Çekingen Çocuğun Tanımlanması

      Bu çocuklar yaşıtları ile ilişki kurmada zorlanırlar, arkadaşları ile birlikte olmaktansa yalnız kalmayı tercih ederler, yaşıtlarından çekinirler, bazı hallerde kendilerinden küçüklerle bir araya gelirler. Birisi onlara çok yaklaşırsa ondan uzaklaşmak suretiyle tepkide bulunurlar. Annelerinin yanından ayrılmazlar hatta babalarıyla ya da büyükanneleriyle yalnız kalmaktan kaçınırlar. Annelerinden ayrıldıklarında ilk tepkileri ağlama olur. Kendilerini sözlü olarak ifade etmekten çekinirler, kendilerine soru sorulduğunda bazen cevaplandırmaktan kaçınırlar, başlarını öne eğerler, nadir hallerde de göz veya baş hareketi ile cevaplandırmakla yetinirler.

     Çoğunlukla güvensiz ve huzursuz çocuklardır. Araştırma bulgularına göre bazılarında saldırganlık duyguları görülebilir. Çekingen çocuklar okul ortamı veya arkadaş grubu içinde olduklarında oyuna katılmak isteseler de kendilerinde bu cesareti bulamazlar. Mutlaka birisi onları elinden tutup oyuna sokmalıdır, oyuna girdikten sonra da mutlu oldukları dikkati çeker. Çekingen çocuklar aynı zamanda onlardan ne beklediğini veya yeni bir durumu nasıl ele alacaklarını bilmediklerinde, özellikle yeni bir iş karşısında kaldıklarında normalin üstünde bir huzursuzluk gösterirler. Örneğin doktorların çocukları muayene etmeye geleceği söylediğinde çekingen çocuklar ağlamaya başlarlar, okuldan kaçmaya çalışırlar.

     Çekingen çocukların çoğunun sınıfta sevdikleri bir yer vardır. Bu yer genellikle faaliyetlerden, kalabalıktan uzak ve rahatça oturabilecekleri bir minder üstü veya düz bir yerdir. Burada olup biten şeylerin çoğuna karşı ilgisiz ve bir çoğundan habersizdirler. Onların çok az şeye karşı ilgi gösterdikleri ve kendilerini rahatlatmak için sık sık parmak emdikleri, ileri geri sallandıkları, mastürbasyon yaptıkları veya kendi saçlarını ve kulaklarını çektikleri görülür.  

     Çekingenliğin Nedenleri :

  Aile baskısı veya ailenin çocuğu çok koruyucu olması

  Çevrenin etkileri:   

  Çocuğun kendisi bir şeyler yapmak ister ve bunu  başaramazsa çekingen olur ya da bir işe başlamadan önce başarısızlık korkusu

  Çocukların söylediklerine aldırış edilmemesi fikrinin sürekli eleştirilmesi, hissederse çekingen olur.   

  Çocuktan yaşı ve kapasitesi dışında davranışlar  beklemek

  Çocuğun çabasına karşı tepkisiz kalmak, onu hiçbir şekilde yüreklendirmemek çekingenliğin nedenlerindendir.

ÇEKİNGEN ÇOCUĞUN SOSYALLEŞTİRİLMESİ

   Öncelikle annelerinden kopmalarına yardım etmek,sonra bir arkadaşla birlikte olmalarına fırsat vermek, daha sonrada bir arkadaş grubu ya da faaliyet grubuna girmelerini sağlamak gerekir. Başarılı ve mutlu olacakları bir alanın keşfedilmesi onları huzurlu kılar.

ÇEKİNGEN ÇOCUĞUN UYUM SORUNUN  GİDERİLMESİNDE ÖĞRETMENE VE OKULA DÜŞEN GÖREVLER

   Öğretmen, çocuğun kabuğundan çıkmakta güçlük çekeceğini kabullenmeli ve sabırlı olmalıdır.Çocuğu ilk günden faaliyete katılmaması için zorlamamalıdır, hoşlandığı faaliyetleri bir  süre karşıdan izlemesine izin verilmelidir.

