DICIONÁRIO BILÍNGÜE NAS LÍNGUAS PAUMARÍ E PORTUGUESA
Nota Explicativa
Perfil Gramatical
Índice das Quatro Partes
Lista de palavras em Paumarí
Lista de Palavras na Língua Portuguesa
à tarde
safini A.b.4
abacaxi
'anana A.g.1
kajarori A.g.1
abaixando
patxa- A.c.15; C.c.2
abaixar-se
'bajo- C.b.1
hasi- C.c.1
abaixo da nuca
kaijobasa- B.a.12
abanar
karoja- A.e; B.k.9
abandonar
ahoroaha- D.q
hari B.k.4
hoja- C.a.3
hokahi- D.q
va'i pahini- B.k.4; D.g
abano
maravi B.g.10
abdômen
jaha- B.a.12
kaijo- B.a.12
abelha
bahina A.f.6.ii
boma A.f.6.ii
mahi A.f.6.ii
aberto
arabikhai- B.k.13
'bavi- B.k.13
kharakhara- B.k.13
abertura
ava A.g.3
abiorana
koadoro avani A.g.4
abíu
omari kaavana A.g.4
abóbora
joroma A.g.1
aborrecer-se
aitapia- D.i
kaja'oria- D.i
aborto
'boro- B.c; B.k.7
abraçar
jara'ba'ba- B.a.8; C.c.2
abrigo
amokhi- B.i
gora B.i
papiri B.i
abrir
arabikhai- B.k.13; B.m.1
a'itha- B.a.4
bodi- B.a.16
'bakhani- B.k.13
'bavi- B.a.3; B.k.13
di- B.k.6
kharakhara- B.k.13
ro'da- B.g.11
siro- A.f.7; B.k.7
tata-/taa- B.k.13
vira- B.k.13
abrir os olhos
mara- B.a.1
abscesso
'dafoi B.c
ação do peixe
'dara- B.g.3
'doro'doroki A.f.7
ki'boki'bo- A.f.7
siririha- Af.7
ação homossexual feminina
saroda- B.a.21
acabar
hari B.k.4
ihimi- B.k.4
jari- B.h
açacu
kaharaha avani A.g.4
açaí
jaka'o A.g.2
parai A.g.1
parai avani A.g.4
acalmar
athi- D.j
obarari- D.k
acanhado
ipahihi D.g
nahamara- D.g
va'i ka'iri- D.g
aceitar
gathani- B.k.1
poari- B.k.1; D.k
acenar
'davi- B.a.9
acender
bonaha- A.e
ha'di- A.e
acender fogo
siho B.h
acertar
jaha- D.e
ragari- B.k.17
sohi- B.g.3; B.k.1; B.k.17; C.a.1
aceso
ha'di- A.e
achar
'biro- B.a.2
jaha- D.c
karaga- B.k.1
nokho- B.k.1
rifari- B.k.1
rimorimo- B.a.9
sohi- B.k.1; C.a.1
achar graça
haha- D.e
ihi- D.o
va'i 'bana- D.e
achatado
sa'bi- B.k.7
acidentar-se
ahida- B.b.3
acocorar-se
hasi- C.c.1
sarada- C.c.1
sorokoto- B.a.10
acompanhar
ipohi- C.a.1
kanabidi- C.a.1
aconselhar
va'i honaria- D.a
va'i kaabanahi- D.a
acontecer
namitha- B.k.20; D.n
niha- D.n
pohimaja- D.n
acordado
noki- B.a.20
acordar
hoki- B.a.20
nokho- B.a.20
noki- B.a.20; D.k
vaga- B.a.20
acostumar
va'i 'o'ani- D.o
acreditar (não)
jari'da- D.a
açúcar
asokara B.h
acumular
a'ba'di- A.c.3
acusar
akaragana- D.i
anaathidanoarari- D.i
athi- D.r.2
adaptar-se
va'i 'o'ani- D.o
adiar
ibavi- A.b.5
adicionar
akoda'aha- B.h
kabodi- A.c.7
karamaka- B.h
obafi- B.h
adivinhar
akahomara- D.a; D.r.2
adolescente
doro- B.b.2
adorar
kanamasivi- D.c
adormecido
akarisana- B.a.13
adotar
'diha- B.k.1
isa- B.f.5; B.k.1
advertir
bana D.p
kaabani- D.r.2
afastar-se
akara'o- C.a.1; C.a.2
sanana- C.a.1
afeição
kanamasivi- D.c
afiar
sajo- A.c.10
afluente do rio
vaini A.a.1
afogar
ahida- B.b.3
afrouxar
firo- B.k.11
afundar
aasia- B.m.3
horo- C.b.2
o'o- C.b.4
'o- B.m.7
-risi- B.m.7
agarrar
'boro- A.c.4
japo- B.a.9
agitar
rokoroko- A.d; B.k.9
thabo- C.b.1
agonia
va'i jahari- B.c; D.f
agora
hida A.b.5
agradar
va'i jaha- D.e; D.g
agravar
aisika- B.c
agredir
ba- B.a.21; B.k.21
saka- B.k.5
água
bahi A.b.2
paha A.a.1; A.a.2; A.b.3; A.d
água entando
'bokho- B.m.4
água mexendo
'dika'dika- A.c.17
água rasa
pasapasa- A.c.15
aguardar
anibani- D.d
agudo
txo'di- A.c.5; A.c.10
aguentar (não)
va'i rada- D.i
águia
kokoi na'bahaha A.f.2
agulha
'avi B.g.12
ainda
asia A.b.5
-jana A.b.5
-roni A.b.5
ajeitar
ibavijaha- B.k.16
ajoelhar
jo'o- C.c.1
ajoelhar-se
kajo'atha- B.a.10
ajudar
akodia- B.g.2; B.k.15
'dakhamanani- B.k.15
kajoamora- B.k.15
oga- B.k.15; D.k
ajuntado
joroni- C.a.4
ma'iri- A.c.5
ajuntamento de núvens
bahi A.b.2
ajuntar
ahoroaha- D.q
ajokoa- C.a.4
dora- C.a.4
joi- C.a.4
jora- C.a.4
joroni- C.a.4
kajorokoko- B.a.9
nako'isa- C.a.4
vakara'ba'ba- A.f.7; C.a.4
ajustado
hori- A.c.7
jaha- A.c.5
sohi- A.c.5
alagação
paha A.a.1
alagado
'ahabodi- A.c.2; A.d
alagar
aasia- B.m.3
hanamori- B.m.7
ji'bini- A.d
alargar
'bavi- A.c.4
alcançar
kaitonia- B.a.8; B.k.1; C.a.2
alegrar
va'i jaha- D.e
alegre
anava'ijaja- B.k.24
khai- D.e
va'i jaha- D.e
va'i joroni- D.e
va'i tharathara- D.f
alencór
kamokia A.f.2
alguém
abono B.g.2
nahina A.c.18
alguém na popa
hanahana- C.b.1
alguém que não fala
bodi- khanaha- D.i
alguidar
kamoti B.j
moko B.e.1
alguma coisa
nahina A.c.18
alimentação
'bai- B.h
'domaha- A.d; B.h
karamaka- B.h
kharo- B.h
alinhavar
daadada- B.g.11
khoikhoi- B.g.11
aliviado
va'i jaha- D.e
aliviar
arafaifai- B.a.9; B.c
alma
abono- B.e.3
'abataihi B.e.3
bajadi B.e.3
almoçar
'bai- B.h
alto
a'ani B.j
'daari- A.c.5
nama A.c.15
rajo- A.c.5
altura
nama A.c.4; A.c.15
aluno
'ojomo'i- B.g.2
âmago
ava A.g.3
amamentar
joho B.a.12; B.a.15
amanhã
'afokajoma A.b.5
amansar
athi- D.j
amar
nofi- D.c
amarelo
kori- A.c.6
notxoro- A.c.6
amargo
arapa- A.c.8
amargura
va'i fai- D.i
amarrado
aho- B.k.12; C.c.1
avithini- B.k.12; C.c.1
dabo- B.k.12
amarrar
aho- B.k.12; B.m.7
avithini- B.k.12
dabo- B.k.12
kava- B.k.12
ro'da- B.k.18
amassar
a'bajo- B.k.18
'boro- B.a.9
dojo- A.c.7
ra'bi- B.k.18
sa'bi- B.k.18
amassar (não)
'dara- B.a.9
ambos
'bama- A.c.3
'bami- A.c.3
ameaça de chuva
bahi A.b.2
ameaçar
garigari- D.i
jarajara- D.i
kanajajori- D.h
amedrontar
fini- D.g
amiga/o
va'ahi B.f.2
amizade
nofi- D.c
amolar
sajo- A.c.10
amolado (não)
mogomogo- A.c.10
amolecer
'domi- A.c.19; B.h
amontoar
roiroi- B.g.7
amostra
namitha- B.k.14
anágua
'bami- B.d
anajá
kokarisi avani A.g.4
ananás
'anana A.g.1
andando curvado
tojotojo- B.c
andar (maneiras diferentes)
adaha- C.a.1; C.b.1
'bira- C.b.1
'biri- B.m.7
dai- C.b.3
dajadaja- C.b.1
dosi- C.b.1
jomada- B.g.5
jo'o- C.b.1
kavanama- B.a.9
ka'iri- C.b.1
matha- C.c.1
rairai- A.d
roi- C.b.2
siririha- C.b.1
sonosono- C.b.1
tiratira- C.b.1
tisasa- C.b.1
vatxi- C.b.1
vii- C.b.1
andar (não)
ava- B.m.7
andiroba
janirava avana A.g.4
andorinha
paraparasi A.f.2
anel
sa'a- B.d
anêmico
kori- B.c
ângica
atavaripa kaavani A.g.4
ângulo
sohi- C.c.1
animado
khai- D.e
va'i joro- D.e
va'i joroni- D.e
animal
igitha A.f.1
pamoari B.e.3
animal específico
kosikosi A.f.1
ano
badara A.b.3
anoitecer
jomini- A.b.4
anotar
avatha- D.r.5
anta
arabo kabomani A.f.1
'daama A.f.1; B.e.3
antebraço
vadi- B.a.8
anteontem
hida A.b.5
antepassado
ija'ari B.f.2
anteriormente
-jora A.b.5
antes
-'imidia A.b.5
miro'a C.c.3
viaha- A.b.5; C.c.2
antes da madrugada
safini A.b.4
antes da meia-noite
joma A.b.4
antigamente
-biinini A.b.5
'bo'da A.b.5
kha- A.b.5
mahi A.b.5
pamoari A.c.18
anú
jomahi kakamoa A.f.2
anum
kosoro A.f.2
anzol
ikoaka B.g.4
ao lado
'diha- C.c.2
i'oari- C.c.2
ao longo
-mia/-miaha C.d.2
ao redor
harara- C.c.2
aonde
hana- D.r.7
apagar
'bira- B.k.8
mokhi- A.e
apalpar
aabada- B.a.9; B.k.22
kainamaha- B.a.9
rogorogo- B.a.9
txaga- B.a.9
aparado
gathi- B.a.9
aparar
agathani- B.k.22
aparência
noki- B.k.20
aparência de algo
dana- A.c.6
jahari- A.c.7
noki- A.c.18
pamoari- B.k.20
pora- A.c.6
apedrejar
agaha- B.g.3; B.g.5
apertado
a'ara- B.k.11
apertar
'boro- A.c.4; B.k.11
'dakha- B.k.13
'dokho- B.k.11
kara- B.a.8; B.k.11
apitar
raboi- A.c.17; B.a.16
aplicar injeção
rahoa- B.c; B.k.19
apodrecido
'batha- A.c.7
apoiar
'dakhamanani- B.k.15
apontar
jarajara- D.i
namitha- D.b
nokho- B.a.9
rajo'i- B.a.9
apóstolo
adaha- B.g.2
aprender
banafo- D.b
'da'di D.b
'ojomo'i- B.g.2; D.b
simosimo- D.b
apressar-se
kava'ijorajora- A.c.16
aprontar fogo
nokho- A.e
aprontar-se
ibavijaha- B.k.16
aprovar
jaha- D.c
aprovar (não)
abavi- D.c
aproximar-se
ka'iri- B.g.5
maakari- C.a.1; C.c.2
apunã
kavabo B.e.2
kavabo avana A.g.4
apurinã
vipurina B.f.1
aquecer-se
ragi- A.f.7
araçá
dororo kaavani A.g.4
jako'i A.g.2
jako'i kaavani A.g.4
araçá-braba
'do'ba'da kaavani A.g.4
aracu
'avida A.f.4
aracuã
varataoko A.f.2
aranha
baka'dororo A.f.6.iv
moka'a'a A.f.6.iv
arapapá
karababa A.f.2
arara-amarela
kara'imaro A.f.2
arara canindé
aroda A.f.2
arari
jobara A.f.4
arco
ara'bisi- B.g.3
kodahi B.g.4
arco-íris
katopahiari A.b.2
ardendo
aova- A.e
'aova- B.c
arder
ahoso- B.a.13; B.c
marara- B.a.13
areia
kaasi A.a.2
argumentar
anaathidanoarari- D.i
ariá
vaiso A.g.1
ariramba
ma'donari A.f.2
thatha A.f.2
arirambazinha
ki'di'di A.f.2
arirambinha
ma'donari A.f.2
arma
sa'ai- B.k.5
armadilha
tapajo B.g.4
armar
jara- B.g.3
vini- B.g.3; B.g.5
aroá
bako B.e.1
arpão
jomidi B.g.4
arpoar
saka- B.g.3; B.k.5
arquear
khajo- B.k.18
arquejar
va'i haroro- B.a.16
arraia
'bo'dani A.f.4
mapiva A.f.4
arrancar
rako'da- C.a.5
rasoha- B.g.7; C.a.5
arranhar
hirihiri- B.k.8
jamari- B.a.9; B.k.8
jarara- B.k.8
arrastar
gathi- B.a.9; C.b.3
rahoka- C.b.3
ra'bani- C.b.3
arrastar-se
'oraha- B.b.2
sanana- C.a.1; C.b.1
arrebatar
jaimo- B.a.9
japo- B.a.9
arrebentado
'barara- A.c.7
arrepender-se
ka'da'digaria- D.f; D.i
arriar
arabo A.a.1
khono- C.b.4
arrombar
ahoro- B.k.5
arrotar
kasonomi- B.a.15
arroz
aroso A.g.1
arrumar
ibavijaha- B.k.16
artéria
aboha- B.a.17
ama- B.a.14
hagihi B.a.17
aruá
gaho A.f.5
aruanã
bajara A.f.4
arumã
'dono A.g.2
árvore
ava A.g.3
asa
bihi- A.f.7
vadi- B.j
áspero
jaro- A.c.10
aspirar
'biro- B.a.2; B.a.16; B.c; B.e.2
aspirar rapé
hirohiro- B.a.2; B.e.2
aspirar tabaco
hajiri B.e.2
assaltar
da- B.k.5
assar
kai- A.e
kodanaha- B.h
sasa- B.h
siho A.e; B.h
khoro- A.e
assassinar
abini- B.b.3
ahida- B.b.3; B.k.7
assento
jo'o- B.a.12
assim
isika! D.r.6
ni- A.c.18
assistir
amagatha- B.b.1
kanori- B.e.2
assoalho
gora B.i
oba B.m.2
-ria/-riaha C.d.2
-riama'o C.d.2
assobiar
fiaa- D.r.1
fiia- A.c.17
fiofio- D.r.1
foofoo- B.a.3; B.a.16; D.r.1
itho- D.r.1
'itho- B.a.16
koko- A.c.17
assoprar
foofoo- B.a.3
karafo- B.a.3
assustar-se
aakoja- D.g
rapata- D.g
tafafa- D.g
va'i kadihi- D.g
ata
abakaomi avana A.g.4
atacar
da- B.k.5
atar
dabo- B.k.12
até
'oada- A.b.5
atemorizar
fini- D.g
atenção
nokho- D.k
atender
thara- D.k
atiçar
karafo- B.a.3
txaga- B.a.9
aticuã/ticoã
sia'ara A.f.2
atingir
kaitonia- C.a.2
atirar
agaha- B.g.3
kara'oha- B.g.5
osona- B.g.3
saka- B.g.3
simosimo- B.g.3
tabo- B.g.3
atolar
di'o- C.b.2
horo- C.b.2
atrair
anava'ijaja- B.k.24
kaboro- D.h
atrapalhar
agithi- B.k.21; D.r.1
akaimaisiki- B.k.3
kanajajori- D.h
mada- B.k.2
atrás
jo'o- C.c.2
matha- C.c.2
atrasar
agathini- B.k.21; B.k.23
através
-fia/-fiaha C.d.2
atravessado
aka'darisa- C.c.1
-risi C.d.2
atravessar
-fiani/-fianaha C.d.2
aumentar
a'ba'di- A.c.3
'bavi- B.k.13
doro- A.c.3; B.k.10
ave
igitha raboki A.f.2
aversão
idiii! D.r.6
avisar
moni- D.r.2
avô
'arahoda B.f.3
avó
'arahoni B.f.3
axila
masiri B.a.8
azar
'bajihi- B.e.2
azedo
txatxa- A.c.7
txika'da- A.c.8
azia
'aova- B.c
azul
kori- A.c.6; D.r.4
bacaba
kajaviro avani A.g.4
bacurau
vanapapao A.f.2
bacuri
babadi ko'i avana A.g.4
bodi avani A.g.4
nosoma avani A.g.4
bainha
'dama- B.d
'dani- B.g.11
makari B.d; B.g.12
sa'a- B.d
baixo
doso- A.c.15
pasapasa- A.c.15
patxa- A.c.15
balão sem ar
pipapipa- A.c.7
balaio
varaja B.g.10
balançar
dari- C.b.2
daro- B.m.5; C.b.2
hapohapo- C.b.2
ho'doho'do- B.k.9; C.b.2
matha- C.c.1
vinovino- C.b.2
viro- C.b.2
banana
a'di- A.c.14
baa'di A.g.1
kari- A.c.7
sipatihi A.g.1
banana-baía
patxahai A.g.1
patxahari A.g.1
banana-chifre-de-boi
kahidari A.g.1
sa'a bobihari A.g.1
banana-comprida
kiririha A.g.1
varajoari A.g.1
banana-costela-de-boi
baharo A.g.1
sa'a bobihari A.g.1
banana-ladrão
anosonirivana A.g.1
anosorosoro A.g.1
banana-maçã
'da'bo A.g.1
'da'bohai A.g.1
banana-najá
kharo A.g.1
banana-peroá
piroa A.g.1
pirova A.g.1
banana-prata
sa'a bobihari A.g.1
banana-roxa
satomi A.g.1
banana-São-Tomé
satomi A.g.1
banana-sapo
sapo A.g.1
bananeira
sipatihi A.g.1
banco
atira B.j
kasara B.m.2
banho
kana- B.d; B.e.2
banquinho
jo'o- B.e.1
barata
va'ba'ba A.f.6.iv
barato
kaidiva- A.c.7; B.g.1
barba
savi- B.a.6
barbatana
ava- A.f.7
vadi- A.f.7
barranco
ipa'ita A.a.1
barriga
kaijo- B.a.12
barro
nami A.a.2
barulho
kamokamo- A.c.17
saa- A.c.17
thoro- A.c.17
txitxi- A.c.17
xixixi- A.c.17
batata-doce
sipari A.g.1
bater
agaha- B.g.5
'bakhani- B.k.5
'bana- B.k.5
da- B.k.5
'dai- B.k.5
hanamori- B.m.7
hoahoa- B.g.5
jori- B.k.5
