Home Tài Liệu Căn Bản Lịch Sử CLC Cộng Đoàn Huấn Luyện Linh Đạo Inhă Đại Hội Thế Giới Đại Hội CLCVN Đại Hội AP Sinh Hoạt H́nh Ảnh CVX-CLC
Sách Linh Thao Của Thánh Ynhă Tự Thuật Của Thánh Ynhă Đặc Sủng Ḍng Tên Bạn
Đường Của Người Làm Linh Thao Để Tự Do Và Hạnh Phúc Hơn Hiện Tại Mới Quan Trọng
ĐỂ TỰ DO VÀ HẠNH PHÚC
HƠN HPH1 HPH2 HPH3 HPH4 HPH5
ĐỂ TỰ DO
VÀ HẠNH PHÚC HƠN
Giuse Phạm Thanh Liêm, S.J.
PHẦN
HAI: NHÂN HỌC THIÊNG LIÊNG
A. KHUYNH CHIỀU
VÀ KHẢ NĂNG
CỦA CON NGƯỜI
2). Nét tuyệt vời của con
người: tự do siêu vượt
B.
CON NGƯỜI: TINH THẦN
NHẬP THỂ
1). Con người chỉ tự
do trong hành động
2). Không ai đến được
với Ta nếu Cha Ta không lôi kéo nó (Yn.6,44)
C.
CON ĐƯỜNG THIÊNG
LIÊNG (TU ĐỨC)
Để
có thể tiến bộ hơn về đời sống
thiêng liêng, và đặc biệt nếu để giúp
người khác về đời sống thiêng liêng, chúng ta
cần hiểu biết về con người một cách
sâu xa.
V́ thế, chúng ta sẽ lần
lượt t́m hiểu về:
khuynh chiều và khả năng siêu vượt của con
người,
con người xét như tinh thần nhập thể,
con đường để nên thánh.
Đức
Yêsu nói với Phêrô: “Hăy tỉnh thức và cầu nguyện
kẻo sa cơn thử thách, tâm thần tuy sẵn sàng
nhưng xác thịt th́ yếu nhược” (Mc.14,38). Thánh
Phaolô cũng nói: “Sự lành tôi muốn, tôi không làm; c̣n sự
dữ tôi không muốn tôi lại làm” (Rm.7,19).
Con
người là thân xác và tinh thần. Con người có khuynh
chiều của thân xác và khuynh chiều của tinh thần.
Có thể nói khi nào c̣n là người tại thế với
thân xác, chúng ta c̣n có những khuynh chiều của thân
xác mà chúng ta cần vượt
qua trong mức độ nó có trái với ơn gọi con
người hay không.
Sinh
vật, và cụ thể những con vật mà chúng ta thường
thấy, sống theo bản năng. Đói cần phải
ăn! Con vật không thể không ăn nếu có đồ
ăn trước mắt, khi nó đói. Bản năng sinh tồn:
“đừng đánh chó ở đường cùng”, hăy cho nó
một lối thoát, v́ nếu không, nó sẽ cắn. Bản
năng truyền giống: con vật không thể cưỡng
lại được khuynh chiều tự nhiên: khi tới
thời kỳ, nó phải thỏa măn đ̣i hỏi để truyền
sinh.
V́
con người có thân xác, nên con người cũng cảm
thấy những khuynh chiều "tự nhiên" nơi
chính con người ḿnh như những sinh vật hạ
đẳng khác; nhưng phải lưu ư ngay kẻo hiểu
lầm: con người không chỉ có thân xác, nhưng con
người c̣n có khả năng vượt trên khuynh chiều
"tự nhiên" của xác thịt nữa.
Nơi
con người vẫn có những khuynh chiều thuộc
thân xác như các sinh vật hạ đẳng khác, tuy dù những
khuynh chiều này được biểu lộ tinh tế
hơn .
Con
người vẫn cảm thấy nơi ḿnh khuynh hướng
ham mê ăn uống, ham mê t́m kiếm tiền tài sắc dục,
ham mê công danh địa vị; và thực tế, có những
người v́ ham mê một ít tiền bạc, đă dám giết
người cướp của; có người đă sắp
xếp mưu đồ hạ bệ người khác, nhằm
chiếm đoạt địa vị danh vọng...
