A. PREJARDHJA E JETËS

 

Kjo çështje e ka preokupuar njeriun e të gjitha kohëve - edhe për të edhe për qëniet e gjalla qëe rrethojnë. Këtu do ta shqyrtojmë nga aspekti i përgjithshëm. Rasti i njeriut, ardhja e tij në Tokë dhe riprodhimi janë objekt i shumë punimeve të rëndësishme dhe do të trajtohet në kapitullin vijues.

Duke shqyrtuar prejardhjen e jetës në një plan shumë të përgjithshëm, Kur'ani e evokon me saktësi maksimale në një ajet i cili njësoj flet edhe për proçesin e formimit të Gjithësisë, që e cituam dhe e komentuam më sipër.

"A nuk e dinë ata, të cilët nuk besuan se qiejt e toka ishin të ngjitura, e Ne i ndamë ato të dyja dhe ujin e bëmë bazë të jetës së çdo sendi; a nuk besojnë?" (S21 - A30)

Kuptimi i prejardhjes nuk sjell dyshim. Fjala mund të ketë kuptimin se çdo gjë e gjallë e ka prejardhjen nga uji. Të dy kuptimet e mundshme janë në përputhje të plotë me të dhënat shkencore: jeta e ka prejardhjen nga uji dhe uji është përbërësi i parë i çdo qelize të gjallë. Pa ujë nuk është e mundshme asnjë jetë. Posa të diskutohet mbi mundësitë e jetës në një planet, menjëherë bëhet pyetja: a thua ky planet ka sasi të mjaftueshme të ujit?

Të arriturat bashkëkohore na bëjnë të mundshme të mendojmë se gjallesat më të vjetra do të kenë qenë bimët: algat e vjetra që janë gjetur në epokën parakambrike, d.m.th në tokat më të vjetra që njihen deri më sot. Me siguri se elementet e botës shtazore janë paraqitur pak më vonë: ato gjithashtu kanë ardhur nga oqeani. 

Ajo që këtu po e përkthejmë si ujë është fjala mâ', e cila gjithashtu ka kuptimin e ujit nga qielli, si dhe të ujit të oqeanit, ose të çfarëdo lëngu tjetër. Në kuptimin e parë, uji është element i domosdoshëm i çdo jete bimore:

" ...Ai e lëshon shiun nga qielli!" - Vetëm Ne bëjmë që me ndihmën e tij të mbijnë elementete çifteve të bimëve të ndryshme" 68. (S20 - A53)

Kjo është përmendja e parë e çifteve te bimët, nocioni për të është përdorur në formën e saj të pacaktuar për të shprehur atë që është bazë e egzistimit të çdo shtaze:

"All-llahu të gjitha shtazët i krijoi prej lëngu"69. (S24 - A45)

Më poshtë do të shohim se fjala mund të përdoret për farën e lëngët.

Kështu, qoftë kur është fjala për prejardhjen e jetës në përgjithesi, për elementin që bën të mbijë bima nga toka ose për embrionin shtazor, të gjitha pohimet e Kur'anit mbi prejardhjen e jetës janë në përputhje të plotë me arritjet shkencore bashkëkohore. Asnjë mit mbi prejardhjen e jetës, që kanë qenë të shumtë në atë epokë, nuk ka zënë vend në tekstin e Kur'anit.

 

B. BOTA BIMORE

Këtu nuk mund t'i citojmë fragmentet e shumtë të Kur'anit, në të cilët bamirësia e Zotit evokohet me rastin e karakterit bamirës të shiut i cili që të mbijë vegjetacioni. 

"Ai është që për ju lëshoi nga (qielli) lart ujë, që prej tij të keni për të pirë dhe prej tij të keni bimë që në to do t'i kullotni (bagëtinë)." (S16 - A10)

" Me atë (shiun) mbijnë, për të mirën tuaj, të lashtat, ullinjtë, hurmat, rrushnajat dhe nga të gjitha frutat(e pemëve). Në këto (të mira) ka argumente për një popull që vështron. (S16 - A11)

"Ai është që lëshoi nga lartë shiun e me të nxorri bimën e çdo sendi dhe prej bimës gjelbërim dhe prej tij(prej gjelbërimit) kokrra të dendura në kallinj. E nga hurmat, nga sythi i tyre kalaveshë të afërt (për t'i vjelë). Edhe kopshtie me hardhi, ullinj e shegë të ngjashme (në dukje) e të shumëllojshme (në shije). Shikoni pra frutat e tyre kur i formojnë dhe kur piqen (të gjitha nga shiu). Edhe në këto ka fakte për njerëzit që besojnë. (S6 - A99)

