|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
KARA�AY-MALKAR T�RKLER�NDE ALGI� GELENE�� |
|
|
|
B�t�n toplumlarda oldu�u gibi Kara�ay k�lt�r�nde de "alg��" -dua- �zel bir yer tutar. Gerek toplum ve gerekse fert seviyesinde yap�lan her i�, her davran�� i�in bir alg�� -dua- yap�l�r. Alg���n �zel bir �ekli yoktur. Ki�i yapt��� alg��la iyi dilek ve temennilerini dile getirir. En yayg�n alg�� �ekli d���nlerde g�r�lmektedir. Gelin getirildi�inde, yeni evine girmezden �nce yeni evlenen �ift i�in iyi dileklerin ve kutlaman�n yer ald��� alg��, ayn� zamanda toplumsal de�er yarg�lar�n�n da ortaya kondu�u bir duyuru, bir belge gibidir. Alg��� -duay�- yapacak ki�i, ki genellikle ya�l� biri olur, eline bir tas (=ayak) �erbet alarak y�ksek bir yere ��kar ve alg��a ba�lar. Yap�lan alg���n standart bir �ekli olmad���ndan bilinegelen ifadelerin yan�s�ra de�i�en zaman ve �artlara uygun ifadelerle, esprili c�mleler de yer alabilir. Mesela "�g�zn� tarthan�n (�k�z�n kuvvetlisi, iyi �ekeni)" ifadesi baz� alg��larda yerini "motornu tarthan�n (trakt�r�n iyi �ekenini)" ifadesine b�rakabilmektedir. Yeni �ift i�in dilenen iyi dileklerin yan� s�ra toplumun iyili�ini dileyen ifadeler de yine de�erler sisteminin ortaya konulmas� y�n�nden �nem ta��r. A�a��daki metinlerden de anla��laca�� �zere g�nl�k hayat�n her safhas�nda alg�� varl���n� korumu�tur. Evlilikle y�l�n her d�neminde varl���n� korurken, hayat�n di�er devrelerinde de kendini g�stermektedir.Bebe�in do�umu, tohum ekmek i�in tarlaya ��kma, hasad s�ras�nda ava ��kma esnas�nda, ko� kat�m�nda...has�l� hayat�n her an�nda alg�� -dua- ile Tanr�'dan iyi dileklerde bulunma davran��� bug�n dahi devam etmektedir... |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
TOY ALGI� |
|
|
|
Alg�� ayak, bal ayak Kolubuzga alay�k, Tilibiz bile calay�k Allahdan kelgen k�y�ll�kladan Bar�b�z da ke�de kalay�k K�b bitsinle sabanla A�amas�n amanla Bu �yge k�y�ll�k kelmesin Bu �yden igilik ketmesin Voy bu kelin bu �yge K�le kelsin, ��ara kelsin Eter i�in bile kelsin K�b ca�as�n eri bila Et bolgan�a teri bile Voy bu kelin bu �yge igi bosa Burtlay ur�uk tolturs�n �gi wa bolmasa c�lay burula olturs�n Voy bu �yge bu kelin nek keldi degenni Tawga bar�ga e�egi bolmas�n Bolsa wa s�rt� cawur bolsun Balalar� bir da kalmay g�vur bolsun Koy berse c�nl�s�n �ynek berse s�tl�s�n At berse �abxan�n ��gok berse atxan�n �g�z berse tartxan�n bersin Bu �yn� nas�bdan toltursun Voy men alg�� ete bilmeyme Ullu Allah alg�� etsin S�yl� Paygambar amin desin |
|
|
|
�YDE KUVAN� BOLSA ET�LGEN ALGI� |
|
|
|
Cokdan bar etgen Teyri, Bardan da cok etgen Teyri, Har zatha k��� cetgen Teyri, Carathan can�na �r�sh� bergen Teyri! Ol bu�r�an kuvan�n� eterle, Bu �yn� k�l�ne ceterle. Kart da, ca� da kelgenbiz, Kelirge da kereklibiz. Kuvan��b�z k�nde da b�lay bolsun Bu kuvan�ha kelgen nas�pdan tolsun. Nas�p halkdan ketmesin, K�y�nl�k anga cetmesin, Kelgenleni ca�avlar� mamur bolsun, Acallar� sab�r bolsun. Car�s�nla c�rekle Kabul bolsunla ah�� tilekle. T�z niet ca�as�n, Zarn� k�e a�as�n. Ah��ladan �lg� alay�k, Amanladan keng kalay�k.
