หน้าหลัก

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ของส้ม

การจำแนกพันธุ์ส้ม

ลักษณะประจำพันธุ์ส้ม

           ส้มจัดอยู่ในตระกูล Rutaceae มีสมาชิกจำนวน 130 สกุล และ 1,500 ชนิด กระจายตัวกันในแถบ กึ่งร้อนและ
แถบหนาวของซีกโลกเหนือและใต้ ส่วนใหญ่อยู่ในประเทศของอัฟริกาตอนใต้และออสเตรเลีย พืชตระกูลนี้สามารถ
แบ่งออกได้เป็น 7 ตระกูลย่อย โดยมีตระกูลย่อยที่สำคัญที่สุด ได้แก่ ตระกูลย่อยของส้ม (Orange  Suubfamily : 
Aurantioideae) มีสมาชิกที่เป็นไม้ผลเศรษฐกิจมากมาย เช่น ส้มต่างๆ(Citrus spp.) รวมทั้งไม้ผลที่มีคุณค่าในการเป็น
ต้นตอของไม้ผลเศรษฐกิจ เช่น มะตูม มะขวิด คัมควอท ส้มสามใบ

           ตระกูลย่อยของส้ม (Aurantioideae) นี้แบ่งได้ทั้งหมด 33 สกุล (genera) ซึ่งในจำนวนนี้สามารถแบ่ง ออกเป็น 
2 เผ่า(tribes) 6 เผ่าย่อย (sub-tribes) 9 กลุ่ม (sub-groups) 203 ชนิด (species) 28 พันธุ์ (varieties) 
          เผ่า Citeae มี 2 เผาย่อย คือ 
          1. เผ่าย่อย Triphasiinae  มี 8 สกุล
              1.1  Wenzelia 
              1.2  Monanthoeitrus 
              1.3  Oxanthera 
              1.4  Merope 
              1.5  Triphasia 
              1.6  Pamburas 
              1.7  Luvunga 
              1.8  Paramignya 
         4 สกุลแรกไม่พบในเมืองไทย สกุล Triphasia มีชื่อสามัญเรียกว่า มะนาวเทศ (lime berry) มีทั่วๆไป ในแถบ
จังหวัดปราจีนบุรี  ปรระจวบคีรีขันธ์ ใช้ปลูกเป็นไม้ประดับ ผลสุกกินได้ สีแดง ใบมี 3 ใบย่อยติดกัน ส่วน 2 สกุลสุด
ท้าย คือ สกุล Luvunga และ Paramignya ขึ้นในลักษณะไม้เถาหรือไม้เลื้อย ได้แก่ หนามคาใบ (L. scandeds) หนาม
ควาก (P. reetispinosa) 
         2. เผ่าย่อย Citrinae  มี 13 สกุล แบ่งเป็น 3 หมู่ คือ 
             2.1  Primitive citrus มี 5 สกุล 
                    2.1.1  Severinia    ได้แก่ Box-orange 
                    2.1.2  Pleiospermium ได้แก่ Orange aster 
                    2.1.3  Burkillanthus ได้แก่ Malay ghost lime 
                    2.1.4  Limnocitrus ได้แก่ Swamp-orange 
                    2.1.5  Hesperethusa ได้แก่ ต้นกระแจะ (H. crenulate) พบทางภาคเหนือของไทย 
             2.2  Near Citrus มี 2 สกุล 
                    2.2.1  Citropsis ได้แก่ African cherry-orange 
                    2.2.2  Atlantia ได้แก่ มะนาวผี (A. monophylla) 
             2.3  True Citrus มี 6 สกุล 
                    2.3.1  Eremocitrus ได้แก่ Australian desert lime 
                    2.3.2  Poncirus ได้แก่ ส้มสามใบ (P. trifoliata)          
                    2.3.3  Fortunella ได้แก่ ส้มจี๊ด (Kumquat) 
                    2.3.4  Clymenia ไม่ค่อยมีความสำคัญมากนัก          
                    2.3.5  Microcitrus ได้แก่ Australian wild lime 
                    2.3.6  Citrus ได้แก่ ส้มที่พบเห็นกันทั่วไป          
         ทั้ง 6 สกุลมีลักษณะคล้ายออเรนซ์หรือเลมอน และมีถุงน้ำหวานอยู่ภายในผล ดอกที่เกสรตัวผู้เป็น 4 เท่าของ
กลีบดอกเป็นอย่างน้อย ใบเป็นแบบใบเดี่ยวและไม่ผลัดใบ ยกเว้นสกุล Poncirus ที่เป็นไม้ผลัดใบ และมีใบแบบ
trifoliate leaf ทั้ง 6 สกุลสามารถติดตาต่อกิ่งข้ามสกุลได้ คุณสมบัติที่ดีเด่นในบางสกุล เช่น Eremocitrus สามารถทน
ต่อความแห้งแล้งได้ดี  Poncirus มีถิ่นกำเนิดทางประเทศจีนตอนกลางและตอน เหนือ มีนิสัยชอบทิ้งใบในฤดูหนาว 
และทนต่อสภาพอากาศเย็นได้ดีกว่าส้มสกุลอื่นๆ 
         3. เผ่าย่อย Balsamocitrinae  มีเหลือกแข็งมีลักษณะแตกต่างไปจากส้มมากขึ้น มี 7 สกุล 
             3.1  Swinglea ใช้เป็นต้นตอของส้มในฟิลิปปินส์          
             3.2  Aegle ได้แก่ มะตูม (A. marmelos) 
             3.3  Afraegle คล้ายมะตูมไม่พบในประเทศไทย          
             3.4  Aeglopsis 
             3.5  Balsamocitrus 
             3.6  Feronia ได้แก่ มะขวิด (F. limonis)          
             3.7  Feroniella ได้แก่ มะสัง (F. lucida) 
        พืชตระกูลนี้มีสมาชิกมากมาย แต่มีเพียงสกุลส้มเท่านั้นที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจ พืชสกุลส้มมี กำเนิดมาจาก
แถบร้อนและกึ่งร้อนของเอเซียตะวันออกเฉียงใต้ โดยเฉพาะในเขตมรสุมที่ค่อนข้างแห้งแล้ง ปัจจุบันมีปลูกทั่วไปใน
เขตร้อนและกึ่งร้อนทั่วโลก ส่วนการผลิตเพื่อการค้ามักจะทำในแถบกึ่งร้อนของภูมิอากาศแบบเมดิเตอเรเนียน