"Ne, nga qielli lëshuam shiun e dobishëm dhe me të bëmë që të kutivohen kopshte e drithëra që korren." (S50 - A9)

"Dhe rritëm trungje të gjatë hurmash me fruta të paluar njëri mbi tjetrin. (S50 - A10)

"Ushqim për njerëz, dhe me të, Ne e ngjallëm tokën e vdekur, e kështu do të jetë edhe ringjallja." (S50 - A11)

Këtyre shqyrtimeve të përgjithshme Kur'ani ju shton edhe të tjera që kanë të bëjnë me aspekte më të kufizuara:

EKUILIBRI QË ËSHTË VENDOSUR NË BOTËN BIMORE

"E Tokën ... ekemi bërë që në të të mbijnë bimë të caktuara të të gjitha llojeve. (S15 -- A19)

DALLIMI I USHQIMIT

"E në tokë, copa sipërfaqesh, të ngjitura njëra me tjetrën, kopshte të hardhisë, të mbjella (të shumëllojshme) dhe hurma (bimë këto) që janë të degëzuara në shumë trupa dhe jo të degëzuara (nga një filiz) e të gjithë ujiten nga një ujë, dhe Ne shijen në ngrënie të frutave të tyre e kemi dalluar njërën prej tjetrës. Edhe kjo dëshmon me argumente për njerëzit e mençur. (S13 - A4)

Është interesante të vërejmë egzistimin e këtyre ajeteve që të dalë në pah maturia në përdorimin e shprehjeve dhe mungesa e ndonjë vërejtje që do të mund të tregonte më parë besimin e epokës, sesa të së vërtetës themelore. Por, vëmendjen e tërheqin, sidomos, dëshmitë e Kur'anit mbi riprodhimin në botën shtazore.

RIPRODHIMI I BIMËVE

Duhet ta rikujtojmë edhe një herë se riprodhimi në botën bimore kryhet në dy mënyra: seksuale dhe joseksuale. Këtu duhet të themi se vetëm mënyra e parë meriton të quhet riprodhim, sepse përcakton një proçes biologji, qëllimi të cilit është paraqitja e bimës së re, të njëjtë me atë që e ka lindur.

Riprodhimi joseksual është shumëzim i thjeshtë, sepse ky sjell deri te fragmentarizimi i një organizmi, i cili, i ndarë nga vetë bima, do të arrijë zhvillim që e bën të ngjashëm me atë nga e cila ka rrjedhur: Gilermoni dhe Manzheno e konsiderojnë "rast i posaçëm i rritjes". Shembull shumë të mirë e të thjesht për këtë na e jep fidani: dega e prerë e një bime, e futur në tokë dhe e ujitur si duhet, regjenerohet duke zhvilluar rrënjë të re. Për këtë qëllim disa nga bimët kanë organe të specializuara, të tjerat i lëshojnë embrionet të cilat sillen si farat, nëse mund të shprehemi kështu, që janë rezultat i një proçesi të riprodhimit seksual.

Riprodhimi seksual i bimëve bëhet me anë të mbarësimit të elementeve mashkullorë dhe femërorë, të cilat u takojnë formacioneve krijuese të bashkuara ose të ndara në të njëjtën bimë. 

Kur'ani vetëm këtë e shqyrton:

"Ai e lëshon shiun nga qielli! "Vetëm Ne bëjmë që me ndihmën e tij të mbijnë elementet e çifteve të bimëve të shumëllojshme". (S20 - A53)

Elementi çift është përkthim i fjalës zeug (shumës azuag) kuptimi themelor është: ajo që, e marr nga tjetri, bën çiftin; fjala ka të bëjë si me bashkëshortët, ashtu edhe me këpucët, në mënyrë të barabartë.

