Tanıtım Çalışanlar Veriler Eğitim Önemli Bilgiler Linkler Kapadokya Açılış Sayfası
OYUNCAĞIN
TANIMI VE ÖNEMİ
Oyunun, çocuğun gelişimi üzerindeki etkileri
ne kadar önemliyse, aynı şekilde oyun materyalleri de çok önemlidir. Oyuncaklar,
çocuğun seçme, değerlendirme duygusunu ve yaratıcılığını geliştirirken aynı
zamanda da kendi kendine karar verebilme ve belirli alanlarda beceriler kazanmasına da
olanaklar hazırlamaktadır. Bu durumda bizler oyuncakları, “gelişim
basamakları boyunca çocuğun hareketlerine düzen getiren zihinsel, bedensel ve
psiko-sosyal gelişimlerinde yardımcı olan hayal gücünü ve yaratıcı yeteneklerini
geliştiren tüm oyun malzemeleridir” şeklinde tanımlayabiliriz. Çocuklar için büyük öneme sahip olan çeşitli
boyutlar ve renklerdeki oyun malzemeleri aynı zamanda, çocukların oynarken hem
eğlenmesine hem de renk, boyut, biçim, şekil gibi kavramları öğrenmelerine
yardımcı olur. Çocuk arkadaşlarıyla birlikte oynarken paylaşmayı, beklemeyi,
işbirliği yapmayı da öğrenebilir. Buna ilaveten çocuklar ellerine geçen oyuncakları
bozarak, kırarak, parçaları ayırıp birleştirerek hem meraklarını giderir tatmin
olurlar hem de objelerin özelliklerini inceler ve keşfederler. Okulöncesi dönemde çocukların oyuncaklara ve
oyun materyallerine karşı olan bu ilgilerinin yanı sıra, artan bir yaratıcılık,
yetişkine benzeme ve taklit çabası da vardır. Bu noktada anne babaya düşen en büyük
görev alıcı ve öğrenmeye hazır olan çocuğa uygun oyuncakların sunumudur. Anne baba bu dönemde, çocuğun gelişim
özelliklerine uygun, ihtiyaç duyduğu ortamı ve materyalleri sağlamaktan sorumludur. Bu dönemde,
anne babalar tarafından üzerinde önemle durulması gereken bir başka konu da çocukların
gelişimlerine katkısı olmayan pahalı ve süslü oyuncakların yerine yaşlarına ve
gelişim düzeylerine uygun, uyarıcı ve düşündürücü oyuncakların tercih
edilmesidir. Yine bu dönemde yetişkinler çocuklarına
gereğinden fazla oyuncak alarak, onların tüm gereksinimlerine cevap vereceklerine inanırlar.
Önemli olan, oyuncağın çokluğunun değil, nitelikli olmasıdır. YAŞLARA GÖRE
OYUNCAK TERCİHLERİ
Bilindiği gibi yeni doğan bebeğin en değerli
oyuncağı kendi bedenidir. Bebek elini, kolunu sallayarak, açıp kapayarak, ayağını
ağzına götürmeye çalışarak ve parmaklarını emerek kendi kendine eğlenir. Ayrıca
doğumu izleyen aylarda çocuk ses, renk ve şekilere karşı da çok hassastır. Bu
nedenle bu aylarda bebeklerin oyuncaklarını görsel ve işitsel duyulara hitap eden
oyuncaklar oluşturmaktadır. İlk aylarda bebeğin yatağının üzerine asılabilen veya
yatağın kenarına tutturulabilen, hareket eden, ses çıkaran, mobil türü renkli
oyuncaklar tercih edilebilir. 6-7. aylarda çocuğun oturmaya başlamasıyla
mekanı da genişler. Bu nedenle çocuğun oturmaya başladığı aydan itibaren çocuğun
elinde tutabileceği ve avucuna sığabilecek esnek plastikten, yumuşak kauçuktan yapılmış,
çok büyük veya küçük olmayan bebekler, hayvanlar, renkli halkalar verilebilir. Yine
bu aylarda çocuklar için en çok ilgi çeken oyuncaklardan biri de üzeri resimli veya
zilli çıngıraklardır. Çıngıraklar hareket ve etmesi ve ses çıkarması nedeniyle bütün
bebekler tarafından ilgi çekici durumdadır. Ayrıca bu dönemde bebeklerin diş çıkarması
nedeniyle emniyetli ve bebeğin sağlığı için zararlı etkiler yaratmayacak diş
kaşıyıcısı veya plastik halkalar verilebilir. 8-12. ay dolaylarında bebeklerin emeklemeye ve yürümeye