Zaman zaman bir köşede yalnız oynamasına izin verilmelidir. Öncelikle öğretmen kendisi çocukla diyolog kurmalı sonra tek arkadaşla diyolog kurması sağlanmalıdır.

Çocuğun çekingenliğinin sebebi araştırılmalıdır

Çekingenlikten kurtulabileceği su kum,kil, çamur, boya gibi malzemeleri kullanmaya teşvik edilmelidir.

Yaratıcı faaliyetlere yönlendirilmelidir.

Dramatik oyunda rahatlaması sağlanmalıdır.

Çocuk en ufak bir başarısında öğretmen tarafından yüreklendirilmeli.

Çocuğa başarı ve deşarj alanları bulunmalıdır.   

Düzenlenmiş faaliyetler esnasında çekingen çocuk için ne yapılabilir?

Çocuktaki çekingenliğin çok değişik sebepleri vardır ve problemin kaynağı, çocukla nasıl bir çalışma yapılacağını etkiler. Çekingen çocukların çoğu sizin onunla ufak ilgilenmenizle açılıp konuşmaya başlarlar. Sınıfınızda nasıl bir davranış istediğini bilen ama işbirliği yapmak istemeyen çekingen bir çocuk bulunabilir. Bu çocuk yeni faaliyetlere başlamaktan korkan ve bundan dolayı sizden fazladan teşvik isteyen bir çekingen çocuk bulunabilir. Böyle bir çocuğun herhangi ufak bir gayretinden dolayı aferin diyerek veya okşayarak takdir ediniz. İşinde ufakta olsa bazı  başarılar elde ettikten sonra işbirliği yapmak ona daha kolay gelir.  

Halka şeklinde çalışma esnasında çekingen çocuk için ne yapılabilir?

Halka şeklinde çalışmaya katılması için çocuğa baskı yapmak iyi değildir. Bu çocuklara karşı yavaş ve onlardan az iş isteme seklindeki bir yaklaşım genellikle daha çok etkilidir. Çocuğa yapılanları seyretmesi konuşulanları dinlemesi için izin verilmelidir. Çocuğun ilk iletişim teşebbüsüne dikkat edilmelidir. Çocuğun isteğine veya sorusuna hemen cevap verilmeli ama bu onu susturacak şekilde bir cevap olmamalıdır.

Çocuğun kendine karşı güveni arttıkça grup çalışmasına daha  istekli olacaktır.  

Öğretim esnasında çekingen çocuk için ne yapılabilir?

Bireysel dikkat gösterilir ve bireysel talimat verilirse çekingen çocuk verilen işi en iyi şekilde yapabilir. Bununla beraber çekingen çocuk başkalarının kendisine yaklaşmaktan huzursuzluk duyduğu için ona yaklaşmak zor olabilir. Bunu için siz çocuğun işine karışmayan onu sakinleştiren biri olarak görülmelisiniz. Çocuğun dili gelişmemiş olabileceğinden, yavaş ve açık konuşmaya, istenilen şekilde hareket etmeye çalışmalısınız. Çocuk sizinle göz göze gelmekten çekinebilir ve sorularınıza cevap vermeyi reddedebilir. Eğer çocuk sorularınıza cevap vermeyi reddetmeye devam ederse çocuğun sevebileceği başka bir faaliyet bulmaya çalışmalısınız. Eğer çocuğa sevebileceği başka bir faaliyet bulamazsanız çocuğun oturup diğerlerini seyretmesine izin verilmeli ya da istediği zaman oynayabilecekleri oyuncakları ve kullanabileceği malzemeleri yanına koymalısınız.

Devamlı ilgi veya kontrol çocuğu daha çok çekingen yapabilir.  

Dışarıda oyun esnasında çekingen çocuk için ne yapılabilir?

Dışarıda oynanan oyunlar çocukların: Sosyal becerilerinin, akranları arasında etkileşimin, anlama becerilerinin gelişmesine yardımcı olur. Çekingen çocuk oyun yerinde özel bir dikkati gerektirir. Bu durumda çocuğu birkaç basit faaliyet içine sokmayı denemelisiniz. Bu çabanız uzunca bir süre alabilir. Çocukta birkaç beceri elde ettikten sonra faaliyetleri diğer becerileri de içine alarak genişlete bilirsiniz. Yavaş yavaş bir defasında bir çocuk olması şartıyla diğer çocukları da faaliyete sokabilirsiniz.   