oba- B.g.3; B.k.5
pata- B.k.5
-risi- B.m.7; C.d.2
saka- B.g.3; B.g.5; B.k.5
tabo- A.d; B.g.3
tahai A.c.17
tata-/taa- B.k.5
too- B.a.9; B.k.5
bater na porta
too A.c.17; B.a.9
bater palmas
hoahoa- B.a.9
pata- B.a.9
bebê
nosoro- B.b.2
beber
'avi- A.d; B.a.3; B.a.15
ko'do- B.a.7
bebericar
hiroro- B.a.15
bebida alcoólica
kavi B.h
beija-flor
koisi A.f.2
beijar
ramosi- B.a.3
txo- B.a.3
beiju
a'o B.h
beira
a'iri- C.d.2
-foni/-fonaha-/-fonahana C.d.2
kaasi A.a.1
-misi/-misaha C.d.2
-mori/-moraha C.d.2
-nai/-najaha C.d.2
paha A.a.1
beliscar
karadifi- B.a.9; B.k.21
kiro- B.a.3
ko'dira- B.a.9; B.k.21
bem
haja- B.c
jaha- A.c.7
bem-te-vi
i'doki A.f.2
sipiniri A.f.2
berne
moho A.f.6.iii
besouro
jaisi A.f.6.iv
vaso A.f.6.iv
bexiga
jokha- B.a.18
kathorothoro A.f.7
bicar
kajaoro- A.f.7; B.a.3
txagaha- A.f.7
bicho-de-pé
hapata A.f.6.iv; B.c
bico
arapao B.g.4
bono- A.f.7
joima B.g.4
bico-de-brasa
tavikororo A.f.2
bico-de-pato
pokonori A.f.4
bifurcado
sana- A.c.5
bílis
kariokha- A.f.7; B.a.15
biorana
va'dano kaavani A.g.4
bloquear
'bo- B.k.13
boca
bodi- B.a.3; B.a.16
boca do igarapé
vaha A.a.1
bocejar
agaaga- B.a.16
hahao- B.a.19
va'agaga- B.a.19
bochecha
'ba'da- B.a.5
bodó
boodo A.f.4
bofetada
kajoiri- B.k.5
boi
'daama kahidari A.f.1
boiar
arako- C.b.1
'dori- C.b.1
'doro- A.d; C.b.1
bola
rimorimo- A.c.5
siriga B.g.14
bolha
aada'ba- B.k.7
a'bajo- B.k.7
ridani- B.k.7
bolinhas
rimorimo- A.c.5
bolso
masi'aha- B.d
bom
jaha- A.c.7
makhani- D.p
bombear
raga- B.k.9
borboleta
kamokokojo A.f.6.iv
borbulhar
boa- A.f.7
'bisi- A.f.7
kitxo- A.f.7
borda
ida- B.j
ihi- B.g.9
borracha
siriga B.g.14
botar ovo
arokhori- A.f.7
nafa- A.f.7
boto
'basori A.f.1
boto-branco
'basori A.f.1
boto-preto
'basori A.f.1
boto-tucuxi
vaikajaro A.f.1
boto-vermelho
'basori A.f.1
brabo
va'i jokojoko- D.i
braço
vadi- B.a.8
braço-de-moça
vadi 'bako'bako A.f.4
branco
bokho- A.c.6; D.r.4
boro- B.k.7
pora- A.c.6; D.r.4
vafori- A.c.6
branco do olho
nokho- B.a.1
branquinha
mabari A.f.4
brasas
siho A.e
breu
ajava A.g.3
ijori B.e.1
brilhar
vaga- A.c.7
brincadeira
bado- B.l
brincalhão
ihivadi- D.r.2
brincar
bado- B.l
hoja'oari- B.l
imafora- D.c
kasivana- B.l
brindeira
kavavi A.f.4
brinquedo
kasivana- B.l
broca
kapa A.c.7; A.f.6.iii
brotar
mova- A.g.3
buraco
ahoro- B.k.5
hodi- B.g.7; B.i
buriti
sinari avani A.g.4
buscar
gai- C.a.1
joi- B.g.5
ka- C.a.1
kha- C.a.1
buscar remo
vanami- C.a.1
caba
bajara 'ba'da A.f.6.ii
'da'di- B.j
dikosi ino A.f.6.ii
honori kanabidi A.f.6.ii
jinabo A.f.6.ii
moiroro A.f.6.ii
ootava kajinabo A.f.6.ii
caba-de-igreja
janavi A.f.6.ii
cabaça
doro A.g.3
vao A.g.3
cabeça
'da'di- B.a.5
matha- C.c.1
cabeça-de-veado
madiaro ahoni A.g.4
cabeceira
jo'do- B.j
jo'o B.j
cabeceira do rio
vaini A.a.1
cabelos
afa- B.a.6
'da'di- B.a.6
vaxtovatxo- B.a.13
caber
arajoma- A.c.3
cabo
aho- B.j
ava- B.g.9; B.j
si'aha B.j
vadi- B.j
caburé-coruja
fofo A.f.2
cacão-de-fogo
baka'dao'dao A.f.2
caçador
araba- B.g.2
caçar
araba- B.g.5
avimarahi- B.g.3
kasa- B.g.5
cacau
babadi kadoi A.g.4
kanaka avani A.g.4
kasi'i kadoi ahoni A.g.4
'ojoro kadoi avani A.g.4
cacau-de-jacaré
doi avani A.g.4
katiriri avani A.g.4
cachaça
kavi B.h
cacheado
rasirasi- B.d
cacho
'da'di- A.g.3
cachoeira
paha A.a.1
cachorrão
vanari A.f.4
cachorro
jomahi vaovaoha A.f.1
caçula
'aforonihi- D.c
cacuri
tapajo B.g.4
cada um
-nana A.c.3
cadáver
aba'o- B.a.14
cadela
masi'dori A.f.4
café
kafi B.h
cair
aabada- C.b.4
adafana- C.b.4
adari- C.b.4
akadai- C.b.4
aka'darisa- C.b.4
ida-/idarari-/idarifa- C.b.4
jo'o- C.b.4
ka- C.b.4
kahama- C.b.4
kajo'atha- C.b.4
khono- C.b.4
nabo'a- C.b.4
rifari- C.b.4
roa- C.b.4
sorokoto- C.b.4
soti- B.g.3
tabo- C.b.4
tharara- B.g.3
varara- C.b.4
va'i- C.b.4
voroni- C.b.4
caititu
mirisi A.f.1
cajá
joro avani A.g.4
caju
'ibanari A.g.1
viro ka'ibanari avani A.g.4
calado
viso- B.k.2
calafetar
'asa'asa- B.m.5
calango
banahi A.f.3.iii
'ba'dana A.f.3.iii
koronaro A.f.3.iii
vaibo A.f.3.iii
calango-d'água
jamori A.f.3.iii
calar-se
viso- D.r.1
calça
sirora B.d
calcanhar
'dama- B.a.11
calçar
ibavi- B.d
calcinha
sirora B.d
caldo
a'ba- B.h
calendário
masiko A.b.3
calmo
daba- D.o
ko'ari- D.o
va'i ka'iri- D.o
va'i maini- D.o
viso- B.k.2
calo
jaka B.c
calor
adaradara- B.a.13
afa- A.c.1
siho A.e
camaleão
jovana A.f.3.iii
camarão
akaso A.f.5
caminhar
adaha- B.b.2
caminho
hagihi B.m.1
-rimanani/-rimananaha C.d.2
camisa-de-meia
karikari A.f.4
cana
kana A.g.1
canafifi
bahimorobo avani A.g.4
canal
-rimanani/-rimananaha C.d.2
canapu
motomoto A.g.2
canaraí
tikarohi A.g.2
canarana
mosori A.g.2
cangati
ma'o A.f.4
cangati-buraco
soroaba A.f.4
cangati-preto
boodo A.f.4
caniço
ikoaka B.g.4
canoa
hagi B.g.4
hagi- B.m.2; B.m.7
javarata B.g.4; B.m.2
kanava B.g.4; B.m.2
cansaço
koi- B.a.19; B.c
cansado
faja- B.a.19
koi- B.a.19
cantar
ahia- B.e.2; D.r.1
jaha- B.e.2
moro B.e.2; B.l; D.r.1
canto do galo
kokodi- A.c.17
capansa
kapahasa avani A.g.4
caparari
jomahi koro A.f.4
capim-navalha
sisibo A.g.2
capitari
vanajo A.f.3.ii
capivara
kahajo A.f.1
caporana
'daroba avani A.g.4
capturar
japo- B.a.9
carão
karao A.f.2
cará
adaki A.g.1
sarapata A.f.4
siraba A.f.4
cará-açu
hinaba A.f.4
cara-branca
hotobara A.f.4
cará-cabeludo
'iirori A.g.1
cará-de-ramo
bava'i A.g.1
cará-do-ano
'iirori A.g.1
cará-inhame
'iirori A.g.1
caracol
gaho A.f.5
piroro A.f.5
caranguejeira
moka'a'a A.f.6.iv
caranguejo
ajotoro A.f.5
carapaça
ida- A.f.7
carapanã
aso'di A.f.6.iv
bitha A.f.6.iv
majorai A.f.6.iv
makhoroi A.f.6.iv
carara
barara A.f.2
carazinho
moroko'i A.f.4
carga
dai- B.g.3
cari
joriro A.f.4
cari-preto
mokho'do A.f.4
cari-sem-costela
mokho'do A.f.4
carizim
ma'isa A.f.4
carne
ajoina A.f.7
ima- A.f.7; B.a.14
kaakanava A.f.7
kaka'a- B.h
caro
kaidiva- A.c.7; B.g.1; D.p
caroço
'ba'da- A.g.3
hoko B.c
carrapato
kajapa A.f.6.iv
carregar
dai- C.b.3
jado- C.b.3
kaiba'i- B.g.2; B.g.13; C.b.3
kavajama- C.b.3
kobari- C.b.3
carta
athi- D.r.5
cartucho
katoxo B.g.6
carvão
siho A.e
casa
gora B.i
moaba B.i
casa para butão
ibavi- B.d
casar
abohira- B.f.5
akara- B.a.21; B.f.5
gamo B.a.21; B.f.5
hoja- B.f.5
makhira B.a.21; B.f.5
casca
asafi- A.g.3
ava A.g.3
'aroa- A.f.7
nafa- A.f.7
cascavel
makha mii A.f.3.i
cascudo
mabari 'darahai A.f.4
casqueira
kavasi avana A.g.4
castanha
moi'di A.g.3
castanheira
moi'di avana A.g.4
catando
kama'i B.k.1
cataratas
nokho- B.a.1
caule
ava A.g.3
causar
veja página 7 do perfil gramática A.c.1
causar um defeito
aisika- B.k.7
cavaco
siho A.e
cavalete
viridi- B.a.2
cavar
hodi- B.g.7; B.i
khomakhoma- B.g.7
khori- B.g.7; B.m.1
caveira
'da'di- B.a.5
cedo de manhã
-kajoma A.b.4
vaga- A.b.4
cedro
katatopi kaavani A.g.4
cego
kamaodoroha- B.a.1
nokho- B.a.1
sajo- A.c.10
centopéia
jarori A.f.6.iv
cerca
kavasiribani- B.g.7
cercar
kavasiribani- B.g.7
-ribani C.b.1
cérebro
amosi- B.a.14
'da'di- B.a.5
cernambi
sanarabi B.g.14
cerrado
'daja- A.g.3
cerrar
'boro- B.a.9
certamente
bona D.p
certeza
vakaijoka- D.a
certeza (não)
simosimo- D.b
certo
arajoma- A.c.3
makhani- D.p
cesta
jamaxi B.g.10
varaja B.g.10
céu
nama A.b.1; A.b.2
céu da boca
kaagari- B.a.3
chama-se
oni- B.f.4
chamado da anta
fiia- A.c.17
chamar
amina- D.r.2
baranaha- D.r.2
foofoo- B.a.3
kaboa'i- D.r.2
oni- B.f.4
chamejar
avoosi- A.e
chão
-ma'o C.d.2
-riama'o C.d.2
chapéu
xapiva/sapiva B.d; B.g.10
chateado
garigari- D.i
kai'doka- D.i
kaja'oria- D.i
ka'da'digaria- D.f; D.i
va'i ai'doka- D.i
va'i 'iri- D.i
chateia
ihivadi- D.r.2
chato
txapa- A.c.5
chefe
ka'da'di- B.g.2
chegar
'dori- C.b.1
hi- C.a.2
kaikahi-/kahikahi- C.a.2
kha- C.a.2
'o- C.a.2
cheio
dai- A.c.13
ji'bini- A.c.13; B.k.10
raboi- B.a.16
cheirar
'biro- B.a.2
ramosi- B.a.2
cheiro
'batha- A.c.9
jaha- A.c.7; A.c.9
katxarara- A.c.9
kosori- A.c.9
kotxori- A.c.9
mahoro- A.c.9
masoro- A.c.9
matxoro- A.c.9
ma'ana- A.c.9
ma'ara- A.c.9
misasa- A.c.9
mitxa- A.c.9
poni- A.c.9
sara- A.c.9
siika'da- A.c.9
sina- A.c.9
va'do- A.c.9
chiar
'borororo- B.c
maraara- A.c.17
chifre
morobo- A.f.7
chinelo
xinela B.d
chocado
va'i barobaro- D.g
chocar
akadai- A.f.7
choque
bisibisi- B.a.13; B.c
oba- B.k.5
chorar
asara- D.f
nokho- D.f
va'i ami'ami- D.f
chover
kharari- A.b.2
chupar
domidomi- B.a.3
hirohiro- B.a.2
hisihisi- B.a.3
koko- B.a.3
raboha- B.a.3
soso- B.a.3
txo- B.a.3
chutar
aka'dira- B.a.9
'dama- B.a.11
chuva
bahi A.b.2
chuviscar
'diri'diri- A.b.2
txiotxio- A.b.2
cigana
jajahori A.f.2
cigarra
'diriri A.f.6.iv
korokoro A.f.6.iv
visi A.f.6.iv
cilíndrico
roa- A.c.5
cílio
nokho- B.a.1
cima
nama C.c.2
cinco
sa'ai A.c.3
cinta
jarari- B.d
cintura
jarari- B.a.12; B.d
makari B.g.12
cipó
aho- A.g.4
joroko'o kaavani A.g.4
makava ahona A.g.4
okopi ahoni A.g.4
tapi kaahoni A.g.4
viro abanini A.g.2
cipó-abé
'darasa kaahoni A.g.4
cipó-de-tica
'dama abohana ahoni A.g.4
circular
'doro- A.c.5
círculo
kapakapa- A.c.11
roa- A.c.5
sohi- A.c.5
tibibi- A.c.5
ciúmes
abavi- D.c
clara
nafa- A.f.7
coalhar
tharara- A.c.10
coberto
anosoro- A.c.3
'ahabodi- C.c.2
boso- A.c.7
paha A.d
cobertor
karahoba- B.d; B.j
cobertura
gora B.i
cobra
mabidiri A.f.3.i
makha A.f.3.i
sinari kaipi A.f.3.i
vajatoma A.f.3.i
cobra-cipó
ahoi kamakha A.f.3.i
cobra-coral
'bakororo A.f.3.i
kanarava kaipi A.f.3.i
cobra-vermelha
aroda kaipi A.f.3.i
cobreiro
joribana B.c
cobrir
afa- B.i
'dama- B.k.14
'da'di- B.i
karafoa- B.k.14
karahoba- B.k.14
coçar
'dira'dira- B.a.13
farara- B.k.8
rakira- B.k.8
cócegas
foroforo- B.a.9; B.a.13
rasiki- B.a.9; B.l
coceira
'dira'dira- B.c
coco-da-anta
mai'da avana A.g.4
coice
danana- C.b.2
coisa
amonaha- B.g.2
nahina- A.c.18
coito
akara- B.a.21
coivara
koivara- B.g.7
colados
athana- B.k.23
colapso
dari- B.c
rifari- B.c
colar
matha- B.d
'ohi B.d
colher
bodi- B.j
kojira B.j
colher
agathani- B.g.14
bada- B.k.1
bahina B.e.2
joi- B.g.7
pavakari- B.g.1
cólica
jakhavi B.c
colidir
vigari- B.k.5
colmar
'da'di- B.i
colo
ba'ona B.a.12
colocar
aabada- B.a.9
aho- B.g.3
aragari- B.d
a'ara- C.a.5
ba- C.a.5
bavi- B.g.14
ba'atha- B.g.13
'dakha- C.a.5; C.c.1
gaa- C.a.5
gai- B.m.7
gari- C.a.1
hihavi- C.a.4
hoja- C.a.5
ibavi- C.a.1; C.a.5
jara- B.g.3; B.g.5
joro- C.a.4
ka- C.a.1; C.a.5
ka-va-substantivo-ha- C.a.5
kha- C.a.4
nama B.i; C.a.5; C.c.2
nokho- A.e
obai- B.a.9
pamo- B.a.9; B.h
ragi- B.d; C.a.5; C.c.1
roi- C.c.1
sa- C.a.5
sara'ba'da- C.c.1
vithi- C.a.5
cólon
kaijo- B.a.12
coluna
roi- C.c.1
coluna vertebral
bakori avani B.a.12
com
'diha- C.c.2
hoja- C.a.3
khama A.c.3
coma
nahina B.c; D.m
combater
dano- B.k.5
combinar
ajokoa- A.c.7; B.k.20
começar
kama'da- B.k.4
começar a entender
akhara- D.a
comer
ahaba- B.h
'bai- B.h
ha- B.a.3; B.a.15; B.h
ima- B.k.6
kai'da- B.h
pamo- B.a.9
rojorojo- B.h
thova- A.f.7
txika'da- A.c.8
txina- B.h
vahi'a- B.h
va'i jora- B.h
comestível
ha- A.c.7; B.h
comestível (não)
khamokhamo- B.h
comida
bisibisi- B.h
'bai B.h
dajo- B.h
'domaha- B.h
karafoa- B.h
karagoa- B.h
kiivi B.h
kodanaha- B.h
pamo- B.a.9
piririka- B.h
sagasaga- B.h
siho A.e; B.h
taratara- B.h
vai'ami- B.a.15
como
niha- D.n; D.r.7
companheira/o
'bami- A.c.3
ipohi- B.f.2
comparação
khama B.k.20
rajomi B.k.20
compatível
ajokoa- A.c.7
jaha- D.e
completar
anokhomi- B.k.4
a'di- B.k.4
ji'bini- A.c.13
completo
abono- A.c.13
comprar
abosi- B.g.1
pavakari- B.g.1
compreender
obai- D.b
comprido
-bakosi/-bakosaha C.d.2
'oada- A.c.5; A.c.15
raroraro- A.c.5
toro- A.c.15
vira- A.c.5; A.c.15
comprimir
kadai- B.k.18
sa'bi- B.k.18
comunicativo (não)
va'i ka'iri- D.o
conceber
a'dakha- B.b.1
concha
topava B.g.10
concordar (não)
abavi- D.c
confiar
vakaijoka- D.a
va'i poni- D.a
confiar (não)
imahida- D.g
conformar-se
kanabidi- D.f
confundir
kidakida- B.k.9
confuso
va'i kidakida- D.m
conhecer
oga- D.b
conjuntivite
nokho- B.c
conseguir
akapihi- B.k.1
sa'adai- B.g.1
conseguir (não)
akapihi- B.k.17
conselho
'damo- D.i
kaabani- D.r.2
consertar
jaha- B.k.16
jokara- B.k.16
conservar
'bo'da A.c.7
consistência
athana- A.c.19
fodofodo A.c.19
constantemente
-bakhia A.c.3
construir
amonaha- B.k.3
