Mm
-m, -m- 1) min: dembînin min dibînin, dembîna min didît 2) -(y)a min: malekem mala min; -(y)ê min: espekem hespê min 3) (ez ...) me: Min mamostam Ez mamoste me
ma (çiyayê / girê / zûrê) rût
ma- ma-: maker maker, kera mê, dw nêreker; mê-, -marî: makew mêkew, kewmarî, dw nêrekew
maç maç, ramûsan, ramîsan
~ kirdin maç kirin, maçî kirin, maçandin, ramûsandin
maçe I hêstira mê, qantira mê
maçe maçe, qeremaç(e), yek ji çar cûnên kartên kumkanê (lîstika kartan) e
maçekî bn maçe
maçmaçên hevmaçî, maçkirina hev
maçûmûç maçûmûç, hev maç kirin û xwe li hev alandin
mad bn mîd
madde bn made
maddî bn madî I
made I 1) made, madde, bend, xal, paragraf 2) mijar, babet 2) made, tişt, materya
made II berdesk, pate, tişta nanpêj hevîrî datîne ser û diavêje tenûrê
made III pên, pehîn, pêhn, çift, refes, zîtik, zîçik, lêdana bi piyan / lingan
maden kanza, maden, bn kanza
madeperist madeperest, materyalîst
madeperistî madeperestî, materyalîzm
mader mader, mak, dayik, dê, deyk, da, bn dayk
maderza zikmakî, xwezayî, xweriştî
madeyî bn madî
madî I madî, diravî, aborî, pareyî
madî II medî, bn mad
maf maf, heq: Azadî mafî her gelêk e Azadî mafê / heqê her gelî ye; par, behr: Mafit bem pareye niye Para / behra te di vî pareyî nîne; têkilî, pêwendî, pevgirê, pabendî: Mafî be ser qisekey minewe niye Ti têkilî bi gotina min re nîne
mafûr mehfûr, merş, xalîçe, berrik, hêsîl, lop, mişot, mêzer, sucatk, xawlîçe
mahek mahek, navê êşekê ye (ing. mumps, parotitis)
mahî mahî, şaxên fîlan; tiştên ji şaxên fîlan hatine çêkirin yan bi wan hatine xemilandin
mahîzerd gupik, gupîtk, lûtke, serê çiya, bilindtirîn cihê çiya (t yên rût ango yê ti tişt lê şên nabe)
mak 1) mak, dayik; mak, kan, serekanî, cihê yan tiştek tiştek jê tê yan çêdibe 2) mak, gewer, bûnewerî, sirişta rast ya tiştekî ango ne tenê xwiyanga wê / wî 3) zêdeêş, pêveêş, komplîkasyon, êşek biçûk ya li gel êşa serekî ye
makaw 1) makav, serekanî, ava serekî 2) cûnek şorbeyê ye
maker maker, kera mê, dw nêreker, kerê nêr
makermele xweşirînkirin, xweşirînkirina li ber dilê kesekî
makew mêkew, kewmarî, kewa mê, dw nêrekew
mal I mal, xaniyê / cihê malbatek lê dijî
~ be qur girtin mal (li kesekî) wêran kirin, ziyan(ek mezin) gihandin kesekî; Mal be qur gîrê, bo wat kird? Malwêran, te çima wa kir?
~ birîn (bo diziyan / xirabiyan) ketin malekê
~ û minal bn malûminal
~ xistin mal dan, barê mala xwe danîn û li cihekî bi cih bûn
mal II mal, malûmilk, heyîn
malat pez, koma mih û berx û beranan; terş, koma karik û bizin û nêriyan
malawa: ~ bît! Malava (bî)! Mala te ava be! Bi xatira/ê te!
malawayî xatirxwestin:
~ kirdin xatir xwestin Malawayî lê kirdîn Xatir ji me xwest
malbend 1) malbend, bênvedangeh / rawestgeh in li ber rêyên karwanan 2) der, dever; war, welat 3) navend, cihê girse / gel lê dicive, meydana bûyeran
maldar maldar, zengîn, dewlemend
maldarî 1) maldarî, rêveberiya / karûbarên aboriya malê 2) maldarî, zengînî, dewlemendî
malewe 1) malve, berev malê, ber bi malê ve: Eçim bo malewe Ez ê bi nik mal ve biçim 2) malbatî, ehlê malê, kesên ji malekê: Malewe çon in? Malbatî çawan in? Zarrûzêç çawan in?
malewênçe cûnek giya ye
malewmal mal bi mal: pişkinînî malewmal (lê)gerrîna mal bi mal
malî xwemalî, xumalî, yên malê, malî; kedî, kehî, dw kûvî, kovî
malîn malîn, maliştin, (bi firçeyê / gêzîk / motorê gilêşî) paqij kirin
maloçke xanîk, mala / xaniyê biçûk û bêserûber
malos mahû, beraza mê, mehû, mawî
malran hatin malîn / maliştin
malû bangurrdan, bagurrdan, mangêrr, mehlî, tapan, şûnkê serbanan, bangurrdank, alavek e li ser banan tê gerrandin daku ban bihêz bibe û dilopên avê tê neçin mal ve û malê şil nekin
malûm malim, serekên dînî yên cihûyan (li şûna melayên misilmanan yan qeşeyên fileyan)
malûminal zarrûzêç, erzûeyal, jin û zarrok
malwêran malwêran, malkembax, malxirab, xwelîser
malwêranî malwêranî, malkembaxî, malxirabî, xwelîserî
malxo lêzim, dost, kesek ku ji malbatê tê hesibandin. (Agadarî: Di kurmancî de "malxwê" tê wateya "xwediyê / xudanê / zelamê malê"
malyat maliyet, berhem, hate, dahate, kar, qazanc
mam mam, ap, am, birayê babê yekî
maman pîrik, jina di welidîna / çêbûna zarok de alîkariya diya zarok dike
mambirayîme cûnek tirî ye
mame mamo, apo, amo
mamele bn mamile
mamexeme xalxemo, kesê pirr xeman dixwe
mamik mamik, tiştonek