Trí
tưởng tượng là một khả năng của
con người, được coi là thành phần của
thân xác, nhưng nó không hoàn toàn tùy thuộc ư muốn con
người chúng ta.
Những
h́nh ảnh mà giác quan đă cảm thụ, được trí nhớ lưu
giữ lại; rồi với khả năng liên tưởng
của lư trí, những h́nh ảnh được tŕnh bày
trong tâm trí theo những khuynh chiều của con người
chúng ta, không chỉ theo những khuynh chiều của thân
xác mà c̣n theo cả những khuynh chiều của tinh thần
nữa.
Khuynh
chiều của thân xác đôi khi được diễn tả
qua trí tưởng tượng phong phú đến mức
độ chúng ta không ngờ đến!
Trí
tưởng tượng thuộc con người, nhưng
không hoàn toàn "là" chúng ta. Những h́nh ảnh của
trí tưởng tượng gợi lên, có thể "cám dỗ"
chúng ta, tuy vậy con người là một chủ vị tự
do, con người có thể thuận theo hay từ khước
những điều đó.
Con
người c̣n có lư trí, có khả năng trừu xuất,
nhận ra định luật tổng quát nơi những
cái đặc thù, nhận ra những định luật
chi phối thế giới tự nhiên. Các khoa học tự
nhiên đặt nền tảng dựa vào lư trí “tự nhiên”
này.
Ở
mức độ lư trí ‘luận lư’ này, con người thông
minh hơn con vật, nhưng điều này cũng không làm
cho “con người là người” đúng nghĩa. Con
người với lư trí, c̣n có một khả năng khác
đặc biệt và trổi vượt trên con vật, mà
con vật không thể có được, chính điều
đó làm cho con người trở nên người, nên tinh
thần, nên thánh. Đó là khả năng "siêu vượt"
của con người với lư trí "tự do".
Thật ra không phải có hai
lư trí, một “tự nhiên” và một “không tự nhiên”,
nhưng phân biệt như vậy, là để thấy rơ
khả năng của lư trí con người thôi. Khả
năng lư trí “không tự nhiên”, tức siêu vượt, sẽ
được đề cập đến sau.
Con
người có tự do, tùy ḿnh chọn điều này hay
điều kia theo sở thích. Ăn hay không ăn, ngủ
hay không ngủ, tùy ḿnh thích hay không thích, tự do[1]
ḿnh muốn.
Nếu
chỉ dừng ở b́nh diện trên, không đặt tiêu
chuẩn tốt xấu, th́ ư muốn
tự do ở đây chỉ được hiểu là
khả năng chọn lựa của con người.
Nhưng con người c̣n có khả năng đặc
trưng: lựa chọn theo tiêu chuẩn thiện ác, tốt
xấu. Con người xét như một hữu thể nhân
linh, sẽ lựa chọn điều này hay điều kia
dựa vào tiêu chuẩn "điều
đó có tốt đối với tôi hay không".
Cái
làm cho con người trổi vượt và hoàn toàn khác với
con vật, đó là khả năng siêu vượt của con người.
Con người là một chủ vị
có khả năng siêu vượt, và khả năng siêu
vượt này bao hàm con người có lư trí và ư chí tự
do.
Thường
xưa nay người ta vẫn cho rằng “không có vấn
đề lư trí tự do hay không tự do”. Điều ǵ
đúng là đúng, điều ǵ sai là sai, lư trí không thể
phán đoán một điều đúng là sai hoặc điều
sai là đúng được. Giác quan có thể sai lầm
như khi con người bị ảo giác (trường hợp
người đi trong sa mạc dễ mắc phải: mắt
thấy có nước nhưng khi tới gần mới biết
ḿnh lầm), nhưng lư trí luôn luôn phán đoán đúng và không
bị ảnh hưởng bởi bất cứ cái ǵ! 2+2=4 là một thí dụ
điển h́nh.