contar
amina- D.r.2
moni- D.r.2
namitha- D.r.2
ni- D.r.2
rajoma- D.b
contas
'ohi B.d
contente
khai- D.e
va'i forafora- D.e
va'i jaha- D.e
conter
akadai- D.m
'ba'da- A.g.3
ka-substantivo- B.k.1
conteúdo
daavani- A.c.13
continuamente
'oada- A.b.5
continuar
akava'ipako- B.k.4
contra parede
sara'ba'da- C.c.1
contração
dano- B.a.18
kha- B.a.18
'oma- B.a.18
contrário ao fato
vaha D.p
controlar
avi'onani- B.e.2
sa'a- B.a.9
va'i honaria- D.a
controlar-se (não)
akadai- D.m
contusão
ama- B.c
'boro- B.c; B.k.7
conversar
athi- D.r.2
ni- D.r.2
vara- D.r.2
convidar
amina- D.r.2
kaboa'i- D.r.2
kanori- B.e.2
convulsão
rai'a- B.c
cooperar
poari- D.k
copa
ava A.g.3
mii- A.g.3; B.j
copiar
amova- B.k.3; B.k.20; D.r.5
gathoha- D.r.2
va'i banani- C.a.1
côr clara
'ora- A.c.6; B.a.13
côr-de-rosa
ama- A.c.6
nadara- A.c.6
côr viva
notxoro- A.c.6
coração
kanabidi- A.f.7; B.a.17
coração-de-jabuti
matari avani A.g.4
coração-de-negro
viro abanini A.g.2
coragem (não)
imahida- D.g
va'i 'o'ani- D.g
corda
aho- B.j
va'a B.g.4
corelinha
jonipi A.f.2
coró-da-noite
koro A.f.2
coroa
kajamari B.g.10
córova
korava A.g.2
corpo
abono- B.a.12
correr
gari- C.a.1
jora- A.d
ki'daraha- C.b.1
corrigir
asohi- D.r.2
sohi- B.k.16
corró
vaago A.f.4
corta-água
onimanari A.f.2
cortar
akara'arari- B.k.6
aradia- B.h; B.k.6
'bakha- B.k.6; B.k.7
'boa- B.g.9; B.g.11; B.k.6
di- B.k.6
'dai- B.k.6
'daka- B.g.7
'daka'daka- B.g.13; B.k.6
'daro- B.h
firi- B.k.6
hado B.k.6
'itxa- B.k.6
jarari- B.a.9; B.g.14
khao- B.k.6
oba- B.k.6
saro- B.k.7
siriga B.g.14
tata-/taa- B.k.6
cortar-se
sii- B.k.6
corte
makari B.g.12
coruba
'dokhona B.c
corujão
ja'ba'ba A.f.2
coruja
bobo A.f.2
kavikavi A.f.2
corujinha
jorokoko A.f.2
coser
dorodoroha- B.g.11
joi- B.g.11
costa
ida-/idarari-/idarifa- C.c.1
costas
ida- B.a.12
kaijobasa- B.a.12
sa'a- B.a.8
costelas
ka'ahai kaava- A.f.7; B.a.12
costume
hoja- D.n
costurar
khoikhoi- B.g.11
rokho- B.g.11
cotovelo
amabokho- B.a.8
couro
'da'di- B.a.5
cova
kharakhara- B.g.7
khomakhoma- B.g.7
khori- B.g.7
coxa
kabaha- A.f.7; B.a.10
katona- A.f.7
cozido
kai- A.e; B.h
'domaha- B.h
cozinhar
dajo- B.h
'domaha- A.d; B.h
siho A.e; B.h
crânio
'da'di- B.a.5
cravo
sakoima B.c
crescer
avijava- B.b.2
joho B.a.15
jo'do- A.g.3
criança
badia B.f.3
isai B.b.2; B.f.2
madinava B.f.3
criar
avijava- B.b.2; B.f.2
cru
ama- B.h
cruz
sana- A.c.5
cúbio
kajara A.g.2
cubo
katararara- A.c.5
cueca
sirora B.d
cuia
vao A.g.3
cuidado
vajafori- A.c.16
cuidar
akadava'a- B.g.2; B.k.15; D.k
kahinanika- B.k.15
kaijahita- B.k.15
nahina D.k
cuiú-cuiú
viko A.f.4
cujubinho
kojoi A.f.2
culpar
mada- D.i
osani- D.i; D.r.2
osa'aha- D.h
cumprir
va'i poni- D.a
cunhada
'ananini B.f.3
cunhado
ajabona B.f.3
makhidava B.f.3
vabo B.f.3
cupim
atohai A.f.6.i
mogoro A.f.6.i
cupuaçu
makaporo A.g.1; A.g.4
curar
aihota- B.c
jaha- B.c
curica
korititi A.f.2
tarabaro A.f.2
curimatã
kapiripa A.f.4
sakarira A.f.4
curimatazinho
samora A.f.4
curioso
na'dohi- D.b; D.k
curto
moko- A.c.15
rijo- A.c.15
toro- A.c.15
txapi- A.c.5
curuba
'dokhona A.f.6.iv
curva
toki- A.c.5; C.d.2
vakhiriri- B.g.9
curvado
tono- B.k.18
'daari- A.c.5
curvar
khajo- B.k.18
curvar-se
aasia- C.c.1
tari- A.c.5
cuspir
akatxoro- B.a.3
i'ba- B.a.3; B.a.15
tho- B.a.3; B.a.15
cutia
jao'oro A.f.1
cutiara
kosokoso A.f.1
cutucar
raga- B.k.9; B.k.19
txaga- B.a.9
dançar
'bani'bani- C.b.2
khajo- B.e.2; C.b.2
danificar
ahida- B.b.3; B.k.7
dar
abosi- B.g.1
gahina- B.k.1; B.k.2
isa- B.f.5
no'a- B.k.2
oga- D.k
sa'adai- B.g.1
va'i poni- D.h
va'iga- B.k.1
dar paulada
da- B.k.5
dar a luz
'bana- B.a.18; B.c
dar algo para fazer
va'i ka'iri- D.o
dar fruta
bono- A.g.3
dar parte
sorara- D.h
dar pontapé
'dama- B.a.11
dar-se
imafora- D.c
dar um aperto
sa'a- B.a.9
dar um laço
dabo- B.k.12
dar uma olhada
noki- B.g.2
dar valor
jaha- B.g.1
kaidiva- D.p
data
mahi A.b.5
de banda
aka'darisa- C.c.1
robani- C.c.1
de bruços
'bisoni- C.c.1
de cabeça para baixo
'da'di- C.c.1
de joelhos
jo'o- C.c.1
kajo'atha- C.c.1
de manhã
safini A.b.4
de meio dia até uma hora
safini A.b.4
de novo
-'iana A.c.3
de um lado
pita- A.c.13
de valor
kaidiva- A.c.7
debaixo do braço
masiri- B.d
debilitado
aisika- B.c
decidir
vara- D.r.2
va'i kaabanahi- D.a
declive
daro- C.c.1
decolar
ka- C.a.1
decorar
'da'di D.b
decote
makari B.d; B.g.12
matha- B.d
dedo
'dama- B.a.11
maatibo B.c
sa'a- B.a.9
defecar
kia- B.a.15
defeito
aisika- B.k.7
jahari- A.c.7; B.k.7
defender
ava'ijoa- B.k.15
kaabani- B.k.15
defender-se
jari'da- B.k.15
kaabanahi- D.g
deformado
ja'bija'bi- B.c
defumar
kabasika- B.h
deitar
dafa- C.c.1
dari- C.b.2
ida-/idarari-/idarifa- C.c.1
jago- B.a.19; C.c.1
jorai C.c.1
'oma- C.c.1
robani- C.c.1
deixa
jakaho D.r.3
jakana D.p; D.r.3
deixar
ajaroha- A.c.3; A.c.13
hoja- C.a.3; C.a.5
ka'ipo'oa- C.a.5
kha- B.g.3
va'aha- B.k.23; C.a.2; D.k
va'i pahini- B.k.4; D.g
deixe
ba'isika! D.r.6
delegado
sorara B.g.2
demônio
bajadi B.e.3
demorar
agathini- B.k.23; D.l
viso- B.k.2; B.k.23
dente
ino- B.a.3
dentro
'ahabodi- C.c.2
bodi- C.c.2
jaha- B.a.12
-jama'o C.d.2
-mi-/-maha C.d.2
dentro de curto prazo
mitihi- A.b.5
depois
naothi- A.b.5
depois de amanhã
'afokajoma A.b.5
depressão
da'bani- C.c.1
va'i jahari- D.f
derradeiro
'aforonihi A.c.3; C.c.3; D.c
nini- C.e
derramar
ahovari- A.d; B.k.10
ka'dava- B.g.14
kitxo- A.d
derreter
'dibi- B.h
'domi- B.h
sasa- A.d; B.h
derrotar
ba- B.k.21
derrubar
adari- C.b.4
jori- B.k.6
oba- B.g.7; B.k.6
desacreditar
jari'da- D.a
desagradável
karamona- D.i
desamarrar
kokhari- B.k.12
desaparecer
'biri- B.a.1; B.k.20
viso- B.k.2; B.k.20
desaparelhado
sokosoko- A.c.5
desaprovação
akaa! D.r.6
desarmar
sa'ai- B.k.5
desatar
khano- B.k.12
kokhari- B.k.12
descansar
koi- B.a.19
'da'di B.a.19
descascar
ganiha- B.g.9; B.k.8
giririha- B.g.13
hirihiri- B.a.13; B.k.8
rifarifa- B.k.8
risi- B.g.13; B.k.8
vatxo- B.k.8
descendente
ija'ari B.f.2
descendo
-fi C.d.2
-ra C.d.2
-rari/-raraha C.d.2
descer
aka'darisa- C.b.4
gari- C.a.1
haroro- C.b.1
hiriri- C.d.2
jo'o- C.b.1
descobrir
rifari- B.k.1
desconfiar
va'i poni- D.a; D.r.2
descontrolado
va'i hari- D.l; D.o
descosturado
'barara- B.k.7
descrença
jari'da- D.a
descuidado
kahinanika- D.l
desejar
ajokoa- D.c
ihiponi- D.c
nofi- D.c
desenganchar
'dakha- B.k.12
kha- B.k.2; B.k.12
khano- B.k.12
desenhar
jiri- D.r.5
desenho
jiri- B.g.9; D.r.5
kari- A.c.11
thirithiri- A.c.11
desenterrar
khori- B.g.7
desfazer
tharara- B.k.3
desfiar
bisibisi- B.h
desgostar
imajahari- D.i
va'i fai- D.i
desgosto
akaa! D.r.6
eeeer! D.r.6
desgraça
'abataihi B.e.3
pohimaja- D.n
desidratado
asaaka- A.c.2
desigual
katararara- A.c.5
sokosoko- A.c.5
toro- A.c.15
desistir
akava'ipako- B.k.4
ani- C.a.2
va'i pahini- B.k.4
desligar
ka'oaha- B.k.13
ra'do'bi- B.k.18
deslizamento
txononono- C.b.4
deslizar
tisasa- C.b.1
deslocado
txigi- B.c
deslocar
kha- C.a.5
deslocar-se
gira- C.a.1
sanana- C.a.1
desmaiar
rai'a- B.c
va'i horoa- B.c
desmanchar
'dibi- B.h
tharara- A.c.10
desmantelar
tharara- B.k.3
desmoronar
adafana- B.k.7; C.b.4
'bakha- B.k.7
desnivelado
tira- A.c.5
desobediente
morobo- D.l
va'i bodina- D.q
desocupado
ahoroa- A.c.13; B.a.18; B.k.10
desordem
rifira- B.k.16
desorientado
va'i akamada- D.m
despachar
thara- D.k
despedir
amina- D.r.2
despejar
ahovari- A.d; B.k.10
desperdiçar
kavithima- B.k.2
despertar
noki- B.a.20
nokho- B.a.20
despregar
khano- B.k.12
desprender
kha- B.k.12
desprezar
ihimora- D.i; D.l
ihiponiri- D.i
destampar
'bakhani- B.k.13
destruir
ahida- B.b.3; B.k.7
ihimi- B.k.4; B.k.21
desuniforme
katararara- A.c.5
desviar
agathani- B.k.22
desviar-se
osona- D.h
devagar
vajafori- A.c.16
devolver
joi- C.a.1
devolver (não)
aisika- B.k.2
dez
sa'ai A.c.3
dia
a'itha- A.f.7
mahi A.b.4; A.b.5
dia de descanso
mahi A.b.4
diarréia
jakhavi B.c
diferente
ajokoa- A.c.7
hoariha A.c.3
difícil
ma'onaha- A.c.7
niha- D.p
dificuldade
nabidi- B.c
diminuir
'boro- A.c.4
'ofiarari- A.c.4
patxa- D.r.1
pa'itxi A.c.4
rijo- A.c.15
dinheiro
jiniro B.g.1
direção
a'ini- C.d.1
baramo- C.d.1
-ja C.d.1
-mari/-maraha C.d.2
safini A.b.4
-thima/-thimaha C.d.2
dirigir
sohi- B.m.7
disciplinado
va'iha- D.k
discutir
anaathidanoarari- D.i
athi- D.r.2
vara- D.r.2
disputar
athi- D.r.2
dissolver
vasa- A.d; B.k.8
distrair
va'i sa- D.a; D.h; D.l
distribuir
ravina- C.a.4
dito
mona D.p
ni- D.r.2
dividir
biisi- B.g.9
'dani- B.k.6
pita- B.k.6; C.a.4
saro- B.k.7
dizer
amina- D.r.2
athi- D.h; D.r.1; D.r.2
dioni- D.r.2
gathoha- D.r.2
ihivadi- B.l; D.r.2
mada- B.k.20
namitha- B.k.20
ni- D.r.2
va'i jaha- D.e
va'i poni- D.r.2
dobrar
damo- B.k.18; C.c.1
'dani- B.g.11; B.k.7; B.k.18; C.c.1
ja'biriri- B.a.8; C.b.2
matha- C.c.1
toki- C.d.2
doce
txina- A.c.8
doença
kavamoni B.c
nahina- D.m
doente
aakofi- B.c
aaviko- B.c
jahari- A.c.7; B.c
kavamoni B.c
rifari- B.c
doido
bajadi- D.m
va'i hari- D.l
dois
'bama- A.c.3
'bami- A.c.3
khama A.c.3
-mi-/-maha C.d.2
dor
ahoso- B.c
arâ! D.r.6
'bana- B.a.18; B.c; D.f
jakhavi B.c
kasaona- B.c
ma'abono- B.c
raga- B.c
rogo- B.c
so'dini B.c
txaga- B.c
txigi- B.c
dormente
akarisana- B.a.13
sado- B.a.13
dorminhoca
vaokhoro A.f.2
dormir
vadi- B.a.19
dourado
koviri A.f.4
durar
'bo'da A.b.5
durável
'bo'da A.c.7; A.c.14
duro
'borororo- A.c.10
'dakha- A.c.10; B.k.9
'dara- B.k.11
kharokharo- A.c.10
dúvida
koda D.p
va'i kha- D.a
duvidar
kakosa- D.a
va'i sa- D.a
e
jaboni A.c.3
elasticidade (não)
jokhojokho- A.c.5
elevação da pele
bodo- B.c
rimorimo- B.c
em
kani C.c.2
em cima
nama C.c.2
em pé
'da'di- C.c.1
gaa- B.b.2; C.a.3; C.c.1
embaixo
jo'o- C.c.2
nabo'a- C.c.2
embalar
viro- C.b.2
embaralhar
kidakida- B.k.9
embarcar
'dama- B.m.7
embira
veja envira
embora
o-/a-/ri- C.d.1
embotado
mogomogo- A.c.10
padapada- A.c.5
embriagado
kahano- B.c
embrulhar
karafoa- B.k.14
emendar
jokara- B.k.12; B.k.16
emoção
va'i ami'ami- D.f
empapar
'domi- A.c.19
empolado
khoro- A.e
pava- B.c
empregado
honaria- B.g.2
emprestar
ka-na-substantivo B.k.2
ka-na-substantivo- D.k
riha- B.k.2
empurrar
anasonomi- C.b.3
da'aha- B.k.18
'darara- C.b.3
'dokho- B.k.11
hanahana- C.b.1
rokojoho- C.b.3
encaixar (não)
hori- A.c.5
encalcar
da'aha- B.k.18
encalhado
'oma- C.a.3
encarnado
nadara- A.c.6
encerrar
anokhomi- B.k.4
encher
'avi- A.d; B.a.15
ahovari- A.d
dai- A.c.13; B.k.10
ji'bini- A.c.13; B.k.10
raboi- B.a.16
enclítico
-a C.c.2
encoivarar
'daka- B.g.7
encolher
jago- A.c.5; C.c.1
ja'biriri- C.b.2; C.c.1
encomenda
honaria- B.g.1; D.r.2
encontrar
jora- B.k.1
encontrar-se
karaga- B.k.1
rajoma- C.a.4
encostar
dasa- B.k.22
ibavi- C.a.1
kama'da- B.m.7
ko'ofi- B.m.7
ma'iri- A.c.4
'o- B.m.7
-risi- B.m.7
encruzilhado
sana- A.c.5
encurvado
tari- C.c.1
vakhiriri- A.c.5
vako- A.c.5
vatxi- A.c.5
endemoniado
bajadi- D.m
endireitar
bono- B.m.7
joi- B.c
endurecer
'dakha- A.c.10
enfaixar
dabo- B.k.12
ênfase
dano- A.c.7
enfeite
raborabo B.d
enfiar
aho- B.k.12
a'ara- C.a.5
ogarisari- C.a.5
rada- B.g.11
rokho- B.g.11; B.k.12
saka- B.k.5
enfrentar
gafani- B.k.5
enganar
-'badara D.h
korijana- B.g.2; D.h; D.r.2
enganar-se
jari'da- D.a
vaniha- D.a; D.h
va'i poni- D.a
enganchar
agithi- B.g.3
jamari- B.k.8
rahoka- C.b.1
engasgar-se
baori- B.c
hiro- B.a.7; B.a.16
engatinhar
'bajo- C.b.1
engolir
kidafi- B.a.7; B.a.15
kida'aha- B.a.7; B.a.15
ko'do- B.a.7; B.a.15
engravidar
isa- B.a.18
engrossar
athana- A.c.19
'dakha- A.c.10
odo- A.c.5; A.c.14
enjoado
aitapia- D.i
imajahari- D.i
va'i rada- D.i
va'i radaada- D.l
enlameado
a'ba- A.c.2
enquanto
kaba'i A.b.5
'oada- A.b.5
-roni A.b.5
enrolar
damo- B.k.18; C.c.1
katapa- A.f.7
rasirasi- B.d
ro'da- B.k.18; C.c.1
enrugado
dojo- A.c.7
pava- B.c
ramarama- A.c.7
ensinar
dano- D.b
ima- D.b
namitha- D.b; D.r.2
oga- D.b
'ojomo'i- B.g.2; D.b
sohi- C.a.1
entender
morobo- D.b
obai- D.b
oga- D.b
va'i maroni- D.b
enterrar
'dama- B.g.7; B.k.14
khori- B.g.7
entortado
tono- B.k.7
entortar
ridani- B.k.7
vakhiriri- A.c.7
entrada
katha- B.i
entrando água
'ahabodi- B.m.7
entrar
'dama- B.m.7
-fi C.d.2
horo- C.b.2
