TEKSTILNA
RADINOST U DREŽNICI
PROCES PROIZVODNJE
Dobijanje sirovine, prerada i pomagala
Sve do unazad deset godina vuna je u Drežnici prerađivana na tradicionalan
način, kao i u ostalim krajevima Hercegovine. Šišanje ovaca vršilo se dva puta
godišnje, a jaganjaca jedanput godišnje. Prvo šišanje ovaca obavlja se o
»Jurjevu« (24. aprila) kada se runo šiša sa jesenjskih (prošlogodišnjih) ovaca.
To je tzv. »matorna« vuna koja je najboljeg kvaliteta, jer ima najdužu vlas, i
upotrebljava se (poslije završne faze u preradi vune) u izradi predmeta u
tehnici tkanja, kao osnova. U julu mjesecu skida se runo sa jaganjaca i ta vuna
koja se odlikuje kratkim i mekim vlasima, naziva se »jarina«, a služi kao potka
prilikom tkanja. Drugo šišanje ovaca obavlja se u jesen kada se »runo« skida
samo djelimično (oko vrata, repa i trbuha), zove se »zastriž« i najslabijeg je
kvaliteta, te se upotrebljava kao »pređa« za pletenje čarapa. Poslije šišanja
ošišano »runo«, sem »jarine«, pere se u rijeci Drežanjki ili na izvorima, suši,
potom »češlja« prstima (danas se vuna poslije sušenja odnosi u vunovlačare na
češljanje), a zatim »grebena« pomoću grebena. »Grebenanjem« se izdvajaju tri
vrste vlasi:
"vlas",
"potka"
i "štim".
Prerada lana i konoplje odvija se u nekoliko faza: čupanje stabljike u julu
mjesecu, zatim vezivanje stabljike u »kite«, tj. klasificiranje stabljika po
kvalitetu, potapanje snopova u »močila«, gdje su ostajali »heftu« dana (sedam
dana) da »nadođu« da bi se mogla vlakna izdvojiti iz stabljike. Poslije
potapanja stabljike su ispirane i rasprostirane po kamenju da bi se na suncu
osušile. Izdvajanje vlakna od drvenastog dijela stabljike obavljale su djevojke
«nabijare« prilikom organizovanih sijela, uz pomoć nožne stupe karakteristične i
za ostale dijelove Bosne i Hercegovine.
Prerada kozje dlake zahtijevala je znatno manje posla nego prerada gore
navedenih sirovina. Koze su šišane jednom godišnje, obično u aprilu mjesecu. Po
šišanju kostrijet se nikada nije prala. U daljem procesu proizvodnje kostrijet
se razastirala po ravnoj podlozi i »pucala« običnim drvetom i »oputom«. Ovaj
posao obavljali su obično muškarci. Poslije razvrstavanja vlakna po kvalitetu, u
daljoj fazi rada, da bi se mogla presti, kozja dlaka se miješala sa vlaknima
vune.
l
pamuk, kao industrijski poluproizvod, tj. opreden i obojen za finalnu
proizvodnju (tkanje i ukrašavanje), dorađivao se upredanjem uz pomoć vretena da
bi se dobila tanja nit.
Za
predenje niti od vune, lana ili konoplje koristi se »kudilja«, preslica
lopatastog tipa, ranije u upotrebi samo kod hrvatskog stanovništva, i »obla
kudilja«, preslica kopljastog tipa, koju je koristilo muslimansko stanovništvo.
Za prepredanje niti i hrvatsko i muslimansko stanovništvo koristi vretena
jednakih oblika: mala vretena »kulenike« ili velika vretena
"druge".
Preslice i vretena izrađuju seoske zanatlije od javorovog drveta. Preslice su
ukrašene biljnim i geometrijskim motivima koji su slični ili identični motivima
sa preslica iz istočne Hercegovine, a po izvjesnim kompozicijama pokazuju
sličnost sa motivima na preslicama iz jugozapadne Bosne.
Kada se »kudilja«, odnosno »zavijaća« od lana, konoplje ili vune fiksira
»pauzinom«, tj. uzicom od vune ili platna za preslicu, tada se započinje sa
predenjem. U Drežnici su poznata dva načina predenja niti. Prvi način je kada se
nit prede za osnovu nekog tekstilnog predmeta, a za vrijeme predenja vreteno se
drži vertikalno. Drugi način je kada se nit prede za potku, a vreteno se drži
više u horizontalnom položaju. Pređa opredena za osnovu naziva se »konac«, dok
za potku zadržava opštepoznati termin
"potka".
Opredena pređa oblikuje se pomoću motovila u »kančela« i onda se boji. Lanena i
konopljana nit se ne boje. Pređa koja se neće odmah koristiti namotava se u
klupčad.
I Home I Uvod I Proces I Tehnika I Proizvodi I Završna faza I
Copyright © Drežnjak; jesen 2001. godine