Tanıtım Çalışanlar Veriler Eğitim Önemli Bilgiler Linkler Kapadokya Açılış Sayfası
OKULÖNCESİ
EĞİTİMDE FEN BİLGİSİ ÖĞRETİMİNİN AMAÇLARI 1.Çocuğun zihinsel
becerilerinin gelişimine yardımcı olmak
2. Düşüncelerini rahatça ifade edebilme ve paylaşabilme
alışkanlığı kazandırmak. 3. Bilgiyi bulma, toplama ve yararlanma sürecini çocuğa öğreterek, bilimsel bir tutum ve tavır geliştirmek. Araştırmadan sonuca varma genelleyici ve gerçekdışı değerlendirmeler yapma, bilgiyi kaynağından araştırmayıp, kulaktan dolma bilgilerle değerlendirme, olaylara tek bir açıdan bakma gibi bilimsel olmayan tutumlardan uzak tutma. 4. Bağımsız düşünme ve muhakeme yeteneğini geliştirmek. 5. Çocukta çevresinde olup bitenlere karşı duyarlılık
kazandırmak. 6. Çocuğa dinleme becerisi kazandırmak. FEN BİLGİSİ
ÖĞRETİMİNDE YAPILABİLECEK ETKİNLİKLER Temelde bu etkinlikler üç gruba ayrılır. 1. Öğretmenin Başlattığı veya Gerçekleştirdiği Fen
Etkinlikleri: Bu etkinlikler önceden öğretmen tarafından ayrıntılı olarak planlanan
etkinliklerdir. Öğretmen önceden planlamaya uygun bir biçimde fen köşesine konu ile
ilgili araç gereçleri koyar. Ayrıca öğretmen belirlenen konu ile ilgili olarak
çocukların meraklarını uyandırmak için, önce kendi sorular sorar, sonra çocukları
konu ile ilgili sorular sorması için cesaretlendirir. Örneğin; öğretmen
sıcak-soğuk kavramını işlediği bir gün dışarıda çocuklarla kartopu oynarken, ne
kadar çok terlediğinden (ısındığından) bahsederek konuya başlayabilir. Sonra
çocuklara başka terleyen (ısınan) olup olmadığını sorabilir. Konuya çocukların
ilgisini çektikten sonra onlara; - "Soğuk bir günde sıcakladığında nasıl
serinleyebilirsin?" diye sorarak çocukların cevaplarını dinler ve tartışabilir.
Çocukların da bu konuda sorular sorması için onları cesaretlendirir. Öğretmen daha
sonra çocuklarla sınıfa girerek "Sıcak şeyleri nasıl soğutabileceğimizi veya
soğuk şeyleri nasıl ısıtabileceğimizi" anlatan deneyler yapabilir. Bu aşamada
öğretmen rehber olmak üzere çocukların bireysel veya gruplar halinde denemeler
yapmasına izin verir. Onlara sorular sorarak çocukların bilgi edinme süreçlerini
kolaylaştırır ve gözlenen değişiklikleri anlamalarını sağlar. Öğretmen bu
aşamada çocukların yaşayarak öğrenmelerine olanaklar sağlar ve deney sonrasında
bir birleri ile bilgileri paylaşmalarına fırsatlar verir. Çocukların arkadaşları
ile bilgileri paylaşmaları bilimsel tavır geliştirmelerinde önemli bir adımdır ve
net bir şekilde bilgilerin açığa çıkmasını sağlar. 2. Öğrenilen Bilgilerin Diğer Bilgilerle Bütünleşmesi İle
İlgili Etkinlikler: Bu etkinlikte öğretmen ön plandadır. Çocuğun edindiği bilgi ve
kavramları benzer olaylarla genellemeyi ve varılan sonuçların çocuğun
yaşantısındaki olaylarla bağlantısını öğretir. Örneğin; sıcak ve soğuk
kavramından sonra öğretmen çocuklarla sıcak günlerde serinlememiz veya soğuk