başlamaları nedeniyle, çocuklar için tercih edilebilecek en iyi oyuncaklar düştüğünde
kırılmayan fakat ses çıkaran renkli toplardır. Ayrıca bu dönemde, çarpıp geri dönen
oyuncaklar veya itme ve çekme ile gidebilen tekerlekli hayvanlar, otomobiller yeni
yürüyenler için en uygun oyuncaklardır ve bu tür oyuncaklar bebekleri çok mutlu
eder. Yaklaşık bir yaşındaki bebekler çok ilgilerini çeken oyuncaklardan biri de “dökme-doldurma”
oyuncaklarıdır. Büyük renkli şekiller ve bunların içerisine atılabileceği bir
kutudan ibaret olan bu oyuncaklar çocuğun ilgilerini çekmesine rağmen bu oyuncağa
ilgilerini çok çabuk kaybederler. Yine bu
dönemde parlak ve basit resimleri bulunan resimli kitaplar da çocuklar için uygun oyun
araçlarındandır. Özellikle hem bebek hem de kitap yetişkin tarafından tutulur ve
resimlere bakılırsa, bu olay çocuk için cazip olabilir. 15-18. aydan itibaren çocuğun yürümeye başlamasıyla
bir odadan diğerine geçmesi kolaylaşır. Bu dönemde eline geçirdiği eşyaları bir
odadan diğerine taşıyabilir. Bu nedenle itilebilen, çekilebilen, itildiğinde ses çıkartan,
müzik çalan otomobiller, tekerlekli veya yumuşak tüylü hayvanlar ve bebekler en çok
tercih edilen oyuncaklar arasındadır. Yürüteçler veya üstüne binilen oyuncaklar
yine bu aylara uygun oyuncaklardır. Ayrıca, 18. Aydan itibaren keşif ve icatlar
çocukların dünyasında önemli bir yeri olması nedeniyle, bu dönemde farklı
boyutlardaki bloklar, kutular ve şekiller çocuğun inşa etmesi ve birleştirmesi için
en uygun oyuncaklardır. 2-3 yaşından itibaren çocuklar çevrelerinde yaşadıkları
günlük olayları dramatize etmeye başlarlar. Bu nedenle, bu dönemdeki çocuklar için
en uygun oyuncaklar onların dramatik oyunlarında kullanabilecekleri değişik
boyutlardaki bebekler, çeşitli kuklalar, oda takımları, mutfak malzemeleri,
marangozluk, temizlik malzemeleri (kürek, süpürge), bahçe aletleri (çapa, tırmık, kürek),
hayvan seti, ulaşım seti (tren yolu, köprü, demiryolu), doktor araç gereçleri, en
uygun oyun malzemeleridir. Yine bu dönemde kum ve su çocukların en çok sevdikleri oyun
malzemeleridir ve çocuklar bu yaşlarda, kovaya kum doldurup boşaltmaktan, kumu su ile
karıştırıp harç yapmaktan çok büyük zevk duyarlar. 3-4 yaşlarında çocukların motor
gelişimlerinin artması ve hareketlerinin daha da düzenlenmesiyle çocuklar inip çıkmaktan,
üç tekerlekli bisiklete binmekten ve tırmanmaktan çok hoşlanırlar. Bu dönemde
sallanan at, pedallı araba, tekerlekli bisiklet, yük arabası ve salıncak seti en uygun
oyun malzemelerindendir. Yine bu dönemde sökülüp takılabilen veya bozulup-
yapılabilen oyuncaklarla, küçükten büyüğe doğru dizilebilen küpler, bloklar, inşaat
malzemeleri çocuklar tarafından en çok tercih edilen ve sevilen oyun araçlarıdır. 4-6 yaşlarında çocuklar açık hava
oyunlarının yanı sıra masa başı faaliyetlerinden de büyük zevk alırlar. Boyama,
kesme, yapıştırma, resim yapma, artık materyallerle şekiller yapma ve parçalı
bilmeceleri birleştirmeyi çok severler. Bu dönemde çocukların algılama, hatırlama,
parçalara ayırıp birleştirme, yanılma, düzeltme, yeni yorumlar ve çözümler
getirme yetenekleri de gelişir. Çocukların
masa başı etkinliklerinde bloklar, kalemler, kağıtlar, boyalar, boya fırçaları,
tutkal, makas, düğmeler, boncuklar ve ayrıca eşleştirmeli oyuncaklar, resimli
dominolar, resimli tombalalar ve resimli küpler, yap-bozlar en sevilen oyuncaklar arasındadır.