Düzenlenmiş oyun esnasında çekingen çocuk için ne yapılabilir:

En iyi tutum işbirliği yapması için çocuğa baskı yapmamaktır. Sadece faaliyeti seyretmesi ve anlaması için zaman ayırmalıdır. Çocuk konuya karşı ilgi göstermeye başladığı zaman bireysel talimat verilerek çocukla ilgilenmeye başlanmalıdır. Bu ilgilenme yerini yavaş yavaş çocuğun diğer çocuklarla yapacağı etkileşime bırakılmalıdır. Çekingen çocuğun diğer çocuklarla yapacağı etkileşimin sözle olacağı beklenmemelidir. Ancak siz ona talimat vermeli, düzenli konuşmalar yapılmalısınız. (Rolünü beğendin mi, tekrar oynamak ister misin?)    

Serbest oyun esnasında çekingen çocuk için ne yapılabilir

Serbest oyun çocukların; sosyal becerilerinin, bağımsız çalışma faaliyetlerinin, hayal kurma becerilerinin, kas becerilerinin gelişmesine yardımcı olur. Serbest oyun faaliyetleri: Su, kum masası, bloklar ve resimli kartlarla yapılabilir. Serbest oyun çekingen çocuk için çok değerli bir faaliyettir. Bu faaliyette çocuğun diğer çocukların oyunlarını seyretmesi onlarla etkileşimde bulunması serbesttir. Çocuğu gözlemek çocuğun ilgilerini öğrenmeye yardım eder. Öğrenince çocuğa zevk alabileceğini düşündüğünüz birkaç oyun öğretebilirsiniz. Akranları ile acele ilişki kurması için çocuk sıkıştırılmalıdır. Çocuk arkadaşlarının yanında onlarla açıkça görülen bir ilişki kurmadan benzer faaliyetlerde bulunursa, çocuğun onlarla gerçek bir etkileşim için ilk adımı attığını bilmelisiniz.   

Beslenme esnasında çekingen çocuk için ne yapılabilir:

Yemek çocukların, yiyecekler hakkında genel bilgilerin, konuşma ve dil becerilerinin, işbirliği ve paylaşma becerilerinin gelişmesine yardım eder. Çekingen çocuk bazı hallerde bir grupla yemek yemede rahat olamayabilir. Yemek yemeyi reddedebilir. Arkadaşlarının yemeği kendilerine uzatması isteklerini duymazdan gelebilirler. Böyle çocuğa belirli zamanlarda yemek verebilirsiniz ama asla yemek yemesi için  zorlamamalısınız.

Müzik ve resim çalışmasında çekingen çocuk için ne yapılabilir:

Sessizce seyretmesine izin vermelisiniz.  Müzik, çocuklara dinlenme becerileri , ritim duygusunu, talimatları izleme kabiliyetlerini geliştirme fırsatı verir. Resim faaliyetleri çocuklara görerek öğrenme, ince kaslarını geliştirme fırsatını verir. Bazı küçük çocukların resim ve müzik faaliyetlerine pek yatkınlıkları yoktur. Fakat onları çekici bulurlar. Bu faaliyetleri bir süre izledikten sonra huzursuz bir çocuk kendi isteğiyle faaliyete katılabilir. Bu durumda çocuğun faaliyete katılması için sıkılmadan kibarca teşvik  edebilirsiniz, baskıdan sakınılmalıdır

Hikaye saatinde çekingen çocuk için ne yapılabilir:.

Çekingen bir çocuğun dille arası pek iyi olmadığından okumanın açık olması ve kelimelerin net olarak söylenmesi gerekir. Konu hakkında sorulacak sorularda bu çocuk en sona bırakılmalıdır. Ayrıca sorular evet veya hayır diyecek şekilde sorulmalıdır. Çocuk sorulara cevap verirse hikayeyi dinlerken dikkat etmiş olduğu anlaşılır. Eğer çocuğun dilinde bir bozukluk varsa hikayeyi  resimlerle anlatması istenmelidir.  