mamil mamil, mi'amil, kesa/ê bi berdewamî bazirganiyê / ticaretê li gel kesek din dike
mamile mamilet, mi'amilet, bazirganiya / ticareta berdewam di navbera du hevpeymanan de
mamilepeşîmanî pêşînat, beşek / pişkek ji bihayê tiştê dê bêt kirrîn ku yê bikirr dide yê firoşer daku ger yê bikirr paşî li bazara xwe poşman bibe û nexwaze tiştên sparişkirî bikirre hingê ev pişka / beşa pare bo yê firoşer bimîne
mamir mamir, mamirk, mirîşkên ciwan, mirîşkên dê di nêz de bigihin jiyê / temenê hêkkirinê
mamiz xezal, bn ask
mamîl bn mamil
mamîlan cûnek giya ye
mamîran bn mamîlan
mamk bn mamik
mamleçûqe kum, kulav, t yê bi saqo / qapût ve
mamnawendî navincî, tiştê ji mezinatiya / başiya / jêhatiniya xwe ve ne pirr mezin / baş û ne jî pirr biçûk / xirab
mamo bn mame
mamojin jinmam, jinap, jina mamê / apê kesekî
mamosta mamoste, mamhosta, fêrker, dersdêr, wanedêr, hînker, kesa/ê dersan / waneyan li dibistanan yan fêrgehên din dide; bernav bo kesên xwenda / zana
mamostayane mamosteyane, mîna / wek mamosteyan, hosteyane, bi hostetî
mamotk jêhatî, bihinêr, kesa/ê baş dikare tiştan çêbike, kesa/ê ji destên xwe ve zîrek / jêhatî
mamwesta bn mamosta
man [-mên-] 1) man, xweragirtin, sekinîn, nelivîn, neçûn, nemirin, neguherrîn 2) grev, karnekirina ji ber nerazîbûnê
~ girtin grev kirin, ketin grevê, karê xwe rawestandina ji ber ku ji kardêra/ê xwe ne razî ye û dixwaze bi rawestandina karê xwe bandorê li kardêr bike daku daxwazên kesa/ê kar rawestandiye bi cih bîne
manewe veman, li paş man; man, wek mêvan li derekê man
mangir girevgir, kesa/ê karê xwe radiwestîne ji ber ku ji kardêra/ê xwe ne razî ye û dixwaze bi rawestandina karê xwe bandorê li kardêr bike daku daxwazên kesa/ê kar rawestandiye bi cih bîne
-man, -man- me: namanbînin me nabînin, lêman dizîwe ji me diziye; -(y)a me: malekeman mala me; -(y)ê me: espekeman hespê me; -(y)ên me: espekanman hespên me
mana wate, mane, me'ne
manadar watedar, manedar, bime'ne
manayî wateyî, maneyî, razber, abstrakt
mandû westî, betilî, kerrixî, mandî, tehibî, te'ibî
~ bûn westîn, betilîn, tehibîn, te'ibîn, mandî bûn
~ kirdin westandin, betilandin, te'ibandin, mandî kirin
mandûnebûnî mandînebûn, silav li kesek ji rêvingiyê tê / hatiye: "Xwedê qewetê bide" yan biwêjek wek wê
mang 1) heyv, hîv 2) meh, heyv, heyamek salnameyî yê nêzî 30 rojî
~ gîran heyv xeyirîn, dema heyv bi temamî yan jî hin parçeyên wê tarî dibin û nayên dîtin
~î çiwarde meha çarde(hî), meha tevav, dema meh bi temamî tê dîtin
~î dahatû meha bêt / were
~î raburdû meha borî / çûyî
manga, mange çêl, çêlek, "gayên mê"
mangane mehane, her meh; mehane, li gor mehan
mangeşew 1) tavheyv, tavehîv, hîveron, ronahiya heyvê yan şeva ronahiya heyvê li dinyayê dide
mangî mehî, bi mehan, li gor mehan; heyvî, bi heyvê, li gor heyvê
manî bn mana
maqûl maqûl, jêhatî, berkeftî, qenc, çê, baş, çak
mar I mar, heywanek xwişok yê bi pirranî jehrawî ye
mar II bn tarûmar
marasa zivirrok, badok, badbadok
marangaz marpêvedayî, kesa/ê marekî yan çend maran jehra xwe gihandiyê
marçêwe çavmark, meroje, navê giyayekî ye
mare mehr, mar, zewac, jin- yan mêrkirin
mareke zîn; kurtan; têrr
marekol dûpişk, bn dûpişk
mareyî next, qelen, pareyê / malê malbata zavayî dide ya bûkê
marezîw hezarpêk, navê heywanikek biçûk ya pirrling e
marîfet marîfet, me'rîfet, xîret, namûs, şan, şeref; hinêr, şiyan, jêhatin, pêçêbûn
marîje giyayek xwerbar e
marmêlke margîsok
marmasî marmasî, cûnek masiyên dirêj e ku dişibe maran
marnegez cûnek pêlavan / solan e ta çokan dirêj e daku mar bi mirovî venedin / jehra xwe neavêjin mirovî
maro beş, niqteya spî li eniyan hespan
masan werimîn, perçivîn, pifîn, avisîn, pif bûn, bn awsan
masandin werimandin, perçivandin, pifandin, avisandin, pif kirin [p-ya hişk wek pare / pere], bn awsandin
mase bn mêz
masî masî, masû, me'sî, lawirek avî ye
masîgir masîgir, kesa/ê yan lawirên masiyan digirin
masîgire masîgirk, navê firrindeyekî ye
mast mast, şîrê germkirî û hêvênkirî û meyandî
mastaw dew, mast û av û xwê (û cemed / bûz) têkilkirî / tevlihevkirî
masulke, masûlke zeblek, masûlke, zevlek
masûle I bilolk, gulolk, masûr, deziyên li hev alandî
masûle II bn fîke
maş maş, maşik, gulgiyayek xwerbar e ku libên wan dişibin nokan / nîskan / fasoliyan û bi taybetî di nav birincî de tê xwarin. Navê wê yê zanistî Phaseolus aureus e.
