Ferna Sed
|
|
Ferna Sed tempel
|
Korte samenvatting
Ferna Sed ("De Oude Traditie"), ook wel aangeduid met de geuzennamen Ansantru ("Trouw aan de Asen") en Haişandom ("Heidendom"), is het inheemse geloof van Friland en nauw verwant aan de voor-Christelijke religie van Noordwest-Europa, met als verschil dat Friland dit geloof als enige heeft weten te behouden terwijl het elders werd vervangen door het Christendom.
Het Ferna Sed geloof kent meerdere goden, het geloof in werelden buiten de onze, het hiernamaals en het geloof dat alles om ons heen een ziel bezit, inclusief levenloze objecten. Mensen zijn daarom niet per definitie beter dan andere levensvormen en de aarde, die de mens heeft voorgebracht, wordt als heilig beschouwd.
Iedereen is vrij om zich te bekeren tot Ferna Sed, maar om geaccepteerd te worden door de Ferna Sed-gemeenschap moet diegene wel over voldoende kennis en oprechtheid beschikken. Het is verboden iemand te dwingen zich tot het geloof te bekeren of dit te verlaten. Het uit vrije wil verlaten van het geloof is altijd toegestaan. Ferna Sed is doorgaans tolerant ten opzichte van andere religies, mits deze haar niet vijandig bejegenen.
Stromingen
Ferna Sed biedt veel ruimte voor persoonlijke interpretatie en er zijn dan ook veel verschillende stromingen binnen dit geloof. De belangrijkste stromingen zijn de Orthodoxe, de Moderne en de Morele Ferna Sed. De Orthodoxe stroming is het oudst en houdt zich tot in detail aan de overlevering: als de sagen zeggen dat de god Şunar een man met een rode baard is die in een bokkenwagen door de lucht rijdt en onweer veroorzaakt door met zijn hamer op de wolken te slaan, nemen zij dit voor waar aan. De Orthodoxe stroming heeft vooral aanhangers in de afgelegen dorpen van Medga, maar is de laatste decennia sterk afgenomen. De Moderne stroming, die het grootste deel van de gelovigen aanhangt, erkent het bestaan van de goden maar ziet de sagen als een leidraad en neemt daarom niet alles letterlijk. De Morele stroming heeft een niet-religieuze inslag maar volgt wel de normen en waarden die uit het Ferna Sed geloof zijn voortgekomen. Veel niet-gelovige Frilanders behoren, bewust of onbewust, tot deze stroming. Daarnaast zijn er nog stromingen die zich hebben aangepast aan plaatselijke gebruiken of zelfs elementen van andere religies hebben overgenomen, zoals Malişgin.
Tempels
|
|
Heiligdom in het Gronawalş
|
Tempels ("wihan") bevinden zich in bijna elke stad. Velen daarvan zijn gebouwd in dezelfde stijl als veel kerken, waardoor toeristen ze daar soms voor aanzien. Andere tempels hebben echter een specifiek inheemse stijl met een groot dak dat is versierd met kettingen, drakenkoppen en houtsnijwerk. De tempels dienen vooral om droog te kunnen zitten en om mensen in dichtbevolkte steden een rustige gebedsplaats te verschaffen, want de echte heilige plaatsen zijn de stille, afgezonderde plekken in de vrije natuur. Friland kent dan ook heilige wouden, stenen, bomen, meren en bronnen, waar slechts een symbolische omheining aangeeft dat het een heilige plaats betreft. Ook megalithische tombes, grafheuvels en offerheuvels worden als heilige plaatsen beschouwd, evenals heilige zuilen en hargen ("harugan"). Deze laatste zijn steencirkels waarin offers worden achtergelaten.
Rituelen
Hoewel Ferna Sed geen geïnstitutionaliseerde religie is, zijn er wel priesters die religieuze diensten houden en waar mensen om raad kunnen vragen. Een priester wordt een "gudar" genoemd en een priesteres een "gudarin". Priesters worden doorgaans opgeleid door andere priesters, maar uiteindelijk bepalen kennis en aanzien wie er als priester serieus wordt genomen en wie niet. De Frilandse koning(in) heeft van oudsher de rol van beschermer van het geloof en wordt daarom beschouwd als de religieus leider van Ferna Sed.