günlerde ısınmamız için neler yapmamız gerektiğini tartışabilir. Bu şekilde
çocuk öğrendiği bilgilerle çevresinde denetim kurmaya başlayarak, çevresel
beklentileri ve duyarlılığını arttırır. 3. Anlık Etkinlikler: Çocuğun günlük yaşamda her an
karşılaşabileceği fen ve doğaya ilişkin sorunlar ile bu sorunlara çocukların
bulduğu çözüm yollarını kapsar. Bu aşamada öğretmenin duyarlı olması ve
çocuklarla birlikteliği önemli bir konudur. Öğretmenin çocukları iyi gözlemlemesi
gereklidir. FEN BİLGİSİ ÖĞRETİMİNİN KONULARI
FEN ve DOĞA KÖŞESİ Okulöncesi eğitim kurumlarında bir masa veya köşe fen bilgisi çalışmaları için ayrılmalıdır. Bu köşede çocukların doğadan toplayacakları taş, kabuk, böcek, yaprak, çiçek gibi malzemeler sergilenebilir. Çocuklar topladıkları materyallerle çeşitli koleksiyonlar yaparak, bunları biri birleri ile paylaşabilirler. Ayrıca bu köşede çeşitli baklagiller (fasulye, nohut, mercimek gibi) ve tohumlar (arpa, buğday gibi) da bulunur ve çocuklar konulara göre bunlarla farklı çalışmalar yapabilirler. Bu malzemeler köşede kavanozlarda saklanabilir ve çocuklar istediklerinde büyüteç ile bunları inceleme fırsatı bulabilirler. Köşeye işlenecek konuya bağlı olarak resimli kitaplar, afişler, resim bantları konabilir. Örneğin; hayvanlar ünitesi işlenirken köşenin duvarları çocukların görebileceği yükseklikte hayvan afişleri ile süslenebilir, çocukların incelemeleri için köşeye hayvan ansiklopedileri konabilir. Ayrıca köşede çocukların çevreye olan duyarlılıklarını arttırmak için hava grafikleri, sağlığın önemini anlatmak için, boy ve ağırlık grafikleri bulunabilir. Çocuklar bu yolla havadaki değişiklikleri izleyerek,grafiğe kaydedebilirler. FEN KÖŞESİNDE BULUNMASI GEREKEN MALZEMELER Çocukların toplayıp biriktirebileceği tohum, yaprak, çiçek, böcek gibi malzemeler. Terazi Büyüteç Ölçme kapları Ölçme kaşıkları Termometre Mıknatıs Saat Pusula Mezur, cetvel Dürbün Küre Elektrikli aletler (el feneri, saç kurutma makinesi, piller, teller, ampuller) n Çeşitli mutfak eşyaları (süzgeç, huni, pipet, plastik kaplar ve kovalar) Un, tuz, şeker, toz boya, tutkal, mum, tebeşir n Balon, naylon torbalar, tahta çubuklar Fen ve doğa konusu ile ilgili afişler Bilim kitapları, slaytlar ve slayt makinesi Bitki çimlendirme kapları Fasulye, nohut, mercimek gibi değişik baklagiller ve tohumlar Evcil hayvanlar ve bunlara ait yuvalar FEN ve DOĞA KÖŞESİNİN ÖNEMİ ve YARARLARI Fen ve
doğa köşesi çocukların çevrelerini ve doğayı araştırma ve tanımalarına
düşündüklerini açıkça ve rahatlıkla ifade edebilmelerine, sorgulama yoluyla
meraklarını tatmin etmelerine fırsatlar sağlaması açısından büyük bir öneme
sahiptir. Fen ve Doğa Köşesinin Çocuklara Kazandırdıkları
2. Çocuğun çevreye ve doğaya duyarlılığını arttırarak,
yeni olumlu tavır ve tutumlar geliştirmesini sağlar. 3. Çocukların ilgi alanlarını genişleterek, etkili