"E ti e sheh tokën e thatë - të vdekur, e kur Ne ja ia lëshojmë asaj shiun ajo gjallërohet, shtohet dhe nga të gjitha llojet rritë bimë të këndshme." 70 (S22 - A5)

"... Ne kemi lëshuar shi e kemi bërë të mbijnë në të nga të gjitha llojet e dobishme. (S31 - A10)

"Dhe ai është, i cili tokën e shtriu, dhe në të krijoi kodra e lumenj dhe prej secilit frut bëri dy lloje (çift)..." (S13 - A3)

dihet se fryti është fund i proçesit të riproduktimit të bimëve të larta, të cilat e kanë organizimin më të përpunuar dhe më të larta, të cilat e kanë organizimin më të përpunuar dhe më kompleks.Stadi që i paraprin frytit është lulja me organet e veta mashkullore (pjalmin)dhe femërore (mugujt). Këto të fundit, pas marrjes së polenit, japin fryta, të cilat pas pjekjes, lirojnë farat. Çdo fryt, d.m.th nënkupton ekzistimin e organeve mashkullore dhe femërore. Këtë dëshiron të na thotë ajeti Kur'anor. Por, duhet vërejtur se në disa lloje frytat mund të rrjedhin nga lulet e pafekonduara (frytat partenokarpik), siç janë bananet, disa lloje të ananasit, të fikut, të portokallit dhe të hardhisë. Por, ato rrjedhin nga bimët me gjini të caktuar. 

Riprodhimi përfundohet me ndihmën e proçesit të mbirjes së farës , pas zbërthimit të cipës së jashtëme të saj (që mund të jetë kondenzuar në bërthamë). Ky zbërthim bën të mundshëm daljen e rrënjëve, të cilat do të thithin prej tokës atë që është e nevojshme për bimën me jetë të ngadaltë, siç është fara, në mënyrë që ajo të zhvillohet dhe të japë bimën e re.

Një ajet Kur'anor aludon në këtë mbirje:

"S'ka dyshim, All-llahu është zbërthyes i farës (i kokrrës prej saj) dhe i bërthamës (së pemës). Ai nxejrr të gjallin nga i vdekuri dhe i ai është nxjerrës i të vdekurin nga i gjalli. Ky është All-llahu, e si atëherë shmangeni (nga besimi)?" (S6 - A95)

Kur'ani i cili përsërit shpesh ekzistimin e elementeve të çifteve në botën bimore, e shënon këtë nocion të çifteve në mënyrë të përgjithshme, kufijtë e së cilës nuk janë të saktësuar. 

"I pastër nga të metat është Ai që krijoi të gjitha llojet (çiftet) nga çka mban toka, nga vetë ata dhe nga çka nuk dinë. (S36 - A36)

Mund të bëjmë shumë supozime mbi rëndësinë e këtyre gjërave të cilat njerëzit nuk i kanë njohur në kohën e Muhammedi a.s. dhe te të cilat sot dallojmë strukturat dhe funksionimin në çifte, në renditje të pakufishme të vogël dhe të madhe, në botën e gjallë dhe në atë të vdekur. Është me rëndësi t'i mbajmë mend nocionet e shprehura në mënyrë të qartë dhe që të vërtetojmë një herë e mirë se nuk ka papajtueshmëri me shkencën e sotme. 

C. BOTA SHTAZORE

Shumë çështjë në Kur'an, që kanë të bëjnë me botën shtazore, janë objekt i vëzhgimeve që kërkojnë t'i qasemi konfrontimit me njohuritë bashkëkohore shkencore në këto pika të veçanta. Por edhe këtu do të ofronim një shikim jo të plotë të asaj që e përmban Kur'ani lidhur me këtë temë, sikur mos ta përmendnim fragmentin vijues, ku krijimi i disa elementeve të botës shtazore evokohet për t'i nxitur njerëzit të mendojnë mbi bamirësitë e Zotit ndaj tyre. Këtë fragment, në të vërtetë, e citojmë për të dhënë shembullin e mënyrës se si Kur'ani evokon përshtatjen e harmonishme të krijimit me nevojat e njerëzve, e në këtë rast të veçantë të bujkut, sepse ky nuk nxit për lloje të tjera të hulumtimit. 

"Edhe kafshët Ai i krijoi dhe në sajë të këtyre ju mund të mbroheni (nga të ftohtit), keni edhe dobi të tjera dhe prej tyre hani. Në to (në kafshët) ju shihni hijeshi (idili) kur në mbrëmje ato i ktheni ( nga kullosat)dhe kur në mëngjes i lëshoni(për në kullosë). Ato bartin barën tuaj (të rëndë) në ndonjë vend (të largët) që ju do të arrinit atje me shumë vështirësi (me gjysëm shpirti). Vërtet, Zoti juaj është shumë Bamirës dhe shumë Mëshirues. Edhe kuajt (i krijoi) edhe mushkat edhe gomarët, për t'ju hipur atyre dhe si stoli, e Ai krijoi (për hipje) çka ju (tash) nuk dini." (S16 - A5,6,7,8)

Pëveç këtyre shqyrtimeve të përgjithshme, Kur'ani i vë në dukje disa të dhëna mbi tema shumë të ndryshme, siç janë:

- riprodhimi në botën shtazore

- ekzistimi i bashkësive shtazore

- meditim mbi bletët, merimangën, zogjtë

- dëshminë mbi prejardhjen e qumështit shtazor.