1966 c�lda O�ar� �egemde Gergreeva Baldandan (1867) S.O.�ahmurzaev cazgand� |
|
|
|
SAB�YN� BE��KGE B�R�N�� B�LEGENDE EM ANI KURMANLI�INDA AYTIL�AN ALGI� |
|
|
|
O�urlu be�ikge b�leyim, Be�ikden sav ����p k�reyim. Be�ik bavung bek bolsun, Ca�av k�n�ng k�p bolsun. Seni s�ygen k�p bolsun. Kelinle kelsinle �y�b�zge, K�zla ��ks�nla �y�b�zden Mingen at�ng cor�a bolsun, �aphandan bar�nda al�a bolsun. Sermegende al�� bol�un ��legende ba��� bol�un Athan o�ung aca�mas�n, K�tgen mal�ng avu�mas�n. Can�ng bolsun Allahha amanat, Kesing bol�ung seyir, alamat. Alamat bol�ung, tang bol�un, Allah s�ygen can bol�un Sav kutul�un be�ikden, Kuvana kayth�n e�ikden.
1969 c�l Kara�ayda kurort Teberdi�de Holomlieva Berdavuzdan (1890), A.Z.Holaev caz�and�. |
|
|
|
CAZ BA�INDA SABAN TOYDA AYTIL�AN AL�I� |
|
|
|
Cazibiz cavunlu bolsun, K�z�b�z k�nl� bolsun, K���b�z karl� bolsun, Acal�b�z sab�r bolsun. Istavatla mall� bolsunla, Batmanla ball� bolsunla, Egiz-egiz t�l� tuvsun, Segiz-segiz nas�p cavsun, Kozlamagan ti�i kalmas�n, Call� ka�anak almas�n. Cavunlu bolsun caz�b�z, Mal bolsun az���b�z. Elpek bolsunla malla, Bek bitsinle sabanla. Ba�lar�na kol cetmez�a, T�b� bla cilyan �tmez�a. Teyri bersin: �g�zn� - tarthan�n, Atn� - �aphan�n, �koknu - athan�n, �ynekni - s�tl�s�n, Arban� - c�kl�s�n. Cavun kibik al���la cavsunla Ir�sh�, nas�p talay bolsunla! Teyribiz bersin ah��l�k, K�rmeyik bar�b�z a�l�k!
1959 c�lda O�ar� Cemtalada Nasturev Sufyandan �.O.�ahmurzaev caz�and�. |
|
|
|
KO�HAR KO�HANDA AL�I� |
|
|
|
Egiz - egiz t�l� tuvsun, Segiz - segiz nas�p cavsun, Kozlamagan ti�i kalmas�n! Call� ka�anak almas�n! Malla t�l� bersinle, Toturubuz saklas�n, Teyri bizni coklas�n. Halk�b�z mall� bolsun, Har zat�b�z barl� bolsun.
1974 c�lda T�ben �egemde Etteev Aliden T.M.Hacieva cazgand�. |
|
|
|
CA� B�R�N�� UVGA BARSA ET�LGEN AL�I� |
|
|
|
Ummay biy�e, Totur Bashan aya��ng� tayd�rmas�nla, Athan o�ungu cazd�rmas�nla, Uv�u colungda saklas�nla! Bir at�p, eki �lt�rg�n, Bir colga eki kiyik keltirgin. K�ls�z tengleringi k�l etgin, Buvlan� terilerinden ko� etgin. T�p�r�ng� Temirkazak culduz�a begisin, Teyring bersin Apsat�n� mal�ndan igisin, k�b�s�n!
1966 c�lda Ogar� �egemde Gergreeva Baldandan �.O.�ahmurzaev cazgand�. |
|
|
|
CORA BOZA |
|
|
|
Ca� tuvsa, k�z tuvsa da, adam bir ullu palahdan kutulsa ne da bir ah�� i�ni ba�lanngan�na atap, boza etedile, coralap. Cora boza tola kelsin, Kartha, ca�ha cete kelsin. ��genlege savluk bersin T�re, adet bolup k�rs�n. Cora boza i�ilsin da, Koldan kol�a c�r�s�n da, K�lk�, oyun t�g�ls�n da, Kay��, kav�a b�l�ns�n da, Bizge hurmet berilsin da, Bozab�z a tarkaymas�n, Tamatab�z kartaymas�n An� beti sar�almas�n, Eki k�z� aralmas�n, Aman i�ge baralmas�n. Corala�an bozab�zn�, Koruvlagan t�rebizni, Aiuvlanngan �arh�b�zn� Kar�u, k��� k�p bolsun da, Cete kelsin �m�rlede.
1970 c�l O�ar� Malkarda Atabiyev Matigeriyden (1888) D.M.Tavmurzaev caz�and�. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|