düşünmeyi öğretir ve problem çözme yeteneklerini geliştirir. 4. Çocuklar fen ve doğa köşesinde yaptıkları deneylerle basit sonuçlardan genellemelere gidebilirler. 5. Fen ve doğa köşesindeki çalışmalar uygulamaya yönelik
çalışmaları olduğundan öğrenilenler çocuklar için daha kalıcı olur. 6. Fen ve doğa köşesinde çocuk başarısızlık endişesi
duymadan düşüncelerini rahatlıkla ortaya koyabildiği için çocukta
yaratıcılığın gelişmesi açısından da önemlidir. FEN BİLGİSİ ÖĞRETİMİNDE ÖĞRETMENE DÜŞEN GÖREVLER
2. Seçilen deneylerin uygulamalarını önceden yapmalı,
kavramların doğruluğunu denetlemeli ve gerekli araç gereçleri eksiksiz olarak
hazırlamalıdır. 3. Çocuk bir problemin çözümü için çalışırken öğretmen
rehber konumunda olmalı, çocuğu özgür bırakmalı ve deneysel düşünmelerini
sağlamak için onları cesaretlendirmelidir. 4. Öğretmen bilimsel bir süreci başlatabilmek için çocuğu
cesaretlendirmeli ve teşvik etmelidir. Örneğin; yüzen ve batan cisimlerle ilgili bir
deneye başlamadan önce öğretmen çocukların malzeme (tahta parçası, taş, tüy,
yaprak gibi) bulmaları için onları teşvik edebilir. 5. Öğretmen çocukların ilgisini konuya çekmek ve onları
harekete geçirmek için çocuklara çeşitli sorular sormalıdır. Ancak bu sorular
cevapları "Evet" veya "Hayır" olacak şekilde kapalı uçlu sorular
olmayıp, onların düşünmelerini ve beyin fırtınası yaşamalarını sağlayacak
şekilde açık uçlu olmalıdır. Örneğin; öğretmen "Daha önce hiç kar
gördün mü?" yerine "Karın nereden geldiğini düşünüyorsun",
"Sence kar nasıl oluşuyor?" gibi sorular sormalı ve bütün cevapları
dinleyerek tartışmalıdır. Bu amaçla öğretmen genellikle sorularında "Niçin,
nereden, nasıl, ne zaman" gibi soru kelimeleri kullanmalıdır. 6. Öğretmen çocukların yaratıcılıklarının gelişimi
amacıyla, tek bir doğru cevap arama yerine, çocuklardan bütün cevapları beklemeli ve
çocukların tümünü fikirlerini söylemeleri için cesaretlendirmelidir. 7. Öğretmen deney esnasında çocukların kendi kendilerine
doğru cevabı bulmaları için onlara olanaklar yaratmalı ve onları
cesaretlendirmelidir. 8. Öğretmen her an esnek olmalı ve beklenilmeyen bir durum
olduğunda hemen konuyu çocukların ilgisini çeken yöne kaydırmalı ve tartışma
başlatabilmelidir. Örneğin; bir deney esnasında farklı bir alet çocukların ilgisini
çektiğinde olayı geçiştirmeyip, çocuklara bunu açıklamalıdır. 9. Öğretmen çocukların yaşadıkları çevreye duyarlı
olmalarını sağlamaları açısından onların ilgilerini çevrelerine
odaklayabilmelidir. Bu şekilde çocuk çevresinde olup bitenlerin farkında olacak ve
duyarlılık kazanacaktır. 10. Çocukların çevrelerindeki dünyayı araştırarak, onlar
için faydalı ve zararlı şeyleri fark etmeleri açısından öğretmen yönlendirme
yapabilir. Örneğin; öğretmen fen etkinliğinde çocuklara hava, su, toprak gibi
kaynakların önemini kavratabilir ve bunların hangi durumlarda insan sağlığına
zararlı olabileceklerini tartışarak, çocukta erken yaşta çevre duyarlılığı ve