 

1. RIPRODHIMI NË BOTËN SHTAZORE

Këtë në tërësi e evokojnë ajetet45 dhe 46 të sures53:

"Dhe Ai është që krijoi llojet - mashkullin dhe femrën. Nga pika e farës që hidhet". (S53 - A45,46).

Elementi i çiftit është i njëjtë shprehje si ajo që e kemi hasur në ajetet që kanë të bëjnë me reproduktimin e bimëve. Këtu janë shënuar gjinitë. Një hollësi shumë karakteristike është theksimi i saktësisë së sasisë së vogël të lëngut që është e nevojshme për riprodhim. Pasi është po ajo fjalë që tregon spermën e përdorur për njeriun, në kreun vijues do të bëjmë komentimin lidhur me rëndësinë e kësaj vërejtjeje. 

2. EKZISTIMI I BASHKËISVE SHTAZORE

"Nuk ka asnjë gjallesë në tokë dhe as shpendë që fluturojnë me dy krahë e që nuk i janë ndarë në grupe (të ndryshme), sikurse edhe ju(Zoti i krijoi i pajisi si juve). Asgjë nuk kemi lënë pasdore nga evidenca. Më në fund te Zoti i tyre do të tubohen." (S6 - A38)

Shumë pika të këtij ajeti kanë nevojë për komentim. Së pari, si duket, është evokuar fati i kafshëve pas vdekjes: Islami për këtë çështje, pa dyshim, nuk ka kurrëfarë doktrine. Pastaj, parapërcaktimi i përgjithshëm, për të cilin, si duket, bëhet fjalë këtu, i kufizuar në struktura dhe organizimin funksional i cili kushtëzon mënyrën e sjelljes: shtaza reagon në nxitës të ndryshëm të jashtëm në funksion të një kushtëzimi të veçantë.

Sipas Blacherit, një komentues i vjetër siç është Razi, ka menduar se ky ajet vështron vetëm veprimet instiktive me të cilat kafshët i bëjnë nderime Zotit. 

Shejh si Bubaker Hamza, në komentet e përkthimit të tij të Kur'anit, flet për "instiktin, i cili, mbi bazë të urtësisë hyjnore, i detyron të gjithë qëniet e gjalla të grupohen për t'u riprodhuar dhe të organizohen në bashkësi, të cilat, për të qenë të afta për jetë, kërkojnë që puna e çdo anëtari t'i shërbejë tërë grupit". 

Këto sjellje të kafshëve janë studiuar me vëmendje në dhjetëvjeçarët e fundit dhe si rezultat u zbuluan bashkësi të vërteta shtazësh. Është e sigurtë që hulumtimi i rezultatit të punës të një bashkësie ka mundur të na shtyjë kaherë që të pranohet nevoja e organizimit shoqëror. Por vetëm pak kohë më parë janë zbuluar mekanizma që i drejtojnë këto organizime te disa lloje. Rasti i bletës është pa dyshim rasti i studiuar më së miri dhe më i njohuri. Rreth sjelljes së saj është i lidhur emri i von Frishit. Von Frishi, Lorenci dhe Tinbergeni me të drejtë e kanë marrë çmimin Nobel për vitin 1973. 

3. MEDITIMET PËR BLETËT MERIMANGAT DHE SHPENDËT

Kur specialistët për sistemet nervore dëshirojnë të marrin shembuj të argumentuar në mënyrë bindëse të organizimit të çuditshëm, i cili drejton sjelljet e shtazëve, shtazët që ndoshta përmenden më së shpeshti janë bletët, merimangat dhe shpendët (sidomos shpendët shtegëtarë). Për çdo rast mund të vërtetohet që këto tri grupe paraqesin shembuj shumë të bukur të një organizimi të lartë. 

Fakti që Kur'ani e përmend këtë trio shëmbullore të botës shtazore, nga pikëpamja shkencore i përgjigjet tërësisht karakterit jashtëzakonisht interesant të të gjitha shtazëve të përmendura këtu. 