kha- C.a.2
o'oi- C.a.2
entre
harara- C.c.2
-nia C.d.2
entregar
ka- C.a.1
kha- B.a.9; B.k.2; C.a.1
va'aha- B.k.2
entregar-se
va'aha- B.k.2; D.k
entupir
'bo- B.k.7; B.k.13
envelope
bavi- B.j
envergado
vira- A.c.5
enviar
karona- C.a.1
envira
arapahapahana avana A.g.4
jado avani A.g.4
jokori avani A.g.4
kajororo avana A.g.4
makha kagari avana A.g.4
pioto avana A.g.4
enxada
ixada B.g.8
enxame
vakara'ba'ba- A.f.7
enxergar
vaga- B.a.1
enxerido
rigariga- D.l
va'i hari- D.l
enxugar
afora- A.c.2
a'ba- A.c.2
joha- A.c.2
epiderme
asafi- B.a.13
época da chuva
ooniba A.b.3
época da vazante
amoro- A.b.3
kaasi A.b.3
errado
mada- D.h
makhani- D.h
errar
hanamori- D.b
mada- B.k.2
ragari- B.g.3; B.g.5; B.k.17; D.r.2
errar (não)
sohi- B.k.16
erupção
anosoro- B.c
erva-daninha
hogoi A.g.2
esbarrar
va'dori- C.c.1
esbofetear
kajoiri- B.k.5
escabiose
jarojaro- B.c
escada
gora B.i
kara'ina B.i
escaldar-se
kai- B.c
escamar
'davi- B.h
escapar
aihota- B.k.2; C.a.2
ihota- B.g.3; B.k.2
khano- C.a.2
saari- C.a.2
escapulir
afano- C.b.4; A.c.10
sanana- C.b.4
escarnecer
ihimora- D.i
escarrar
akhaa- B.a.7
escola
gora B.i
'ojomo'i B.i
escolher
gathogatho- B.k.1
esconder
ahoja- B.k.14; B.k.20; D.h
'bajo- C.b.1
escorpião
akoro A.f.6.iv
escorregadio
fano- A.c.10
mono- A.c.10
escorregar
sanana- C.b.4
escorrendo
-rakosi/rakosaha C.d.2
escorrer
gaari- A.d
sororo- A.d
escrever
amonaha- B.g.2
avatha- D.r.5
jiri- D.r.5
escurecer
bahi A.b.2
jomini- A.b.4
mithani A.b.4
escuro
baki- A.b.4
bara- A.c.6; D.r.4
escutar
mitha- B.a.4
morobo- B.a.4
namitha- D.r.2
vaga- B.a.4
escutar (não)
kai'doka- D.i
morobo- D.b
esfarrapar
khao- B.k.6
esfera
'doro- A.c.5
roa- A.c.5
esforçar-se
dada- D.k
dano- D.k
esfregar
gini- B.a.9; B.k.8
raviso- B.k.8
esfriar
pahisiri- A.c.1
esguichar
atxororo- A.d
esmagar
'boro- B.a.9
kadai- B.k.18
sa'bi- B.k.18
esmurrar
kajoiri- B.a.9
esôfago
nabidi- A.f.7; B.a.15
espaço
ava A.g.3
hori- A.c.5
nama A.b.1
espaçoso
hara- A.c.5; A.c.7
espalhado
ajokoa- C.a.4
arafara- C.a.4
hoaraha- C.a.4
kha- C.a.4
-oni/-onaha C.d.2
rifirafira- C.a.4
espantar
daba- B.g.3; D.o
ka'bara- D.g
espectro
bajadi B.e.3
espelho
hikori B.d; B.j
espera
hari'a kaho! D.r.6
esperar
agathini- B.k.21
akavida- D.g
anibani- B.g.3; B.g.5; B.k.1;D.d
haja- B.k.23; D.d
jomada- B.g.5
nokha- C.a.3; D.d
rada- C.a.5
va'i ga- D.a; D.d
va'i gairi- D.d
va'i poni- D.a
va'i vidavida- D.o
va'i 'o'ani- D.g
va'iga- B.k.1
viaha- C.a.3
esperto
thara- D.k
esperto (não)
va'i maini- D.o
espia mulher
jobara A.f.4
espicaçar
toatoa- A.f.7
txagaha- A.f.7
espingarda
kara'oha- B.g.6
espinha
sakoima B.c
espinhaço
bakori avani B.a.12
espinho
jaro- A.f.7; A.g.3
espírito
abono- B.e.3
'abataihi B.e.3
bajadi B.e.3
gathani- B.e.3
itavari B.e.3
jakhavi B.e.3
ma'onaha- B.e.3
pitai B.e.3
siriga B.e.3
toba B.e.3
espirrar
adisa B.a.2; B.c
espocar
akafona- B.k.19
esporão
vadi- A.f.7
esposa
gamo B.a.21; B.f.2; B.f.3
esposa do irmão
'adia B.f.3
espreguiçar-se
a'dakarahi C.c.1
espremer
ra'bai- B.k.18
espuma
thoro- A.d
esquecer
ariaka- D.j
va'i ma'onaha- D.a
va'i visoni- D.a
va'i 'birini- D.a
esquentar
afa- A.c.1; B.h
a'ba- B.h
ragi- B.g.9
esquentar-se
ragi- A.c.1; C.a.5
esquilo
jopisisi A.f.1
estação da chuva
paha A.b.3
estação da enchente
paha A.b.3
estação da seca
badara A.b.3
estalar
itho- A.c.17
toko- A.c.17
estampido
a'itha- A.c.17
estar
a'ini- C.d.1
banini- C.d.1
baramo- C.d.1
hoja- A.c.18; B.k.20; C.a.3
estar de molho
ba'atha- B.g.13
estar na espera
va'i gairi- D.d
estável
'dakha- B.k.9
kara- B.k.9
esteira
'bi'ba B.g.10
jorai B.g.10
kahami B.g.10
estender
arafara- C.c.1
ragi- B.d; C.c.1
vira- B.a.9
esticar
ara'bisi- A.c.7; B.g.3; B.k.18
ara'ina- A.c.7; A.f.7; B.g.3; C.c.1
a'dakarahi C.c.1
'biko- A.c.5
'bitxa- A.c.5; C.c.1
jara- B.a.9
vira- A.c.5; B.a.8; B.a.9; B.k.13; C.b.2; C.c.1
estimar
jaha- B.g.1
kaidiva- D.c; D.p
estimular
jora- A.c.16
estirão
imiinaha A.a.1
estirar
jara- B.a.9
estômago
kaijo- B.a.12
estragar
'batha- A.c.7; A.c.9
'baxa- A.c.7
sara- A.c.7; A.c.8
estreitar
'boro- B.a.9
estrela
boviri A.b.1
esvaziar
ahoroa- B.k.10
'dora- A.d; B.m.5
exalar odor
sina- A.c.9
examinar
aabada- B.a.9
kainamaha- B.a.9
exato
hai 'oamani! D.r.6
exausto
va'i ihimi- B.c
excessivo
arafia- A.c.3
exclamação
abî! D.r.6
aha! D.r.6
akihai! D.r.6
atxî! D.r.6
haabî! D.r.6
hai 'oamani! D.r.6
hajoo! D.r.6
inia mani khama D.r.6
jakaho D.p
existir
hi- A.c.18
expectativa
aisati D.p
jokoa D.r.3
va'i poni- D.a; D.h
expelir
arokhori- B.a.18
experimentar
abani-/bana- B.a.3
kaijo'a- D.p
extremidade
jo'do- B.j
jo'o B.j
morobo- B.g.9
extremo
matha- B.a.7
nokhofia- B.k.4
fabricar
amonaha- B.k.3
facão
tarasara B.g.8
faca
hado B.g.8; B.j
face
nokho- B.a.5
falar
amina- D.r.2
athi- D.h; D.i; D.k; D.r.1; D.r.2
athijaha- D.r.2
bodi- khanaha- D.i; D.r.2
ihivadi- D.r.2
kaathijaha- D.i
kahi- D.r.2
morobo- D.r.2
ni- D.r.2
ro'da- D.r.2
vara- D.r.2
va'i jokojoko- D.i
va'i ka'iri- D.k
va'i 'iri- D.i
falso
-'badara D.h
faltar
kainamo- B.k.17
va'i horini- D.c
va'i saroni- D.c
fardo
roa- B.d
farejar
'biro- B.a.2
farfalhar
khira- A.c.17
farinha
damadama- B.h
dojo- B.h
karagoa- B.g.13; B.h
kiivi B.h
farofa
athora- B.h
favor
kajoamora- B.k.15
fazenda
makari B.d; B.g.12
fazer
amonaha- B.g.2; B.k.3
amova- B.k.20
asohi- D.r.2
bada- B.g.2; B.k.3
baimana- D.i
ka-substantivo-ha- B.g.1
ka-substantivo-ha B.k.2
ka-substantivo-ha- D.k
pohimaja- D.n
thara- D.k
fazer as pazes
ariaka- D.j
fazer a volta
-ribani/-ribanaha C.d.2
fazer de conta
nokho- D.i
va'i jaha- D.e; D.g
va'i radaada- D.l
va'i visoni- D.a
fazer ir embora
akoja- C.a.2
febre
afa- A.c.1; B.c
barava B.c
fechar
'bo- B.a.3; B.k.13
'boro- A.c.4; B.k.13
'dakha- B.k.13
ja'biriri- B.a.9; C.b.2
ka'oaha- B.d; B.k.13
ra'atha- B.m.5
tapa- B.k.13
fechar os olhos
modo- B.a.1
feijão
fijao A.g.1
feitiço
kaijora- B.e.2
feito
amonaha- B.k.3
feito de
pamoari- B.k.20
feixe
bava A.g.3
feliz
rigariga- D.e
va'i jaha- D.e
fêmea
-'anani B.f.1; B.f.2
fera
tapo'ija A.f.1
ferida
baijo B.c
'diririri- B.c
hirihiri- B.k.8
sii- B.c
fermentar
katxarara- A.c.9
ferrão
vaka'i A.f.6.iv
ferramenta para cavar
nami B.g.8
ferver
boa- A.d; B.h
festa
akara- B.f.5
akodari- B.e.2
'daama B.e.2
gari-/gaari- B.e.2
ihinika B.e.2
roa- B.e.2
siri B.e.2
fezes
io/ijo- B.a.15; B.c
ficar
ajokoa- C.a.4
'diha- B.k.1
gaa- C.a.3
hoja- A.c.18; B.k.20; C.a.3
jono- A.f.7
ficar com pena
va'adi- B.k.15
ficar sentido
va'i rogoni- D.f
fígado
va'i- A.f.7; B.a.15
filha mais nova/filho mais novo
kajo'o B.f.3
filha mais velha
'adia B.f.3
filha/filho
isai B.f.2; B.f.3
filho
isa- B.f.5
filho mais velho
'aajo B.f.3
filhote
koviri pororoha A.f.4
fim
jo'do- B.j
jo'o B.j
finado
kohana B.b.3
fingir
-'badara D.h
fino
'diririri- A.c.5; A.c.7
txapa- A.c.5
fio
va'a B.g.4
firme
'dakha- B.k.9
kaara- A.c.7
kara- B.k.9
fitar
vada- B.a.1
fixar
asarapata- A.c.5
athana- B.k.23
kara- B.k.11; C.a.4
fixo
dosi- C.c.1
'dakha- B.k.9
kara- B.k.9
kha- C.a.4
flamengo
jonipi A.f.2
flatulência
magaki B.c
va'i ahirihiri- B.c
flauta
'afo'afo B.e.1; B.l
flecha
abiha B.g.4
flechar
ka'da'di- B.g.3
vini- B.g.3
flexível
'bako- A.c.7; A.c.10
flor
ava A.g.3
mova- A.g.3
flutuante
ava B.i
flutuar
arabo- C.c.1
'doro- A.d; C.b.1
rairai- A.d
fofoca
amonaha- B.g.2
athi- B.g.2
vara- D.r.2
fogo
aova- A.e
bonaha- A.e
ha'di- A.e
khoro- A.e
siho A.e; B.h
fôlego
va'ikhami- B.a.16; B.c
folha
ava A.g.3
korava A.g.2; B.g.10
sobo- A.g.3
fome
vai'ami- B.a.15; B.k.21
fonte
arabo A.a.1
kajoa A.a.1
fora
banini- C.d.1
forasteiro
jara B.f.1
força
adodo- B.k.24
arokhori- A.f.7; B.a.18
forçar
avadadami- B.k.24
forma
katararara- A.c.10
rajo- A.c.5
rimorimo- A.c.5
ropiropi- A.c.5
tibibi- A.c.5
formiga
kapohi A.f.6.i
mabosi A.f.6.i
mothoi A.f.6.i
txika'da'da A.f.6.i
formiga-correição
kasadari A.f.6.i
forno
siho A.e
foro
hiri A.f.2
forrar
abodi'a- B.g.9; B.g.13
so'oro B.g.13
forte
dano- A.c.7
'dakha- B.k.7
kaara- A.c.7
fósforos
parita/palita A.e; B.j
foto
amova- B.k.20
foz do igarapé
vaha A.a.1
fraco
aaviko- B.c
noranora- B.c
frágil
saka- A.c.7
txaka- A.c.7
frango-d'água
babadi ka'arakava A.f.2
franzido
'bitxa- B.g.11
hiriri- A.c.5
ri'diri'di- A.c.5
franzir
nokho- D.f
ramarama- D.f
fraturado
'dani- B.k.6
freguês
pamoari B.g.2
frente
jara'ba'ba- C.c.2
-nanava C.c.3
viaha- B.j; C.a.3; C.c.2
frequentemente
-bakhia A.c.3
frestas
hori- A.c.5
frieira
joki B.c
frio
pahisiri- A.c.1
fritar
piririka- B.h
sasa- B.h
frouxo
koro- B.k.11
noranora- B.k.9; B.k.11
pava- B.k.11
pipapipa- A.c.7
fruta
ava A.g.3
bono- A.g.3
ihi'ai A.g.3
fruta específica
hanamari avana A.g.4
makava ahona A.g.4
migafi avani A.g.4
nokhosirima A.g.3
'otho ahoni A.g.4
visi A.g.4
fugir
akara'o- C.a.1; C.a.2
bo'di- B.g.2
oga- C.a.1
fuligem
siho A.e
fumaça
oji- A.e; B.g.14
siho A.e
fundo
a'daima- A.c.4; B.c
jo'o- B.g.9; B.j
fura-barreira
bi'i kakajamari A.f.2
fura-orelhas
vadami A.f.6.iv
furar
akhara- B.k.7; B.k.19
ara'itha- B.k.19
raga- B.k.19
rahoa- B.g.3; B.k.19
txaga- B.a.9; D.r.4
furo
ikonopia A.a.1
furtar
bo'di- B.g.2; B.k.1; D.h
furúnculo
'dafoi B.c
futuro
bana D.p
gafanhoto
'omavari A.f.6.iv
gaivota
tihi A.f.2
gaivotinha
tikiri A.f.2
galho
ava A.g.3
'daka'daka- B.k.6
mii- A.g.3; B.j
galinha/galo
'arakava A.f.2
galo do mato
matiroro A.f.2
galo-da-campina
mati A.f.2
gambá
sakara A.f.1
gamela
joko'o B.e.1
ganhar
'ogaajari- B.k.1
garça
maha A.f.2
pati A.f.2
garganta
nabidi- B.a.7
gargarejar
rokoroko- A.d; B.a.3; B.k.9
garoar
magimagi- A.b.2
garra
'dama- A.f.7
gavião
koikoiro A.f.2
kokoi A.f.2
makava A.f.2
masinaja A.f.2
ma'di'di A.f.2
sabira A.f.2
gavião-panema
ka'dara A.f.2
gavião-real
majabiro A.f.2
gavião-tótó
hoitina A.f.2
gelo
paha A.d
gema
nafa- A.f.7
gemendo
bodi- B.c
gêmeo
kasoiki B.f.2
gemer
abararia- D.f; D.r.1
gengibre
matarakaja A.g.1
gente
ija'ari B.f.1
gerar
isa- D.q
gestante
isa- B.a.18
kajahavido- B.a.18
gesto
'davi- B.a.9
gia
vira A.f.3.v
giguitaia
kasi'ana A.f.6.i
girar
roi- C.b.2
viriri- C.b.2
glândula no rabo
kamahomahoni A.f.7
glândulas
masiri B.a.8
globo ocular
nokho- B.a.1
gogo
arabasa ahona A.g.4
gogó
nabidi- B.a.7
gogó-de-sola
romiromi A.f.1
goiaba
haposa kaavani A.g.4
kaira A.g.1
goleiro
hoihoi A.f.2
golpe
sii- B.c; B.k.6
golpear
jori- B.k.5
goma
mahiraha B.h
ona- A.g.3; B.g.13; B.h
gongo
kapa A.f.6.iii
gordo
basina A.c.5
gordura
basina B.a.14; B.h
kaka'osini A.f.7
gostar
imafora- D.c
imajaha- D.c
jaha- D.c
kaidiva- D.c
kanamasivi- D.c
nofi- D.c
gostar (não)
akaathi- D.c
karamona- D.i
makhani- D.h
va'i arafai- D.b
gostaria que fosse
vaha D.p
gosto de mofo
mahoro A.c.8
gostoso
ma'ara- A.c.8
gotejar
kabo- A.d
sororo- A.d; B.k.7
governo
abono B.g.2
grão
kaasi A.a.2
grande
karaho A.c.4
grandes
na'baha- A.c.3; A.c.4
grávida
isa- B.a.18
kajahavido- B.a.18
graviola-braba
saba'o sa'a avana A.g.4
grilo
piisiri A.f.6.iv
gripe
oho- B.c
grisalho
apako B.a.6
gritar
abararia- D.f; D.r.1
baranaha- D.r.2
'bara- D.r.1
kamadia- D.r.1
txaararaha- D.g
grito
abararia- D.f
ahamarararini A.c.17
'bara- D.r.1
ho! D.r.6
txaararaha- A.c.17
grosso
motha- A.c.19
odo- A.c.5
grunhir
hiihihaki A.c.17
guarda
sorara B.g.2
guardar
akadava'a- B.k.15
aka'aajoha- B.k.1
'aani- B.k.1
ibavijaha- B.k.16; D.k
kaijoka- B.h
ka'ipo'oa- B.k.1
koparija- B.k.1
naha- B.k.1
vaga- B.k.1
guelra
ahari A.f.7
guia
adaha- B.g.2
vajorami B.g.2
guiar
aho- C.a.1
banani- C.a.1
kavanama- B.a.9
sohi- B.g.2; C.a.1
gume
ino- B.j
ridani- B.k.7
gusano
adafi A.f.6.iii
harmonia
ajokoa- B.k.20
haste
jomidi B.g.4
hemiplegia
abini- B.c
hérnia
hoko B.c
herpes-zoster
joribana B.c
histérico
txaararaha- D.g; D.m
hoje
hida A.b.5
kaba'i A.b.5
homem
makhira B.f.2
pamoari B.e.3
horizontal
-manani C.d.2
-riama'o C.d.2
idade
akhara- B.b.1
doro- B.b.2
idoso
'bo'da B.b.2
na'arihavi- B.b.2
igarapé
vaha A.a.1
Igarapé Branco
Jomahi kavaha C.f
Igarapé do Macuriã
Kona kavaha C.f
ignição
ha'di- A.e
ignorância
oga- D.b
igual
ajokoa- B.k.20
ilha
kajoviri A.a.1
ilhar
borohi- B.k.23
borohi C.a.3