sağlığını koruma bilinci oluşturabilir. 11. Fen etkinlikleri bir gösteri olmayıp, çocukların gözlem
yapmaları ve soru sorarak keşfetmeleri üzerinde odaklanmalıdır. 12. Öğretmen fen konuları ile çocukların gerçekdışı
korkularının üstesinden gelmesine yardımcı olabilir. Örneğin; gök
gürültüsünden korkan çocuklara, bilimsel yolla bunu açıklayabilir. 13. Deney esnasında öğretmen çocukların sordukları soruları
veya merak ettiklere konuları cevaplayarak (veya cevabını tartışarak) konunun ve
kavramların yanlış anlaşılmasını engellemelidir. Eğer çocuk soru sormuyorsa,
öğretmen sorular sorarak çocukların doğru anlayıp anlamadıklarını kontrol
edebilir ve yanlış anlamalarını ortadan kaldırabilir. 14. Konu işlerken çocuklar tarafından öğretmenin cevabını
bilmediği bir soru sorulduğunda, öğretmen içtenlikle bilmediğini belirterek cevabı
çocuklarla birlikte tartışmalıdır. Eğer öğretmen yalan söyler veya çelişkili
cevaplar verirse, çocuk bunu fark edebilir ve öğretmenine güveni sarsılabilir. 15. Bazı bilimsel kavramların açıklanmasında öğretmen
çocuğun günlük yaşantısında kullandığı kelimelerden ve malzemelerden
yararlanmalıdır. Örneğin; doğudaki bir öğretmen renkleri anlatırken
"sarı" ile ilgili örnek vermesi gerektiğinde, "limon" yerine
"buğday" örneği verdiğinde çocuğun yaşantısı ile daha uygun
olabilir.Öğretmen böylece konuyu daha kolay açıklayabilir. 16. Öğretmen çocuğun araştırma ve incelemesi için ona
güvenli ve tehlikesiz bir ortam hazırlamalıdır. OKULÖNCESİ EĞİTİMDE FEN BİLGİSİ ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ 9.1. Deneyler: Bilimde bir
gerçeği göstermek için yapılan denemelere "deney" denir. Bir başka
deyişle deney, şartları tarafımızdan hazırlanarak doğa olaylarını tekrar
etmektir. Okulöncesi eğitiminde fen çalışmaları içinde deney yönteminin
kullanılması, çocukların merak ve araştırma duygularının geliştirilmesi, zihinsel
yeteneklerini uyarması ve ileri ki okul yaşantısında başarılı olmaları
açısından önemli bir konudur. Okulöncesi eğitimde fen çalışmalarında deneyler
yapılmasının amacı bilgilerin gösterilerek çocuğa aktarılması olmayıp, çocuğun
fen ve doğa ile ilgili olayları yaparak ve yaşayarak etkili bir şekilde
öğrenmesidir. Okulöncesi Çocuklar Açısından Deneyin Önemi ve Yararları
2. Deney yaparak olaylar arası bağlantı kuran çocuklar doğaya
ve yakın çevrelerine daha fazla duyarlılık kazanabilirler. 3. Deney yöntemi ile dikkat süreleri çok sınırlı olan bu
yaş çocukları, farklı uyarıcılar ve nesneler sayesinde dikkatlerini daha uzun bir
süre bir konuda toplayabilirler. Çünkü deney ortamı pasif etkinliklere oranla daha
hareketli ve daha çekicidir. 4. Deney yaparken çocuklar neden sonuç ilişkisini kurabilirler
ve problem çözmeyi öğrenebilirler. 5. Deneyler çocukların büyük ve küçük kas gelişimlerini ve
el-göz eşgüdümünü destekleyici etkinliklerdir. 6. Çocuklar deney yaparken birçok yeni kelimeler kazanabilir ve
