บทที่ 2
พฤติกรรมทางการศึกษา
ความหมายของพฤติกรรมทางการศึกษา
พฤติกรรมทางการศึกษา หมายถึง พฤติกรรมที่พึงประสงค์ของผู้เรียนภายหลังจากผ่านกระบวนการทางการศึกษาไปแล้ว ซึ่งจะระบุไว้ในจุดมุ่งหมายของการศึกษา เพื่อให้ครูผู้สอนได้ตระหนักอยู่เสมอว่าจะสอนอะไร จะสอนไปทำไม สอนให้ผู้เรียนมีคุณลักษณะออกมาในรูปใด ดังนั้น ในการสอน การวัดและประเมินผลการศึกษาครูจะต้องยึดพฤติกรรมทางการศึกษาเป็นหลัก
ประเภทของพฤติกรรมทางการศึกษา
ในปี พ.ศ.2499 บลูม และคณะ (Benjamin S.Bloom and Other. 1971) ได้ จำแนกพฤติกรรมทางการศึกษาออกเป็น 3 ด้าน ดังนี้
1. พฤติกรรมด้านพุทธิพิสัย (cognitive domain)
2. พฤติกรรมด้านจิตพิสัย (affective domain)
3. พฤติกรรมด้านทักษะพิสัย (psychomotor domain)
1. พฤติกรรมด้านพุทธิพิสัย (cognitive domain) หมายถึงพฤติกรรมที่เกี่ยวกับความสามารถของสมองในการคิดหรือพัฒนาการทางด้านสติปัญญา แยกย่อยออกเป็น 6 ขั้น ตามลำดับ ดังนี้
1.1 ความรู้ความจำ (knowledge)
1.2 ความเข้าใจ (comprehension)
1.3 การนำไปใช้ (application)
1.4 การวิเคราะห์ (analysis)
1.5 การสังเคราะห์ (synthesis)
1.6 การประเมินค่า (evaluation)
2. พฤติกรรมด้านจิตพิสัย (affective domain) หมายถึงพฤติกรรมที่เกี่ยวกับความรู้สึกนึกคิดหรือลักษณะการสร้างนิสัยของบุคคล เช่น เจตคติ ความสนใจ ความซาบซึ้ง คุณธรรม การปรับตัว เป็นต้น ซึ่งความรู้สึกและลักษณะนิสัยต่าง ๆ ของบุคคลจะเป็นเช่นไร ย่อมขึ้นอยู่กับการปลูกฝังอบรม การปลูกฝังพฤติกรรมทางจิตใจจะเริ่มต้นจากพฤติกรรมขั้นแรกสุด ไปหาพฤติกรรมขั้นสุดท้าย ซึ่งแครธโวลและคณะ (Krathwohl and Others) ได้จำแนกพฤติกรรมด้านจิตพิสัยออกเป็น 5 ขั้น ดังนี้ (รวีวรรณ อังคนุรักษ์พันธ์. 2533 : 5-8)
2.1 การรับรู้ (receiving) เป็นความรู้สึกที่มีต่อเรื่องราวเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น ในการที่จะรับรู้เรื่องราวเหตุการณ์นั้นจะต้องมีความตั้งใจ และเลือกที่จะรับรู้
2.2 การตอบสนอง (responding) เป็นการตอบสนองเรื่องราวเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นด้วยความรู้สึกยินยอมที่ตอบสนอง ตั้งใจตอบสนอง และพอใจในการตอบสนอง
2.3 การเห็นคุณค่า (valuing) เป็นการแสดงออกถึงความรู้สึกสำนึกในคุณค่าของสิ่งต่าง ๆ ด้วยความยอมรับในคุณค่า การชื่นชมในคุณค่า และการยึดมั่นในคุณค่า
2.4 การจัดระบบ (organization) เป็นการสร้างความคิดรวบยอดของค่านิยม และการจัดเรียบเรียงคุณค่าที่สร้างขึ้นให้เป็นระบบ
2.5 การสร้างลักษณะนิสัย (characterization by a value) เป็นการนำคุณค่าที่จัดระบบแล้วยึดถือให้เป็นลักษณะนิสัยประจำตัวของบุคคล
3. พฤติกรรมด้านทักษะพิสัย (psychomotor domain) หมายถึงพฤติกรรมที่เกี่ยวกับทักษะการเคลื่อนไหว การใช้อวัยวะส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย ถ้าบุคคลใดสามารถบังคับระบบกล้ามเนื้อ ระบบประสาท และสมองให้สัมพันธ์กันได้แล้ว ย่อมจะเกิดทักษะในการปฏิบัติต่างๆ การที่จะเกิดทักษะที่ชำนาญ หรือให้เกิดความคล่องแคล่วว่องไวและถูกต้องได้นั้น ย่อมต้องอาศัยการฝึกฝนจากการปฏิบัติจริงบ่อย ๆ เดฟ (Dave) ได้เสนอแนวคิดเกี่ยวกับพฤติกรรมด้านทักษะพิสัย โดยมีลำดับพฤติกรรม 5 ขั้น ดังนี้
3.1 การเลียนแบบ (imitation) เป็นการเลือกหาตัวแบบหรือตัวอย่างที่ดี
3.2 การทำตามแบบ(manipulation) เป็นการลงมือกระทำหรือปฏิบัติตามแบบที่สนใจ
3.3 การทำอย่างถูกต้อง (precision) เป็นการตัดสินใจเลือกการปฏิบัติตามแบบที่เห็นว่าถูกต้อง
3.4 การทำอย่างต่อเนื่องเป็นการกระทำหรือปฏิบัติสิ่งที่เห็นว่าถูกต้องอย่างต่อเนื่องกัน
3.5 การทำอย่างเป็นธรรมชาติ หรืออัตโนมัติ (naturalization) เป็นการกระทำหรือปฏิบัติจนเกิดทักษะ สามารถปฏิบัติได้อย่างคล่องแคล่วว่องไว เป็นอัตโนมัติ และเป็นธรรมชาติ