Mihemed Elî, Efrîn

Wek êvara her înekê piştî min serê xwe şoşt, min û bavê xwe paş-şîva xwar, pêre me Piyaleke ça jî bi ser de vexwar, bavê min wê şevê pir kêfxwaş bû, çima?, çimkî du boneyên girîng gihîştibûn hev, a yekem, boneya tomarkirina min di zanîngehê de bû û a duyem jî hatina demsal û mewsima birefkirina zeytonan bû. Bavê min pir bi min serbilind bû, ji nav şeş xurtan ez ê yekem bûn ê ku gihîştibû asta xwendina zanîngehê, herçend reben xwîna xwe jî da birayên min ku bixwînin, lê xwedê ji wan razî be, wan gişkan rûyê bavê min reş derxist, lewma ez bûbûm stêrka ezmên a ku bavê min li hemberê bû û hertim bi roja ku bibîne ez mamoste me difikirî û digot xwedê ji te razî be kurê min te heya niha rûyê min sipî kir xwedê rûyê te sipî bike. Bi rastî ez jî pir bi gotinên bavê xwe şah dibûm, û gotinên wî jî ji min re wek paldêrekê bûn ku ez hîn pêtir bi xwendina xwe de biçim, tiştê bavê min ji bo ez bixwînim kiribû, qet ji bîra mirov naçe, û heke mirovekî wek min jî serê bavê xwe bilind neke, ew ê teqez, miorvekî rûreş be. Ez qet roja min ji bavê xwe re goitbû, ”Bavo, roja pêncşemê roja dawî ji bo tomarkirina xwendekaran e, û heke ez xwe heya pêncşemê tomar nekim, ez nikarim îsal xwe pêşkêşî fêrnameya lîseyê bikim”.

 Piştî bavê min kûr ponijî, ji min re got, here kurtên û têrê li kerê bike û kerê ji min re biştîne, digel ku min dizanî deh kaxit di berîka wî de tune bûn, çimkî ew sala saleke pir giran bû, û bavê min heya stûyê xwe di deyn û waman de fetisî bû. Rastî salên xwe bibûn heftê û pênc lê xwe wek ciwanekî panzdeh salî avêjt ser pişta kerê û ji min re got, kurê min xeman nexe siba pere dê bi te re bin û tû yê xwe li dibistanê tomar bikî, wexta min wiha bihîst, min zanî ew ê biçe ji min re pereyan dên bike. Mala felekê bişewite, gelo ev çi dilîniya bavan heye, reben digel ku pere ji bo nanê tisî li cem tûne bûn, çû ji min re sê hezaran ji bo ez bixwînim û ji pêşkêşkirina fêrnameyê bêpar nemînim dênkirin.

Wê şevê berî diya min bikeve doşeka xewê bavê min jê re got, Fêro, te tiştê min hazir kiriye, siba ez ê biçim nav zeytonan, tu zanî mewsimê dest pê kir û diz û efarciyan jî dest bi diziyê û rêşkirina daran kirine, bi xwedê heke em neçin çavdêriya milkê xwe nekin, îsal qatiqî me jî ji zeytonan dernakeve. Piştî me nanê xwe xwar û çaya xwe jî vexwar ez û bavê xwe ketin guftegoyên siyasî jî, wî pir dixwast guh li nûçeyan bike, her roj sê-çar caran guh li nûçeyan dikir, heya carinan radio dihatin girtin û bavê min di ber re bi xew ve diçû, û diya min a reben tengezar dibû, û digot ma niha keştî û leşkerên me di şer û cengan de ne, lê em serokên dewletan e, em ewqas meraqê bi vî mêratî dikin, mebesta wê jî radio bû. Piştî em ketin nav doşeka xewê bavê min dest bi saz û kilamên folklorî jî kir, carikê Ceferê Teyar û carikê Memê Alan, wî qet nikarî şahiya xwe veşarta, hem bi ketina min a zanîngehê û hem bi hatina birefkirina zeytonan, a yekem serê wî di nav xelkê de bilind dike û a duyem jî berîk û bêhna wî fireh dike, çimkî, dên pişta bavê min şikandibû û dêndarên bê holman û wijdan-fayîzcî, ên ku ji sibê heya êvarê li mizgeftê pakî û bawerî difrotin xelkê û bi şev jî li ser deyndarên xwe digeriyan û doza deyn û fayîza xwe dikirin.