BLETA

Ajo në Kur'an është objekt i komentimit më të gjatë: 

" Zoti yt i dha instikt bletës: "Ndërto shtëpi nëpër kodra (male), nëpër drunj (pemë) dhe nëpër kulmet që ata(njerëzit) i ndërtojnë. (S16 - A68)

Pastaj ha nga të gjitha (llojet) frutat dhe futu nëpër rrugët e nënshtruara (e të mësuara ) prej Zotit tënd. Nga barqet e tyre (të bletëve) del lëng , ngjyra e të cilit është e ndryshme dhe në të cilin ka shërim (bar- ilaç) për njerëzit. Edhe në këtë ka arsye për atë popull që mendon thellë." (S16 - A69)

është e vështirë të dihet çka do të thotë saktësisht urdhëri që me bindje të ndiqet rruga e Zotit, nëse kjo nuk është nga pikëvështrimi i përgjithshëm. Ajo që mund të thuhet në funksionin e njohurive të arritura nga studimi i sjelljes së saj, është se këtu - ashtu si dhe në secilin prej të tri rasteve të shtazëve që përmenden si shembull në Kur'an - organizimi i jashtëzakonshëm nervor është pikëmbështetje e sjelljes. Dihet se nga mënyra e fluturimit të tyre bletët mund të komunikojnë ndërmjet tyre; ato janë në gjendje që në këtë mënyrë t'u tregojnë familjeve të tyre në cilin drejtim dhe sa larg ndodhen lulet për grumbullimin e mjaltit. Prova e njohur e von Frishit tregoi domethënien e lëvizjes së insektit, qëllimi i të cilit është dërgimi i informacionit ndër bletët punëtore. 

MERIMANGA

Merimanga përmendet në Kur'an që të theksohet brishëtsia e vendbanimit të saj, më i brishti nga të gjithë. Ky është vendbanim aq i pasigurtë, thotë teksti kur'anor si ai që njerëzit ja rrëmbyen vetvetes duke zgjedhur zota jashtë Zotit. 

"Shembulli i atyre, të cilët veç Allahut morën mbrojtës (zota idhujsh), është si shembulli i merimangës që thur shtëpi, e sikur ta dinin ata, më e dobëta shtëpi është shtëpia e merimangës."(S29 - A41)

Pëlhurën e merimangës, me të vërtetë, e krijojnë fijet e mëndafshta të cilat i tajitin gjendrat e shtazës, diamtri i të cilës është i papërfillshëm. Brishtësinë e saj njeriu nuk mund ta imitojë. Natyralistët pyesin për planin e çuditshëm të punës që e rregjistrojnë qelizat nervore të shtazës dhe i cili ja bën të mundshme të endë në mënyrë të përkryer gjeometrike; por, për këtë Kur'an nuk bën fjalë.

SHPENDËT

Shpendët përmenden shpesh në Kur'an, ato janë të pranishëm në mënyrë episodike në jetën e Ibrahimit, Jusufit, Daudit, Sulejmanit dhe Isai a.s.t. Më sipër e kemi theksuar ajetin i cili ka të bëjë me bashkësitë e shtazëve tokësore dhe të shpendëve:

"Nuk ka asnjë gjallesë në tokë dhe as shpendë që fluturojnë me dy krahë e që nuk i janë ndarë në grupe (të ndryshme), sikurse edhe ju(Zoti i krijoi i pajisi si juve). Asgjë nuk kemi lënë pasdore nga evidenca. Më në fund te Zoti i tyre do të tubohen." (S6 - A38)

Dy ajete të tjera vënë në dukje nënshtrimin e rreptë të shpendëve ndaj fuqisë së Zotit. 

"A nuk po i shohin ata shpendët fluturues në ajrin e qiellit, të cilët nuk i mban kush, përveç Allahut. Edhe në këto ka fakte për njerëzit që besojnë." (S16 - A79)

"A nuk i shikuan ata shpezët mbi ta krahëhapur dhe kur krahët i palojnë, ato nuk i mban tjetër në ajër pos Fuqiplotit. Ai është që çdo send e sheh dhe e di.'(S67 - A19)

Përkthimi i një fjalë të secilit të këtyre ajeteve është punë delikate. Përkthimi që e kemi bërë këtu shpreh idenë se Zoti me fuqinë e tij mban shendët në fluturim. Fjala arabe për të cilën bëhet fjalë është amsaka, kurse kuptimi i saj i parë është të vënët e dorës mbi, kapje, mbajtje, ndalesë e dikujt. 

