"Şanık a Ap Durs ê ma"
Terteley Hermeniyan
Auteur - yazari:
Bertal Kahraman
Tarih, gün ve saat : 15. Mayis 2005 05:18:04:
Terteley Hermenion u
Şanıka Ap dursi
Ap Durs wertê dewıdı ze juyê dı biyanki jutê dı
ğerib osênı. Çıme yi ze hewzi bi Ze moreka keskı
bereqiyenı Pore xu zerd u bereqiyayi. Pırnıka xu ze
kı kemera mermeri ra taştiyayi bi. Zof neişyenırı ze
dewıciyanı bini.
Hete binra ki pey yidı cıra dursê gawur vaciyinı
hama kesi lewedı na qesa nevatênı. Domane dewı zof
ser na qesa dı nevınetênı çı kı a dewıdı hema hema
keso bê leqem çinebi. Hemme kesra ju leqem vaciyinı.
Cokra domane dewı hini zanenı kı nu ki leqeme Ap
dursiyo. Hama hemme leqem ebı ju sebebra dayiyaybı
wayiri. Leqemê Ap Dursi ebı çı sebeb dayiyaybı cı
domanan nezanênı, zof ki na mesela serra qafka xu
neqefelnênı.
Ap Durs hete dewlwmwndşyra zof feqşr bş mal mılkê
xu zede çinebi. Usarri dewıdı mendênı iyekı hegay xu
estê Mal- naxıre xu zedewo kar gurey xu zede wo
inanra daha zede ki çe Ap Şaye Qeremanira guriyinı.
Peyniya na guriyayindı heqa xu ebı ard genım ron
torak u çimiye bin guretenı u a zımıstane xu ebı ni
çimiy viyarnenı ra. Hama e kı zımıstan ama şiyinı
hete Çukuraba (Çukurova) uca dı hete dewa pekleli o
mısıs tı şare u hetira guriyinı kı di-re kurş pere
qezenc kero u biyaro çe xu verba payizi qaz şeker
kınc kole domanan u etace xu ye zımıstani yê bin
bıveno.
Hetê çokurobadı xendeqi kerdenı ya. Kok vetenı, u
kar gurey çe yinanra yardım kerdenı. Peyniya
zımıstani dı şıxa kı guriyo gore ay heqa xu ebı
peran guretênı cerenı ya amênı dewı.
Teyna Ap Durs ne, u hettı, zofiri camerdanê dewı
e bı na hal payizi organadı xu bel, zengene u huyedı
xu pılosnenırı jubinra kerdını ze barê poştiyi
iştenırı hermê xu kotiyenı raa Çuxuroba.
Ap Şay’ê Qeremani ra ‘Ap Şay’ê pil ki vaciyenı.
Torne Ap Şayê pili Çako hona kıc bi. Kalke xora zof
hezkerdênı Çıme çakoydı Kalke yi Ap Şayê Pil ra daha
hewl, daha zanox, daha çher, daha rınd qe kes
çinebi. Kalke yi Ap Şayi ki Çakoyra ze tornanê xu ye
binan hezkerdenı. Hama Çakoy hin zanenı kı ‘bay’ê yi
( u hettı domanan kalke xora BAYO vatenı) en zede
yira hez keno.
Ap Dursi domanina Çakoydı Çakoyra zof hez
kerdênı. Vatenı kı ‘nu Çako rınd şiyorı (mendorı)
Bay’i. Ap Dursi ki Ap Şay Pilra ‘Bay’ vatenı. Ap
Dursi tımê Vatenı kı Nu lacek zof baqılo. Rınd
şiyorı Bay’i ekı juyi hurendiya Bay’i guret ez ınam
kono kı Çako hurendiya Bay’i ceno. Çakoyi ki Ap
Dursşra zof hezkerdênı. Pay Ap Dursidı juyi kı yira
vat ‘Durs o Gawur’ inanra zof khıriynı, hama hem
taba destberra niyamenı hemı ki sebebê ni leqemi
nızanenı, cokra vengê xu bırnênı.
Roce Çako ba Bayê xu Ap Şa u pil teyna raa
hegaydi şiinı. Qesa kı kotra amarı Çakoy virri,
Çakoyi kalke xora pers kerd. Vakı ‘Bayo, şarê na
dewı çıra Ap Dursira vano ‘Durs o Gawur’? Leqemê Ap
Dursi Çıra Gawuro?’