Het brengen van offers ("blotan") is een belangrijk onderdeel van het Ferna Sed geloof omdat men nu eenmaal niets van de goden kan vragen zonder er iets voor terug te geven. Gebruikelijke offers zijn voedsel en drank maar ook alledaagse voorwerpen kunnen worden geofferd. Het belangrijkste aan het offer is dat het moeite kost en dat het geofferde van waarde is voor degene die het brengt. Een arme man die zijn laatste boterham afstaat, brengt daarom een groter offer dan een rijk man die een heel brood offert.
Magie
Ferna Sedars geloven in het bestaan van bovennatuurlijke krachten en dat sommigen die krachten ook daadwerkelijk kunnen gebruiken. Voorbeelden van deze magie zijn Galdar (magische gezangen), Spa (zienerij) en Seiş, de hoogste vorm van magie die slechts weinigen beheersen. Seiş behelst zaken als sjamanisme, zielereizen, in dieren veranderen en het beïnvloeden van de geest. Een Seiş beoefenaar wordt sigand ("tovenaar") genoemd. Toch zijn het vooral de hogere machten die dit soort talenten wordt toegedicht. Wel zijn er binnen het Ferna Sed geloof mensen die weitag ("ziener") worden genoemd, zij houden zich vooral bezig met Spa en boeken hierin soms verbazingwekkende resultaten. De bekendste weitagin ("zieneres") is Frişa Ingwaldsduhter, die onder andere twee branden, een vliegtuigcrash en de aanslagen in St. Gérard heeft voorzien.
Gebeden
Er bestaan veel gebeden, die meestal dienen om bepaalde machten (goden, geesten of voorvaderen) te vragen om een gunst, vergeving, steun of troost. Of om trouw te zweren, te complimenteren of gewoon iets te vertellen. De tekst van het gebed kan persoonlijk zijn, maar er zijn ook algemeen bekende gebeden die tijdens diensten gezamenlijk worden uitgesproken. Een voorbeeld hiervan is het Steungebed (Stuşbon):
Gudan, wes med uns
jiz skeld bi unsa bil
ja med jiz an unsa seid
furhtjan wiz ni ubil
wi unsa wepans
en tidan fan naud
stuş uns hiz dag
and bi stund unsar daud
|
Goden, wees met ons
uw schild bij ons zwaard
want met u aan onze zijde
vrezen wij geen kwaad
zegen onze wapenen
in tijden van nood
sta ons bij in het heden
en op het uur onzer dood
|
Goden
De hogere machten als geheel worden "Ragin" genoemd. Daarbinnen zijn er twee goddelijke families: de Ansan en de Wenan (Asen en Wanen). In tegenstelling tot de Scandinavische mythologie zijn in de Frilandse mythologie de meeste goden kinderen van Wodan en Fri. De god Wodan, zijn broers Wil en Wi en de kinderen van Wodan en de aardgodin Fri zijn de Ansan. De godin Fri zelf behoort tot de Wenan, evenals de natuurgeesten en haar kinderen uit een eerdere verbintenis. Hoewel er veel goden, geesten en andere bovennatuurlijke wezens zijn, worden in de volgende lijst alleen degenen genoemd die in Friland het belangrijkst zijn:
Ansan:
Wodan ("Woedende"): elders bekend als Wotan of Odin. De oppergod en de vader van de meeste andere goden, daarom ook wel Alfader ("Alvader") genoemd. Wodan is de god van het leven en de dood, van de oorlog en de overwinning, vruchtbaarheid, wijsheid, kennis, dichtkunst en storm. Meestal wordt hij afgebeeld als een eenogige oude man met een grijze baard, een mantel, een puntige hoed en een speer. Wodan is de machtigste der goden, de god van edelen, krijgers en dichters. In zijn woonplaats Walhal verzamelt Wodan gevallen krijgers, die in Friland Ainharjars ("Eenzame krijgers") worden genoemd. Zij worden op het slagveld verzameld door Walkuzan ("Kiezers der gevallenen"), buiten Friland ook wel Walküren genoemd.
