân tâm tán loạn, quân Minh đã chiếm cả nước. Chúng thiết lập một chính sách cai trị hà khắc, vơ vét của dân, sưu cao thuế nặng. Biết bao nhiêu người đã đứng lên để chống giặc nhưng thế cô, sức yếu, cuối cùng đều đã bị hại. Rất tiếc là nay lão phu đã già không đủ sức trẻ như xưa để  cùng với mọi người giúp dân, cứu nước.

- Việc lớn trong thiên hạ đâu nhất thiết phải sức trẻ mới chu toàn. Xưa kia, Ngũ Cổ Đại Phu Bá Lý Hề tuổi ngoài 70 còn giúp Tần Mục Công bình được thiên hạ, so về tuổi tác, hiện nay, có lẽ chủ ông vẫn còn trẻ hơn họ nhiều, như thế lo gì không có dịp vin cánh rồng mà giúp dân cứu nước. Nay, dẫu quân Minh đã  chiếm toàn cõi nước ta,  anh hùng hào kiệt tuy có người đã ngã xuống, song cũng có kẻ đứng lên tiếp tục xua đuổi quân Minh ra khỏi bờ cõi.

Qua một giọng thật ấm và rõ, chủ quán nói:

- Đúng vậy, nhưng thế giặc lớn quá, vua tôi nhà Hồ đã qui hàng, quan quân nhiều người đã bó thân để làm tay sai cho giặc, anh hùng "thưa như sao buổi sớm" còn "hào kiệt như lá muà thu"...  Sách lược nào có thể đưa dân ra khỏi cảnh lầm than?  Chẳng hay khách có cao kiến gì không?

- Nước ngập thì đắp đê ngăn, giặc đến thì đánh chứ sao lại phải chờ đến khi qui tụ cho được anh hùng hào kiệt? Hiện nay, có rất nhiều anh hùng đang ra sức chống giặc như  Giản Định Đế Trần Ngỗi - người mà vừa qua đã làm cho giặc bạt vía tại các trận Bô Cô, Hoá Châu, Thanh Hóa. Tại sao chủ quán không tham gia cùng họ mà chống giặc?

- Trong các lực lượng kháng Minh hiện nay, lực lượng của Trần Ngỗi được xem là nổi trội hơn cả. Vì Trần Ngỗi là tôn thất nhà Trần. Ý niệm "trung quân", một di sản của Khổng Giáo, đã được các sĩ phu, anh hùng hào kiệt khắp nơi hưởng ứng và theo gíup Trần Ngỗi kháng Minh. Thắng ba trận vừa qua cũng nên xem là những trận thắng lớn kể từ  khi họ Hồ  hàng giặc. Nhưng chưa phải là các trận thắng quyết định để đưa dân tộc thoát khỏi cảnh điêu linh như ngày hôm nay. Vả lại, Trần Ngỗi không phải là kẻ có thể mưu được việc lớn trong thiên hạ... Tôi e rằng sự nghiệp nhà Trần rồi đây sẽ hỏng!

-  Thế nào là kẻ có thể mưu được việc lớn?

- Kẻ có thể làm được việc lớn trong thiên hạ, là kẻ phải hiểu quyền lợi dân tộc là tối thượng. Biết người, biết mình. Biết trọng dụng người hiền, xa kẻ dữ. Dùng người thì tin tưởng; xét người thì không xét qua cá nhân hay tai thường nghe lời đàm tiếu.  Biết phá bỏ chấp, mê, tiểu tiết để đạt cái đại dụng cho dân tộc. Ngày nay, trong khi đang tiến hành việc tổ chức kháng Minh mà Trần Ngỗi tin dùng kẻ u muội, nghe lời dèm pha, ám hại lương tướng. Có lẽ khách cũng đã biết Đặng Tất và Nguyễn Cảnh Chân là hai danh tướng đã giúp Trần Ngỗi thắng lớn trong các trận vừa qua, thế mà Trần Ngỗi đã nghe lời dèm pha sai bóp cổ Đặng Tất và chém Nguyễn Cảnh Chân trước mặt quần thần! Không biết mình, không hiểu giặc, không biết phân biệt thực giả, thì làm sao có thể gọi là kẻ có thể mưu được việc lớn trong thiên hạ được, cho nên tôi vẫn lo cho họ Trần...

Hắn không ngờ rằng ở một nơi thôn dã hẻo lánh như nơi đây mà lại có một người   hiểu biết một cách chi tiết về những thủ lãnh kháng Minh hiện nay! 