maşe cûnek torran e bo masîgiriyê
maşîn xwarin, xilas kirin
maşînewe ramalîn, raheşandin, bi carekê xilas kirin (t dema kesek tiştekî bi tevayî diavêje devê xwe)
maşot kirmik, kurmik, parazît
maşqe bn aşqeûmaşqe
mat 1) mat, ecêb, seyr, sosret, hêbet, heyirî 2) (bêdeng, kir) mit, kirr, bêdeng, bêpêjn
mataw tavheyv, hîvron, tava heyvê / hîvê, şeva tava heyvê bihêz e
mate (fêkî / keske / sebze) nîvgihiştî
matemîn bêmad, bêxulk, aciz, nekêfxweş, bêzewq
matemînî bêmadî, bêxulkî, acizî, nekêfxweşî, bêzewqî
matik kil, rengê reş yê mirov li bijangên / mûjangên çavên xwe didin, bn arayiş
matî 1) matî, ecêbî, seyrî, sosretî, hêbetî, heyirînî 2) mitî, kirrî, bêdengî, bêpêjnî 3) bêmadî, depresyon
matlî cûnek tivengan / çekan e
mator motor
matore bn pirûpûç
maw mayî, heyî, sax, nemirî; bermayî, jibermayî, zêde
mawe 1) heyam, dem, mawe, midet, wext, çax; qeder dûrî 2) delîv, derfet, îmkan, rê
maxolan xemgîrî, xemgînî, têrxemî, kovandarî; bêhedan, nerehetî, nearamî
maxulya bn maxolan
maye 1) nirx, biha, maye, sermaye 2) binas, sedem, semed, sebeb, serekanî, çavkanî 3) madde
mayepût rût, rûtbûyî, kesa/ê ti pare yan maliyet nîne yan nemaye, kesa/ê ketiye rewşek kembax (pirr xirab) ya aborî
mayedar mayedar, maldar, malhe, zengîn, dewlemend, kesa/ê di rewşek baş ya aborî de
mayedarî mayedar, maldarî, malheyî, zengînî, dewlemendî
mayesîrî bawesîrî, basûrî
mayewar, mayewer rastîn, heyî, nehewante
mayin mahîn, mehîn, hespa mê
mayinçe 1) ling, lûlaq 2) masûlke
mayis bn ayar
mazin bn mezin
mazû mazî, mazû
mazûlîkêş xweragir, mukum, dilsoz
me- ne-, me- (pêşpirtikek e bo fermaniya ne-erênî): meke neke, meke, mebin nebin, mebin
me'amele bn mamile
mebest mebest, merem, mexsed, niyaz, armanc, nêt, niyet, daxwaz, hêvî, doz
mebesthên erênî, avaker, biber, berhemder
meclîs E civîn, meclis, civat, encûmen, korr
~ bestin / girtin civîn li dar xistin
mecrîsok navê giyayekî ye li mêrg û çîmenan şên dibe
mecûsî mecûsî, stêrxwîn (astrolog) yan sihrbazên zemanê berê
meçek zend, bask, meçek, dest
mefreq bronz, mefreq (cûnek kanza / maden e)
meger meger, ger ne: Meger xom nekem Ger bi xwe nekim
meges bn megez
megez megez, pêşû û mêş û firrindokên din yên mîna wan
megezxor megezxwer, heywanên pêşû û mêş û yên wek wan dixwin
meha bn mê
mehek bn sengî mehek
mehik, mehk mehik, xwîndîtin, xwînçûna ji ber keçan / jinan, bênivêjî
mehîr şorbe, mehîr, avik
mehkem mukum, cihgirtî, xurt, tişta bi asanî ji cihê xwe nalive
mehkeme E bn dadge
mehşer bn rojî mehşer
mekat bn merane
mekir bn mekr
mekîne mekîne, endaz, makîne, alav, amûr, hacet
meko veşargeh, cihê xwelêveşartinê
xo le ~ dan xwe li ber venan / vedan, xwe li ser rêya kesekî / heywanekî veşartin ta ku ew kes / heywan bêt û bikeve destê kesa/ê xwe veşartiye
mekr E bn fêl
mel bn balinde
mela mela, mele, serekên dînî yên misilmanan (hevberî qeşeyên fileyan yan malimên cihûyan)
melamet melamet, motîv; binas, sedem, semed, sebeb, ho
melaq mewîj, mêwîj, tiriyê hişkkirî
melaş mit, kirr, bêpêjn, bêdeng, bêdeng û bêliv
melaşû pidû, pidî, alûme, panika devî
melayetî melatî, meletî, karê / pîşeya / jiyana melayan
melayket E bn firîşte
melazade melaza, ji binemala melayan, zarroka/ê mela
melbend bn malbend
mele ajnî, melevanî, avjenkî, sobahî, ajne, ajnê
~ kirdin ajnîn, melevanî kirin, ajnê kirin, avjenî kirin, xwe di avê xistin, çûn di avê de û tê de pî / ling li hewa gerrîn, xwe avêtin avê û tê de pî / ling ji erdê bilindkirî xwe livandin
melega ajnîgeh, melevanîgeh, hewza / cihê ajnînê / melevanîkirinê
melewan ajnîzan, ajnîvan, melevan, melevanîzan, kesa/ê dizane di avê de bilive bêyî ku bixeniqe
melewanî ajnîzanî, ajnîvanî, melevanî, werzişa / spora yan zanîna / hunera livîna di avên kûr de
melezan bn melewan
melhem melhem, krêm, merhem, dermanek don e bi leş radidin daku nerm bibe yan ji nesaxiyekê bêt parastin
melkeb zembîl sepet, selik, zembûlk
melkesen cûnek kirmikan / kurmikan e
melmel cûnek çît / qumaş e
mem guhan, ew pişk ji leşê heywanên mê ya ku şîr tê de ye yan şîr jê tê
memdar guhandar, ew cûn heywan yên ku guhan hene
meme bn memk
memîle serçiçik, sermemik, ew kuna / qula li memikên / bersîngên / bistanên jinan ya ku şîr jê tê
memk memik, bistan, bersîng, çiç, çiçik, memk, ew pişk ji leşê jinan ya ku şîr tê de ye yan şîr jê tê
~ dan çiçik dan, şîrê memên / çiçikên xwe bo xwarinê dan zarrokekî
memkbend bermemik, ew parçeya cil ya ku jin dixin ber memikên xwe
memke memik, meme, botlê / şûşeya şîrê zarrokan dikinê û zarrok dikare piço-piço ji kunika wî şîrî bimêje û vexwe
memkole memkok, çiçkok, memên / çiç(ik)ên biçûk
men 1) min, mine, pîvanek giraniyê / qursiyê ya nêzî 3 kîlograman e 2) vê gotinê de: Her kes menî malî xoyetî Her kes hosteyê karên xwe ye
mencel mencel, amanek mezin e t ji mis / sifir tê çêkirin
menceloke mencelok, mencelên biçûk
-mend -mend, paşbendikek e bo çêkirin hin navdaran ku wateya "kesa/ê tiştekî dike / dizane" dide: hunermend, karmend
mendebûr pîs, genî, girrewî, fistewî
mendîl cûnek çît / qumaş e
mene bermayî, jêmayî, zêde
menê giyayek bênxweş yê xwerbar e
meng kûr (av û hwd)
mengaw hewz, cihê av tê
mengene mengene, alavek e bo şidandina / dewsandina hin tiştan
mengî kûrî, kûrahî, kûratî
mengîl bn mendîl
mengul mengul, zengul û mengul, gulîfank, hin tişt in bo xemilandina dîwaran yan cihên din
meqam miqam, kilam, stran
meqest meqes, miqes (alavek pêbirrînê ye)
mer mî, mih
meran bn yasemîn
merane mihane, mekat, baca mihan
merc merç, şert, şirût, şert û merc, şert û şirût
merd 1) gernas, egîd, mêr, mêrxas, wêrek, biste, aza 2) merd, kesa/ê amade ye malê xwe bo alîkarîkirina xelkê xerc bike, dijw temah, çepel, nemerd
merdayetî 1) mêranî, mêrxasî, wêrekî, bistehî, gernasî, egîdî, azayî 2) merdî
merdim mirov, meriv, mere, ademza, benîadem, ademîzad, însan
merdum bn merdim
mere azar, jan, êş, elem
merekeb E ximav, hibir, mirekeb,
merexes E destûrdayî, berdayî, bexşandî
merexesî destûr, xatir, îzin
