 |
| Pri mi Mia nomo estas Dennis kaj mi havas 29 jarojn. Dum la lastaj du jaroj mi laboris en la vilagxo Tokokoe en Ganao. Antauxe mi estis juristo por fugxantoj. Mi helpis ilin en siaj petoj resti en Nederlando. Post preskaux du jaroj mi konkludis ke mi volis helpi homojn en siaj patrujoj. Mi komprenis ke se fugxantoj venas al Nederlando, neniom sxangxas en siaj patrujoj. Mi pensis ke versxajne estus pli bone helpi homoj en Afrika. La plej parto de miaj klientoj venis el Afrika, precipe el Angola, Kongo kaj Monto Leono. Mi komprenis ke mi ne povis sxangxi Afrika tutsole, sed mi kredis ke mi povis fari iom por bonigi la mondon. Tial mi elektis Ganao por labori, cxar en en tie estas paco jam dum multaj jaroj. Ganao Ganao estas lando en la okcidenta parto de Afriko. Ganao estas la dekstraflanka najbara lando de Togolando. Surt la alia flanko kusxas Ebura Bordo, tie bedauxrinde batalagxas jam dum du jaroj. Ganao havas 19 miljonojn enlogxantojn. Ganao estas pli granda ol Nederlando, preskaux ses fojoj. La cxefurbo de Ganao nomigxas Accra, gxi situas en la suda parto de la lando. La Gananoj ne cxiuj parolas la saman lingvon. Ganao havas pli ol 45 malsamajn lingvojn. La lingvo de Volta Regiono, en kiu trovigxas Tokokoe, estas Ewe. Estas malfacile por lerni, cxar gxi estras tona lingvo. Tiam vi diras vorton je alta tono gxi havas alian signifon ol vi diras la vorton je malalta tono. Ekzemple: M� (alta tono) = ni, M� (malalta tono) = vi. En Ewe "Kiel vi fartas?" estas "Ef�a?" En lernejo la lernantoj devas lerni la anglan. La registaro ordonis tion, cxar tiel la Gananoj povas interkomuniki. Sed hejme la infanoj ne parolas la anglan, nur Ewe. Oni vidas ke en la vilagxoj la nivelo de la angla lingvo estas tre basa. |
| Mia Laboro Mi laboris en la orienta parto de Gano, apud la urbo Ho. Tokokoe estas la noma de mia vilagxo. "To" en Ewe estas 'monto'. "Kokoe" signifas ke la tero de la monto ne estas bona por agrikulturo, cxar estas multaj sxtonoj en gxi. Tamen preskaux cxiuj homoj estas kamparano. Mi estis libervola instruisto de la angla lingvo, matematiko kaj gimnastiko aux sportoj. Mi instruis tiojn en la lernejo, al kiu cxiuj lernantoj iras post la fundamenta lernejo. En la lernejo la lernantoj instruigxis en la angla lingvo, sed gxi ne estas sia propra lingvo. Ewe estas sia unua lingvo. Cxiuj ekzamenoj farigxas en la angla lingvo. Tial la lernantoj devas lerni gxin, sed estas malfacile por ili. La libroj ne suficxas kaj laux mia opinio la instruo ne estas bone. Multaj instruistoj ne volas instrui. Mutlaj instruistoj ne sxatas esti instruisto. Estas granda problemo, malfacile solvas... korbopilko Mi tre sxatas instrui, precipe sportoj. Mi prezentis al ili korbopilko. Gxi estas Nederlanda sportludo por knaboj kaj knabinoj. En Ganao ne multe atentigxas pri knabinoj. Knabinoj ofte estas timida, ili ne multe parolas kun instruistoj kaj plenkreskuloj. Hejme la knabinoj estas mastrumistinoj. Ili devas kuiri, preniri akvon el la rivereto kaj balai cxiutage. Korbopilko estas tre bona por knabinoj. Ili jam scias kompareblan ludon: retpilkon. Ili jam povas jxeti kaj kapti pilkon kaj celi. La knaboj nur povas piedpilki, tial la knabinoj havas avantagxon. En korbopilko knaboj kaj knabinoj estas egalaj, ili devas ludi kune. Korbopilko donas al knabinoj konfidon, ili maltimidigxas kaj pli multe parolas la anglan lingvon. Mi skribis leteron al la internacia korbopilka asocio. Ili donais al ni tri verajn korbopilkajn pilkojn. La lernantoj tre sxatas korbopilkon. instrui instruistojn En la lastaj monatoj de mia laborado mi ankaux instruis instruistojn pri pli efektiva edukadomaniero. Mi vizits multajn aliajn lernejojn en la Ho regiono por untagaj lecionoj. Ni parolis pri komunikado kun lernantoj, entuziasmigi kaj disciplino en la klaso. Laux mia opinio estas pli bone tiam instruistoj povas senti tion, kion mi volas diri. Tial mi enkludis lecioneto pri nederlanda lingvo. Post nur 45 minutoj ili povis legi, paroli kaj kanti la nederlandan. Dum mia restado en Tokkoe tri ministroj vizitis min en la vilagxo por diskuti miajn ideojn pri edukao. Sinjorino Churcher, la ministro por knabinedukado, salutis kaj gratulis min en la nomo de la Gana prezidanto, Sinjoro Kufuor. Tre placxas al li mia laboro en Tokokoe. Helpi Tokokoe Miaj gepatroj kaj mia fratino kun sia koramiko vizitis min trifoje. Kune ni provas kolekti monon por rekonstrui lernejon en Tokokoe. Parto de la fundamenta lernejo disfalis. Nun multaj lernantoj devas sidas ekstere, ne estas klaso por ili. La vilagxanoj uzas la monon por rekonstruado. Ili mem faras gxin. Ni preskaux finas la kolektado, restas iom. 11 Januaro mi revizitos Tokokoe dum unu semajno. Mi volas revidi la vilagxanojn kaj inspekti la konstruado. Fufu Fine mi volas iom paroli pri la mangxado, precipe pri fufu. Fufu kuirigxas el ignamoj (yams) aux manihotoj (cassave). Ignamoj rezemblas terpomoj, sed ignamoj estas pli granda ol terpomoj. Gxi estas blanka kun bruna sxelo. La ignamoj sensxeligxas kaj pecetigas. Poste ili kuirigxas, Se ili plenkuiritis oni metas ilin en ligna ignamfrapujo kaj forte krapas ilin kun ronda longa frapbastono. Tiel gxi pastigxas. Kiam la pasto estas mola kaj glata, fufu estas preta. Oni ankaux devas kuiri grasan supon de palmnuksoj aux arakidoj. Kuiru ankaux iom da fisxajxo aux kokajxo. Nun la mangxo estas preta. Virinoj kaj infanoj mangxas kune, viroj mangxas sole. Prenu iom da fufu per via dekstra mano. Estas malpermesita mangxi kun la maldekstra mano, cxar oni uzas gxin en la necesejo... Mergu la fufu en la supo kaj mangxu. Fufu estas la plej grava mangxo en Tokokoe. |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
| Dennis en Ganao |
 |