Është shumë e mundur të krahasohen këto ajete që theksojnë veçanërisht varësinë e ngushtë ndërmjet sjelljes së shpendëve lidhur me rendin e Zotit dhe zbulimet bashkëkohore që tregojnë pikën e përkryerjes që e kanë arritur disa lloje të shpendëve në programimin e shtegëtimit të tyre. Sepse vetëm ekzistimi i programit të migrimit, i rregjistruar në kodin gjenetik të shpendëve, mund t'i shpjegojë fluturimet e komplikuara dhe tepër të gjata që janë në gjendje t'i bëjnë shpendët shumë të rinj, pa përvojë paraprake, pa kurrëfarë udhëtreguesi, që në ditën  e caktuar të kthehen në cakun prej nga janë nisur. Në librin e tij La Puissance et la Fragilite74 (Fuqia dhe Dobësia), profesor Hamburger përmend si shembull rastin e njohur "muttonbird" nga paqësori dhe rrugës së tij prej tetë deri në njëzet e pesë mijë kilometra largësi75. Pranohet se direktivat komlekse për një rrugëtim të tillë janë të shkruara detyrimisht në qelizat nervore të shpendëve. Ato me siguri kanë qenë të programuara. Kush është programisti? 

4.PREJARDHJA E PËRBËRËSVE TË QUMËSHTIT TË SHTAZËVE

Prejardhja e përbërësve të qumështit të shtazëve është përcaktuar në harmoni të plotë me njohurinë bashkëkohore (surja 16, ajeti 66). Mënyra e përkthimit dhe interpretimit të këtij ajeti është krejt personale, sepse përkthimet, edhe këto bashkëkohoret japin kuptim të atillë që, sipas mendimit tim nuk mund të pranohet. Ja dy shembuj76: 

Përkthimi i R. Blacherit76: 

"Ju njimend keni mësuar nga grigjat tuaja! Ne ju ushqejma me qumësht të pastër, shumë të shijshëm për ata që e pijnë, që vjen nga ajo që është në barqet e tyre, ndërmjet ushqimit të tetur dhe gjakut".

Përkthimi i profesor Hamidullahut77:

"Vërtet keni për çka të mendoni në kafshët. Nga ajo që e kanë në barqet e tyre, ndërmjet plehut dhe gjakut, Ne ju japim, të pini qumësht të pastër dhe të pijshëm për ata që e pijnë". 

Çdo fiziolog të cilit do t'ja jepnim këto tekste do të përgjigjej se janë shumë të paqartë, sepse në ta nuk ka aspak përputhje as me botëkuptimet më elementare bashkëkohore. Këta rreshta nga ana tjetër janë vepër të arabistëve shumë të njohur. Por, dihet mirë se një përkthyes, sado që të jetë ekspert, mund të bëjë gabim në përkthimin e shprehjeve shkencore, nëse nuk është i specializuar në disiplinën për të cilën bëhet fjalë.

Përkthimi që më duket i drejtë është përkthimi vijues:

"Me të vërtetë ju mund të nxirrni mësime nga kafshët tuaja: Ne ju japim të pini atë që ndodhet brenda trupave të tyre (e që) zë fill nga kontakti i përmbajtjes ushqyese të zorrëve dhe gjakut, qumështin e pastër, të lehtë për ta pirë ata që e pijnë". (S16 - A66).

Ky interpretim është shumë i afërt me atë të Muntahabit në vitin 1973 të cilin e boton Këshilli Suprem i Punëve Islamike në Kajro që mbështetet me të dhënat e fiziologjisë bashkëkohore. 

Në pikëpamjen e leksikut, përkthimi i propozuar arsyetohet kështu:

E kam përkthyer "brenda trupave të tyre" e jo si R. Blachere ose si profesor Hamidullahu "në barqet e tyre"78, sepse fjala batn tregon edhe mesin, brendinë e një gjëje, ashtu si edhe barkun. Kjo fjalë këtu nuk ka kuptim të saktë anatomik. Më duket se në "brenditë të trupave përputhet në mënyrë të përkryer me kontekstin. 

Nocioni "i prejardhjes" së përbërësit të qumështit është shprehur në fjalën min, kurse "lidhjet" me bayni, fjala e fundit nuk domethënë vetëm "ndërmjet" ose " në mes", si në dy përkthimet e cekura por, shërben për të shprehur atë se dy gjëra ose dy persona vihen në kontakt.

Nga pikëvështrimi shkencor duhet të bazohemi në njohuritë fiziologjike për ta kuptuar përmbajtjen e këtij ajeti. 