imaginar
va'i bodi varani- D.a
va'i sohini- D.b
va'i varani- D.a
imergir
haroro- C.b.1
imitar
banafo- D.b
imoralidade
hoja- D.q
impaciente
va'i arafai- D.b
va'i vidavida- D.o
impedir
agathani- B.k.22
daani- C.a.3
nadaba- D.l
tapa- B.k.13
va'aha- B.k.23
impetigo
samosamo- B.c
impingem
sakahai B.c
impossível
niha- D.p
inambu-galinha
hoojororo A.f.2
inambu-relógio
hoojororo A.f.2
incerteza
va'i kha- D.a
va'i sa- D.a
inchaço
jaro'barara B.c
inchado
rafo- A.c.7; B.c
rimorimo- B.c
thora- B.c
txigi- B.c
va'i a'barara- B.c
inchar
ahirihiri- A.c.2
athorani- A.c.2
thojathoja- B.c
inclinação
arabo A.a.1
inclinado
dafa- C.c.1
dosi- C.c.1
inclinar
aasia- C.c.1
daro- C.c.1
dosi- C.c.1
inclinar-se
dari- C.b.2
fori- C.c.1
incomodar
kai'doka- D.i
ka'bara- D.l
va'i ai'doka- D.i; D.l
incomodar (não)
va'iha- D.k
incompatível
jahari- D.f
inconsciente
nahina B.c
incontável
rajoma- D.b
incrédulo
jari'da- D.a
indeciso
va'i ra'banaha- D.a
independente
vakaijoka- D.a
indigestão
magaki B.c
índio
joima B.f.1
indistinto
ma'onaha- A.c.7
indo atrás
-'afo C.d.2
infecção
samosamo- B.c
infelicidade
va'i jahari- D.f
va'i mokarani- D.f
infeliz
va'i mokarani- D.f
va'i rogoni- D.f
informação
namitha- D.r.2
va'i sohi- D.r.2
informar
moni- D.r.2
va'i sohi- D.r.2
ingá
aroadoko avana A.g.4
kajororo avana A.g.4
kosiribi avana A.g.4
ingá-leite
konaba avana A.g.4
ingerir
'avi- B.a.15
iniciar
kama'da- B.k.4
início
-biinini B.f.2
injeção
rahoa- B.c; B.k.19
inquieto
sikisiki- B.c
va'i garigari- B.c
inseto
igitha A.f.6.iv
pohimajahi A.f.6.iv
insípido
pahi- A.c.8
insistir
avadadami- B.k.24
instável
dosi- C.b.1
ho'doho'do- B.k.9
noranora- B.k.9
vinovino- C.b.2
instrução
va'i sohi- D.r.2
insuficiente
kapihi- B.k.24
vaabisakari- A.c.3
intã
bako A.f.5
harota A.f.5
topava A.f.5
inteiro
abono- A.c.13
intenção
jakana D.r.3
interesse
ihiponi- D.c
interesse (não)
ihiponiri- D.l
interrogativo
-mani- D.r.7
interromper
agathini- D.l
daba- D.o
nadaba- D.l
intervalo entre contrações
koi- B.a.18
intestino
kaijo- A.f.7; B.a.12; B.a.15
intrometido
rigariga- D.l
inundar
'ahabodi- A.c.2; A.d
paha A.d
inveja
akabai- D.c
inventar
mada- B.k.20
inverno
paha A.b.3
inverter
'da'di- C.c.1
ida-/idarari-/idarifa- C.c.1
kha- C.a.5
nami- C.c.1
invireira-bolacha
mathamathani avani A.g.4
ir
gafani- D.i
-ha C.a.1
ipohi- C.a.1
jora- A.c.16
ka- C.c.3
kavanamaha- C.b.3
kha- C.a.1; C.c.3
maakari- C.a.1
nokho- B.a.1
roi- C.b.1
sohi- C.a.1
vanavana- B.a.1
ir atrás
adaha- B.g.5
gafani- D.i
joi- B.g.5; C.a.1; C.c.3
jomada- B.g.5
ki'daraha- C.b.1
naothi- C.c.3
ir lá
va'i joroni- D.e
ira
ihamahi- D.i
kaja'oria- D.i
irara
nami saba'oni A.f.1
irascível
'damo- D.i
irmã mais nova/irmão mais novo
kajo'o B.f.3
xoni B.f.3
irmã mais velha
'adia B.f.3
ba'ai B.f.3
irmão do pai
bi'i B.f.3
irmão mais velho
'aajo B.f.3
irregular
katararara- A.c.5
irritar
va'i ai'doka- D.i
va'i jokojoko- D.i
isca
ihiaba B.g.3; B.g.4
kaboro- D.i
israelitas
ija'ari B.f.1
itã
'dakhini B.e.1
itaúba
ita'iva avana A.g.4
jaburu
javira A.f.2
jabuti
'ojoro A.f.3.ii
jacamim
vanajoti A.f.2
jaçanã
'daki'daki A.f.2
jaçana
vanajoti A.f.2
jacaré
kasi'i A.f.3.iv
jacaretinga
vahajari A.f.3.iv
jacitara
hama ahoni A.g.4
jacu
kanari A.f.2
jacundá
kaaroma A.f.4
jacuraru
koronaro A.f.3.iii
jamamadi
jamamadi B.f.1
jamaru
doro A.g.3
janela
katha- B.i
jantar
mitha'a- B.h
japim
siro A.f.2
japó
jooha A.f.2
japu
koribobo A.f.2
jaraqui
kosiva A.f.4
ma'daro A.f.4
jararaca
koaka makha A.f.3.i
jararaca-açu
koaka makha A.f.3.i
jarina
kokarisi avani A.g.4
jaruara
jamamadi B.f.1
jaticá
arapao B.g.4
jatobá
ijori A.g.3; B.e.1
jatuarana
komamoti A.f.4
jaú
vajahima A.f.4
jeito
'bako- B.b.2
'daari- A.c.5
jeju
boona A.f.4
jenipapo
binoki avani A.g.4
jerimum
joroma A.g.1
joromo A.g.1
João-de-barro
poto A.f.2
joari
javara avana A.g.4
joelho
kajo'atha- B.a.10
jogar
agaha- B.k.2
athororo- B.g.3
ba- C.a.5
hokahi- B.k.2; C.a.4
ka'dava- A.d
osa'aha- B.g.3; C.a.4
osona- B.g.3; B.k.2; C.a.4
o'boni- A.e
tabo- A.d
jogar-se
dari- C.b.2
jorrar
atxororo- A.d
judeus
ija'ari B.f.1
juma
joima B.f.1
jundiá
kaadi A.f.4
junta
amabokho- B.a.8
toko- B.c
vadi- B.a.8
juntas
jaro- B.a.14
junto
ajokoa- C.a.4
anafaro- D.c
i'oari- C.c.2
-jabana A.c.3
jora- C.a.4
joro- C.a.5
joroni- C.a.4
juriti
kamoa A.f.2
jutaí
di'i avana A.g.4
lá
-ha C.d.1
lábio
bono- B.a.3
lábios
ihi- B.a.3
ladeira
arabo A.a.1
lado
atha- B.j
-bakosi/-bakosaha C.d.2
banini- C.d.1
i'oari- C.a.5
-mi-/-maha C.d.2
nama C.c.2
-ninikhama C.d.2
nobanija C.d.1
oa'dori- B.j
-rabakosi/-rabakosaha C.d.2
lado da terra
arabo C.d.2
lado de lá
-nini C.d.2
lado do mato
jama C.d.2
ladrão
bo'di- B.g.2
lagarta
adafi A.f.6.iii
lagarta-de-fogo
'asasai A.f.6.iii
lagartixa-da-água
tibobo A.f.3.iii
lagarto
koronaro A.f.3.iii
lago
'dako A.a.1
Lago Joroha
Joroha C.f
Lago Sivakoriha
Sivakoriha C.f
Lago Branco
Inaviha C.f
Lago Cai n'água
Isabanaha C.f
Lago Cerrado
Vinipi Karaho C.f
Lago Comprido
Moaba ka'dako C.f
Lago da Piranha
Bano ka'dako C.f
Lago das Cobras
Kasipaha C.f
Lago de Chaga
Joroha pa'isi C.f
Lago Redondo
Mapariha C.f
lágrimas
nokho- B.a.1
lama
ka'baka'ba- A.a.2
lambedor de-olhos
boroviro A.f.6.iv
lamber
abani-/bana- B.a.3
bana- D.r.4
lamentação
maha! D.r.6
lamentar
abararia- D.f
ka'da'digaria- D.f
lamentar-se
va'ibodi- D.f
laranja
naraja A.g.1
largo
rabodi- A.c.15
sapasapa- A.c.5
sa'basa'ba- A.c.5
tabataba- A.c.5
larva-do-pau-boeiro
adafi A.f.6.iii
látex
ava A.g.3
doha- A.g.3
latir
kakahai- A.c.17
vao- A.c.17
lavadeira
soko- B.g.2
lavar
rokoroko- B.a.3
soko- A.d; B.d; B.g.2; B.g.13
vasa- A.d; B.k.8
lavrar
khori- B.g.7
sapasapa- A.c.5
leira
roiroi- B.g.7
leishmaniose
baijo B.c
leite
siriga B.g.14
lembrar
nako'di- D.a
va'i daadada D.b
va'i hoki- D.a
va'i ma'onaha- D.a
va'i visoni- D.a
va'ibodi- D.f
lembrar (não)
va'i akamada- D.m
va'i maroni- D.b
va'i 'birini- D.a
leme
ba'ona- A.f.7
jakoma B.m.2
lenha
siho A.e; B.h
leque
maravi B.g.10
ler
athi- D.r.2
lesão
vaokhoro A.f.2
lesma
ma'ori A.f.5
leste
safini A.b.4
levantar
gama- C.c.1
jarajara- C.b.2
nabiini- C.a.5
levantar-se
gaa- C.a.5
gama- C.c.1
vii- C.b.1
levar
adaha- C.a.1
arabo- C.b.3
banani- C.a.1
bo'di- B.k.1
dai- C.b.3
gai- C.a.1
gari- C.a.1
ka- C.a.1
kavanamaha- C.b.3
kha- C.a.1
maakari- C.a.1
mada- B.k.20
o'oi- C.a.2
'o- B.m.7; C.a.1
sa- C.a.1; C.a.5
sa'adai- B.g.1
sohi- B.g.2
va'i banani- C.a.1
levar sem permissão
kaibora- B.k.21
leve
hori- A.c.12
thojathoja- A.c.19
libélula
porota A.f.6.iv
libertar-se
'dakha- B.k.12
kha- B.k.12
líder
ka'da'di- B.g.2
liderar
akarafo- B.e.2
ligação
-fia/-fiaha C.d.2
ligar
arabikhai- B.k.13
rada- B.k.24
ra'do'bi- B.k.18
ligar (não)
radaada- D.i
va'i visoni- D.a
lima
pahihari A.g.1
limite
nokhofia- B.k.4
limoso
hojo- A.c.10
pihopiho- A.c.10
limpar
bada- B.g.3; B.h
baro- A.c.7; B.g.7
jaha- A.c.7; B.g.2; B.g.7; B.k.16
ka'dava- A.d
língua
abani- A.f.7
abani-/bana- B.a.3
athi- D.r.2
linha
va'a B.g.4; B.g.12
linha irregular
makha C.b.1
líquido
a'ba- A.c.2
'biho'biho- A.c.19
hio B.a.18
ima- B.a.14
motha- A.c.19
liso
baro- A.c.10
mono- A.c.10
txononono- A.c.10; A.c.19
listrado
boararahaki A.c.11
litoral
-baoni C.d.2
-foni/-fonaha-/-fonahana C.d.2
livre
gatha- B.k.12
kha- B.k.2
khano- B.k.12; C.a.2
locação
hii- C.d.1
locomover-se
adadi- C.b.3
logo
-'imidia A.b.5
jora- A.c.16
mitihi- A.b.5
lombriga
'doki A.f.6.iii
longe
napaja C.c.2; C.e
lontra
paha kasaba'oni A.f.1
saba'o A.f.1
louco
bajadi B.e.3
louva-a-deus
majopa A.f.6.iv
lua
masiko A.b.1; A.b.3
luar
masiko A.b.3
lugar
arabo A.a.1
ibavi B.i
-javari/-javaraha C.d.2
kani C.c.2
ka'iri- B.g.5
nokho- B.k.14
-oni/-onaha C.d.2
lutar
dano- B.k.5
luz
dana- A.c.6; D.r.4
vaga- A.c.7
mãe
mia B.f.3; B.f.5
mãe-da-lua
vapaori A.f.2
mãe-d'água
paha B.e.3
mão
aniaja C.d.1
jamo'oro- B.a.9
jasoja C.d.1
sa'a- B.a.9
macaco-barrigudo
vi'dori A.f.1
macaco-cairara
amakari A.f.1
macaco-da-noite
baka'da'di'da'di A.f.1
macaco-de-cheiro
ja'da'di A.f.1
txitxi- A.c.17
macaco-guariba
kavina A.f.1; B.e.3
macaco-parauacu
jamako A.f.1; B.e.3
macaco-prego
dikosi A.f.1
macaco-preto
katanari A.f.1; B.e.3
macaco-suim
'ibisi'di A.f.1
macaco-velho
jamako A.f.1
macaco-zoguezogue
rokoroko A.f.1
macaqueiro
jado avani A.g.4
maçaranduba
kosi'ivi avani A.g.4
maçarandubeira
kosi'ivi avani A.g.4
maçarequinha
'daki'daki A.f.2
maçarico
hoihoi A.f.2
tojoro A.f.2
maçariquinho
tirotiro A.f.2
macaxeira
akoda'aha- B.h
simaka A.g.1
machado
jori B.g.8
machucar
ahaha- B.c; B.k.7; B.k.21
'boro- B.c; B.k.7
kasaona- B.c; B.k.21
macio
makhomakho- A.c.10
macucau
makokoa A.f.2
madeira
arapahapahana avana A.g.4
ava A.g.3
madrugada
-kajoma A.b.4
vaga- A.b.4
maduro
anosoro- A.c.14
a'di- A.c.14
hada- A.c.14
nosoro- B.b.2
odo- A.c.14
magoar
va'i fai- D.i
magro
txapi- A.c.5
virada- A.c.5
maior
na'baha- A.c.4
mais
-jana A.b.5
mal
aakofi- B.c; B.k.21
jahari- A.c.7
makhani- D.h
mal feito
jahari- A.c.7
mala
abiri B.j
maldizer
va'i jokojoko- D.i
maltratar
bada- B.k.21
jahari- B.k.21; D.i
mamãe
mamai B.f.3
mia B.f.3
mamar
domidomi- B.a.3
joho B.a.15
mambira
hiva A.f.1
nama kahivani A.f.1
mancar
dokhiri- C.b.1
mandar
akara'o- C.a.1
amina- D.r.2
honaria- B.g.2; D.r.2
karona- C.a.1
mandi
korio A.f.4
mandi-manteiga
makobiro A.f.4
mandi-molho
kavarapi A.f.4
mandi-manteiginha
tihi kaboma A.f.4
mandioca
boda A.g.1
damadama- B.h
dojo- B.h
'dama- B.g.7
khorokhoro- A.c.14
maneira
ni- A.c.18
maneira de pescar
ka'daboi B.g.3
osa'aha- B.g.3
maneira de se mover
'biririri- A.f.7
jokho- B.c
manga
makari B.g.12
vadi- B.d
mangar
ogaraha- D.i; D.r.2
manguarí
kanarava A.f.2
manhã
safini A.b.4
maniva
bava A.g.3
manixi
manisi avani A.g.4
mapará
jabajo A.f.4
maracanã
masaja A.f.2
maracujá
vadi karakara kaahoni A.g.4
Marrahã
Maraha C.f
marajá
avisoso avana A.g.4
marca
asi'di- B.a.13
jarara- B.k.8
marcar
rajomi- B.k.20; D.r.5
marcar data
mahi A.b.5
margem
-foni/-fonaha-/-fonahana C.d.2
ihi- A.c.5
Maria-de-barro
poto A.f.2
Maria preta
bakasamora A.f.2
marido
makhira B.a.21; B.f.2; B.f.3
marimari
maramara kaavani A.g.4
mariposa
kamasiri A.f.6.iv
maka A.f.6.iv
mariscador
abono B.g.2
araba- B.g.2
mariscar
abaisana B.g.3
maropá
viro ka'ibanari avani A.g.4
marreca
majoiriri A.f.2
marrom claro
maro- A.c.6
marrom escuro
bara- A.c.6; D.r.4
mascar
gami- B.a.3
mastigar
gami- B.a.3
kharo- B.a.3; B.h
mata
jama A.a.1
matamata
mara A.f.3.ii
matar
abiha B.g.5
abini- B.b.3
ahida- B.b.3
material
raba- B.g.10
matrinxão
mamori A.f.4
matupiri
matobiri A.f.4
maúba
sisiri avana A.g.4
mecânico
ibavijaha- B.g.2
medicar
iha- B.c
medir
rajoma- D.b
medo
abî! D.r.6
akakarodi- D.g
fini- D.g
haabî! D.r.6
imahida- D.g
imari- D.g
rapata- D.g
va'i ka'iri- D.g
medo (não)
va'i ka'iri- D.g
medula
amosi- B.a.14
meia-idade
bodi- B.b.2
'bo'da B.b.2
meia-noite
'bo'da A.b.4
meio
bodi- C.c.2
-misi/-misaha C.d.2
-nia C.d.2
meio crescido
doro- A.c.4
mel
a'ba- B.h
mela-bigode
abami kaahoni A.g.4
melancia
barasia A.g.1
melhor
aihota- B.c
haja- B.c
jaha- A.c.7
melhorar
hoki- B.k.15
viso- B.k.2
membrana
viridi- B.a.2
mendigo
jiniro B.g.2
menear-se
rogi- A.f.7; C.b.2
mensageira/o
adaha- B.g.2
kha- B.g.2
moni- B.g.2
mensagem
athi- D.r.2; D.r.5
mentir
athi- D.h
ihimora- D.i
korijana- D.h; D.r.2
mentiroso
korijana- B.g.2
mercadoria
inisika B.g.1
mergulhão
okojoa A.f.2
mergulhar
ha'boi- C.b.1
karagoa- A.f.7
khinima- A.d
kia'aha- C.b.1
rabara- B.k.1; C.b.1
ragoa- C.b.1
si'boi- C.b.1
meruim
'ataviso A.f.6.iv
mês
masiko A.b.3
metade
daavani- A.c.13
jarari- A.c.13; C.c.2; C.e
-rari/-raraha C.d.2
meter
aabada- B.a.9
meu bem
ima'ihi B.f.3
mexer
abani- A.f.7
bada- B.g.2; B.k.21
danana- C.b.2
fiofio- B.k.9
raviravi- B.a.9
mexer (não)
'oma- B.a.18
mexerico
va'i bodina- D.l
mexilhão
harota A.f.5
miçanga
'ohi B.d
migalha
mora- B.h
milho
jaro'oa A.g.1
militar
sorara B.g.2
mingau
kojahari B.h
minhoca
doomi A.f.6.iii
miolo
amosi- B.a.14
'da'di- B.a.5
misturar
athora- B.h
kabodi- A.c.7; B.h
sagasaga- B.h
vasa- B.k.8
miúdo