Lư
trí thường phán đoán đúng trong trường hợp
“điều đó” không liên hệ tới chủ thể
phán đoán, nhưng nếu “điều đó” có liên quan mật
thiết đến chủ thể, th́ lư trí vẫn có thể
bị ảnh hưởng hoặc bị chi phối bởi
ư muốn của chủ thể. Trường hợp này lư
trí là công cụ của chủ thể, t́m những lư lẽ
để biện minh cho ư muốn của chủ thể.
Chẳng hạn một người muốn chạy tội,
không dám nhận sự thật về con người của
ḿnh, t́m cách đổ tội cho người khác hoặc
đưa ra những lư do “ngụy biện” cho hành vi của
ḿnh. Trường hợp này bên giáo lư nhà Phật cho rằng
ḷng dục đă làm con người “vô minh”.
Đứng trước lời
“vô ngôn” của vũ trụ:
“Đây không phải lời cũng không phải tiếng,
để mà con người có thể cho rằng âm thanh
chúng không thể lọt tai; nhưng thực sự tiếng
chúng (dù không nghe được) đă vang đến tận
cùng trái đất, và lời chúng (dù không thành tiếng) truyền
ra khắp cơi địa cầu” (Tv.19[18],4-5),
con người với lư trí của
ḿnh, đúng ra đă phải nhận biết Thiên Chúa là
Đấng sáng tạo vũ trụ này. Nếu ai đó
đă không nhận biết Thiên Chúa hiện hữu khi nh́n vũ
trụ hữu h́nh tuyệt đẹp này, th́ e rằng họ
chưa tự do thực, và lư trí của họ chưa
vượt lên trên tạo vật, vẫn c̣n dừng lại
ở b́nh diện sự vật và chưa trở thành tinh thần
đúng nghĩa.
Con
người và lư trí chỉ thực sự “tự do”, khi
vượt qua thực tại vật chất khả giác
để vươn tới thực tại siêu vượt
là Thiên Chúa vô h́nh.
Con
người có lương tâm. Đó cũng là nét đặc
trưng của con người. Lương tâm là tiếng
Thiên Chúa nói nơi cung ḷng con người, là lư trí “tự
do”, là lư trí vượt qua tạo
vật để vươn tới Thiên Chúa.
Thiên
Chúa dùng lương tâm để thức tỉnh con người,
để cảnh cáo và nhắc nhở con người trở
về với Thiên Chúa khi con người lạc xa Thiên Chúa
bằng những chọn lựa tội lỗi.
Lương
tâm b́nh an là dấu chỉ cho thấy con người sống trong tương quan tốt với
Thiên Chúa. Tuy vậy cũng nên lưu ư trường hợp
một người đă chai ĺ và không nghe được
tiếng nói của lương tâm cách rơ ràng. Trong trường
hợp này, tuy dù lương tâm “khiển trách” nhưng họ
vẫn cho rằng “lương tâm không hề trách cứ họ
điều ǵ”.
Trong
đời sống thiêng liêng, khi cảm thấy mất b́nh
an, người ta cần t́m hiểu để thấy rơ chỗ
nào sai lệch để điều chỉnh lại đời sống
của ḿnh.
Con
người, và chỉ có hữu thể ngôi vị mới
biết yêu. Yêu là nét đặc trưng của một ngôi vị.
Con
vật không biết yêu, nó sống theo bản năng. Ngay cả
khi một con vật nuôi con, bảo vệ con, th́ cũng là
sống theo bản năng của nó. Một con người
cũng có thể chỉ sống theo bản năng chứ
không sống yêu thương.
Yêu
là sống theo lư trí “tự do” chứ không sống theo cảm
tính; tuy vậy, yêu không loại trừ cảm tính. Vượt lên trên, không sống
theo bản năng, nhưng sống theo lư trí “tự do”,
đó là yêu. Chính v́ vậy, không trả thù nhưng nhường
nhịn, nhường phần hơn cho người khác, hy
sinh cho người khác đến độ quên chính bản
thân ḿnh, đó là yêu.
Con
người là tinh thần, nhưng con người có thân
xác. Các thiên thần cũng là tinh thần, nhưng thiên thần
không có thân xác như con người.