merez merez, mixayir, mohaîr
mereze zeviya birinc
merg merg, mirin, neman
mergemûş jehrek e t bo kuştina mişkan / curdan tê bikaranîn
merheba merheba, silav
merkane merkane (cûnek cerran / cerrikan e)
merkez navend, merkez
merkezî navendî
mermer mermer (cûnek kevirê bihadar e)
mesîhî file, mesîhî, xrîstiyan
merûmalat terş, tewal, sewal, terşûtewal, kerî, pez
merz tixûb, sinor, bn sinûr
merze catir, catirî, catirk (navê giyayekî ye)
merzekêwîle bn merzingoş
merzingoş catira dêmî / beyaristanê / kûvî
merzewan tixûbvan, sinorvan, kesa/ê çavdêriya / sereguhiya sinoran / tixûban dike; sinorî, tixûbî, kesa/ê li ber / ser sinoran dijî
mesek bn mûşek
mesel E mesel, metel, nimûne, mînak, wekok, wêne
mesela mesele, bo nimûne, wek mînak
mesîne mesîn, amanek avê yê lûlîdar e
mest mest, serxweş, kesa/ê ketiye bin bandora alkoholê yan tilyakê (her wiha mecazî: kesa/ê bi kirina tiştekî zêde kêfxweş bûye)
mestî mestî, serxweşî
meşkale bn meşkole
meşke meşk, pîstê / çermê / postê hin heywanan (t yê bizinan / çêlan) yê bo kêşana avê yan kana / kilana / kiyana mast daku bibe dew û don / nîvişk
~ jendin meşk kan / kilan / kiyan / kilandin / kiyandin / hejandin / livandin / anîn û birin daku mastê tê bibe dew û don / nîvişk
meşkole meşkok, pîstok, postik, canteyek biçûk e ji pîstê / çermê hin heywanan tê çêkirin û hin xwirakên hişkkirî (bo nimûne hejîrên hişkkirî) tê de tên parastin
meşq rahênan, ra-anîn, temrîn, meşq, xwefêrkirin, xwehînkirina bi kirinê / çêkirinê li derî dema bi rastî bûyerek diqewime, li derî dema pêşbaziyê / lîstikê
meşqbîn rahênanker, meqşker, kesa/ê xwe bi meşqan fêr dike, kesa/ê bi meşqan tê hînkirin
meşdader meşqder, rahênander, kesa/ê kesek dî bi meşqan fêr / hîn dike
metarêz xendek, çeper, cihê leşker / pêşmerge bo xwe koliye û tê de li benda dijmin dimîne yan xwe ji dijmin diparêze
metel mamik, tiştonek, têderxistinok, metel, metelok
~ dahênan mamik pirsîn
~ helhênan tê derxistin, mamik zanîn, bersiva mamikekê rast dan
meth meth, pesn
metirsî metirsî, tirs, fikar, endîşe; xeterî, talûkeyî, metirsî
mewda I dev, devik (parçeya tûj / birrek ji kêrê / şûr û hwd)
mewda II mijar, babet
mewlû, mewlûd mewlûd, mewlîd, pîrozkirina (jidayik)bûna Hz. Mihemed pêxember
mexaze mexaze, mixaze, dikan (t yên cilfiroşiyê)
mexlûq, mexlûqat E afirandî, mexlûq, mexlûqat, heyber, xelk, hemû tiştên heyî yên jîndar
mexşel pêtal, meşale, agirê mirov li gel xwe dimeşîne daku rêya mirov ron bike (wek sembol jî tê bikaranîn)
mexte aheng, aştî, lihevî, tenahî
~ girtin li hev kirin, li hev hatin, aşt bûn, pêk hatin, aheng (di navbera du kesan / aliyan de) çêbûn / peyda bûn
mey mey, bade, şerab, ereq, raq, alkol, alkohol, vexwirak, vexwarinên alkol tê
meyan I 1) navber, navbeyn; nav, nêv, navend 2) dever, navçe, herêm, cih, war
meydan II bn meydan
meyandin meyandin, mehandin, tiştek ruhn / avî kirin tiştek nîvziwa (t şîr kirin mast)
Meyandûaw Mezra Botan, Mezopotamya, Nêvduav, devera dikeve navbera Çemê Dîcle û Çemê Firat
meyane 1) navincî, navîn, nave, nêve, ya ne zêde mezin û ne jî zêde biçûk 2) têkilî, nasîn
meyanero rênerm, navrê, sernerm, dijw rêhişk, tundraw, ekstremîst, serhişk
meyaneroyî rênermî, navrêyî, sernermî, dijw rêhişkî, tundrawî, ekstremîzm, serhişkî
meyaneyî navincî, navîn, naveyî, nêveyî; rênerm, navrê, sernerm
meydan 1) meydan, gorrepan, mêdan, rastgeh, çare [ç-ya req], cihê pan (û rût, t bêdar) 2) delîv, derfet, îmkan, rê
meydandar şerrker (t di pevçûna navera du kesan de)
meydandarî pevçûn, lêkketin, lihevxistin, şerrê navbera du yan çend kesan
meyfiroş meyfiroş, badefiroş, kesa/ê meyê / badeyê difiroşe, xwediya/ê dikana meyê / badeyê
meygêr meygêrr, badegêrr, saqî, kesa/ê meyê / badeyê raber dike
meyî meyî, mehî, tiştê ku meyiye yan hatiye meyandin
meyîn meyîn, mehîn, tiştek ruhn / avî bûn nîvziwa (t şîr bûn mast)
meyl E hewes, gêwl, arezû, hez, dil, daxwaz, xwezî, xwestik, meyl
meymûn meymûn, mêmûn, hin cûn heywanên destdar in; peyvek neşirîn e bo mirovan
meymûnewan meymûnvan, kesa/ê meymûnan xwedî dike yan dielimîne
meynet, meynetî E dijwarî, bela, êş û jan, kul û derd, tengasî, tengavî, bêçaretî
meysaz meyçêker, meysaz, badeçêker, badesaz, hosteya/ê çêkirina meyê / badeyê
meysazî meysazî, meyçêkirin, badeçêkirin, badesazî, hostetiya çêkirina meyê / badeyê
meyser misoger, tekîd, te'kîd, bêguman, bêşik, pişrast
~ kirdin bi cih anîn, misoger kirin, tekîd kirin
meystan meygeh, badegeh, meyistan, badestan, cihê mey / bade lê tê çêkirin
meyter tîmarker, seyîs, meyter, kesa/ê matî ji hespan dike, kesa/ê sereguhiya / çavdêriya hespan dike, xulamê hespên axayê xwe û / yan mêvanên wî av û alif dide
meyterî tîmar, seyîs, meyterî, sereguhîkirina hespan, matîkirina ji hespan, av- û alifdana hespan
meyyan bn meydan
mezat mezat, bazara lê tê gazîkirin ka kî dixwaze tiştekî bi bihayek girantir bikirre ew tişt tê firotin wî kesî yê amade ye herî zêde pare pê bide
mezatxane mezatxane, cihê mezat lê tê kirin
mezbete E gilî, gazin, gazinc, gazind, xwenerazîkirin
meze çêj, tam, tehm
~ lê cûlan tam lê (xweş) hatin, çêj lê (xweş) hatin, jê hez kirin, li ber dilî xweş bûn
mezedar çêjdar, bitam, tamdar, biçêj, tamxweş, çêjxweş
mezin bn mezn
mezirge mezirge, cih, dever (t yên pîroz / dînî)
mezn gir, girs, giring; mezin
meznayî bn meznî
meznî mezinî, mezinahî, mezinayî; girî, girsî, giringî
meznîxwaz mezinîxwaz, jixwemezintir, jixwezêde, kesa/ê her dixwaze (bi hêza / navdariya xwe) mezintir bibe tevî ku derfetên di dest de kêm in bo ku bigihe armancên xwe
mê mê, dijw nêr; (mer) mî, mih, dijw beran
mêbaz jinbaz, mêrê têkiliyên ne berdewam li gel jinan hene, mêrê "her roj" bi jinek nû re ye, mêrê "ji jinekê dibeze ya dî"
mêbazî jinbazî, têkiliyên ne berdewam yê mêrekî li gel jinan
mêçke serejin, jinanî, zelamê bi reftar û tevgera xwe ve mîna jinan
mêgel kerî, celeb, pez, koma mihan
mêj mêj, berê, berî demek dirêj
le mêjewe ji mêj ve, ji berê ve, demek dirêj e / bû ku...
