Дома
 




Иван Додовски

За странствувањето во јазикот

Во обидот да напишам есеј за писателот како странец, јас се чувствувам поттикнат да избирам меѓу две нешта. Од една страна, потребата за философски дискурс ме соочува со можноста да ги наведувам и да ги коментирам значењата на концептот "странец" што се утврдиле во историјата. Тогаш би требало да зборувам за Одисеј од секоја поединечна епоха, кој странствува низ светот за да се врати, на крајот, во својата Итака. Географијата на просторите по кои се патувало е различна во различни епохи, а била различна и копнеената Итака. Но, од друга страна, потребата за поетизирање на таквиот евентуален философски дискурс се јавува во мене како нескриен порив да ја понудам поинаквата перспектива на мојата размисла. Таа перспектива не е само автобиографски говор на еден автор туку и обид за еден непретенциозен манифест на тој автор. Затоа, значи, на други ќе им го препуштам подробниот опис на историските облици на овој концепт. Она што ме интересира мене овде е архетипската слика: постои татковина, постои патување-странствување, но постои и враќање. Оттука сакам да почнам за да ги означам некако моите координати како млад писател од крајот на векот што се обидува да пишува во време, или веќе во епоха во која се тврди дека е литературата, како и сe друго, бесмислена и непотребна, т.е. дека е таа само една од многуте, и затоа заменливи, начини на хедонистичка игра на современиот човек за кого нема излез од безмилосниот механизам на обезличувањето наречен Нов светски поредок.
Од средината на 20 век наваму, вообичаено е да се говори за странствувањето како за апсурдна судбина на историскиот човек. Притоа, по Ками и Сартр, отуѓувањето на битието и очајот и тегобноста што ги доживува тоа битие се одредувачки за концептот "странец". Со тој коцепт, пак, денес се опфаќа современиот човек како битие што се отуѓило од Бога, од себеси и од светот, па бесмислено лута, како номад, низ постмодернистичкото буниште на крајот од 20 век, мислејќи дека се единствено играта и импровизацијата со безнадежноста и со смртта единственото нешто што преостанало. Ако го оставиме малку настрана библискиот дискурс за почетокот на Адамовото очајно странствување во овој свет, на кое подоцна ќе се навратам, поочигледен почеток на произведувањето примери што ќе го потврдат концептот "странец" е Ничеовото гласноговорно прогласување на смртта на Бога. "Бог е мртов", а штом е така, тогаш, според зборовите на Иван Карамазов кај Достоевски, сe е дозволено, т. е. не постои оска на битието, не постои парадигма на устројството, не постои личност што открива други личности како "други", не постои веќе вредност зашто не постои начин таа да се одреди, - сe е потонато во ужасот на неодреденото и безличното.

 

 

Знаеме, меѓутоа, дека проширувањето на оваа последователност на ужасот води кон уништување на битието. За да не дојде до тоа, се мислеше дека е потребна замена на оската. Но, секоја замена на Бога, оличена во облиците на некаков си хуманизам, доведе само до најмрачните сцени од историјата на човекот – тоталитаризамот (комунизмот и фашизмот) , атомската бомба и сеопштиот хаос на изгубениот човек од крајот на 20 век. Денес секој може да стави на местото на Бога што и да посака, и денес светот продава милиони такви замени, кои без разлика колку добро или лошо се рекламираат и без разлика колку скапо или евтино се купуваат, доведуваат до едно исто чувство на изневереност. Тогаш се тргнува во нов шопинг и колку што трае таквото странствување толку повеќе се намалува надежта дека е вистинската замена можна. Оној што ќе ја сфати таа бесмислена трка или умира во длабок очај, честопати со циничка насмевка меѓу забите, или станува верник, кој и покрај апсурдот и страдањата во светот, се труди да живее во постмодерната епоха барајќи ја некаде зафрлената искра на божествениот образ во себе. Верникот, во таков случај, принуден е често да си ја повторува мислата на Тертулијан: "Верувам зашто е бесмислено". Но, тоа верување му дава и извесна поткрепа, извесна оска во светот без оска. Тогаш тој човек добива можност поинаку да ја гледа светската некропола среде која се нашол. Тој, пак како номад, чекори по неа, трудејќи се да преобрази нешто од тоа ѓубриште и пепел и да го понесе кога ќе тргне по вертикалата на духот. Така, најпосле, тој сфаќа дека е странец во овој свет, но тоа го прифаќа со радост, и покрај страдањата.
Како да се објасни парадоксот на таа радост во странствувањето? Најкратко можеби вака: во светот тој е туѓинец што почнал да го љуби светот на еден чуден начин, не заради задоволството што му го нуди светот, оти денес најголемите постмодернисти веќе се очајни од досадата на хедонистичката игра, туку заради тоа што сака да го прегрне светот, таа хоризонтала, за да го преобрази во моментот кога чекори нагоре, по вертикалата. Таквиот денешниот човек е распнат на крст како никој и никогаш досега.

Следна
 
1 2
Hosted by www.Geocities.ws

1