Şunar ("Donderaar"): elders bekend als Donar of Thor. De god van donder, vruchtbaarheid, huwelijk, het weer, de hemel, rechtvaardigheid en bescherming. Meestal wordt hij afgebeeld als een sterke man met een rode baard en een hamer. De hamer is zijn belangrijkste symbool omdat hij daarmee het heelal beschermt. Şunar is de verdediger van de schepping en staat als een schildwacht tussen de negen werelden en de krachten die deze werelden willen vernietigen.
Ti ("Hemelse"): elders bekend als Tiwaz of Tyr. God van oorlog, eer en de hemel. Ti wordt meestal afgebeeld zonder rechterhand omdat die ooit is afgebeten door de zonnewolf.
Haimdal ("Heemdal"): elders bekend als Heimdal of Rigr. De verdediger van Ansgard, de woonplaats der goden. Zijn symbool is de hoorn, waarop hij blaast als er gevaar dreigt.
Ag ("Zee"): elders bekend als Aegir. De god van de zee en de scheepvaart. Frilandse zeelieden brengen vaak een offer aan Ag om een veilige overtocht te garanderen.
Wenan:
|
|
De godin Fro
|
Fri ("Geliefde"): elders bekend als Frija, Frigg, Nerthus, Herta, Hulda of Berchta. De vrouw van Wodan en de godin van de aarde, vruchtbaarheid, kinderen, het weer, de dood en het hiernamaals. Fri wordt ook wel Erş ("Aarde") genoemd en wordt vaak afgebeeld met een spinnewiel en een mantel van zwanenveren.
Hair Ing ("Heer Ing"): elders bekend als Frey of Yngvi. De god van vruchtbaarheid, zonlicht, dieren, regen en oogst. Ook is hij de heer van de Elven.
Fro ("Vrouwe"): elders bekend als Freya. De godin van de liefde, lust, vruchtbaarheid, huwelijk en schoonheid. Net als haar broer Ing is zij sterk verbonden met vruchtbaarheid en seksualiteit.
Austar ("Ooster"): elders bekend als Ostara of Eostre. De godin van de lente, vruchtbaarheid en wedergeboorte. Haar symbolen zijn hazen, konijnen, kippen en eieren.
Alban ("Alfen/Elven"): natuurgeesten die voor vruchtbaarheid zorgen. Ze helpen mensen in ruil voor offers en doen in de lente de natuur weer opbloeien met hun dansen. Sommige van deze geesten zijn zo machtig dat zij als plaatselijke goden of godinnen worden vereerd.
Wihtan ("Wichten"): natuurgeesten die erg op de Alban lijken maar zijn verbonden aan een bepaalde plaats: zo zijn er landwichten, die in bomen, rotsen en heuvels wonen, waterwichten, die in rivieren en meren leven en huiswichten, die in gebouwen leven.
Andere wezens:
Disan ("Disen"): geesten van vrouwelijke voorouders zoals moeders, grootmoeders of overgrootmoeders, die de familie en haar leden beschermen tegen onheil.
Fulgjar ("Volger"): in Scandinavië bekend als "Fylgja". Persoonlijke beschermgeest die over iemand waakt en de vorm van een dier kan aannemen. Vaak verschijnt de Fulgjar in iemands droom om hem of haar te testen met zelfbedachte situaties, waarover de persoon dan droomt.
Swartalban ("Zwarte Elven"): negatieve, gevaarlijke versies van de gewone Elven, die ziekte en dood veroorzaken.
Dwergan ("Dwergen"): kleine wezens waarvan geloofd wordt dat zij ondergronds of in een andere wereld leven. Dwergen worden meestal als lelijk en gemeen omschreven.
Şurisan ("Reuzen"): in het Frilands ook wel Antjan, Etunan of Fembulan genoemd. Reuzen zijn de oudste wezens van het heelal en vertegenwoordigen chaos en vernietiging. Zij zijn de vijanden van de goden en de schepping, hoewel zij ook bekend staan om hun uitzonderlijke wijsheid en macht. Vroeger leefden de reuzen ook op aarde, maar later werden zij door de goden naar Utgard verbannen.
|