ma'iri- A.c.4
moça
ima'inavi B.f.2
moço
imakhinava B.f.2
modelo
amova- B.k.20
raba- B.g.9
rajomi B.k.20
moderar
arafaifai- B.c
moela
makho'ini A.f.7
moer
khaja- B.k.5
mofado
boro- A.c.7
moído
khaja- B.k.5
ma'iri- A.c.5
'dai- B.k.5
mole
a'ba- A.c.2
'bako- A.c.10
'borororo- A.c.10
'domi- A.c.19
ka'baka'ba- A.c.10
vasa- A.d
moleira
ha'aha'a B.a.5
molhar
arafaifai- B.k.24
a'ba- A.c.2
dasa- B.k.22
vasa- B.k.8
molho
a'ba- B.h
moquear
kabasika- B.h
moral
va'i bodina- D.q
moratinga
konaravani avana A.g.4
morcego
masi A.f.1
morder
anani- B.a.3
ari- A.f.7; B.k.21
gami- B.a.3
kharo- B.a.3; B.h
kiro- B.a.3; B.g.3
moreru
bakathorothoro A.g.2
moribundo
morari- B.b.3
morno
daradara- A.c.1
moropí
karipona avani A.g.4
morrer
abini- B.b.3
agari- B.b.3
kasaona- B.c
mora- B.c
morari- B.b.3
morte repentina
rifari- B.c
mosca
adafi kaamia A.f.6.iv
moromoro A.f.6.iv
mosquiteiro
mokitiro B.d
mosquito
aso'di A.f.6.iv
mapiha A.f.6.iv
mosquito-de-cachorro
nokho'oba'ahi A.f.6.iv
mostrar
namitha- B.k.14; D.b; D.r.2
noki- B.a.1; B.k.14; D.k
mostrar alegria
anava'ijaja- B.k.24
mostrar-se
noki- B.k.20
movimento
-'afo C.d.2
bibirari- B.a.14
danana- B.a.18
dano- B.a.18
komini A.d
tafafa- C.b.2
mucuim
makabora A.f.6.iv
mucura
sakara A.f.1
mudar
ajokoa- C.a.4
gai- C.a.1
gira- C.a.1
hoariha A.c.18; D.a
ibavi- C.a.1
roi- C.c.1
sanana- C.a.1
mudar de roupa
abosi- B.d; B.g.1
muito
arafia- A.c.3
'ahapi- A.c.3
dano- A.c.7
jaha- A.c.7
karaho A.c.13
muitos
anosoro- A.c.3
ipohi- A.c.3
itxa- A.c.3; A.c.4
na'baha- A.c.3; A.c.4
mulateiro
baimaro kaavani A.g.4
mulher
gamo B.f.2
mulher-d'água
paha B.e.3
mulher mitológica
jo'ijo'i B.e.3
munheca
sa'a- B.a.8
murchando
ramarama- A.c.7
murchar
aradibo- A.c.7; A.c.14 A.g.3
ara'okho- A.c.14; A.g.3; B.k.7
murici
'danara avani A.g.4
murro
kajoiri- B.a.9
murumuru
koona avana A.g.4
músculo
ima- B.a.14
música
moro B.e.2
músico
itho- B.g.2
mutamba
mavaso avani A.g.4
mutucão-de-jacaré
kasi'i ka'arasoi A.f.6.iv
mutuca
'arasoi A.f.6.iv
sa'ba'da A.f.6.iv
mutum
hiraka A.f.2
mutum-piorim
pio A.f.2
mutupiri
thatha ka'i'oa A.f.4
não
hari'a D.r.3
iniani D.r.3
não sei
aoti! D.r.6
nada
nahina A.c.18
viso- D.r.4; D.r.6
nadar
kona- C.b.1
mona- A.f.7
nádegas
jo'o- B.a.10; B.a.12
namorada/o
maisa B.f.2
namorar
maisa B.a.21; B.f.5
nariz
viridi A.f.7; B.a.5
narrar
amina- D.r.2
namitha- D.r.2
nascença
namitha- B.b.1
nascer
banini B.b.1
'bana- B.b.1
natação
kona- C.b.1
nativo
kahijava B.f.1
naturalidade
'bana- B.b.1
náusea
aadoko- B.c
va'i a'bi- B.c
va'i jikijiki- B.c
va'i jora- B.c
navegar
sohi- B.m.7
neblina
magimagi- A.b.2
maro- A.b.2
negar
jari'da- D.a
negativo
ni- A.c.18
-ri A.c.18
nervo
aboha- B.a.14
nervosa
kathararara- C.b.2
neta/neto
athoni B.f.3
hanodi B.f.3
makhana B.f.3
makhini B.f.3
nevo
masiko amana B.a.13
ninguém
nahina A.c.18
ninho
'daja- A.g.3
nivelado
sohi- A.c.5
nó
ro'da- B.g.11
noite
joma A.b.4
mithani A.b.4
noiva/o
maisa B.f.2
nojo
karamona- D.i
nome
a'dakha- B.e.2; B.f.4
gathai B.f.3
oni- B.f.4
pamoari B.e.3
riha- B.f.4
nora/genro
'aboni B.f.3
nos fundos
jo'o- C.c.2
notícia
moni- D.r.2
novamente
-'iana A.c.3
novembro
paha A.b.3
novo
ja'di- A.c.14; B.b.2
tana- A.c.14
nu
baro- A.c.7; B.d
rajorajo- B.d
nuca
matha- B.a.7
nunca
-ri A.c.18
-'ia A.c.3
nunca mais
-jana A.b.5
núvens
bahi A.b.2
nama A.b.2
vaidi A.b.2
o que é?
niha- D.r.7
obedecer
naaba- D.k
poari- D.k
objeto
amonaha- B.g.2; B.k.3
nahina A.c.18
obter tratamento
hona- B.c
oco
ava- A.g.3
kharakhara- B.k.13; B.k.19
ocupado
anapavatahi- B.g.2
ódio
va'i fai- D.i
odor
sina- A.c.9
ofegar
va'i haroro- B.a.16
oferecer-se
vani'ahi- D.k
óleo
basina B.h
misai B.d
olhar
akanako'isa- B.k.1
gao- B.a.1
kanako'isa- B.g.5
nokho- B.a.1; D.i
vada- B.a.1
vanavana- C.a.1
olhos
'da'bo- B.a.1
mara- B.a.1
nokho- B.a.1; B.c
ombro
ma'adosi- B.a.12; B.d
onça
jomahi B.e.3
jomahi hiihiha A.f.1
ondas
komini A.d
onde?
hana- D.r.7
ontem
hida A.b.5
ora
moho A.f.6.iii
ordem
honaria- B.g.1; D.r.2
orelha
morobo- B.a.4
órfão
kamaboa B.f.2
órgãos genitais femininos
ba'ba'dani B.a.18
orifício
aasisi- B.k.13
morobo- B.a.4
oscilar
viro- C.b.2
osga
makha kasa'a A.f.3.iii
osso
jaro- A.f.7; B.a.14
nokho- B.a.1
ossos para aspirar
hirohiro- B.e.1
ourana
bohada A.g.2
ouriço-cacheiro
jaroa A.f.1
outro
hoariha A.c.3
ouvido
morobo- B.a.4
ouvir
mitha- B.a.4
oval
vira- A.c.5
ovo
kakoramanasoni B.h
khorokhoro- A.c.14; A.f.7
nafa- A.f.7
oxirina
varasama avani A.g.4
põe-mesa
majopa A.f.6.iv
paca
jirimarahi A.f.1
paca-de-praia
diisi A.f.6.iv
pacu
a'do A.f.4
pacu-burro
jaboko A.f.4
pacu-de-casca
vakapa A.f.4
pacu-de-leme
kajapari A.f.4
topari A.f.4
pacu-de-rama
jamoroko A.f.4
pacu-leme
jamada A.f.4
padrasto
badia B.f.3
pagar
abosi- B.g.1
pai
bi'i B.f.3
pairema
ma'dorovaja A.f.2
país
arabo A.a.1
pajé
arabani B.e.2
kohana B.e.3
visairi B.f.2
palavra dura
bodi- khanaha- D.i
palha
baroro A.g.2
bonasi A.g.4
jasi afani A.g.2
kodi avani A.g.4
kotihi A.g.2; A.g.4
palma
sa'a- B.a.9
palmada
da- B.k.5
pata- B.a.9; B.k.5
pálpebra
nokho- B.a.1
palpitações
kanabidi- B.a.17
va'i tikitiki- B.c
pama
bama avani A.g.4
pamia
bamoa avani A.g.4
panacu
thoro B.g.10
pancada
too- B.a.9
paneiro
so'oro B.g.10
panela
si'aha B.j
pano
a'ba- A.c.2
makari- B.g.12
pano branco
ajobi B.c
makari- B.d
papa-ovo
hinaba kaipi A.f.3.i
koribobo kaipi A.f.3.i
papagainha
kirikiri kaipi A.f.3.i
papagaio
sarosaro A.f.2
viro A.f.2
papai
bi'i B.f.3
papai B.f.3
papo
kajororo A.f.7
makho'ini A.f.7
vahokiri avani A.g.4
papudim
dorodoro A.f.4
par
ajokoa- B.k.20
para ali
oni- C.d.1
para baixo
nabo'a- C.c.2
para cá
hida C.d.1
para cima
nama C.c.2
para dentro
bodi- C.c.2
-ma C.d.2
para lá
ida- C.d.1
para o lado de fora
banini- C.d.1
para o lado direito
aniaja C.d.1
para o lado esquerdo
jasoja C.d.1
para trás
matha- C.c.1
parábola
rajomi B.k.20
paracaúba
va'ara avani A.g.4
paralelo
-mai/-majaha C.d.2
paralítico
jo'o B.c
paraná
itarapaha A.a.1
paraplegia
abini- B.c
parar
daani- C.a.3
gaa- C.a.3
ko'ofi- B.m.7
nokhofia- B.k.4
'o- C.a.3
sa'a- B.a.8
pare!
aha! D.r.6
parecido
fori- B.k.20
parede
toki- B.i; B.k.15
parelho (não)
hori- A.c.7
parte
ajo'dorarahi B.i
a'ani C.c.2
'ani- A.f.7
ba'ona- A.f.7
bono- B.j
'da'di- B.j
ida- B.j
jo'o- B.d; B.j
kaakanava A.f.7
kaida- B.j
makari B.g.12
matha- B.a.7
morobo- B.a.4
nabidi- B.g.9
oba- B.i
pitani/pitana C.d.2
taotaohani A.g.3
viaha- B.d
viridi- B.a.2
parteira
amagatha- B.b.1; B.g.2
'agathani- B.f.3
participar num rito
akodari- B.e.2
partir
'boa- B.k.6
firi- B.k.6
oba- B.k.5
passar
abosi- B.g.1
gini- B.a.9
horo- C.b.2
-javari/-javaraha C.d.2
rada- C.a.5; C.c.3
passar a mão
aabada- B.a.9
arafai- B.a.9; B.e.2
ara'birimi- B.e.2
rakira- B.k.8
rimorimo- B.a.9
passar plaina
baro- B.m.1
passar sabão
vasa- B.k.8
passarinho
igitha raboki A.f.2
passarinho (espécie)
bikiakia A.f.2
biriri A.f.2
hibiriri A.f.2
pokopoko A.f.2
passear
va'ahaha- C.a.1
pasta
bakathorothoro A.g.2
katisaja A.g.2
pata
sa'a- A.f.7
'dama- A.f.7
patinhar
thabo- C.b.1
patinho-de-igapó
'do'do A.f.2
pato
va'dama A.f.2
pato grande/ganso
varara A.f.2
pato-marinho
paha kaoba A.f.2
patorim
paha kaoba A.f.2
patrão
kariva B.g.2
patuá
didisi avana A.g.4
koisavi avani A.g.4
pau
ava A.g.3
pau-boeiro
arokai avana A.g.4
pau-de-nego
dobi A.f.4
pau-mulato
baro kaavani A.g.4
paumari
pamoari B.f.1
pavão
joori A.f.2
pavor
imahida- D.g
paxiúba
oba- B.i
'daro- B.k.6
paz
va'i jaha- D.e
pé
ava A.g.3
'dama- B.a.11
pedacinho
toro- A.c.15
pedaço
a'doma- C.b.4
'bakha- B.k.6
bobini A.c.13; B.j
pita- A.c.13; B.j; B.k.6
pedir
athi- D.r.2
dano- D.r.2
honaria- D.r.2
kanikharia- D.r.2
ka'doma- D.r.2
morobo- D.r.2
riha- B.k.1
vani'ahi- D.k
pedra
ja'di A.a.2
pegar
agithi- B.g.3
avimarahi- B.g.3
gathi- B.a.9; B.k.1
jaimo- B.a.9
japo- B.a.9
ka'iri- C.b.1
pamo- B.a.9
va'i kadihi- D.g
va'i ka'iri- D.k
pegar chuva
bahi A.b.2
pegar doença
rada- B.c
pegar fogo
avoosi- A.e
peito
makho'ini- B.a.12
peito-de-aço
maparati A.f.4
peito-de-moça
va'dano kaavani A.g.4
peixe
abaisana A.f.4
peixe (específico)
aaroro A.f.4
peixe-agulha
bavisa A.f.4
japihima A.f.4
peixe-boi
boma A.f.4
peixe-cachorro
masaba A.f.4
peixe lero
vadi 'bako'bako A.f.4
peixe-liso
asafi- A.f.7
peixe-moela
kamososobi A.f.4
pelado
vaxtovatxo- B.a.13
pelar
jarajara- B.a.13
pele
asafi- A.f.7; B.a.13; B.a.14
jaha- B.a.12
kahaso B.c
'ora- A.c.6; B.a.13
tapajona B.a.13
varodaha B.c
vatxo- B.k.8
pêlo
savi- A.f.7; B.a.13
pelo ar para a água
-fari/-faraha/-farahana C.d.2
pena
kaidiva- D.f
va'adi- B.k.15
penas
bihi- A.f.7
vasovaso- A.f.7
pendurar
aho- C.c.1
akodaria- C.a.5
aragari- A.c.2; C.a.5
ganari- C.c.1
jado- C.b.3
-rivana C.b.2; C.d.2
sara'ba'da- C.c.1
vithi- C.a.5
peneira
'diriri B.g.10; B.j
peneirar
'diriri- B.g.13
penetrar
gari- B.k.19
pênis
'aba- B.a.18
pensar
nako'di- D.a
vaniha- D.a
va'i bodi varani- D.a
va'i varani- D.a
pensar (não)
va'i bodina- D.q
pensativo
va'i ka'iri- D.o
pentear
baro- B.d
mai'da B.d
pequeno
moko- A.c.15
pa'itxi A.c.4
pequenos
itxa- A.c.3
percevejo
moharo A.f.6.iv
perder
aisika- B.k.2
mada- B.k.2
ragari- B.k.17
viso- B.k.2
perdoar
ariaka- D.j
perfume
misai B.d
perguntar
na'dohi- D.b; D.r.2
periquito
kirikiri A.f.2
permanecer
aani- C.a.3
permissão
bana D.p
permitir
jakana D.p
khai- D.k
va'aha- B.k.2; C.a.2; D.k
perna
ava- A.f.7; B.a.10; B.d
kabaha- A.f.7
vadi- A.f.7
perseguir
jahari- B.k.21; D.i
perto
ajokoa- B.k.20; C.a.4
ajokoni- D.a
a'iri- C.d.2
-bakosi/-bakosaha C.d.2
-baoni C.d.2
'diha- C.c.2
i'oari- C.c.2
maakari- C.c.2; C.e
-mai/-majaha C.d.2
perturbar
ka'bara- D.l
va'i asara- D.f
va'i kidakida- D.m
va'i rogoni- D.f
va'i sa- D.a
pesado
athi- D.i
khana- A.c.12
pesar
viro- B.g.1
pescada
kahi A.f.4
pescador
abono B.g.2
araba- B.g.2
pescar
abaisana B.g.3
ahofia- B.g.3
araba- B.g.3
athororo- B.g.3
avimarahi- B.g.3
faixa- B.g.3
kaboro- B.g.3
masikoa- B.g.3
naba'daha- B.g.3
siosio- B.g.3
pescoço
matha- B.a.7
nabidi- A.f.7
pessoa
ija'ari B.f.1
tapajona B.f.1
pessoa mitológica
Jakoniro B.e.3
Jama Pitoari B.e.3
Kahaso B.e.3
Kapi'anina B.e.3
Masi B.e.3
ma'aharo B.e.3
Parai B.e.3
pestana
nokho- B.a.1
piáu
'avida A.f.4
pica-pau
mafodava A.f.2
soradada A.f.2
tifotifo A.f.2
pica-pau-de-cabeça-vermelha
okajori A.f.2
picar
koho- A.f.7
rokho- A.f.7
pilão
dono B.j
khaja- B.j
pimenta
kasi A.g.1
pimenta-do-reino
ki'ija A.g.1
pingando
sororo- A.d
pingar
kabo- A.d
pinica-pau
sororo A.f.2
pinicar
bisibisi- B.a.13; B.c
pinta
ajobi B.c
pintado
jirikavahari A.c.11
piolho
kama'i A.f.6.iv
piolho-de-cachorro
kama'iri A.f.6.iv
piolho-de-cobra
kabisasa A.f.6.iv
pipira
bakanabidi A.f.2
pipoca
rasirasi- B.h
piquiá
avija'i avana A.g.4
piranambu
kamososobi A.f.4
piranha
bano A.f.4
piranha-amarela
bano A.f.4
piranha-branca
bano A.f.4
piranha-caju
bano A.f.4
piranha-comprida
bano A.f.4
piranha-lavrado
kovana A.f.4
piranha-pacu
bano A.f.4
piranha-preto
sinapati A.f.4
piranha-vermelha
bano A.f.4
piranheira
isafa avani A.g.4
pirapitinga
kapapiri A.f.4
pirarara
jooma A.f.4
pirarucu
babadi A.f.4; B.e.3
pisar
'boro- B.a.9
da'aha- B.a.11; B.k.18
roa- C.b.4
piscar
rabirabi- B.a.1
pitiú
dodori A.f.3.ii
pium
marihi A.f.6.iv
placenta
viavia B.a.18
planejar
va'i honaria- D.a
planeta
masiko A.b.1
plano
daro- C.c.1
planta
ava A.g.3
'dama- B.a.11
makha 'da'di A.g.2
mova- A.g.3
plantação
rakhai- B.g.7
plantar
'dama- B.g.7
joi- B.g.7
kodakoda- B.g.7
rakhai- B.g.7
roiroi- B.g.7
plasma
ima- B.a.14
poder
kaaboka- B.k.15
kohana B.e.3
podre
'batha- A.c.7
poeira
khoma- D.r.4
khomakhoma- B.g.7
polícia
sorara B.g.2
pólvora
sinafo B.g.6
pomba
ho'doko A.f.2
ponta
'dama- B.a.11
jara- A.c.5
nokho- B.j
txo'di- A.c.5
viridi- B.a.2
ponto
ma'iri- B.g.11
pontudo
txo'di- A.c.10
pontudo (não)
padapada- A.c.5
popa
kanava kama'dani B.m.2
ma'da- B.m.6
pôr
ba- C.a.5
gaa- C.a.5; C.c.1
hoja- C.a.5
ibavi- C.a.5
ibavijaha- C.a.5
sa- C.a.5
veja também colocar
por baixo
nabo'a- C.c.2
por cima
nama C.c.2
pôr-do-sol
jomini- A.b.4
safini A.b.4
por que?