Substancat e rëndësishme që sigurojnë ushqimin e organizmit në tërësi përfitohen nga transformimet kimike që bëhen gjatë tërë gjatësisë së traktit të tretjes. Këto substanca vijnë elementet e pranishëm në përmbajtjen e zorrëve. Kur transformimet kimike në zorrë arrijnë deri në stadin e dëshiruar, ato nëpër muret e zorrëve kalojnë në qarkullimin e tërësishëm. Ky kalim kryhet në dy mënyra: ose drejtpërsëdrejti, me anë të asaj që e quajmë enë limfatike, ose tërthorazi, me qarkullim, i cili së pari i dërgon në mëlçi, ku pësojnë ndryshime; prej saj kalojnë në qarkullimin e përgjithshëm. Në këtë mënyrë gjithçka kalon nëpër qarkullimin e gjakut. 

Përbërësit e qumështit i tajitin gjëndrat e qumështit. Ato ushqehen me produktet e ushqimeve të tretura (nëse mund të themi kështu), të cilat ua ka sjellë gjaku që qarkullon. Domethënë gjaku luan rolin e grumbulluesit dhe të transmetuesit të materieve të nxjerra nga ushqimet në mënyrë që ushqimet të vijnë deri tek gjëndrat e qumështit, të prodhuesit të qumështit, si dhe te çdo organ tjetër. 

Këtu çdo gjë fillon me kontaktimin e përmbajtjes së zorrëve dhe gjakut në murin e zorrëve. Kjo njohuri e saktë zbulon zhvillimet e kimisë dhe të fiziologjisë së tretjes. Kjo nuk është njohur fare në kohën profetit Muhammed a.s.: njohja e saj i përket kohës bashkëkohore. Sa i përket zbulimit të qarkullimit të gjakut, kjo është vepër e Harveit dhe është bërë gati gjashtë shekuj pas Shpalljes së Kur'anit. Mendoj se ekzistimi në Kur'an i ajetit, ajet i cili aludon në këto nocione, nuk mund të ketë shpjegime njerëzore për shkak të epokës në të cilën janë formuluar.

 

VII.

RIPRODHIMI NJERËZOR

Riprodhimi është temë mbi të cilën çdo vepër e hershme e njeriut - sapo të merrej paksa me hollësirat - në mënyrë të pashmangshme shpreh pikëpamje të gabuara. Në mesjetë - edhe në periudhën që nuk është aq shumë e largët - riprodhimi ka qenë i veshur me lloj-lloj mitesh dhe besytnish. Por nuk ka mundur të jetë ndryshe pasi për t'i kuptuar mekanizmat e saj të ndërlikuar njeriu ka qenë dashur që ta dijë anatominë, të zbulojë mikroskopin dhe të lindi të ashtuquajtura dituri themelore në të cilat janë ushqyer fiziologjia, embriologjia, obstetrika etj. Në Kur'an është krejtësisht ndryshe. Libri në shumë vende evokon mekanizma preciz dhe përmend faza shumë të sakta të riprodhimit, dhe me rastin e leximit nuk orfon asnjë dëshmi të pasaktë sado të vogël. E gjithë kjo është shprehur me terma të thjeshtë, të lehtë për të kuptuar nga shkalla e zhvillimit të njeriut dhe krejtësisht në përputhje me atë që do të zbulohet shumë më vonë. 

Riprodhimi njerëzor, i evokuar në dhjetë ajetet e Kur'anit pa ndonjë renditje, është shprehur me anë të dëshmive prej të cilave secila ka të bëjë me një apo më shumë pyetje të veçanta. Duhet t'i rigrupojmë këto ajete në mnëyrë që të krijojmë një pasqyrë mbi tërësinë. Këtu, si edhe në shumë tema të shqyrtuara, komentimi do të jetë më i lehtë. 