Klkê yi tenê vındet, Dest eitırı herdişa xu ya
sıpe ye ze vora koyê Veroci, peyda gıran gıran qesey
kerd.
Vakı: Lacemı, Tu tu bı qe kesira ebı leqem
qeseymekı. Leqem şiyedı rınd niyo. Name hemme kesi
esto. Tu Tu bı kham beno bı bo ebı name yi namê kı.
Nıka berimı mesela Durse ma. Khalke Çakoyi Ap
Şayê Pili çı waxt kı qale Ap Dursi kerd tıme vatênı
kı İdursê ma.
Dursê ma Sewiye mawo. Qe ferxe yi ba sewiyanê mı
ye binan çino. Ha Dursê ma ha domane lacê mı Memi ye
sewiyi. Pero ki sewiye maye. Hona kı helm mıde esto
qe kes neşkino kı Dursê mara xırabiy bıkero yon ki
lew mıdı yira ju kesa dı khemi vaco. Çirakı Dursê ma
hem sewiyo, hem ki ju mordemeko dı bekeso. Na
dewwıdı xerca ma qe kesê dı yi ki çino. U lacek, U
sewi ebı maa xuya bebextı ğeribı Meyrıkı ra ze
mirçika kı vere puke zımıstanidı serba caadı germ xu
erzena siya çoli Waxte Terteley gırsidı, Waxte
Kırrkerdena cirananê ma hermeniyandı, amey na dewa
ma xu eşte si ya ma. Kotiye bexte ma. A rocı na rocı
yi marayê, bextê inan bextê mawo. Ma naha diyo, naha
musê mı naha ki kerdo hata ewru. Na rocra tepiya ki
hata kı ez merdo, wayirirı ni sewiyi wayrirı
domananê yi kerdenı barê vılê mıno. Mıra tepiyaki
gerekkı şımaki na qesa mı mekerê xu virra u hinı
bızane hini bıkere.
Çakoy onca pers kerd: Bayo kırrkerdena hermeniyan
çıga? Hermeni kham kırrkerdê? Çıra kırrkerde? Maa u
piye Ap Dursi mordeme çe yinan yi bini kotiyê, yi
çıra niyamê dewa ma?
Ap Şa tenena vınet xori xori fikiriya qesey zerre
yidı amay- şiyi, peyda gıran gıran dest kerd bı
qeseykerdenı. Lace mı. Hermeni dewa madı çinebiyi,
hama welate madı Kırmanciyedı, Qerebeldı, Dersımdı
ma pero telewebimı. Ciranê jubini bimı. Hetê
Çuxuroba dı, hetê Meraştı xele hermeni bi. Na Haçin,
Zeytun, Feke u dorme nı sukandı zof dewê sukê
hermeniyan bi. Waxte herbê gırstı, verê
seferberlıgiya Tırkandı, se bi se nebi padişaye
Osmani ye uçaxi esker ruina ni dewan u sukan hermeni
pero day are hurendiyra kılaynay ra vati kı ma şıma
ruşnenimı maciri. Peydaki camerdi u ceyni u domani
jubinra bırnay ya. Kerdi qelfe bı qelfe fistira
raan. Ray u olaxandı camerdi pero kişti. Şanaybı ver
tıfongon. Naca haca cendege hermeniyan verê ticdı
poyayi. Teyru turra bi werdenı. Mal mılke ninan pero
ver lıngandı şi. Kham çı kerd cıra kar mendı. Kes
wayrirı Hermeniyan neveyciya. Sebakı yi raa İsa
pexamberi ra şone ni tırkan inanra ‘gawur’ vatenı. U
çax hini bi kı kham kı Tırk niyo, kham kı itiqade
Tırkan dı niyo pero amay kırrkerdenı. Gore kı ez
zanono Maa Dursê ma Meyrıkı hete suka Bayburtrawa. A
bexu sukıca. Gore zanayina mı hal waxte xu zof rınd
biyo. Zerre suka Bayburttı konağê yinan biyo. Awa ni
konaği zerre konağidı kuyira viyciyaybı çe xu zof
rındek u gırs biyo. Çe Meyrıkı çewo dı zof zengun
biyo. Merde hayi u 4 domaê hayi biye. Kulfete çe
Metrıkı zof biyo. Hama key kı nu tertele ye
Hermeniyon dest pekerdo, hergı ju hete ser biye
vıla. Meyrıkı mara çond rey qalkerd. Veyra cenderme
osmani ame camerdi çere vete berdê. Sekerde kata
berdê qe xeber neveyciya. Dire roci tepiya Meyrıkı
ba 4 domane hayi çera vete berde teberê Bayburttı
ebı hermeniyane binan ardê telewe u şane bı raan.