mêjelak mejox, mejî (tenê bi wateya konkret)
mêjû dîrok, mêjû, tarîx, zanista yan serpêhatiyên li ser demên berê yan bûyerên qewimî
mêjûnas dîroknas, pisporên dîrokê
mêjûnasî dîroknasî, zanista li ser dîrokê
mêjûyî dîrokî, mêjûyî, tarîxî
mêkut mîrkut, mîrqut, alavek mîna bivir e lê serikê wî girovir e
mêkute xurî, xurîk (êşek e)
mêlak hesk, mifsik, moçik, heskû, alavek ji kefçiyan mezintir e xwarin pê ji qazanan / qûşxanan dikin sênîkan
mênge bn mê
mêrd mêr, şû, helal, zelamê di zewacê de mêrê jinekê
~ kirdin mêr kirin, şû kirin, (keç / jin) zewicîn
be ~ dan dan şû, (jin / keç) zewicandin
mêrddar bimêr, mêrkirî, şûkirî, mêrdar, jina zewicî / zewicandî
mêrdezime bn moteke
mêrg mêrg, çîmen, çayir, giyastan
mêrgole mêrgok, mêrga biçûk
mêrguzar 1) şên, hêşîn, giyadar, cihê gul û giya lê şên dibin 2) baxçe, gulistan
mêrû kêzik, hemû cûnên kêzikan yên difirrin û dimeşin
mêrûgir kêzikgir, giyayên kêzikgir / kêzikxwer
mêrûle mêrî, mûrî, morî, gêle, gêre, gêrik, mûr, mûhî (zool. Formicidae)
~ kirdin kizîn, kizkizîn, kizkiz kirin, hêdîka li ser agir kelîn
mêrûxor kêzikxwer, heywanên kêzikan dixwin
mêslezergo jale, lork, rolk, lavlavk (giyayek e)
mêş mêş, lawirek firrok ya biçûk e
mêşesî cûnek firrindeyan e
mêşk mejî, mêjî, mêşk; hiş, aqil
~ birdin mejî reş kirin, wa kesek aciz / zivêr kirin ku êdî nizane çawan / çi bike
~ birîn aqil (ji tiştekî) birrîn, bawer kirin ku tiştek baş e
~ çûn gêj bûn, hay ji xwe neman
~ xoşe kirdin mejî şûştin, aqil xirrandin
mêşkole mejîk, mejîçk, pişka biçûk ya mejî
mêşrewên mêşrevînk, tiştên tên bikaranîn bo dûrxistina mêşan ji tiştekî
mêtulke cûnek kêçan / spihan e
mêw I mêw, dara tirî pê ve çêdibe
mêw II find, şem, mûm, maddeyê find jê tên çêkirin
mêwerd zevî, zeviya tovkirî ya piştî yekem barana payizê kêlayî
mêwîn findî, mûmî, şemayî
mêwuj, mêwûj mewîj, mêwîj, tiriyê hişkkirî
mêx mîx, sing, kelem, bizmar, arêx, spîn
mêxek navê hin cûn gulên mîxdar e
mêxoş tirş-û-şirîn
mêye bn mê
mêyîne zayendmê, mêyîn, di rêzimanê de navdêrên mîna peyva "jin" ditewin
mêz I mase, mêze, xwank, xank
mêz II bn mîz
mêzgird suhbeta li dor maseya / mêzeya girovirr; panel; gotûbêj
mi'arize opozîsyon, mixalife
micewir micewir, berdestiyê / berdestkê mizgeftê
micro bn kiwêr
mift belaş, herwe, bêpare, bêheq; pirr erzan
miftî miftî, muftî, zanayek îslamê
mihamî parêzer, avûkat
mij I pêl, qurta / qurça li cigareyê yan qelûnê tê dan
~ lê dan pêl lê dan, pêlek jê kêşan: Mijêk le cigarekey xoy da Pêlek li cigareya xwe da
mij II mij, moran, dûman
mijdane xelata didin kesa/ê mizgîniyekê radigihîne
mijde mizgînî, mizgîn, nûçeya / peyama / xebera xweş / xêr
mijdegar mizgînîber, kesa/ê mizgîniyan diîne
mijer mêjer, kesa/ê tiştekî dimêje; mêjerk, alava tiştekî dimêje
mijîn 1) mêtin, mêjan, mêhtin (zarrok: şîr ji memikên / çiçikên diya xwe kişandin devê xwe; têjikên heywanên guhandar: şîr ji guhanên maka xwe kişandina devê xwe) 2) mêjîn, av yan tiştek yê ruhn çûn di nav tiştekî re û êdî bûn beşek ji wî tiştî û wisan wenda bûn (t dema piçek av di nav axa ziwa re hişk dibe, hingê "av dimêje erdê")
mijok mêjok, tişta tiştek din dimêje xwe (t perr ango kaxeza bo xiwakirina avê tê bikaranîn)
mil sto, hustu; gerden
milç, milçemilç, milçehûr milçemilç, xwarina / cûna / cûtina bi dengê bilind
milk milk, malûmilk, mal, erazî, dewlet, heyîn
milkûmal malûmilk
miloziman lewçe, zimandirêj
milwanke gerdenî, ristika gerdenê, kolye
mijîn mêtin, mêjîn
mil stu, hustu, sti, sto, stû, stuh, ew pişka ji leşê mirovan yan lawiran ya ku serî bi leşî ve girê dide (Agadarî: di kurmancî de peyva "mil" wateyek cuda dide: mil ew cih e ji leşî yê ku destên mirovan yan lawiran lê bi leşî / kelexî ve girêdayî ne)
~ berew cêgayek / şitêk nan berê xwe dan ciyekî / tiştekî, ber bi aliyekî meşîn / bi rê ketin
~ le çeqo sûtin stuyê xwe dan ber kêrê, serê xwe xistin belayê, xwe xistin talûkeyan / xeteriyan
mile pêşbazî, pêşbirk, misabeqe, sîbaq
milego bn milwanke
milek bn şêr
milema nefes, hilm, bên, henase, bênvedan, anîn û birina bênê / nefesê
~ nîştin bên(a kesekî) hatin, piştî bênbiserketinê dîsan bên vegerrînê normaliyê: Hêşta milemam nenîştibû, wutî: "Debê dîsan rabikeynewe." Hê bêna min nehatibû, got: "Divê em dîsan bibezin."