Diya min çend caran serê xwe ji bin orxanê derxist û ji bavê min re got” Mal avabû, bi roj nûçe û radio û bi şev jî kilam û stran, ma ji xwedê natirsî, sibe bû, bes e, serê xwe dîne û biraze”. Di ber şer û dengê bav û dayîka min re ez ketime xeweke giran, çimkî mirov piştî serê xwe dişo her wiha wek miriyan dikeve. Ez hêj di xewa xwe ya şêrîn de bûn, ez hîs bûn dayîka xwe,  min ji xewê hişyar dike, û dibêje , kuro, kuro, rabe seke çi bi serê bavê te hatiye, ew li êşîkê ketiye û ez vê re deng dikim, lê ew dengê xwe nake, rabe seke çi bi serê wî hatiye. Xwîn di serê bavê min de hişk bûbû, pêre me rakir nexweşxaneyê û li wir piştî duwanzdeh rojan çû ser dilovaniya xwedê. Bevê min mir, wî ne demsala zeytonan dît û ne jî xwendina min li zanîngehê dît, lê sê hezarên wî ciyana min dernexwîn kirin.

Ev dilê bavan ne, lê dilên lawan li kû ne, ew bê dil in, ew bê nihad û holman in, û ez serekê wan gişkan me, roja din serê sibê li şûna ez tev birayên xwe bi bavê xwe re biçûna ser hekîm, ez çûm bajarê Helebê, ne tenê wisa lê ez zû ji mal derketim, bû ez keçika cîranan a ku dilê min ketibû wê, li rêvera gund bibînim, ew her roj diçû dibistanê, û min dema ew li rêvera gund li benda trombêlê disekinî ezber kiribû. Min wê sibeyê keçika xwe dît, û bi dîtina xwe xwestek û paldêra xwe ya qirêj têr kir. Xelkê kevn tiştek nehîşt û negot, ew ne şaş bûn, wexta gotine, dilê min li kurê min e, û dilê kurê min li kevirê reş e!, bavê min li ber mirinê bû û ez jî li paldêra xwe ya qirêj digeriyam, ma çi kêmasî ye, ne ez bûn ê ku berî solixekê gotiye, bavê min çû serê xwe li ber xelkê xar kir û digel ku di wam û deynan de fetisî bû, sê hezar ji min re anîn bo ez xwendina xwe berdewam bikim!. Mirov hin caran bi xwe re rûne û aşartina çewtî û kêmasiyên xwe bike, zor baş e, kesekî çewtiyan nake nîn e, lê bo çewtiyên mirov nebin leke û ta mirinê bi wî ve neyên çespandin, gerek mirov dirkan bike û lixwene ku wî şaşî kiriye.

Wê rojê êvarê birayê min telefonî min kir û got” bavê te di nexweşxaneyê de ye, hekîm dibêjin damarên alî rastê ji kelexê wî hişk bûne, ew dibe di nexweşxaneyê de bimîne, û ew dibêje bavê te tu caran nikarê wek berê li ser xwe bisekine”.

Roja din ez  çûm nexweşxaneyê bo ez bavê xwe bibînim, çi dîmen bû, çi êş û çi kul bû, bavê min, mirovê bi qîret, ewê ku rojekê li mal bima wê rojê nexweş diket, yan jî şerê dayîka min dikir û li dawiyê ji mal derdiket, çimkî ew fêr nebûbû ku li mal rûne, ew şêrê kar û xebat bû, lê îro ew li ser textekî bê wijdan, textekî qirêj û bêdil, dirêjkiriye, dinihêre lê  deng tune ye, wexta çavên min li çavên wî ketin min zanî ku bi çavên xwe ji min re dibêje, roja te ya yekemîn di zanîngehê de pîroz be, ez pir bi te serbilind im,. Bavê min wek jinan fedî dikir wexta mesela dihate kelex û laşê wî, îro di nav destên me de bê hêz û şiyan e, me wek dixwast ew teqle dikir, cilên wî jê diêxisitin, lê wî bi tundî ber xwe dida, min dît çawa bi destê xwe yê çepê bi biniyê text girt û hîz xwe kir rabe, wexta hîz xwe jî dikir, min got qey hêza alî rastê ketiye alî wî yê çepê, qasî bi tundî xwe diguvaşt bo rabe ser xwe, damarên wî giş rep disekinîn, bi hîz kirinê re çavên xwe yên tijî hêsir li me yek yek digerandin, wek çawa ji me re digot, ez sax im, ez neketî me, ji min bigerin ez dixwazim biçim mal, ez dixwazim biçim çavdêriya zeytonên xwe bikim, deynê xelkê li min e, ez dixwazim herim zeytonan dawşînim û wam û deynê xelkê sax bikim, ez naxwazim kes bêje min şora xwe xwar û soza xwe bi cih neanî.