Dinlenme zamanında çekingen çocuk için ne yapılabilir:

Dinlenme zamanında çocuklar sakinleşir. Dinlenme zamanı çocuğun en çok sevdiği faaliyettir. Çünkü dinlenme zamanı sessiz ve etkileşim olmayan bir zamanındır. Dinlenme zamanında çekingen çocuğun en büyük problemi sürenin biteceği yeni bir faaliyetin başlayacağı korkusudur. Diğer çocuklar uyandırılmadan çekingen çocuk uyandırılmalıdır, pasif etkileşimi olmayan işlere başlatılmalıdır. (Battaniyeleri katlama, resim albümüne bakma vb.) Çocuk rahatladıkça günün geriye kalan kısmı daha çekici gibi görülür.

Çekingen Kişi Kendini inkar eder. Duygularına karşı dürüst değildir. İstediği amaçlara ulaşamaz. Başkalarının kendi adına seçim yapmasına izin verir. Öfke duyar kaygılıdır,  

Güvengen Kişi Duygularını tanır. Dürüstçe duygularını ifade eder. Kendi adına seçim yapar. Kendine güvenlidir.İstediği amaca ulaşır.

Saldırgan Kişi Başkalarını kırarak hiçe sayarak kendini geliştirmeye çalışır Duygularını tanımaz. İstediği amaçlara başkalarını kırarak ulaşır. Başkaları adına seçim yapar. Kendini haklı ve üstün görür.

ÇEKİNGEN ÇOCUĞUN GÖSTERDİĞİ TİPİK  ÖZELLİKLER

 Karama Becerileri: Çekingen çocukların çoğu yaşı geldiğinde gerekli becerileri kazanırlar ve el mahareti gerektiren işleri yapmayı öğrenirler. Bu çocukların çekingenlikleri, bilgi ve becerilerini uygulamaya koymalarını zorlaştırmaktadır. Çekingen çocuklarının çoğunun kelimelerle ve yaparak ifade edebildiklerinden daha çoğunu bildiklerini ve daha çok şey yapabileceklerini kabul etmek hatalı değildir. Çekingen çocukların çoğu, birinci derecede başkalarının çalışmalarını güvenli bir mesafeden seyrederek öğrenirler. Onlar genellikle grup faaliyetlerine katılmazlar. Yeni faaliyetlere geçmeleri ve malzeme kullanmaları sınırlıdır. Malzeme kullanmadaki çekingenlikleri kabiliyetsizliklerinden ziyade, korkudan ve kendilerine güvensizliklerinden ileri gelmektedir. Mesela, okul öncesi çekingen çocukların çoğu, bir tek pastel kalem alsalar ve onunla kağıdın köşesini zoraki görülür. Bir işaret yapsalar bile değişik renkleri tanırlar, bilirler. Çoğu kez onlar normal el becerilerine sahiptirler. Ancak, öğretmen ipin sonuna bir düğüm atarak dizdiğiniz boncuklar çıkmasın deyince kadar aynı boncuğu tekrar tekrar ipe geçirirler ve boncukta düşer. Bu çocuklar sevgiyle desteklenirse, kendilerine güven gelip yeni işlerde ustalaşabilirler. Her hangi bir işi yapmayı inatla reddettiklerinde, sizden bu durumu iyilikle karşılamanızı umarlar. Ve bu onları sevindirir. Böyle karşılandıkları takdirde Sizin vereceğiniz destekle bir çok faaliyetleri tekrar yapmayı denerler. Mesela, diğer çocukların yanında onların işe teşvik etmeniz, cesaretlendirmeniz diğer çocuklarla beraber çivileri tahtadaki deliklere takma faaliyetine katılmalarını sağlayabilir. Ama bu çocuklar, parmakları ile resim boyayan diğer çocukları günlerce seyretmiş olmalarına rağmen parmakları ile resim yapmayı reddederler. Gruba katılmaları istenince başlarını saklayabilirler veya hiç bir şey söylemeden geri dönüverirler. Eğer böyle bir çocuğa boyama masasına otur derseniz, itiraz etmeden oturabilir. Ancak ellerini sıkıca masanın altına sokar ve çıkarmaz. Böyle bir çocuk belki yapılanları sessizce seyrederek  öğrenebilirler.  