mileqorte stulk, stuyê zirav û dirêj (yê firrindeyan yan ji qerfî yê mirovan)
milequtê: ~ kirdin stuyê xwe dirêj kirin (daku tiştekî bibîne)
milewan stubend, benda / benê li dor gerdenê / stuyî tê alandin
milhur 1) stustûr 2) serhişk, înato
milkeç sernerm, dijw serhişk; serşorr, dijw serbilind
milmilanê hevrikî, rikeberî, milmilanê, berxwedan, dijberî, berrevanî
milûçe jan, êş, azar
~ kirdin arîn, azirîn, êşîn, hest bi êşê / janê / azarê kirin
milwanke gerdenîk, ristik, benî, ristika / zincîrka zêrrîn yan zîvîn ya t jin dikin gerdena / stuyê xwe
min ez: Min kurd im Min nazanim Ez nizanim; min: Min nemdezanî Min nedizanî, Le min gewretir e Ji min mezintir e
minal zarr, zarro, zarrok, zêç, biçûk, tifal, mirovên di jiyê / temenê kêm de; keç û kurrên kesekî, qîz û lawên kesekî; aqilsivik, kêmaqil, nezan, negihiştî, xeşîm, nefehma, cahil
minalane zarrokane, zarrokşib, mîna / wek zarrokan
minaldan zarrokdank, cihê zarrok tê de berî ku bêt dinyayê
minalî zarrî, zarroyî, zarrotî, zarrokî, zarroktî, heyama kesek zarrok e / bû: Be minalî zor şîrîn bû Di zarrotiya xwe de pirr şirîn bû / Dema zarro bû, gelek şirîn bû
minaloçke zarrok, zarrê biçûk, sava, biçkok
minare minare, birca bilind ya mizgeftan
mindal bn minal
mine: ~ kirdin piştrast kirin, saxtî kirin, teselî kirin, axulme kirin, lê vekolîn daku bizane ka çawan e / rast e
minet 1) minet, qencî 2) minet, texsîrî
~ bûn: Minetit nebê, çî ekeyt, bîke! Bêminet be, çi dikî bike (ez ji te natirsim)!
minetbar minetbar, qencîbar, kesa/ê qenciyek lê hatiye kirin û ji ber hindê (hest pê dike ku) erkê wê / wî ye qenciyekê li kesa/ê qencîkirî bike; spasdar, kesa/ê ji qenciya li wê / wî hatiye kirin pirr razî ye û dixwaze spas bike
minetbarî minetbarî, qencîbarî; spasdarî
minêwnî bn xoperest
mingin minminî, kesa/ê bi dengek nezelal (t yê ji kepê / difinê / pozê tê) yê mîna "minemin" dipeyive / diaxive
mingeming minmin, peyivîna bi dengek nezelal yê mîna "minemin" dipeyive / diaxive
minho guharto, versiyon, varyant
minox sexte, sixte, neresen, neheqîqî, nerast
minoxî sexteyî, sixtekarî, neresenî, nerastî
minûtoyî ["ez-û-tu-yî"], cudatî, formalîte (t dema kesek dixwaze ku formalîte di navbera wî û hevalên / hevkarên wî de nemîne): Em minûtoyiye bo çi ye? Ma ev formalîte bo çi ye? Em bira ne! Em heval in!
miqomiqo birdebird, suhbeta dengnizm di navbera du yan çend kesan de daku kesên din yên li nêzî wan suhbeta wan nebîzin
mir mir, mirîşk û firrindeyên din yên wek wê
~î sere mirîşka kurk
mir têr, têrtijî, kesa/ê yan heywanê hindî xwestiye xwariye
~ man xwe li ber (tiştekî) venan, lê pan, li tiştekî sekinîn yan li benda tiştekî man ta ku bêt û kesê bendewar xwe lê bide yan werbigire
mirad mirad, daxwaz, hêvî
mirandin mirrîn, ji ber enirrînê dengê mirre-mirr ji xwe anîn
mirawî mirawî, sone, qaza / werdeka mê
mirdar mirar, kelexê / leşê heywanên mirî
~ bûnewe mirar bûn, heywanên birîndar yan nesax dibin û ji berî bên serjêkirin bimirin û ji ber hindê bo xwarinê ne helal bin; sekitîn, mirina ne-mirovan
mirdarbû mirarbûyî; sekitî
mirdarxor mirarxwer, kesên yan heywanên goştê heywanên mirarbûyî dixwin
mirdele spîçolkî, zer, zerik, rengavêtî, ji tirsan serûçav spî bûyî
mirdin [-mir-] mirin, jiyana xwe ji dest dan, jiyana xwe hinda kirin, hatin kuştin
~ sûtan kirin û nekirin, xwe kuştin û sotin: Mirdim û sûtam, be qisey min nekird Min kir û nekir, wî bi gotina min nekir / Min xwe kuşt û sot, bi ya min nekir
mirdok mirok, mirbar, dijw nemir
mirdû mirî, kesa/ê yan heywanê jiyana xwe ji dest daye
mireba reçel, mirebe' (peyvek erebî ye)
mirekî bi coşî, bi dilek germ, ji dil
miremir dengê "mirremirr"
mirîşk mirîşk, firrindeyek kêmfirr ya kedî ye
mirk bn enîşk
mirkan bn damirkan
mirov, mirow mirov, meriv, mere, beşer, însan, benîadem, ademza, ademîzad
mirovayetî mirovatî, mirovahî, sirişt û taybetmendiyên mirovan; hemû mirov bi hev re
mirovdost bn mirovperwer
mirovî 1) mirovî, tiştê ku li gor baweriya / sirişta / taybetmendiya / wijdana mirovan e 2) merdî, camêrî, ciwamêrî, qencî
mirovperwer mirovperwer, mirovdost, kesa/ê ji mirovan hez dike, kesa/ê yan baweriya nirxek bilind dide mirovan û mirovatiyê
mirovzanî mirovnasî, zanista li ser mirovan
mirûrçe I bn mirûle
mirûrçe:
~ kirin 1) hêdîka kelîn; kel hatinê 2) arîn, azirîn, êşîn
mis mis, sifir, mîs (cûnek kanza / maden e)
~ tê kiran mismit bûn, mismitîn, qet nebihîstin tevî ku çend carî bi dengek bilind bêt dubarekirin jî: Elêy giwêt misî tê kirawe! Dibê qey guhê te mismit bûye! (ango: Ma guhê te bi misê helandî hatiye dagirtin!?)