Ev rêzbûyer, ev dîmena reş yanzdeh rojan domand, roja duwanzdeh roja şemiyê bû, wê rojê xwendina min li zanîngehê pir bû û ez bêgav mam heya piştî nîvroj li zanîngehê bimînim, wê rojê min hay ji rewşa bavê xwe tune bû, lê hinekî dilê min rihet bû, çimkî şeva berî birayê min ji nexweşxaneyê hat û got ku bavê min pir baş e, lê wek çawa berî serî sibê tarîtir şev çêdibe, wek çawa berî bahozê aramtir hewa xuya dibe, her wisa jî başbûna rewşa bavê min, aramiya bahozê bû. Wê rojê piştî nîvroj ez vegerîm mal, min nanê xwe xwar û pirtûkên xwe amede kirin bo ez herim li cem hevalê xwe bixwînim, min pirtûk rakirin û ez berve deriyê hewşê çûm, hêj destê min li ser kilîtê ye bo ez derî vekim, deng bi zengilê derî ket, bi vekirina derî re min dît pismamê min tev diya xwe li ber derî sekinîne, “Dem xweş pismam”, pismamê min got, dem xweş, min vegerand, ka bavê te?, bavê min li nexweşxaneyê ye, aha, pismamê min got, belê belê, xem nake, “çima te hay jê tune ye” jinapê min got,  bavê te mirî ye, Na Na, anê tu çi dibêjî, ma tu xerifî ye, bavê xwe sax e û ew birine gund, pismamê min hewl da mirina bavê min ji pêşa min veşêre, lê min zanî mesele çi ye, û min got pismam tu bi xwedê dikî bavê min mir, ne wisa ye?, belê bi xwedê, min bibexşîn, lê kekê min tu ne xeydî ev halê dinyayê ye, û li dawiyê em ê giş bimirin.

Çawa ez gihîştim gund ez nizanim, lê tiştê ez dizanim ku di rêwîtiya katjimêrekê de ez qet bi bavê xwe nefikirîm, ew qet nehat bala min, çawa bû û min ew ji bîr kir ez nizanim, wek çawa ew kesê mirî mirovekî pir ji min dûr e.  Lê wexta ez gihîştim gund, û min li hewşa mala me xelk dît, min girî bihîst, min zanî mirî li mala me ye, û ez ji nûve hişyar bûm û aqil hat serê min ku pismamê min ji min re got bavê min mirî ye. Ez çûm ser laşê bavê xwe û min kûr lê meyizand, ew ne rûyê mirovekî mirî bû, ew rûyê wî yê rahat bû, min ew rû hezar caran berê dîtibû, her carekê çavên bavê min wiha girtîbûn û ji nûşke ve hay dibû, çavên xwe vedikirn û digot kurê min tu hat, ev car jî ji wan caran ne cuda bû, min dîsa bawer dikir ku ew ê carik din çavên xwe veke û bêje kurdê min tu hat!, lê mixabin wê carê ez pir di ser re sekinîm, lê  wê carê rewş awarte bû, digel girî, qîrîn û lorînan, bavê min çavên xwe venekirin, wê çaxê ez têgihêştim ku xewa wî ne xeweke demdemî ye, xewa wî xeweke kûr û bê dawî ye.