Raydı xele kes veşani teşaniyira, nıweşiyra
merdo. Xele kes seba zern u peran ebı destê
cenderman ebı destê dewıcane Tırk ame kiştenı kı
zern u peran e yinan cıra bıcerê. Ma ez lacê xora
savaci, ez zurekerê Meyrıka mawo. Hayi ki zof
neşkinı kı hemme çi ser qeseykero. Heq lom mekero
lace mı waxte nanendı, çiye nanen dı mordem aqıl u
fikırê xu ki keno vind. Fıqare Meyrıkı çıton hemme
çiye pis o kı amore sare, ju bı ju mara khalkero.
Hem mı ki newştenı kı kule zerre ay derkeri mı ki
pers nekerdenı. Hama çiyekı ez zanono cawo kı
Bayburt vane nacara zof zof düro. Peya ez vaci 3- 4
amira cer camerdo xort neşkino kı a ray bıcero. Ma
daha tu vacı weyvıka davist serre ebı 4 domanan bıne
hesiriyıdı, veşan teşan ha ray e bı çı hal guret u
amê gınêrı na het?
Waxto kı Meyrıkı kerde raa hesiriyı nu Durse ma
hona pizê haydı biyo. Domane bin pero raandı biye
vindi. Ju çena xu Meyrıkı ebı dızdiye hete sevaz dı
da ju pirka kırmancı. Meyrıka fıkqarey vato Qe kı ne
na çenekı şero wertê şare kırmancı vindi bo o cane
xu raxelesno. İ bini neweşiy verdı merde. Ju lacek
hini raydı biyo vind. Meyrıkı nızanena kı cıra
sebiyo. Weşo yon merde wo. Nu Durse ma raaydı maa
xora biyo. Waxto kı amabı na dewa ma hoan çewres
roce bi. Maa xu ya fıkqarey neşkiyakı ni pıtıke xora
wqayir veyciyo. Dı rey raay serra nu pıtık, Durs e
ma caverdo kıı belkiya jo mordem o kı zerredı hona
mordemi nemerda bıveno bero xora ewlad kero
gırskero, hama hurdmena rey dı ki fıqare Meyrıkı
zerre xu damiş nedo ceraya kı pıtık hona ucadı weşan
teşan herı werda, berbeno peyser kerdo vırara xu
ardo. Qeder vacimı. Ma zobşna savacşmı lace mı?
Qederê Dursê ma ki na dewa ma dewa Pırodiandı bşyo
deme? Peyniyıdı ame gınerı na dorme, ju şewı Meyrıkı
Pıte xu kerdo vırara xu dızdiye bıne çıme
cendermanra remê xu kılcana madı darda we, dire
rocra tepiya werezay mı Themi diyıbı. Weşan teşan
jupostık ju ostık ebı pıtê çewres roce Meyrıka
fıqare tersra ne tora kı cayê xora bılewiyo. Bıne ju
Puncıkı dı xu dardo we 3 roci uca e bı u hal serd
weşani teşani dı menda. Tem lace bıraymı bi. Tama nu
piye sılkoye ma esto? Ha! İşte u aptem. Tu ne resta
yi. Tu neresta Najniya tu Meyrıkı kı. Themê ma na
Meyrıkı guret ard dewı. Ma cendermanê Tırkra
dardewe. Çe xo dı wayrirı cı kerd. Namê Dursê ma
çinebi. Ma maa deyra perskerd. Meyrıkı vakı va name
yi ki DURSIN bo. Mademkı wertê honde mordemanê çe
mara, hondê kulfeta mara teyna nu domaneko kı pize
mıdı bi u reyo ra name yiki DURSIN panimı. A rocı na
roca ma cıra Durs vanimı. Durs sewiye mawo. Durs ze
lacê mıno.
Ez zano tu nıka merax kena vana ‘ma Najniya
Meyrıkıra sebiyi? Şıra arde dorme dewa ma?’