6 yaşında hayali oyunların en dorukta olması
nedeniyle evcilik, bakkalcılık, doktorculuk oyunları ve bu döneme uygun bebekler,
evcilik ve doktorculuk setleri, marangozluk aletleri, kuklalar, temizlik ve mutfak
setleri, bahçe aletleri, hayvan setleri, dükkanlar çocuklar tarafından en fazla tercih
edilen oyun malzemeleridir. Bu dönemde
çocukların top oynamak, ip atlamak, tırmanmak, yüzmek gibi bedensel hareketlerden ve
açık hava oyunlarından çok fazla hoşlanmaları nedeniyle ip, top, ip merdiven,
kızak, kayak ve paten gibi oyun malzemeleri tercih edilebilir. Çocuğun
okula başlamasıyla oyun ilgilerinde de bazı değişiklikler görülür. Bu dönemde
okulöncesi dönemdeki oyun aktivitelerinin yanı sıra çocuklar mümkün olduğunca
becerilerini ortaya çıkaracak dama, satranç, basketbol, bisiklet, paten gibi oyunları
ve oyun materyallerini; daha sonraki yaşlarda da sinema, tiyatro, televizyon izleme ve
spor yapma gibi yetişkin aktivitelerini tercih ederler. Ayrıca okul dönemi çocukları
değişik okuma materyallerinden de hoşlanırlar. GELİŞİM
ALANLARINA GÖRE OYUNCAKLARIN SINIFLANDIRILMASI
1. Büyük Kas Gelişimi
için Oyun Araçları
2-Küçük Kas Gelişimi
için Oyun Araçları
3. Kurgu Oyuncakları
4. Yaratıcı Düş Gücünü
Geliştiren Oyuncaklar
5. Evcilik Oyuncakları
6. Yaratıcı Sanat için
Malzemeler
7. Çocuğun algı ve
Kavramasını Geliştirecek Uyarı Araçları
7.1. Okuma
konuşmayı geliştirecek uyarı araçları
1.2.
Matematik ve sayılar
1.3. Doğa
Bilimleri
8. Müzik ve Dans
Araçları
OYUNCAKLARIN NİTELİKLERİ
OYUNCAK SEÇİMİ
ÇOCUK OYUN ALANLARI
Şehirlerin
yeşil saha sistemlerinin bir bölümü olan çocuk oyun alanları, genel olarak 1-14
yaşlar arasındaki çocukların yararlanabilecekleri oyun parkları olarak
tanımlanmaktadır. Çocukların beden gelişimlerine yardımcı olmak,
yaratıcılıklarını artırmak, arkadaşlık ve birlik duygularını aşılamak
amacıyla kurulan bu alanlar, Avrupa ve Amerika’da belirli yaş gruplarına göre sınıflandırılmıştır.
1. Çocuk Bahçeleri
Bunlar her
mahallede ve ulaşılabilirlik sınırları içinde 1-6 yaş okulöncesi dönem çocukları
için planlanan alanlardır ve çocukların oyun gereksinimlerini karşılamaya yöneliktir.
Ölçüsü 250 m2 ya da ihtiyaca göre 500-1000m2 lik alan kapsaması ve çocuk başına
en az 6.5m2 bir alanın planlanması gerekmektedir. 2. Oyun Alanları
Bu alanlar
bütün yaş gruplarındaki çocuklara hizmet edecek alan ve tesisleri kapsamakla
birlikte, esas olarak 6-14 yaşlar arasındaki çocuklara hizmet verecek şekilde düzenlenmiş
ve onların fiziksel hareketleri ile sportif aktivitelerine imkan sağlayacak niteliklerde
düzenlenmiştir. Bu alanların her çocuğa yaklaşık 6.75 m2 alan düşecek şekilde
planlanması uygundur. SONUÇ
Sonuç
olarak; çocuğun hayatında yemek, içmek gibi çok büyük öneme sahip olan oyun çocuğun
gelişimine yardımcı olan, hayal gücünü ve yaratıcı yeteneklerini geliştiren oyun
materyallerinin önemi gözardı edilemez. Çocuğun
oyun materyallerinden en iyi ve en yararlı şekilde yararlanabilmesi için yetişkinlere
düşen bazı görevler vardır. Bunları
şu şekilde sınıflandırabiliriz.
Eğer
çocuğa sunulacak oyun materyalleri ve oyun ortamı çocuk için elverişli değilse,
yeterli uyarıcı ekipman yoksa ve oyuncağın nasıl kullanılacağına rehberlik
edilmezse çocuk sıkılabilir. Oysa ki, çocuk oyun içinde gelişir ve oyunla büyür. Son söz olarak şunu söyleyebiliriz oyun çocuk için bir süreç değil gelişimin ta kendisidir |