misger miskar, misger, kesa/ê karê mis / sifir dike
misgerî miskarî, misgerî, karûbarê kesên miskar
misk misk, maddeyek bênxweş e (t wek bên-avê tê bikaranîn)
miskî miskî, tişta ji miskê hatiye çêkirin yan bêna miskê jê tê; bênxweş; bêndar
misoger misoger, piştrast, bêguman, biste, bisteh
misqal misqal, pirt, pişkek / parçeyek pirr biçûk; misqal yekîneyek pîvanî ye t bo zêrr û zîv
mist navd mist, kulm, destê miçandî / şidandî (t daku wek derbe li tiştekî / kesekî bide); rengd mist, kulm, lep, tijî / miştî destekî tiştek
miste mist, kulm, derbe, derbeya / lêdana bi mistê / kulmê
mişar mişar, birrek, alava pêbirrîna daran yan asin
mişe mişe, zehf, pirr, gelek
mişexor berxwer, mişexwer, parasît
mişext mişext, aware, derbider, sirgûnkirî, koçber
mişextî mişextî, awareyî, derbiderî, koçberî, sirgûn
mişk mişk, rawirek biçûk yê kilikdirêj e ku dişibe cirdan / curdan lê ji wan biçûktir e
mişkgire kolare, qereqûş, xertel, mişkgirk (firrindeyek e)
mişt mist, kulm, destê miçandî / şidandî (t daku wek derbe li tiştekî / kesekî bide); rengd mist, kulm, lep, tijî / miştî destekî tiştek
miştax miştax, cihê tirî li ser tê hişkkirin daku bibe mewîj
miştaxan miştaxan, rezber, heyama / demsala hişkkirina tirî daku bibe mewîj
mişte mist, kulm, derbe, derbeya bi mistê / kulmê
miştûmir birdebird, suhbeta dengnizm di navbera du yan çend kesan de daku kesên din yên li nêzî wan suhbeta wan nebîzin
mişûr sexbêrî, miqateyî, hişyarî, lixwehişyarî
mit mit, kirr, bêdeng, bêpêjn, bêkipîn
mitmane mitmane, pêbawerî, xwespartin
miturbe bn muturbe
mixabin mixabin, heyf
miyan bn meyan
miyaw miyaw, dengê kitikan / pisîkan
miyawandin miyawîn, miyaw kirin, miyaw-miyaw kirin, dengê kitikan / pisîkan ji xwe anîn
miyawemiyaw miyaw-miyaw, dengê domdar yê kitikan / pisîkan
miz miz, meaş, destheq, heq, mehane, pareyê kesek dide kesek din ji ber ku yê pareyan werdigire karek bo yên pareyan dide kiriye yan tiştek dayiyê
mize mize, destheq (t yê ku ne bi pare tê dan. Bo nimûne: Kesek arê xwe dibe nik aşvan. Aşvan arê wî dihêre. Xwediyê ar ti pare nade aşvan lê hin ji wî arî didiyê. Ev ar "mize"yê aşvan e.)
mizeber kedkar, pale, mizeber, mizwergir, meaşwergir, mizyar, kesa/ê bi miz / meaş dixebite / dişuxile / kar dike
mizeberî kedkarî, mizeberî, mizwergirî, meaşwergirî
mizgewt mizgeft, camî, cam'e, mescid, perestgeha / pîrozgeha / îbadetgeha misilmanan
mizgênî mizgîn, mizgînî, nûçeya / peyama / xebera xweş / xêr; xelata didin kesa/ê mizgînekê radigihîne
mizr miz, piçekî tirş
mizrî mizî, tama piçekî tirş
mizûr berdestî, berdestk, alîkar, kesa/ê bi pare di karekî de alîkariya kesê pare dike dide
mizûrî berdestkî, berdestîtî
mizyar kedkar, pale, mizyar, mizwergir, mizeber, kesa/ê bi miz / meaş dixebite / dişuxile / kar dike
mizyarî kedkarî, paletî, mizyarî, mizwergirî, mizeberî, palehî
mîç I (binmîç) ban, serban (t ji alî hindirr / jêr ve)
mîç II (çig) kap, kab, kaw, çik, hin hestî ne (t yên mihan ku di hin lîstikan / yariyan de tên bikaranîn)
mîç III şatir, zîrek, şeytan, jêhatî
mîçên girêçkanê, deqanê, kapanê, lîstika / yariya bi kapan / kaban
mîd med, mîd, gelek îranî ye ku tê bawerkirin ku bavkalên kurdan in
mîdî medî, zimanê / çandeya / tiştên medan
Mîdya Medya, Mîdya, welatê medan / mediyan
mîl I mîl, mayl (pîvek dirêjahiyê ye, 1 mîl 1609 metre ye)
mîl II tîrk, mîl, îbre, ew tiştikê zirav yê di demjimêrkan de dizivire û saetan û deqeyan û saniyeyan diyar dike
mîlî- milî-, hezarêk, yek ji hezarê: mîlîmetir milîmetre, hezarêk metre, 0,001 metre
mîmber bn rîxole
mîmk met, xwişka babê kesekî; xalet, xwişka dayika kesekî
mîmkza kurrmet; kurrxalet; keçmet; keçxalet
mînek berbedel, zêdek, mînek
mînekî mînekî, zêdekî, piştmêr, reservîst, kesên ne pişkek in ji leşkeriyê lê ger pêdivî bi wan hebe belkî bên vexwendin
mîr mîr, prens, fermandar, kesê emr / ferman di dest de, serok, serokê herêmekê yê ku serokatiya xwe ji bavkalên xwe girtiye; bernavek rêzgirtinê ye: Mîrim Mîrêm, Mîrê min
mîr- mîr-, ser-, ya/yê serekî / mezin
mîralay mîralay, serekek leşkerî ye
mîran heftem meha ji salnameya kurdî (21.9 ta 20.10 ji salnameya julyanî)
mîrane mîrane, mîna / wek mîran
mîranî 1) mîranî, cûnek govend û dîlana kurdî ye 2) cûnek tirî ye
mîraş mîraş, aşvanê mezin / serekî
mîraşpez mîraşpêj, xwarinçêkerê mezin / serekî yê dîwanekê
mîrat mîrat, mîras, pêmayî, kelepûr, bermayî
mîratgir mîratgir, kesa/ê dê bibe xwediya/ê maliyetekê dema xwediya/ê wî maliyetî nemîne
mîratî 1) mîratî, tişta wek mîrat hatiye wergirtin 2) mîratî, nifrînkirî, xezebkirî, lanetkirî
mîratxor mîratxwer, kesa/ê bûye xwediyê mîratekî yan hin mîratan, kesa/ê bi mîratekî yan mîratan jiyara xwe dike
mîraw mîrav, ava serekî / mezin
mîraxur mîraxur, mîrseyîs, xulamê mezin / serekî yê hespên mîr
mîrayetî bn mîrnişîn
mîre- mezine-, mîre-
mîredê mezinegund, gundê mezin
mîrêtî mîrîtî, mîrtî, pergala / rêbeveriya mîrane
mîrî mîrî, hikûmî, dewlî, tiştê mîr yan dewletê, tiştê di dest dewletê de