Con
người là tinh thần, nhưng chỉ là tinh thần
qua thân xác. Nghĩa là, nhờ thân xác và qua thân xác mà con người
là tinh thần. Nói bằng ngôn từ của cha K.Rahner, “con
người là tinh thần nhập thể”.
Là
tinh thần, nghĩa là, con người không chỉ dừng
lại ở b́nh diện “sự vật”, nhưng con người
có khả năng vượt trên sự vật để
vươn tới Tuyệt Đối. Một điều
cần lưu ư: con người hoàn toàn tự do để
siêu vượt; nghĩa là, siêu vượt hay không siêu
vượt, là TỰ DO của ḿnh.
Con
người là hữu thể tự do, có thể hành động
theo sở thích. Điều này ai trong chúng ta cũng nhận
thấy trong chính kinh nghiệm sống của ḿnh.
Tuy
con người là hữu vị tự do, nhưng ai trong
chúng ta cũng biết, con người cần ăn để
sống.
Con
người không thể sống nếu không ăn! Như vậy,
phải chăng con người không có tự do? Không! Con người có tự do,
nhưng con người chỉ tự do trong giới hạn
của ḿnh, con người không có tự do tuyệt đối
để rồi “không cần ăn cũng sống”! Con
người “tự do” trong và qua hành động của ḿnh.
Con
người, nếu đ̣i cho ḿnh có tự do tuyệt đối,
th́ trong hành vi "yêu sách và không chấp nhận thân phận
con người" đó, cho thấy họ không là người
“tự do đích thực”.
”Tự
do đích thực” không có nghĩa là muốn làm ǵ th́ làm theo
“ư thích xác thịt” của ḿnh.
Con
người tự do đích thực khi sống theo “ơn
gọi làm người”, tức là khi con người sống
theo điều lư trí thấy là đúng, theo điều tốt
cho ḿnh và cho tha nhân, theo ư định của Thiên Chúa về
ḿnh và về con người, theo tiêu chuẩn là ḿnh “với
Thiên Chúa là chuẩn mực”.
Con
người sống theo ḿnh “với Thiên Chúa là chuẩn mực”,
là con người luôn đặt Thiên Chúa lên trên hết, coi
anh em là thực tại có giá trị như ḿnh, trong hành
động luôn tôn trọng phẩm giá con người ḿnh
và tha nhân, mong muốn cho tha nhân được hạnh phúc
như chính ḿnh.
Con
người thực sự tự do khi yêu thương chính
ḿnh và tha nhân.
Ăn,
uống, truyền sinh,..., là những hành vi mà con vật b́nh
thường nào cũng có. Con người cũng có những
hành vi và sinh hoạt như vậy. Tuy nhiên, con người
là hữu thể tự do, không hiểu theo nghĩa là không
phải ăn phải uống,..., nhưng theo nghĩa: khi
con người làm những điều đó hay điều
khác, con người hành động theo mục đích và
tiêu chuẩn nào, con người t́m kiếm điều ǵ
khi làm như vậy, con người làm những điều
đó có nhằm ích lợi đích thực cho ḿnh và cho tha
nhân hay không, con người có t́m kiếm hạnh phúc
đích thực cho ḿnh và cho tha nhân không!
Con
người chỉ tự do đích thực trong hành động
và bằng hành vi hoạt động của ḿnh, nghĩa là,
bằng chính đời sống cụ thể. Qua chính hành
vi hoạt động trong đời sống thường
ngày, mà một người trở nên người tự do
đích thực hay thành người nô lệ những tham muốn
ích kỷ của ḿnh.
Con
người được sinh ra để được tự do đích thực,
để trở nên thần linh qua hành vi hoạt động
của ḿnh. Thế nhưng, con người trong lịch
sử đă không sống theo ơn gọi của ḿnh,
đă không siêu vượt lên khỏi vật chất, mà
đă làm nô lệ tạo vật.
“Điều
tôi muốn (tôi biết là đúng) tôi không làm, c̣n điều
tôi không muốn (tôi biết là không đúng) tôi lại làm”
(Rm.7,19).