niha- D.r.7
poraquê
mina'di A.f.4
porco
hirari A.f.1; B.e.3
porco-espinho
jaroa A.f.1
porque?
nahina D.r.7
porquinho
mirisi A.f.1
porta
katha- B.i
porto
adamini- B.i
posição
idarifa- B.m.3
possuir
hoja- C.a.3
pouco
pa'itxi A.c.13
pouco a pouco
-risaha A.c.3
poucos
ajaroha- A.c.13
'bami- A.c.3
hara- A.c.3
poupar
va'adi- B.k.15
pousar
diri- C.a.2; D.r.4
tisasa- C.b.1
povo
ija'ari B.f.1
pamoari B.e.3; B.k.20
praia
kaasi A.a.1
prazer
va'i jaha- D.e
preço
kaidiva- B.g.1; D.p
predizer
gathoha- D.r.2
pregador
athi- B.g.2
pregar
tata-/taa- B.k.5; B.k.7
prego
itapoa B.i
preguiça
'bakara A.f.1
txitxi- A.c.17
preguiça-pê
ba'iri A.f.1
preguiçoso
kajoni- D.l
preguiçoso (não)
poari- D.k
prender
'bo- B.a.16
gathi- B.a.9; B.k.23
prensa
boda B.g.13
siriga B.g.14
preocupação
ka'bara- D.g
va'ibodi- D.f
preocupar
va'i jahari- D.g; D.i
va'i sokoni- D.g
va'ibodi- D.f
preparar comida
'bai- B.h
vahi'a- B.h
preparar
sa'adai- B.g.1
presente
va'iga- B.k.1
presentimento
vaga- A.b.4
preso
gatha- B.k.23
gathi- B.a.9
-saga C.b.2
pressa
jora- A.c.16
prestar atenção
obai- D.k
prestar atenção (não)
morobo- D.k; D.l
radaada- D.i; D.l
va'i daadada D.b
va'i ma'onaha- D.a; D.l
va'i radaada- D.l
pretender
jakaho D.p
pretender (não)
jokoa D.p; D.r.3
preto
bara- D.r.4
pororo- A.c.6
prevenir
naha- B.k.1
prima
'amo'amo B.f.3
'ijimaro B.f.3
prima mais velha
ba'ai B.f.3
primeira fruta
masabora- A.g.3
primeira vez
-biinini- A.b.5; A.c.3
primeiras pessoas
kahijava B.f.1
primeiro
miro'a C.c.3
-nanava A.b.5; C.c.3
primeiro andar
gora B.i
primeiro lugar
-'imidia A.b.5
primo
javi B.f.3
primogênito
ahivaja'i B.f.2
proa
kanava kabononi B.m.2
nakosi- C.d.2
problema de falar
athi- D.r.1
procurar
abono B.g.2
adaha- B.g.5
akavaritaha- B.g.3
anibani- B.k.1
'biro- B.k.1
igitha B.g.5
nako'di- B.k.1; D.a
nokho- B.a.1; B.k.1
sohi- B.k.2
thova- A.f.7; B.h
professor/a
abono B.g.2
'ojomo'i- B.g.2; D.b
profundo
bihia- A.c.15
proibição
kaaji B.e.2
prolongar
'oada- A.b.5; A.c.3
prometer
va'i poni- D.a; D.h; D.r.2
promíscuo
va'i bodina- D.q
proposta de casamento
'aboni B.f.5
prostituta
dora- B.a.21
pavakari- D.q
prostrado
'bisoni- C.c.1
tari- C.c.1
proteger
akadava'a- D.k
ava'ijoa- B.k.15; D.k
proteger-se com palavras
kaabanahi- D.g
protetor
toki- B.k.15
protuberante
jara- A.c.5
provar
dano- B.l
kaijo'a- D.p
providenciar
kahinanika- B.k.15
kaijahita- B.k.15
thoa- B.k.15
próximo
maina A.b.5; C.c.3
próximo dia
'afokajoma A.b.5
prurido
'dira'dira- B.c
puberdade
ama B.b.2
púbis
kagana- B.a.12
pular
diridiri- C.b.2
ki'da- C.b.1
pisopiso- C.b.2
raofa- C.b.1
tonoro- C.b.1
pulga
takataka A.f.6.iv
pulmão
thorothoro- B.a.16
pulso
sa'a- B.a.9
pupunha
kaviri A.g.1
puro (não)
kabodi- A.c.7
púrpura
ama- A.c.6
nadara- A.c.6
puruí
vajairoro avani A.g.4
pus
amosi- B.a.14; B.c
puxar
aho- B.m.7; B.j; C.a.1
kahama- C.a.1; C.b.4
odafia- B.g.3
ra'bani- B.g.3; B.m.7
quadrangular
katararara- A.c.5
quadril
katona- B.a.10
qual?
hana- D.r.7
niha- D.r.7
quando
kari A.b.5
mahi A.b.5
quando?
nihafori- D.r.7
quandu
jaroa A.f.1
quanto?
nihafori- D.r.7
quarto minguante
masiko A.b.3
quase
kamari- B.p
quase morrer
akiro- B.b.3
quati
kabi A.f.1; B.e.3
quatipuru
jopisisi A.f.1
quatro
'bama- A.c.3
que?
nahina D.r.7
que alegria
hiko khama! D.r.6
quebrado
'bakha- B.k.7
'boro- A.c.7; B.k.7
'dani- B.k.6; B.k.7
jahari- A.c.7; B.k.7
saro- B.k.7
quebrar
adafana- B.k.7
a'bako- B.g.9
'bakha- B.k.7
'barara- B.k.7
'boro- B.a.9; B.k.7
'daka'daka- B.k.6
'dani- B.k.6; B.k.7
pita- B.k.6
siro- A.f.7
queimar
aova- A.e
ha'di- A.e; B.g.7
kai- A.e; B.c
khoro- A.e
khoroni- A.e; B.c
queixada
hirari A.f.1
queixar-se
garigari- D.i
va'i jahari- D.i
queixo
kanada- B.a.5
quem?
nahina D.r.7
quente
afa- A.c.1
querer
anafaro- D.c
danoa- D.i
ihiponi- D.c
imasiki- D.c
kaabio- D.c
kanamasivi- D.c
nofi- D.c
va'i daadada D.b
va'i ibavi- D.c
querer (não)
akakojanini- D.c
anafaro- D.c
ihiponiri- D.l
imajahari- D.i
va'i ibavi- D.c
querido
nofi- D.c
quieto
ko'ari- D.o
va'i ka'iri- D.o
viso- B.k.2
rã
vira A.f.3.v
rabiscar
kiokio- D.r.5
rabo
'ani- A.f.7
kafa- A.f.7
kama'aribo A.f.7
mii- A.f.7
rachado
'bakha- B.k.7
'boro- B.k.7
oba- B.k.6
raiva
ajava- D.i
akaathi- D.c
'damo- D.i
garigari- D.i
ihamahi- D.i
kaja'oria- D.i
va'i jokojoko- D.i
raiva (não)
athijaha- D.j
raíz
ava A.g.3
raiz específica
barijaro A.g.3
jo'do- A.g.3
mariro A.g.1
sipatihi A.g.1
ralar
giha- B.g.13; B.h; B.k.8
ramo
ava A.g.3
rancor
va'i fai- D.i
rapaz
imakhinava B.f.2
rapé
'biro- B.e.2
kavabo B.e.2
nafo- B.e.2
rápido
jora- A.c.16
rasgar
'bira- A.c.7; B.k.7
giriri- B.i
khio- B.k.7
ridarida- B.i
raso
pasapasa- A.c.15
txapi- A.c.5
txikatxika- A.c.15
raspar
'davi- B.k.8
risi- B.g.9; B.k.8
rastejar
'oraha- C.b.1
rastos
'dama- B.a.11; B.g.5
ratinho
koa A.f.1
rato
dohisi A.f.1
koro A.f.1
vakoro A.f.1
ratoeira
kaboro- D.i
razão?
nahina D.r.7
reação alérgica da pele
kahaso B.c
rimorimo- B.c
reação a um cheiro bom
sina- D.r.4
realmente
boka D.p
-doro D.p
ka'oa A.c.3; D.r.6
'oa D.p
rebaixando
patxa- A.c.15
rebentar
a'itha- A.f.7; B.k.6
'barara- B.k.7
rebocar
ko'ofi- B.m.7
vanami- C.b.1
recair
aisika- B.c
joi- B.c
receba!
aha! D.r.6
receber
a'dakha- B.e.2
gahina- B.k.1
gathani- B.e.2; B.k.1
nokho- D.j
receber (não)
nokho- D.i
receio
nahamara- D.g
recém-nascido
tana- A.c.14; B.b.2
recipiente
bavi- B.j
-kosi C.d.2
recíproco
khama A.c.3
recolher
sa'a- B.a.8
reconciliar-se
ariaka- D.j
reconciliar-se (não)
ariaka- D.i
reconhecer
oga- B.k.15
recortado
saro- B.k.7
recuperar
hoki- A.c.18
recuperar (não)
aisika- B.c
recusar
athiri- D.i; D.l; D.r.2
avakaathiahi- D.i
ihimora- D.l
kajoni- D.l
redondo
dorodoro- A.c.5
'doro- A.c.5
hapahapa- A.c.5
riboribo- A.c.5
tibibi- A.c.5
reflexo
tafafa- D.g
regar
paha A.d
região
arabo A.a.1
região lombar
ma'abono- B.a.12
regional
jara B.f.1
régua
rajoma- D.b
regurgitar
joi- B.c
katxonoma- B.a.15; B.c
rejeitar
athiri- D.l; D.r.2
relação com recém nascido
amagatha B.f.2
visairi B.f.2
relação homossexual
jo'o- B.a.21
saroda- B.a.21
relações sexuais
akara- B.a.21
relâmpago
bahi A.b.2
banabana- A.b.2
relaxar
firo- B.k.11
relembrar
va'i hoki- D.a
remar
'bani- B.g.2; B.m.7
dadi- B.m.7; C.b.1
gai- C.a.1
hanahana- B.m.7; C.b.1
hanamori- B.m.7
khobo- B.m.7; C.b.1
saosao- B.m.7
vanami- B.m.7; C.b.1
remédio
iha- B.c
remendar
rabajaha- B.g.11
xidi- A.c.7; B.g.11
remo
vanami B.g.4
renovar
ja'di- A.c.14; B.b.2; B.k.3
reparar
akadava'a- D.k
akanako'isa- B.k.1
repartir
hoaraha- C.a.4
kha- C.a.4
ravina- C.a.4
repetidamente
-nana A.c.3
repetir
athi- D.r.2
dioni- D.r.2
mada- D.h
replantar
joi- B.g.7
repreender
kaabani- D.r.2
reprovar
hanãa/anaa! D.r.6
resfriado
oho- B.c
resmungar
'damo- D.i
respeitar
va'iha- D.k
respirar
va'i haroro- B.a.16
respondão
'damo- D.i
responder
abosi- D.r.2
gathani- B.k.1; D.r.2
responder (não)
athi- D.r.1
viso- D.r.2
ressentido
va'i jokojoko- D.i
ressuscitar
hoki- B.k.15
restabelecido
haja- B.c
restante
rijo- A.c.15
retalhar
'boa- B.g.11; B.k.6
retirar
ani- C.a.5
sa'a- B.a.8
retirar-se
ani- C.a.2
saari- C.a.2
reto
'biko- A.c.5
sohi- A.c.5
soti- A.c.5
retrato
amova- B.k.20
reunidos
hihavi- C.a.4
reviver
hoki- A.c.18; B.k.15
ribanceira
arabo A.a.1
ribeirinha/o
-'anani B.f.2
jara B.f.1
rins
bakori avani B.a.18
rio
vaini A.a.1; C.d.2
Rio Ituxi
Itosi C.f
Rio Sepatini
Sipatini C.f
rir
haha- D.e; D.i
rigariga- D.e
va'i 'bana- D.e
riscar
jarari- B.a.9
riso
haha- D.e
rito
ahia- B.e.2
akodari- B.e.2
ihinika B.e.2
roça
siroi B.g.7
roçar
khanokhano- B.g.7; B.k.6
kirikiri- B.k.6
rodar
roi- C.b.2
rodear
roi- C.b.2
rolar
roa- C.b.2
romper a bolsa
hio B.a.18
roncar
darara- B.a.16
ronco
'aroro- A.c.17
rosnar
khororo- A.c.17
roubar
bo'di- B.k.1; C.a.5
mada- B.k.2
rouco
maro- A.c.17; B.c
roupa
makari B.d; B.g.12
rude
hoja'oari- B.l
rugido
'aroro- A.c.17
fiia- A.c.17
ruído
kaijo- B.a.15
kharoro- A.c.7
khira- A.c.17
soa- A.c.17
soo- A.c.17
tabo- A.c.17
tarara- A.c.17
ruim
jahari- A.c.7
rumo
-ribani/-ribanaha C.d.2
saber
oga- D.b
va'i sohini- D.b
saber (não)
va'i arafai- D.b
va'i fai- D.i
sabor
marara- A.c.8
masoro- A.c.8
misasa- A.c.8
saboroso
ma'ara- A.c.8
poni- A.c.8
sací
fifi A.f.2
saco
saka B.d
saco-de-padre
bodi'bavi'bavi A.f.4
sacudir
diha- B.k.9
'dara- B.a.9; B.k.9
koro- B.k.11
osona- B.k.9
radiha- B.k.9
radisa- B.k.9
rokoroko- B.k.9
saia
makari B.g.12
saja B.d
saindo
-onani C.d.2
sair
akara'o- C.a.1; C.a.2
aka'darisa- C.a.2
a'itha- A.f.7
'ajihi-/'ai C.a.2
bo'di- C.a.2
'bava- B.a.13; B.k.8
gafani- C.a.1
hagi- C.a.2
hirihiri- B.a.13
ihimi- B.k.4
joi- C.c.3
kha- C.a.2
rairai- C.a.2
sohi- C.a.2
va'i saroni- C.a.2; D.c
sal
jokira B.h
salgado
jokira A.c.8; B.h
saliência
arabo A.a.1
nokho- A.a.1; A.c.5
toho- A.a.1
saliva
i'ba- B.a.3; B.a.15
salpicar
atxororo- A.d
saltar
agaha- B.g.5
tonoro- C.b.1
salvar
ava'ijoa- B.k.15; D.k
samaumeira
vasini avani A.g.4
sandália
sadalia B.d
sangrar
ama- B.a.14; B.a.17; B.c
sangue
ama- B.a.14; B.a.17
sanguessuga
ma'ori A.f.5; A.f.6.iii
sanhaço
kaasi txikatxikani A.f.2
sapato
sapato B.d
sapinho
bava'do A.f.3.v
tabotabo A.f.3.v
sapo
'ajakari A.f.3.v
'baa'daro A.f.3.v
'bitxakara A.f.3.v
kapakapa A.f.3.v
kapikapi A.f.3.v
ko'daro A.f.3.v
majaro A.f.3.v
piripiri A.f.3.v
vado A.f.3.v
vinaro A.f.3.v
sapo-cororó
dororo A.f.3.v
saracá
magarasa A.f.6.i
saracura
ko'dari A.f.2
sarar
kaakhani- B.c
sardinha
koraro A.f.4
sardinheira
hoko avana A.g.4
sarna
jarojaro- B.c
'dokhona B.c
sasaricana
kasi'i katavahari A.f.2
satisfazer
akhari- B.a.15
va'i a'bi- B.h
va'i jaha- D.e
satisfeito
akhari- B.a.15; B.h
va'i a'bi- B.h
saudade
va'ibodi- D.f
saúde
jaha- A.c.7
saúde (não)
va'i jahari- D.f
saúna
kotiti A.f.4
saúva
baka'daro A.f.6.i
secar
afora- A.c.2
aradibo- A.g.3
ara'okho- A.c.14
asaaka- A.c.2
a'ba- A.c.2
ragi- B.g.9
sede
nabidi B.a.15
sedimentar
ona- A.d; A.g.3; B.g.13
sedimento
ona- B.g.13; B.h
seguir
ka- B.g.2; C.a.1; C.c.3
-ribani/-ribanaha C.d.2
-siaga- C.c.3
sohi- B.k.16
segurar
ara'bisi- B.k.18
gathi- B.a.9; B.k.1; B.k.15
kajorobo- B.g.3
kara- B.a.8; B.a.9; B.k.9; B.k.11
makari B.d
seguro
'dara- B.a.9
gathi- B.a.9
kaara- A.c.7
seio
joho B.a.12
seiva
doha- A.g.3
semear
kodakoda- B.g.7
rakhai- B.g.7
semelhante
fori- B.k.20
semente
'ba'da- A.g.3
hogo- A.c.3
khoma- A.c.3
sensação
marara- B.a.13
nabidi- B.c
rogo- B.c
vadi- B.a.8
va'i baroni- B.a.15
sensibilidade
kodokodo- B.a.13
sentar
gama- C.c.1
jodi- C.c.1
katapa- C.c.1
sorokoto- B.a.10
vithi- C.c.1
sentido/a
va'i jahari- D.f
sentimento
avava'igarini- D.i
ihimora- D.l
va'i horoa- B.c
va'i jaha- D.e
va'i madamada- B.c
sentir
mitha- B.a.13
sentir mal
va'i jahari- B.c
va'i jora- B.c
separado
khano- B.k.12
-kosoa A.c.3
separar
jara- B.a.11
ridarida- B.i
ser
hi- A.c.18
será que
koda D.r.7; D.p
vaha D.p
sereno
ahakabara A.d
seringueira
siriga B.g.14
siriga avana A.g.4
seringueiro
siriga B.g.2
sério
ihi- D.o
va'i maini- D.o
serviço
bada- B.g.2
Sete-Estrêlo
Kapi'anina A.b.1
sete-gosto
abami kaahoni A.g.4
sibilar
athi- D.r.1
silêncio
viso- A.c.17; D.r.1
silhueta
riboribo- A.c.5
sibosibo-/xiboxibo- D.r.4