kelime hazineleri gelişebilir. 7. Deney yaparken çocuğun kendisini rahat ifade edebilmesi,
başarısızlık endişesi duymadan çalışması, çocukta aldığı sorumluluğu yerine
getirme, kurallara uyma, paylaşma ve kendine güven duygularının gelişmesine
yardımcı olur. Bütün bunlar dikkate alındığında deney yöntemi çocukların
bilişsel, duygusal, psikomotor, dil ve sosyal gelişimleri açısından çok önemlidir. Deney Seçilirken ve Uygulanırken Göz Önünde Bulundurulması Gereken
Konular
2. Uzun süreli deneyler çocukların ilgisinin kaybolmasına
neden olacağından, sonuçları kısa sürede gözlenebilir deneyler seçilmelidir. 3. Etkili öğrenmeyi sağlamak için çocuklar deneye aktif
olarak katılmalıdırlar. 4. Bir günde birden fazla deney yapılmamalıdır. Uzun süreli
deneylerde (bitki çimlendirmek gibi) sonucu aldıktan sonra başka bir deneye
geçilmelidir. Deneyde Öğretmenin Rolü ve Dikkat Etmesi Gereken Konular
2. Deney önceden planlanmalı ve öğretmen gerekli tüm
malzemeleri önceden hazırlamalıdır. 3. Deney sırasında çocuğun bilmediği veya yeni
karşılaştığı bir kavram veya kelime geçtiğinde öğretmen bunu açıklamalı ve
mümkün olabildiğince tekrarlayarak pekiştirmelidir. 4. Deney sırasında öğretmen ara sıra çocuklara açık uçlu
sorular sorarak, anlayıp anlamadıklarını kontrol etmeli ve yanlış anlamaları
önlemelidir. 5. Yapılacak deney ve ünite konusu arasındaki bağ çocuklara
açıklanmalıdır. 6. Deney ve uygulamada öğretmen çocuğun kendi kendine
keşfetmesi için olanaklar yaratmalı ve çocuğun başarı duygusunu tatmasını
sağlamalıdır. 7. Çocukların bildikleri olaylardan yola çıkarak,
bilmediklerine geçmeli ve çocukların olaylar arasında bağlantı kurmaları için
öğretmen sorular sormalı ve tartışmalıdır. 8. Deney sonucu öğretmen pekiştirmek amacıyla, sınıfça
tartışmalı ve çocuklara deneyle ilgili sorular yöneltmelidir. 9. Deneyde öğretmen rehber konumunda olup, çocukların aktif
katılımlarını sağlamalıdır. Bu şekilde edinilen bilgiler çocuklar için daha
kalıcı olur. Deneyde Öğretmenin Karşılaşabileceği Sorunlar 1. Öğretmen her üniteye uygun deney bulamayabilir. 2. Bazı deneyler tüm çabalara rağmen başarısız
sonuçlanabilir. Böyle bir durumda öğretmen doğruyu söylemeli ve hatanın nereden
kaynaklanabileceğini ilk adımdan başlayarak kontrol etmelidir. 3. Öğretmen kesin sonuç alacağından emin olmadığı deneyleri
çocuklarla birlikte yapmamalıdır. 4. Kalabalık bir sınıfta deneyin uygulanması zor
olacağından, konuya bağlı olarak küçük gruplarla çalışılabilir. Bitki Yetiştirme: Okul öncesi eğitimde hayatımızda önemli yer tutan bitkilerin nasıl yetiştirildikleri, büyümelerini etkileyen faktörler, büyümelerindeki farklılıklar gibi bitkiler hakkındaki bilgileri çocuklara öğretebilmek için fen bilgisi öğretiminde bazı bitkiler yetiştirilebilir ve bu yolla çocuklara bitkilerin de yaşayan canlı varlıklar olduğu kavratılabilir. Bitki yetiştirme çalışmaları