“Con
người cảm nghiệm ḿnh bất lực không làm
được điều ḿnh thấy là đúng”! Ai có kinh
nghiệm trong đời sống thiêng liêng chắc đă nhận
biết điều này. Tuy vậy, mỗi người
đều nhận biết ḿnh vẫn tự do khi làm điều ḿnh biết là không
đúng.
Siêu
vượt, sống tốt lành thánh thiện, không thể
là kết qủa do nỗ lực riêng của con người
"muốn độc lập với Thiên Chúa”. Như vậy
th́ sao? Phải chăng có mâu thuẫn khi khẳng định
con người "tự do", nghĩa là con người
được mời gọi siêu vượt để trở
nên tự do đích thực, để vươn lên tới
Thiên Chúa, nhưng đồng thời lại khẳng định
con người cảm thấy ḿnh bất lực trong nỗ
lực làm điều thiện hảo? Những khẳng
định trên không hề mâu thuẫn nhau!
Trong
vườn địa đàng xưa, Eva muốn trở nên
thần linh một cách độc lập với Thiên Chúa,
và hậu qủa là con người phải chết. Cái chết
thể lư là biểu hiệu cái chết tinh thần, khi con
người không thông hiệp với Nguồn Sống là
chính Thiên Chúa (Stk.3, 1tt).
Thế
nhưng ngay từ thời đó, Thiên Chúa đă chủ
động đi t́m và đối thoại với con
người "từ chối t́nh yêu của Ngài”(Stk.3,9tt).
Sở dĩ như vậy, v́ Thiên Chúa yêu thương con
người, Ngài yêu chúng ta ngay khi chúng ta c̣n là tội nhân
(Rm.5,8). Ngài luôn yêu thương con người và t́m mọi
cách lôi kéo con người trở về với Ngài.
Không
khi nào con người có thể độc lập tuyệt
đối với Thiên Chúa, v́ nếu không nhờ Thiên Chúa
th́ con người không thể hiện hữu được.
Không chỉ thế, ngay cả khát vọng hoàn thiện, con
người cũng có nhờ Thiên Chúa. Tóm lại, tất cả
những ǵ tốt lành thánh thiện nơi con người,
cũng đều nhờ Thiên Chúa mà có; và nếu không nhờ
Thiên Chúa th́ không có ǵ tốt lành thánh thiện nơi con
người.
Thiên
Chúa luôn yêu thương con người, Ngài không ngừng mời
gọi con người đến với Ngài; Ngài mời gọi
con người đáp trả t́nh yêu bằng lôi kéo con
người đến với Ngài.
Yêu
thương là siêu vượt con người hạ đẳng
tầm thường của ḿnh, không chiều theo cảm
tính và bản năng "gây hấn" nơi ḿnh, là trở
nên giống Thiên Chúa. Yêu thương là nét tuyệt vời của
con người mà con vật không thể có được.
Yêu thương là “thành nhân”, là trở nên con người
hoàn thiện, là nên thánh.
Yêu
thương là sống theo lư trí "tự do", là khao
khát và sống theo điều lư trí "tự do" thấy
là đúng. Không sống theo lư trí tự do, là không yêu
thương Thiên Chúa và con người.
Yêu
thương là hành vi tự do, hành vi nhân linh. Cầu xin Chúa
giúp để ḿnh sống yêu thương hơn, là một
hành vi siêu vượt và cũng là hành vi yêu thương. Nói
cách khác, xin cho ḿnh sống yêu thương, là hành vi làm ḿnh trở
nên tinh thần hơn.
Home Tài Liệu Căn Bản Lịch Sử CLC Cộng Đoàn Huấn Luyện Linh Đạo Inhă Đại Hội Thế Giới Đại Hội CLCVN Đại Hội AP Sinh Hoạt H́nh Ảnh CVX-CLC
Sách Linh Thao Của Thánh Ynhă Tự Thuật Của Thánh Ynhă Đặc Sủng Ḍng Tên Bạn
Đường Của Người Làm Linh Thao Để Tự Do Và Hạnh Phúc Hơn Hiện Tại Mới Quan Trọng
ĐỂ TỰ DO VÀ HẠNH PHÚC
HƠN HPH1 HPH2 HPH3 HPH4 HPH5