Lacemı mı ebı çıme xu nediyo. Waxte
seferberlıgidı ez hona eskerira ceriaybı ra. Ma tu
zanena, mı hire bırayê xu pey eskeriyıdı reyna nedi.
Koti mendi cıra sebi, ebı raşti ma nızanenimı. Ni
hukumatê Osmani ki mara nevat a peyniyıdı u Sultane
Osmani ki wertera dariya we u nu Kemalê kı vane,
-şıma cıra ataturk vane çı- işte u paşaye osmai bi
peynidı yi hukumat fistrê xu dest, ma neşkiyakı ni
hukumate Kemalira ki taba perskerimı a hini werdı
biyi vind şiyi. Teyna bıraye mı Hesen- name piye tu
name deyio- piye Ap Şaye khıci ma eşna kı hete
erzuım dı koye kı cıra vane ‘alla ekber’ bıne deste
havale nı Kemali, Enver paşaydı pero cemedê
zımıstanidı kırrbiye. Xerca yi dı bırayê bi vindi
şi. Kotş mendş çıton merdi ma nızanenimı. Nıka nu
Sılk’e ma, Ap Sılıkê tu, piye yi oçax esker bi reyna
niyama ni ki ze Dursê ma Sewi ye u çağiye.
He! Mı savatênı? Ez hona herbê Urusira cero ya,
Kek’e ma hete Yemen dı vindiyayio, kes nızaneno kı
weşo yon merdewo, çıkı eskere osmani hete yemendı bi
vıla hergu ju hete serra şi kham kotidı mend? Kham
weşo, kham merdewo uçax nezanenimı, işte Ap Kek ki 8
serrira tepiya weşu war veyciya ama, hama oçağ u ki
vindibiyayio, ez amo dewı kı dewı dew biyayinra
veyciya, Terteley Hermeniyan işte o çağ hona
destpekerdo, kes kesira guvan nekeno, kes meştiyaye
xora guvan niyano, wertê şare madıki ju haylemewo
şonoi Vane nıka sıradı Hermeni este, keykı yi
kırrkerdi qedenayi sıra yena şarê ma. Çıkı ma ki
Tırk niyimı, ma ki gore Tırkan gawue saybenimı. Sıra
yena Şare ma kırmanc.
Tu zanena hete koye qılcanıdı, ser taxımê dewa ma
ba taxıme dewa hewşeran Kuşçidı ju quyı esta cıra
vane Quya can cani. Ha quyira çıra vane quya cancani
tu zana?. Ze kı mı weyra ki vat mı ebı çıme xu
nediyo. Gure eşnayina ma ni hermeniyekı dormê
Bayburtira de arê, yinanra kı daha çıxa doma, ceyni
o khale pir weş mendo i ardê işte na quyi. Coka name
a quyı Quya can canê menda. A quyı .ıxa xoriya khes
nızaneno. Hata ewru kes neşkiyo kı a quyı kuyo e
reyna acero veyciyo. Ma lacemı belkiyaki A Meyrıka
fıqare u pıte ayi Dursê Ma, na sebebra ardibı dormê
dewa ma. Belkiyaki o qelfeo kı Meyrıkı cıra ebı
dızdiye rema, u qelfe pero işti a quyı. Gorê
êşnayina ma, hazarra zede kesê hermeniyê bê guna weş
a weş işte a quya can cani.
Ma lacê mı nıka tu şanıka Dursê ma zanena.
Najniya tu meyrıkı peyda werezaye mı Themi dı
zeweciya. Them oçax ozeb bi. Ju lace inan bi. Rewra
merd u fıqare. İşte nu sılkoye ma, uyokı lew Dursê
madero, u lacek lacê Meyrıkı ba lace Themê mawo.
Bırazayê Durse mawo.
Tu nıka famkerd çıra Dursê mara hin vane?
Tu tu bı qe meverdı kı kes Dursê mara a qesa vaco
yonkı yi bê wayir bıvene. Dursê ma Bêwayir niyo. U
teberıkê Meyrıka mawo. U teberıkê Theme mawo. U
teberıke cirananê ma Hermeniyano. Hata kı mıdı helm
Esto, kes neşkino kı Dursê mara taba vaco. Ha lace
mı...
Bertal Kahraman
Auckland
15 Gulanı 2005 Bazar
Cevaplar:
|