çocuklara gözlem yapma, sınıflandırma, ölçme, tanımlama gibi birçok olanaklar sağlamaktadır. Bu amaçla çocuklar sınıfta saksılarda çim, çiçek, fasulye, patates, havuç gibi bazı bitkiler yetiştirebilirler. Bitki yetiştirmek pahalı bir etkinlik olmayıp, bu amaçla öğretmen yoğurt kutusu, süt kutusu, pasta kalıbı, delinen mutfak eşyaları gibi artık malzemeleri kullanabilir. Uygun olduğu durumlarda, bahçede marul, soğan, maydanoz gibi bitkiler yetiştirilerek, çocukların gözleyerek öğrenmeleri sağlanabilir ve ayrıca bunların bakımı ile ilgili sorumluluklar çocuklara verilebilir. Bu şekilde çocuklar bitkilerin yetişmesini ve bakımını daha yakından inceleyebilir ve öğrenmelerinin daha kalıcı olması sağlanabilir. Bitki köşesi için öğretmen çocukların da yardımıyla; n Bitki ve meyvelerin çekirdeklerini biriktirip, çocuklara bunları tanıtabilir ve uygun olanları yetiştirebilir. n Gerek çocukların evden getirecekleri sebze ve meyveler, gerekse çevreden toplanacak bitki ve çiçeklerle, bitki müzesi hazırlanabilir ve çocuklarla bunlar etiketlenebilir. n Öğretmen çocuklarla çevre gezileri yaparak doğal bitki örtüsünü inceleyebilir. Bitki Yetiştirme Çalışmalarının Amaçları 1.Çeşitli bitkilerin yetiştirilmesi ile çocukların bitkileri
tanımalarını sağlamak ve bilgi edinmelerini kolaylaştırmak. 2. Çocukları değişik ilgi alanlarına yöneltmek. 3. Çocukların olay ve nesneler arasında ilişki kurmalarını
sağlamak. 4. Çocukların çevrelerini algılamalarına yardımcı olmak ve
çevre duyarlılığı kazandırmak. 5. Çocuklar da akıl yürütme yeteneğini geliştirmek. 6. Problem keşfetme ve çözme yeteneğini kazandırmak. 7. Kavram ve dil gelişimlerine yardımcı olmak. Bitki Yetiştirme Çalışmalarının Çocuklara Kazandırdıkları
2. Bazı tohumların yeşermesi ve bitkilerin topraktan çıkması
için daha uzun süreye ihtiyaç olduğunu görebilir. Bu yolla farklılık ve
benzerlikleri karşılaştırabilir. 3. Doğru sonuçlara ulaşmak için uygun koşulların gerekliliğini kavrayabilir. Bitki Yetiştirme Çalışmalarında Öğretmenin Rolü
2. Öğretmen mevsim ve çevresel koşulların uygunluğuna göre,
sınıf içi veya bahçede çocuklarla bitkiler dikilebilir, çocukların bitkinin
yetişmesini gözlemeleri için onları yönlendirebilir ve sorumluluk verebilir. 3. Bitkiler büyürken tohumdan çıkma, ilk yaprak, ilk çiçek,
boy uzunluğu gibi özellikler çocuklarla birlikte bir grafik üzerinde kaydedilebilir.
Grafik sonuçları çocuklarla incelenerek, farklı yetiştirme koşulları veya farklı
bitkiler arasındaki benzerlik ve farklılıklar nedenleri ile tartışılabilir. 4. Bitkiler büyürken çocuklar büyüme şekillerini inceleyebilirler. Örneğin, sarmaşığın tırmanması, bezelye ve fasulyenin sırığa sarılması ve marulun yapraklar halinde büyümesi gibi. 5. Bazı bitkilerin yetiştirilmesinin çok uzun süre aldığı durumlarda, aşama aşama resimleri ve slaytları çekilerek, daha sonra bunlar çocuklarla incelenebilir |