Li hember van hemi dîmenan min xwe ragirtibû, ne min şiyana xwe wenda kir û min bilyaniya xwe ji bîr kir, wexta min dît bavê min çavên xwe venake, min xwe şûn ve vekişand, û ez çûm li ber deriyê hewşa me sekinîm, hewşa me jî li gund pir mezin bû, ango li deriyê hewşê min nedibihîst çi deng li hundir derdikevin. Carik din li ber deriyê hewşê têgîna ku min wek kêmasî li xwe binav kir hat bala min, bavê min li ser doşeka mirinê ye, ez dîsa bi dîlbera xwe fikirîm, di ber xwe de min got, law tu kêmî, tu çi mirovî bavê te mirî ye û tu jî bi dîlbera xwe diponijî, lê wek çawa hêzeke din di hundir zikê min de rabû û got, nexeyide û nefikire, bavê te mir û her kes dê rojekê bemire, jiyan di pey bavê te re kuta nabe, jiaya xwe bijî. Heya wextekê ez difikirîm, ku min kêmasî bi vê yekê kiriye, lê pêre ez fikirîm, çima ev ne hêzeke nependî be, ji xwedê de hatiye û alîkariya min dike bo ez arîşe û girifta xwe ji bîr bikim. Bi dirêjiya wê şevê ez bi mirina bavê xwe nefikirîm, piraniya fikra min rawestî bû, û wexta ez hay dibûm ku fikra min dest bi livê kir jî, yekcar dîlbera min dihat bîra min.

Roja din me amedekariyên xwe ji bo veşartina bavê xwe kirin, lê berî me veşarta meleyê gund hat wî bişo, belê fêr û dab e ku lawên mirî bikevin cihê şoştina wî, li wir jî digel ku rojek di ser derwarbûna giyana bavê min re derbas bûbû, dîsa wêneya ku bavê min di xew de ye hat ber çavên min, lê wexta ku mele destên xwe avêjtin nav lingên bavê min û endamên zayendî ketin nav lepên wî û bavê min xwe ne livand, ez teqez dabîn bûm ku ew mirî ye, bavê min wek jinan laşê xwe vedişart, heya roja rihên xwe rêşdikrin, wî xwe vedişart, ez çawa guman dikim, ew nemirî ye, ew kesê ewqas fedok, îro xelk destên xwe bixe nav lingên wî û xwe nelivîne, ew teqez nema xwedî li laşê xwe derdikeve, wî laşê xwe li şûn xwe hîşt û bi derûna xwe dûr bazda.

Ta êsta rondikan rêya xwe di çavên min de nedîtin, û berge pir jî nema ez bavê xwe rûvekirî carik din li ser rûyê zemîn bibînim, ez negiriyam çimkî dibe dilê min bi hişê min re ketibû şerekî dijwar û xwe dispart têgîna ku heya rûyê bavê min li ber çavên min e, ew jî bawer nake ku bavê min mirî ye, lê dilê min zû doza xwe da bider, wexta bavê min kete nav kifin û nema rûyê xwe ji min ve dihate xuya, wê çaxê dilê min çewtiya xwe aşart, û rê da hişê min ku karê xwe bibîne.

Mala me reben bû, ango tu trombêl û terektorên me tune bûn, lewma xelkê gund, mala wan ava be, terektorên xwe anîn, hem ji bo em darbest û tabûta bavê xwe lê siwar bikin û hem jî bo xelkê bi me re dilsoz biçe goristanê. Me darbesta bavê xwe li terektora pêşeng kir û berê xwe da goristanê, birêve ez û birayên xwe giş li terektora darbesta bavê min lê siwar bû, siwar bûn, birayên min giş li dor darbestê lipê sekinîbûn, ez tenê li ber darbestê rûniştim, yekem car ji du rojan de, min ji nûşke ve, dît ez jî ne digirîn, lê ez wek dêwan diûrim, û wek berazekî birîndar dinalim. Birayên min hewl dan min aram bikin, em gihîştin goristanê, me bavê min veşart, em vegerîn mal, lê ta roja îro ez bi du tiştan diponijim, çawa ji nûşke ve ew qîrîn û nalîn ji min derket û wan sê hezaran jiyana min ta ku guhertin??!.