Dường như hiểu nỗi xúc động của hắn, chủ quán nói tiếp:

-  Đất nước tan hoang, dân tâm suy đồi, văn phong đổ nát, để có thể chiến thắng kẻ thù, theo lão, là nên dựng lại cái sinh phong dân tộc qua việc phát huy chiến lược "đánh-vào-lòng-người" (1) để chiến thắng quân thù. Cương quyết với kẻ thù, nhưng khuất phục họ bằng nhân nghĩa để giảm thiểu sinh mạng cho cả hai bên, là một võ khí mà dân tộc chúng ta, qua nhiều đời, đã chiến thắng ngoại xâm. Dùng nhân nghĩa đối với kẻ thù là trừ tận gốc các họa xâm lăng dù qua bất kỳ hình thức nào. Vì thiếu hiểu biết trong việc tận dụng chiến lược "đánh vào lòng người" hơn là "đánh vào thành" này, cho nên, Trần Ngỗi đã bị  Mộc Thạnh đánh bại trong các trận  vừa qua. Còn như khách vừa nói "giặc đến thì đánh, nước ngập thì ngăn đê chận"... Điều này biểu lộ cái dũng của kẻ võ phu chứ chưa phải là sách lược lâu dài để cứu dân ra khỏi cảnh khổ hôm nay và tiếp tục vun bồi sinh lực cho dân tộc mai sau.

Lòng hắn bỗng nhiên chùn xuống qua những lời nói của chủ quán... Theo Trần Ngỗi bao phen, vào sanh ra tử, gần gũi với biết bao nhiêu người tài trí  để kháng Minh, mà hắn chưa bao giờ nghe được  một sách lược cứu dân và dựng nước như một chủ quán bình dị nơi đâỵ Dường như có một điều gì đó đang trổi dậy trong tư duy của hắn: ‘đánh vào lòng người’!

Như hiểu rõ những ‘biến chuyển’ tâm lý đang xảy ra trong tâm hồn hắn, chủ quán điềm nhiên dẫn giải:

-  Để dân tộc còn có thể giữ được cái sinh phong như các thời vua anh minh thuở nào đã gầy dựng, trước tiên phải dựng lại con người. Dựng lại con người là biết khơi dậy cái tâm-tỉnh-thức của họ trước đại nạn  dân tộc đó là chúng ta, vì sự ương hèn, đang làm mất cái sinh phong dân tộc trên chính tổ quốc của mình! Tôi không sợ sự tàn bạo của giặc, vì đây là một chiến thuật nhất thời để đàn áp dân ta trong giai đọan đầu của các cuộc xâm lăng; nhưng tôi chỉ lo rằng dân ta sẽ đánh mất ý thức tự chủ đất nước khi chưa nhận ra đâu là sức mạnh của kẻ thù và đâu là sức mạnh dân tộc đễ từ đó xác định mục tiêu kháng Minh...

Ngoài kia, màng đêm buông xuống sau dãy đồi xa xa. Ánh trăng hạ tuần tỏa xuống trần gian một thứ ánh sáng vàng đục giữa một vùng núi đồi u tịch. Tiếng quốc não nùng vọng về từ một miền xa xuôi nào đó, như dục bước chân kẻ lữ hành đang tìm đường trở về với quê hương.  

Chủ quán nhìn thẳng vào đôi mắt của hắn và nói:

- Lữ quán này là tụ điểm  của nghĩa binh của Bình Định Vương Lê Lợi. Nơi đây là địa đầu của đàng trong, tiến có thể tấn công thẳng vào Đông Đô; thoái có thể là nơi đồn trú nghĩa binh, thao luyện binh mã để tính kế lâu dài.

Đêm nay, nghĩa binh sẽ đến đây đón ta về Chí Linh để bàn với Vương về kế hoạch tấn công Đông Đô. Quân thám thính đã cho ta biết trước rằng khách là một dũng tướng của Trần Ngỗi vừa bị bại trận vừa qua, cho nên ta tức tốc đến đây trước vài hôm để tìm cách đón tướng quân về với Vương mà lo việc kháng Minh.

Nhìn qua khung cửa sổ, hắn thấy những cành sếu trơ xương in hình trên nền trời  xám. Những chiếc lá sếu rụng vàng khi thu về, đã làm cho hắn nhớ đến một mùa thu nào, cách đây hơn mười năm ngày mà hắn ra đi từ một vùng đất xa xôi của đàng trong. Nơi đó, quê hương của hắn, vùng quê hương đã một thời tạo những anh hùng.

Ý tưởng về cố hương để sống cho hết quảng đời còn lại  của hắn hoàn toàn tan biến khi hiểu rằng  trong khu rừng âm u kia còn có  những con người đang lo dựng lại nhà, dựng lại người thì làm sao hắn có thể  an tâm sống cho riêng mình được?

Chút ánh sáng đâu đó hắt qua bức vách của phòng trọ đêm nay như đủ để soi cho hằn nhìn thấy một con đường...

-------------------

(1) Phủ, dụng binh chi đạo "công tâm vi thượng, công thành vi hạ; tâm chiến vi thượng; binh chiến vi hạ": Xưa nay, đạo dùng binh lấy sự đánh vào lòng người hơn là đánh vào thành địch, đánh bằng tâm lý hơn là giáp binh. Câu nói của Mã Thốc dâng Khổng Minh trong bước đầu của chiến dịch bình Nam Man thời hậu Hán.