ด้านการศึกษา
พระองค์ทรงปฏิรูปการศึกษาให้เป็นระบบจนเป็นรากฐานของการศึกษาทุกวันนี้ แต่เดิมเป็นการสอนที่บ้าน วัด และในวัง มาเป็นการสอนแบบระบบโรงเรียน โดยการจัดตั้งโรงเรียนหลวงขึ้น และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางกูร) ประพันธ์แบบเรียนสอนอ่านภาษาไทย ชื่อว่าแบบเรียนชุดมูลบทบรรพกิจ วาหนิติ์นิกร อักษรประโยค สังโยคพิธาน ไวพจน์พิจารณ์ พิศาลการันต์ สำหรับใช้เป็นแบบการเรียนการสอนในโรงเรียนหลวงสมัยนั้น  พระองค์ทรงเล็งเห็นความสำคัญของการศึกษา จึงทรงปฏิรูปการศึกษาโดยให้วัดร่วมมือกับรัฐจัดตั้งโรงเรียนเพื่อสอนความรู้ อย่างเป็นระบบแบบแผนที่ทันสมัย คือให้มีสถานที่เล่าเรียน มีครูสอนตามเวลาที่กำหนด และให้ตั้งโรงเรียนหลวงขึ้นในพระบรมมหาราชวัง มีเป้าหมายเพื่อการเรียนการสอนในการฝึกหัดกุลบุตรของบรรดาพระบรมวงศานุวงศ์ และขุนนางชั้นสูงที่ถวายตัวเพื่อรับราชการโรงเรียนเหล่านี้ได้แก่ โรงเรียนพระตำหนักสวนกุหลาบ และในพ.ศ. 2427 ทรงได้จัดตั้งโรงเรียนสำหรับราษฎรแห่งแรกคือโรงเรียนวัดมหรรณพาราม และในเวลาต่อมา