Hareket Becerileri: Testlerin, çekingen çocukların kaba ve ince hareket gelişimlerinin yaşlarına göre uygun olduğunu göstermesine rağmen bu çocukların çoğu mümkün olduğunca az ve yavaş hareket ederler. Bir kısım çekingen çocuklar ise uzun bir süre hareketsiz otururlar. Veya vücutlarının bazı kısımlarını hareket ettirirken kalan kısımlarını hareketsiz,kımıldatmadan tutarlar. Örneğin, oyuncaklarla oynamak için ellerini kullanabilir ama aynı yerde kımıldamadan otururlar. Vücutlarını kullandıkları zaman, hareketleri yalpalama şeklinde,zayıf ve oldukça sınırlıdır. Koordinasyonları zayıf gibi görünür. Bir çok çekingen çocuk bükülüp bir sandalyeye veya yere kalçası üstüne, sanki kemikleri lastikmiş gibi yığılı verir. Bu çocuklar aynı zaman da kendilerini rahatlatmak için vücutlarını kullanırlar. Parmak emme, saçlarını kıvırma ve sallama gibi davranışlar sergilerler. Bu çocuklara kendi kendilerine güven duygusu kazandırdıkça, çekingenliklerinin üstesinden gelmelerine yardım edilmiş olur ve vücut hareketleri de bir hayli normalleşir.  

Konuşma Ve Dil Becerileri

Bir çok çekingen çocuk dili anlar ve oldukça da iyi konuşur. Ancak bu çocuklar okul öncesinde hiç konuşmaz veya çok seyrek konuşurlar. Onlar hazlarını yüzlerinde ufak bir gülümseme ile, üzüntülerini de hıçkırarak veya hafif sesle ağlayarak belli ederler. Konuşmaları işitilmesi zor fısıltılar gibi bir sesle olur. Sınıfta isteklerini çok yavaş bir sesle ifade ettiklerinden onların bu iletişim girişimleri kaybolur gider. İsteklerine herhangi bir cevap alamadıkları zaman işi tamamen bırakıverirler. Konuşma ve konuşturulma çekingen çocukları çok rahatsız eder görünmektedir. Bir isteğe karşı çoğu kez yüzünü başka yöne çevirerek veya taşlaşmış bir yüzle, yerinde sessizce oturarak reaksiyonda bulunurlar. Diğer çocuklar sizin çekingen çocukla konuya girişiminizi veya gayretinizi görürlerse bu çocukla iletişim kurma girişimlerini devam ettirirler. Aksi takdirde onlarda konuşmayı keserler. Bu çocuklar sinirli ve çekingen davranışlarıyla, yalnızlık, korku izole edilme duygularını anlatırlar. Ama onların diğerlerini dikkatle gözlemeleri ve çekinerek taklit etmeleri diğer çocuklar gibi olma, onlara benzeme his ve arzularının kuvvetli bir işaretidir. Bazen onlar yalvaran bakışları ile veya size sarılarak, gruba katılma ve  güvenceye olan ihtiyaçlarını bildirirler.  

Benlik Kavramı Ve Sosyal Beceriler:

Çekingen çocukların çoğu kendileri hakkında olumsuz düşünceye sahiptirler ve onların kabiliyetleri bir çok işi başarıya ulaştıracak güçte değildir. Mesela, Anita boncukları ipe düzerek pek çok takı yapmış olmasına rağmen daima “ben çok aptalım. Bu boncukların hepsini ipe düzebileceğimi zannetmiyorum.”diyerek işe başlar. Çekingen çocuklar kendileri hakkında olumsuz duygular içinde olduklarından, gruptan uzaklaşıp kendi kişisel kabuklarına çekilmekten başka bir şey yapamamaktadırlar. Onlar yanlış bir iş, hareket yapmaktansa hiç bir şey yapmamayı tercih etmekte veya hiçbir iddia ve kesinlik tanımayan faaliyetlerde bulunmaktadırlar. Onlar herhangi iyi bir şey yapmada, kendi kendilerine güvenmediklerinden, bir faaliyette bulunmaktan ya çekinirler ya da diğerlerini büyük bir dikkatle taklit ederler. Onların rahatsızlıkları çevrelerindeki diğer çocuklardan gelmektedir. Çevredeki çocuklara tepkide bulunmaları, onlarla ilişki kurmamaları bu durumun açık bir delilidir. Mesela, diğer çocuklar onlara oyun oynamayı teklif ettikleri de kaçabilirler,soruları cevaplamayı reddedebilirler veya etraflarında olup bitenleri görmemezlikten gelirler. Ama onları teşvike, övgüye büyük ihtiyaçları vardır. Teşvik onların çalışma azmini kuvvetlendirir, teşebbüslerini devam ettirir veya en azından işi yapar gibi görünmelerini sağlar. Problemle ilgilenmede ve uğraşmada oldukça beceriksiz olduklarından problemli işlerden çekinirler. Onlar oyuncaklarla bir çabaya girmeden onları hareketsiz taşlaşmış heykel gibi sessizce seyrederler. Çekingen çocuklar diğerlerinin varlığından kolay kolay huzur duymazlar. Onlar ancak birbirlerini sallayarak, birbirleriyle alay ederek ,sürtünerek rahatlarlar. Bu çocukların bazıları başkalarına karşı gösteremedikleri kızgınlıklarını kendilerine, kendi eşyalarına çevirirler. Bu duygularını da kendilerini yerlere atarak, kağıt ve defterlerini yırtarak,oyuncaklarını parçalayarak veya kendilerini bazı şeylerden mahrum ederek ifade ederler. İstenilen bir işi doğru zamanda ve doğru bir şekilde yapamadıkları duygusu içinde olan çekingen çocuklar, diğer çocuklarla ilişki kurmaz ve oyun oynamazlar. Bu duygu içinde olan çocuk, kendi etrafında kendini koruyan pasiviteye dayanan bir kabuk oluşturur. Bununla beraber ürkek ve duygulu olan çekingen çocuklar etraflarında olup bitenden haberdardırlar. Çekingen çocukların çoğu, diğer çocukların ve yetişkinlerin çok dikkatli izleyicisidirler. Onlar göz ucuyla olup bitenleri gözlerler. Ama kendilerine bakıldığını anlar anlamaz çabucak gözlerini çevirirler. Oyunlarında, diğer çocuklarda gördükleri hareketleri taklit ederek kullanırlar. Bazen sert kuvvetli hareketlerle itiraz ederek, bağırma çağırma hariç, tüm faaliyetleri taklit ederler. Çekingen çocuklar çoğu kez ,diğer çocuklarla iyi ilişkiler kurmak, iyi geçinmek için hiçbir çaba sarfetmezler. Bazen diğerleri tarafından oyuna çağrıldıklarında, onlara karşı arkalarını dönerler. Bazen de diğer çocukların varlığını oldukça farkında gibi görünürler ve oyuna alınmak istedikleri zaman onları rahatsız ederler. Bazen de onlara fısıltıyla kötü sözler söyleyip koşup uzaklaşırlar. Bu davranışlar içinde olan çocukların diğer çocuklarla arkadaşlık kurması ve geliştirmesi çok zordur. Çekingen çocukların çoğu, izole edildiklerini ve grup dışı bırakıldıklarını sezerler ve bundan çok korkarlar. Bu çocuklar aynı zamanda önemli kişilerden ayrı tutulmalarından dehşet duyarlar. Bu durum özellikle anaokuluna giden çocuklar için çok geçerlidir. Bu durumda olan bir çocuk, ana-babasına sarılıp ayrılmaya bilir, oturup hıçkırarak ağlayabilir. Böyle bir çocuğun anaokuluna intikabı uzun zaman alabilir. Böyle çocukların size ve diğer çocuklara açılıp yaklaşmaları için onlara ara sıra gülümseyerek, faaliyetlerine ilgi göstermek veya işinde zorluk çektiğini görünce “sana yardım edeyim” diyerek ilgilenmek gibi alacağınız küçük tedbirlerle normalleşmeleri haftalar,hatta aylar alabilir.