mîrkar mîrkar, karmend, memûr, kesa/ê di xizmeta mîr / dewletê de dixebite
mîrnişîn mîristan, mîrnişîn, herêma ji alî mîrekî ve tê birêvebirin
mîrşikar nêçîrvanê serekî / mezin
mîrza 1) mîrza, kesa/ê ji binemalek mîran 2) rêzdar, birêz, mîrza, zêdenavek rêz- û qedirgirtinê ye
mîrzayî mîrzayî, cûnek goreyên hiriyê yên ta çokan dirêj
mît bn mûş
mîtên bn mûşên
mîtke zîlik, gîlik, klîtorîs, parçeyek hesas e ji endamê zayendî / cinsî yê jinan
mîwan mêvan, mêhvan, mihvan, misafir
mîwandar mêvandar, kesa/ê mêvan hene, kesa/ê pirr mêvan tên mala wan; mazûvan, malovan, kesa/ê mêvanan vedixwîne yan xwedî dike; mêvanperwer
mîwandarî mêvandarî, mazûvanî, malovanî, vexwendina / xwedîkirina mêvanan
mîwange mêvangeh, cihê mêvanan
mîwanperwer mêvanperwer, mêvanhez, kesa/ê pirr ji mêvanên xwe hez dike û texsîr nake daku mêvan kêfxweş bin
mîwanperwerî mêvanperwerî, mêvanhezî, mêvandostî, hezkirina ji mêvanan
mîwanxane mêvanxane, xaniyê mêvanan; odeya mêvanan
mîwe fêkî, fêqî (pirteqal, sêv, xox û hwd)
mîwefiroş fêkîfiroş, kesa/ê fêkî difiroşe
mîwegenan bn xermanan
mîz mîz, destava zirav, ava di endamên cinsî yên mirov û heywanan re ji bedena wan derdikeve
~ gîran mîz çikîn, mîz nehatin
mîzan mîstin, mîzîn, mîz kirin, destava zirav kirin / berdan
mîzeldan bn mîzildan
mîzgîran mîzçikî, êşa) mîznehatin(ê), anurya, anuresîs
mîzilan bn mîzildan
mîzildan 1) mîzdank, ew beş ji leş yê ku mîz tê de ye 2) pifdank, balon
mîzin xwevemîz, xwe-ve-mîz, kesa/ê bi xwe ve dimîze, kesa/ê nikare mîza xwe kontrol bike
moç bn maç
mol 1) pirr, gelek, zêde, zaf 2) kom, civiyayî (t mihên serê xwe dane hev)
moleke mat, hêbet, ecêb, heyr
kewtine ~ mat man, ecêbgirtî man, hêbitîn, heyirîn
xistine ~ mat kirin, ecêbgirtî kirin, hêbitandin, heyirandin
moleq (çavên / awirên) zîq, ziq, biloq, bel, boq, awirên / çavên rikerast li tiştekî dinerin bêyî ku bilivin
molet E bênvendan, mole, muhlet; rê, rêdan, delîv, derfet
molge kotan, cihê têveparastina pez / terş û tewal
mom find, şemal, çira, mûm, şemalk, mom, ronahî; mûm, şema
momdan şemaldank, finddank, çiradank, mûmdank, tişta findan / şemalan tê de bi cih dikin
momin kilmûşok, kesa/ê bi berdewamî kilmûş bi kepê / difinê / pozê de tê
momîn I mûmîn, mişema, qumaşê ji mûm / şema hatine çêkirin
momîn II bn mêzer
momîne baranîk, cilek e av tê naçe li baranan mirov li xwe dike daku şil nebe
momnayî mûmnayî, ozokerît
momya mûmya
mor I rengd mor, binefşî (rengek sor û şînê têkil / tevlihev e)
mor II navd mor, muhr, nîşan, teqme, leke, îmza, îmze
~ helkendin mor (lê) kirin, mor (lê) dan
mor pirçû
~ bûnewe / xo lê mor kirdinewe eniya xwe lê şidandin, rûyê xwe lê tal kirin, madê xwe lê tirş kirin
moran moran, mij û moran, bn tem
moteke kabûs, xof, tirs (xewnên tirsnak yên mirov nivistî / raketî / razayî dibîne)
mox mox, mejiyê hestî
moz I mûz, moz, banana (fêkiyek e)
moz II zilkêtk, moz (mêşek e)
moz III mirûz, mad, me'd, rû, xwiyang
mubarek E bn pîroz
muhakeme E bn dadpirsî
muherem miherrem, yekem meha salnameya heyvî ya îslamî
murk meth, pesn, xwemezinî
~ le xo nan xwe mezin kirin, xwe mezin hesibandin, methên xwe kirin
musulman misilman, kesa/ê baweriya wî bi îslamê tê
mutala E xwendin, xwendekarî
muturbe tamandin, patrome, patromandin
muxabin bn mixabin
muxtar muxtar, serokê gund
muxtarî muxtarî, pîşeya yan karûbarên muxtaran
mû mû, pûrt, pûrtik, pût, porr, pirç
mûbeq E metbex, mitfax, xwaringeh, odeya xwarin lê tê çêkirin û xwarin
mûç bn maçûmûç
mûçax perûk, mûçax, pirça / porrê sexte / neresen / nerast
mûçe I mûçe, miz, meaş, destheq, heq 2) par, behr, pişk
mûçe II cûnek deviyan / terraşan e
mûçing mûçink, mûkêşk, mûçing, alavek e bo hilkişandina mûyan; mûçink, alavek e bo birrîna nînokan
mûçirk lerz, recif, lerzik, recifk, teztezînk
~ piya hatin teztezînkê lê dan, lerizîn, recifîn, lerzik / recifkê girtin
mûdar mûdar, têrmû, bimû, mûyî, mûyîn, tiştê yan kesê pirr mû pê ve hene
mûjank mûjank, bijang, mijûlank, mûyên bi qepaxên çavan ve şên dibin
mûkêş bn mûçing
mûr I libin, blokên ji herriyên bo xanîavakirinê hatine çêkirin
mûr II bn mûredar
mûr III bn murk
mûr IV bn mêrûle
mûr V: Mûrî Mihemed şerîf! Bila Mihemed (= pêxember) li hawara me bê!
mûredar qurm(ê darê), kok(a darê); parçeyek stûr û kurt yê darî
mûrege hestiyê piştê
mûreseng destikê aşê avî pê tê livandin / sekinandin
mûrês teşîrêş, mûrês, kesa/ê mûyê bizinan bi teşiyê dirêse
mûrî bn mêrûle
mûrû morî, morîk, mircan
mûş mûş, tebela / mata di lîstika / yariya telebanê / matanê de armanca lêdanê / pêketinê
~ dakirdin mûş danîn, mûş bo lêdanê bi cih kirin
~ xwardin mûş xwarin, li mûşê dan, bi mûşê ketin
mûşek mûşek, roket, sarox
mûşekî mûşekî, balîstîk
mûşên telebanê, matanê, lîstika bi hin gogên / holên / tepên hûr yên mermerî
mûwar diyarker, çareder, giring
mûwawî bn mûdar
mûx mûx, rêberê dînî yê zerdeştiyan (hevberî melayê misilmanan, qeşeyê fileyan, malimê cihûyan)
mûyîn bn mûdar
mûzer mûzer, kesa/ê mûyên leşî zer in (t bo zelaman tê bikaranîn)