sim
hai D.r.3
ha'a D.r.3
jakaho D.r.3
jakana D.r.3
simpatia
kaidiva- D.f
simpatizar
asara- D.f
'bana- D.f
sinal
amari B.a.13
hio B.a.18
obafi- C.a.3
rajomi B.k.20
só
hari B.k.4
'oa A.c.3
só isso
hari B.k.4
soar
itho- A.c.17
raboi- A.c.17; B.a.3
sobrancelha
nokho- B.a.1
sobrar
ahaba- A.c.3; B.h
a'dara'dara- A.c.3
mora- B.h
pa'itxi A.c.4; A.c.13
sobrepôr
nama B.i
sobreviver
aani- A.c.18; C.a.3
sobrinha/sobrinho
badava B.f.3
bihadi B.f.3
makhoononi B.f.3
moxo B.f.3
vido B.f.3
sobrinho mais novo
xoni B.f.3
soco
'dai- B.k.5
kajoiri- B.a.9; B.k.5
socó
ama'ahava A.f.2
konibo A.f.2
socó-azul
'darari A.f.2
socó-boi
honori A.f.2
socó-rosa
'darari A.f.2
socó-vermelho
'darari A.f.2
socozinho
amasava A.f.2
sogra
masodini B.f.3
sogro
hadi B.f.3
sol
safini A.b.1; A.b.4
sola
'dama- B.a.11
ida- B.j
solo
nami A.a.2
soltar
agaha- B.g.3
kha- B.a.9; B.k.2; C.a.1; C.a.4
soltar-se
kha- B.k.2
solteirona
ima'inavi B.f.2
solto
firo- B.k.11
kha- B.k.2
soluçar
siko- D.f
xixixi- A.c.17
soluço
karasikoahi B.c
siko- D.f
somar
avatha- D.r.5
sombra
amokhi- B.a.14
baki- B.k.24
ma'onaha- A.c.7
somente
ka'oa A.c.3
sonhar
vadami B.a.19
sonolência
noko'isi- B.a.19
sono
'da'bo- B.a.1
'diriri- B.a.19
noko'isi- B.a.19
ra'okhokho- B.a.1
vaga- B.a.20
sono/meu sono
vadi- B.a.19
sons diferentes
darara- A.c.17
fiia- A.c.17
giriririri A.c.17
goa A.c.17
gororo- A.c.17
ha'isa niki A.c.17
hiahia- A.c.17
itho- A.c.17; D.r.1
ka'daboa- A.c.17
khobo- B.m.7; C.b.1
khororo- A.c.17
kho'do- A.c.17; C.b.2
koa A.c.17
maraara- A.c.17
patataatana A.c.17; A.f.7
saka- A.c.17
tahai A.c.17
tarara- A.c.17
taratara- A.c.17
tata-/taa- A.c.17
tiriri- A.c.17
toko- A.c.17
too A.c.17
txa- A.c.17
txaka- A.c.17
vao- A.c.17
vii- A.c.17
soprar
foofoo- B.a.3; B.a.16
karafo- A.e; B.a.3; B.a.16
raboi- B.a.3; B.a.16; B.e.2; B.k.10
soro
a'ba- B.a.13
ima- B.a.14
sorrir
vi'di- D.e
sorte
'bajihi- B.e.2
viahafora- D.e
sorte (não)
'bajihi- B.e.2
sorva
koriati avani A.g.4
sorver
hiroro- B.a.15
sossegado
ko'ari- D.o
sovaco
masiri B.a.8
sovela
aso'di A.f.6.iv
sozinho
-kosoa A.c.3
subindo
-si/-sahana C.d.2
-thima/-thimaha C.d.2
subir
ka- C.a.1
submergir
haroro- C.b.1
submerso
'ahabodi- A.c.2
substância cebacia
kajavara- B.a.13
suco
a'ba- A.g.3
suficiente
arajoma- A.c.3
sugerir
morobo- D.r.2
sujo
'baxa- A.c.7
jahari- A.c.7
maka- A.c.7
sumir
mada- B.k.2; B.k.20
viso- B.k.2; B.k.20
suor
anikhoa- B.a.13
a'ba- B.a.13
ima- B.a.14
va'i dojo- B.a.13
superficial
'diririri- B.c
superfície
asafi- B.a.13
a'ani B.j
baro- B.d
jodijodi- A.a.1
katararara- A.c.5; A.c.10
-misi/-misaha C.d.2
riririha- A.c.10
tira- A.a.1
supervisar
sohi- B.g.2; B.k.15; C.a.1
supor (não)
jokoa D.a
suportar
akadai- D.m
suporte
vajama B.g.10
surdo
mokhi- B.a.4
surpresa
va'i kadihi- D.g; D.m
surradeira
jonirara A.f.3.i
surrar
da- B.k.5
pata- B.k.5
surubim
bahama A.f.4
pokonori A.f.4
surucuá
siaria A.f.2
surucucu
aroda kaipi A.f.3.i
ihokoripi A.f.3.i
suspeitar
akaragana- D.i
va'i ga- D.a
va'i gairi- D.a
suspiros
va'i haroro- B.a.16
sussurrar
basabasa- D.r.1
maro- A.c.17; D.r.1
sustentar
dada- B.k.15; D.k
gathi- B.k.15; C.b.3
hoki- B.k.15
kaijahita- B.k.15
susto
rapata- D.g
tafafa- D.g
va'i horini- D.g
va'i kadihi- D.g
tabaco
hajiri A.g.1
tabu
kaaji B.e.2
taioba
'bakara ihini vadini A.g.1
talhar
tharara- A.c.10
talo
'dakha- B.g.9
talvez
-kaja'ari D.p
vaha D.p
tamacoré
tibobo A.f.3.iii
tamanduá-bandeira
hiva A.f.1
tamanho
'ahapi- A.c.3; A.c.4
tamatião
masivaroro A.f.2
tambaqui
'i'oa A.f.4
também
jaboni A.c.3
tampa
aasisi B.j; B.k.13
si'aha B.j
tampar
aasisi- B.k.13
tamuatá
kapita A.f.4
tanga
'daasi B.d; B.e.1; B.g.10
taóca
kaboko A.f.6.i
tapi
'dama abohana ahoni A.g.4
tapiba
mafo A.f.6.i
tapuru
adafi A.f.6.iii
tarefas
anapavatahi- B.g.2
tartaruga
siri A.f.3.ii
tartaruga-do-igapó
'ba'dana A.f.3.ii
jabobo A.f.3.ii
jamatikori A.f.3.ii
tarumã
ma'oho avani A.g.4
tatear
aabada- B.a.9
mitha- B.a.13
tato
sa'a- B.a.9
tatu
tato A.f.1
tecer
ihi- B.g.9
jo'o- B.g.9
kha- B.g.9
raba- B.g.9
tecido
makari B.d; B.g.12
teimar
anaathidanoarari- D.i
teimoso
kai'doka- D.i
temer
fini- D.g
rapata- D.g
temperar
poni- A.c.8
tempo
bahi A.b.2
mahi A.b.5
tempo atrás
'bo'da A.b.5
kari A.b.5
mahi A.b.5
tempo passado
kari A.b.5
temporã
nokhosirima A.g.3
tendão
aboha- B.a.14
tentar
kaboro- D.h; D.i
simosimo- B.g.3
tentar fazer
disa- B.k.22
tentativa
simosimo- B.g.3
ter
hoja- B.k.1
ka-substantivo- B.k.1
terçado
tarasara B.g.8
terçol
amotoro B.c
terminar
ahoroa- B.k.4
anokhomi- B.k.4
a'di- B.k.4
hari B.k.4
ihimi- B.k.4; B.k.21
kai'da- B.k.4
kava'i jorajora- B.k.24
va'i pahini- B.k.4
termômetro
afa- B.c
terra
arabo A.a.1
-nai/-najaha C.d.2
nami A.a.2
terror
imahida- D.g
tesoura
kavari B.g.12
testa
atha- B.a.5
testículos
nafa- B.a.18
tia
'aaso B.f.3
madinava B.f.3
tié-sangue
bakanabidi A.f.2
timbó
tapi kaahoni A.g.4
tímido
ipahihi D.g
tínea
sakahai B.c
tingui
'akona B.g.4
'akona ahoni A.g.4
tio
badia B.f.3
koko B.f.3
tipo de fruta
ka-substantivo-hi A.c.7
tipo de madeira
ka-substantivo-hi A.c.7
tipo de peixe
ka-substantivo-hi A.c.7
tipo de remédio
barijaro B.c
ka-substantivo-hi A.c.7
tirar
ani- B.g.3; C.a.5
aragari- B.d; C.a.5
ara'birimi- B.e.2; C.a.5
asafi- B.h
avasoko- C.a.5
bada- B.g.2; B.k.1
baro- B.m.1; C.a.5
biisi- B.g.9
dano- B.k.5
di- B.g.13; B.h
dioni- C.a.5
'daro- B.k.6
'dava- B.m.5
'davi- B.k.8
'dora- A.d
gai- C.a.1
gari- C.a.1
gathi- B.a.9
hirihiri- B.a.13; B.h
ima- B.h; B.k.6; B.m.1
kaijo- B.h
karafo- B.a.3
ka'dava- A.d
ka'ipo'oa- C.a.5
kha- B.k.2
khano- B.g.3; B.k.12; C.a.5
'oa'oa- B.k.8
pamo- B.a.9
rako'da- C.a.5
rasoha- C.a.5
rifarifa- B.h; B.k.8
risi- B.g.9; B.g.13
saari- C.a.5
sasa- A.d
thoroni- B.h
vatxo- B.k.8
tiras
pita- B.g.9
toalha
sa'a- B.j
tocandira
kanahi A.f.6.i
manai A.f.6.i
nokho jorahari A.f.6.i
tocar
aabada- B.a.9; B.k.22
'afo'afo- B.l
dasa- B.a.9; B.k.22
'dokho- B.k.11
itho- A.c.17; D.r.1
kasaona- B.k.21
todo
-hahavi A.c.3
hihavi- A.c.3; C.a.4
toldo
gora B.i
tomar
avasoko- C.a.5
'avi- B.a.3
tonto
adari- C.b.1
kahano- B.c
va'i madamada- B.c
va'i roi- B.c
topar
aabada- B.a.9
dasa- B.k.22
'dokho- B.k.11
topo
'da'di- B.a.5
torcer
aro'da- B.k.18
ra'do'bi- B.a.9; B.k.7; B.k.18
torcido
tono- B.k.7
tornar-se
'bo'da B.b.2
hi- A.c.18
ihi- A.c.18
niha- B.k.24
tornozelo
moroko- B.a.10
torrado
kharoro- B.g.13
torrar
karagoa- B.g.13; B.h
torto
tono- A.c.7; B.k.18
vasi- B.k.7
tossir
akhaa- B.a.7
arakha- B.e.2
oho- B.c
trabalhar
akava'ipako- B.k.4
akodia- B.k.15
bada- B.g.2; B.g.7; B.k.3
'ogaajari- B.k.1
traça
maka A.f.6.iv
tracajá
savaharo A.f.3.ii
traço
roiroi- B.g.7
tracuá
morava A.f.6.i
traduzir
ro'da- D.r.2
trair
sorara- D.h
traíra
sako A.f.4
trança
'da'di- B.a.6
trançar
aro'da- B.k.18
ra'do'bi- B.a.9; B.k.18
tranquilo
daba- D.o
transbordar
boa- A.d; B.h
-rakosi/rakosaha C.d.2
transferir
gai- C.a.1
ka- C.a.1
kha- B.m.6
transformar
hoariha A.c.18
transformar-se
hi- A.c.18
ihi- A.c.18
niha- B.k.24
transparente
'diririri- A.c.7
hara- A.c.7
traquéia
kajororo B.a.16
tratar
hona- B.c
ibavijaha- D.k
iha- B.c
trave
aka'darisa- C.c.1
travejamento
gora B.i
kaka'ahi B.i
travesseiro
'da'di- B.j
trazer
bono- B.m.7
dai- B.g.3
kha- C.a.1
patxa- B.m.7; C.d.2
sa- C.a.1
tremer
bojobojo- A.c.1
kathararara- C.b.2
tharara- D.g
trepar
'bitxa- C.c.1
ka- C.a.1
três
hoara- A.c.3
triangular
txo'di- A.c.5
tripas
kaijo- A.f.7
triste
va'i asara- D.f
va'i mokarani- D.f
va'i o'dani- D.f
tristeza
makhani- D.f
nokho- D.f
va'i jahari- D.f
va'i mokarani- D.f
triturar
khaja- B.k.5
trocar
abosi- B.g.1
tronco
abono- B.a.12
sipatihi A.g.1
tropeçar
'dama- C.b.4
trouxa
roa- B.d
trovão
bahi A.b.2
hiirara- A.b.2
tubo
-rimanani/-rimananaha C.d.2
tucano
jakoakoa A.f.2
tucumã
simi A.g.4
si'ari avana A.g.4
tucunaré
vabonoba A.f.4
tumor
hoko B.c
turvo
gano- A.c.6; A.c.7
ubim
bonasi A.g.4
uivo
kakahai- A.c.17
uixi
ahosi avani A.g.4
úlcera
baijo B.c
última
'aforonihi- A.c.3; C.c.3; D.c
hoara- A.c.3
nini- C.e
ultrapassar
rada- B.g.3
um
hoara- A.c.3
um a um
-risaha A.c.3
um ao lado do outro
vithi- C.c.1
úmido
dimadima- A.c.2
unha
'dama- A.f.7
sa'a- B.a.9
unir
kara- B.k.11; C.a.4
urina
jokha- B.a.18
urinar
jokha- B.a.18
urtiga
haja'do A.g.2
uru
bokiroro A.f.2
urubu
majori A.f.2
urucu
sida'i avana A.g.4
tiva avana A.g.4
urucuri
kahami avana A.g.4
uruzinho
masiathoro A.f.2
usar
ka-na-substantivo-ha B.k.24
kaimaha- B.d
ka-va-substantivo- B.j
ka'ipo'oa- B.k.1
vaca
'daama kahidari A.f.1
vacilar
kakosa- D.a
vagalume
madava A.f.6.iv
vagina
ba'ba'dani B.a.18
valor
jaha- B.g.1
kaidiva- A.c.7; B.g.1; D.p
vamos
hamo! D.r.6
hia bana khama! D.r.6
vapor
paha A.d
varrer
araga- B.k.16
baro- A.c.7
vasilha
bavi- B.g.14; B.j
vazante
paha A.b.3
vazio
ahoroa- A.c.13; B.k.10
dai- A.c.13; B.k.10
viso- D.r.4; D.r.6
veado
hotairi A.f.1; B.e.3
veado-capoeira
hotairi A.f.1
veado-roxo
hotairi A.f.1
veia
aboha- B.a.17
ama- B.a.14
hagihi B.a.17
veículo
adaha- B.m.2
velho
'biixa- A.c.7; B.k.7
'bisa'bisa- A.c.7; B.k.7
'bo'da A.c.7; A.c.14; B.b.2
na'arihavi- B.b.2
tojo- A.c.14
vencer
da- B.k.5
vender
pavakari- B.g.1; D.q
veneno
kaboro- D.i
poxaga D.i
vento
sirisiri- A.b.2
ver
noki- B.a.1
rabirabi- B.a.1
verdade
aisati D.p
ka'oa! D.r.6
verdadeiro
'oa D.p
verde
ajamo- A.c.14
a'daara- A.c.14
hada- A.c.14
kori- A.c.6; D.r.4
rajaraja- A.c.14
vergonha
ipahi- D.g
va'i 'ipahihi- D.g
verme intestinal
'doki A.f.6.iii; B.c
vermelho
dana- A.c.6; D.r.4
nadara- A.c.6
verminose
'doki B.c
verruga
habo B.a.13; B.c
vertical
sohi- C.c.1
vespa
bajara 'ba'da A.f.6.ii
dikosi ino A.f.6.ii
jinabo A.f.6.ii
moiroro A.f.6.ii
mori A.f.6.ii
vestir
aragari- B.d
ida-/idarari-/idarifa- C.c.1
vestir-se
kaimaha- B.d
makari B.d
vestuário
abono- B.d
vez
'bami- A.c.3
hoara- A.c.3
maina A.b.5; C.c.3
vezes
-bakhia A.c.3
-nana A.c.3
viagem
adaha- C.a.1
viajar
adaha- C.a.1
hagi- B.m.7
jomini- A.b.4
kha- B.m.6
vibração
kathararara- C.b.2
vida
mahi A.c.18
vigiar
noki- D.k
va'i gairi- D.a; D.d
vigília
noki- B.a.20
vingar
'da'di abosi- D.i
vir
ka- C.a.1
kha- C.a.1; C.a.2
maakari- C.a.1
matha- C.c.3
'dori- C.b.1
vir para a superfície
'dori- C.b.1
virado
a'bako- B.g.9
'da'di- C.c.1
ida-/idarari-/idarifa- C.c.1
virar
bodi- B.a.9
hi- A.c.18
ida-/idarari-/idarifa- B.m.3; C.b.2; C.c.1
kava'imanani- C.c.1
roa- C.b.2
virilha
kabaha- B.a.10
visibilidade
maro- A.b.2
visitar
va'ahaha- C.a.1
visível
'biri- D.r.4
noki- B.a.1
vista
jarara- D.r.4
nokho- B.a.1
vítima
ahida- B.b.3
viúva/o
kaariha B.f.2
viver
hoki- A.c.18
voar
arabo- A.f.7; C.b.1; C.b.3
volta
toki- A.c.5; C.d.2
voltar
joi- C.a.1
jo'o- C.b.1
osona- D.h
roi- C.b.1
vomitar
a'bi- B.a.15; B.c
joi- B.a.15
vontade
ihiponi- D.c
vontade (não)
ihiponiri- D.i
vovô
badori B.f.3
vovó
mado B.f.3
voz
'bara- A.c.17
xixau
pitoro avana A.g.4
zangar-se
ihamahi- D.i
zarabatana
kaforohi B.g.6
zé-prego
'arajoa A.f.3.ii
zoada
itho- A.c.17
khobo- A.c.17
saa- A.c.17
zombar
haha- D.i
ogaraha- D.i; D.r.2
Copyright 1999 SIL International, Inc. Todos os direitos reservados.
voltar para menu de vocabulários de Línguas Indígenas Brasileiras