Mihemed Elî, Efrîn

[email protected]

Berê şahiyek li gundekî hebûya, ew ya hemû gund bû, miriyek hebûya hemû xelkê gund reşî girêdida! Paleyek li çolê bima, xelk giş diçû hawar û alîkariya xwediyê wê. Mezinek di nav gund re derbas bûbûya, hemû kesên biçûk ji rêzgirtina wî re radiwestîn û radihêştin destên wî biramêsin! Dirawêsên mala nexweşkî, ji tirsa ku wî azar nekin li ser tiliyên lingan dimeşîn. Heke bihata û dawetek li gund çêbûbûya, hemû xelkê gund daweta xwe hîs dikir, hemû kesî alîkariya mala dawetvan dikir, cil, pirtî, xwarin û vexwarina xwe pêşkêş dikirin, heke mala dawetvan ji xwendî û mêvanan re hil nehata, xelkê ew mêvan li malên xwe bi xwarin didan û dikirin razanê, kesekî biyan nikarîbû cihê xwe di nav gund de bigirta bêyî ku kemû kesî hay jê bûya. Gundî wisa malbetek bûn, kîn û dexesî tune bû, dilsarî û rik çênedibû, pirsgirêk û pevçûn di heman demê de rê li ber dihate girtin.

Di şevên zivistanê de, malên mezin an jî şikeftên di navenda gund de dibûn cihê şevbêrk û civînan, mezinan çîrok û salix digotin û biçûkan jî bi miqatî û ode guhdarî dikirin, kesî gotina kesî nedibirî, û heke bihata û yekî gotina ê din bibiriya jî, digot “me gotina te bi şêkir birî”. Kesî kelevajî û terqên xwe bi kesekî nedikir ku wî biêşîne. Dengbêj û sazbendan di van şevên sar de dilê mirovan bi destanên ku kûrhiya dîroka kurdistanê radixêstin ber çavên guhdaran, germ dikirin û dilê wan bi çîrokên evînên nemir gur dikirin. Sêwiran û karên hevbeş di van şevbêrk û civînan de dihatin gotûbêjkirin, heke alîkariya diravî bi kesekî pêdivî bûya, kesekî fedî nedikir bixwasta, ewên reben jî dewir jê re dikirin.

Kesî gilî û xinizî di paş kesî re nedikir, dijmin û nûkerên wan tew nikarîbûn xwe têxistana nav civakên gundan, bi roj hukûmet tew newêrîbû bihata nav gundan, çawa bibe û bi şev bihata, ew tew ne pêkan bû! Dema zewaciya xortan dihat, kesî daxwazên, hosan û giran nedikir, qelenê tev biha fîstan û sandiqeke textî bû, kesî doza cihê û mala taybet nedikir, hemû kurên xwedî malê di heman malê de, dizewicîn, zarok danîn, û mezin dikirn, bûkan serên xwe li ber xasûyan hil nedidan, kur çiqas mezin û bi zarok bûna, tu carî gotin li bavên xwe venedigerandin, bi gotinekê radibûn û bi yekê rûdiniştin, tu kesî basîn û neraziya xwe nedida, tu kesî ked û mafê destê xwe ji ber bavê xwe venedişart, bav stûnê malê ê rasteqîn bû, dayîk jî serdest, xanima malê, hîndar û veguhêzera fêr, dab û destkariya bav û bapîran bû. Heke bibûya û bûkek ji derveyî gunda bihata, hemû gund derdiket pêşwaziya wê, dîlan bi rojan ji xort, keç, mêr û jinan vala nedibû, her nîvgerandinekê kalemêrekê dest dixist bin guhên xwe û bi kêşana( Memê Alan, Cebelî, Eyşa Îbê...) Dîlan ditevizandin û guh meraqdar dikirin. Jinên gund alîkariya diya zêve di çêkirina xwarin û vexwarinê de dikirin, hemû ciwanên gund kom dibûn û zave amade dikirin, hinekan, rihên wî rêş dikirn, hinekan porê wî diqusand û hinekan jî cilên nû li bejna wî dikirin, kes ji kesî nedidexisî, her kesî xêra ê din dixwast û digot “aqbet li te be”.

Birayan zarokên xwe ji ên birayên xwe cuda nedikirin, çi ji ên xwe re danîn û ên birayên xwe re danîn, jinbirayan tu caran çavên xwe li ber tiyên xwe hil nedidan, kes ji kesî nediêşî... Rêwîtiyeke civakî hêdî hêdî û resen bi rê ve diçû, fêr û dabên resen werar dibûn, zimanê şêrîn jiyana gundiyan dipêça, her kes bi kurdî diponijî û dixebitî, ken bi Kurdî bû, girî bi kurdî bû, û saz bi Kurdî bûn. Kesên bi biyanî biaxivîna dibûn armanca laqirdî û tinaziyan.... Gelo ev dîmenek sawirî ye?? Na, Ev rast heye(bû). Li kuderê?? Ji xwe bipirsin...