 RIKUJTIMI I DISA KONCEPTEVE

Është e domosdoshme të rikujtojmë disa koncepte që kanë qenë të panjohura në epokën e Shpalljes së Kur'anit dhe në shekujt e pastajmë. Riprodhimi njerëzor sigurohet e një sërë proçesesh, të përbashkët për sisorë, në fillim të të cilit është fekondimi në kanalin e vezores të një vezoreje të shkëputur nga vezorja në mes të ciklit menstrual. Agenci fekondues është sperma e njeriut ose, më saktë, spermatozoidi, sepse është e mjaftueshme vetëm një qelizë e farës: dmth që të sigurohet mbarësimi është e nevojshme sasia më e vogla kësaj fare të lëngët e cila përmban spermatozoide të panumurta (me dhjetra milionë për njëherë). Lëngun e prodhon testisi dhe ai menjëherë vendoset për t'u ruajtur në sistemin e rezervuarit dhe të kanaleve që në fund dalin në rrugët urinare: gjëndrat plotësuese, të shpërndara përreth këtyre të fundit, i shtojnë spermës sekretin plotësues pa elemente mbarsuse. Vendosja e vezës së mbarësuar bëhet në vend të saktë të organeve gjenitale të femrës: ajo zbret nëpër vezëpërçues në mitër dhe zë vend brenda saj ku çerdhohet duke u përzjerë dhe mbështjellur me jargë dhe në muskulin e placentës dhe me ndihmën e saj pas formimit të placentës. Nëse qeliza vezë është përforcuar për shembull, në vezëpërçues e jo në mitër, atëherë shtatzania do të ndërpritet. 

Sapo të bëhet i kapshëm nga syri, embrioni duket si një figurinë e vogël fëmije, në të cilën duket një figurinë e papërfillshme e qënies së njeriut. Këtu ajo zhvillohet në fazën e njëpasnjëshme, që sot njihet mirë dhe nga e cila do të dalë skeleti i trupit të njeriut: sistemi i eshtrave, me muskuj rreth tij, sistemi nervor, sistemi i qarkullimit, barku etj.

Këto nocione do të shërbejnë si elemente krahasimtare me atë që mund të lexohet në Kur'an mbi ripordhimin.

 

 RIPRODHIMI NJERËZOR NË KUR'AN

 

Nuk është gjë e lehtë të krijojmë një pasqyrë mbi përmbajtjen kur'anore të kësaj teme. Vështirësia e parë rrjedh nga shpërndarja në tërë Librin e dëshmive që kanë të bëjnë me të, e për ç'gjë kemi tërhequr vërejtjen që më parë; por kjo nuk është vështirësia kryesore. Ajo që edhe më shumë mund ta mashtrojë studiuesin, edhe këtu, është problemi i leksikut. 

Me të vërtetë, në epokën tonë akoma janë të përhapura përkthimet dhe komentimet e disa fragmenteve, të cilat, me rastin e leximit, mund t'ju krijojnë shkencëtarëve një pasqyrë krejt të shtrembër të Shpalljes Kur'anore lidhur me temën në fjalë. Kështu pjesa më e madhe e përkthimeve evokon formimin e njeriut prej "mpiksjes së gjakut", "të ngjiturit". Një përshkrim i tillë është krejtësisht i papranueshëm për shkencëtarin e specializuar në këtë lëmi. Kurrë njeriu nuk ka pasur prejardhje të tillë. Në paragrafin që trajton vendosjen e vezës në mitrën e nënës do t'i shohim shkaqet përse njohësit e shkëlqyeshëm të arabishtes pa kulturë shkencore kanë bërë gabime të tilla.

Një konstatim i tillë na bën të mundur të mendojmë se si është me rëndësi të dorës së parë njohja e gjuhës dhe njohja e shkencës në mënyrë që të kuptohet domethënia e kuptimeve kur'anore mbi riprodhimin. 

Kur'ani që në fillim thekson transformimet e vazhdueshme që i pëson embrioni deri na mbarim të shtatzanisë në mitrën e nënës. 

"O ti njei po ç'të mashtroi ty kundrejt Zotit tënd që është bujar e i urtë? I cili të krijoi, të përsosi dhe të drejtoi. Të formësoi në formën që Ai dëshiroi." (S82 - A6-8)

"Nuk ka asnjë gjallesë në tokë dhe as shpendë që fluturojnë me dy krahë e që nuk i janë ndarë në grupe (të ndryshme), sikurse edhe ju(Zoti i krijoi i pajisi si juve). Asgjë nuk kemi lënë pasdore nga evidenca. Më në fund te Zoti i tyre do të tubohen." (S6 - A38)

"Kur Ai ju krijoi në disa etapa."(S71 - A14)

Përveç kësaj vërejtjeje tepër të përgjithshme, teksti kur'anor tërheq vëmendjen në shumë çështje që kanë të bëjnë me riprodhimin dhe duket se mund të sistemohet si vijon:

1 - Mbarësimi bëhet në saje të një sasie tepër të vogël të lëngut.

2 - Natyra e lëngut fekondues.

3 - Vendosja e vezës së fekonduar.

4 - Evolucioni i embrionit.

1. MBARËSIMI BËHET NË SAJË TË NJË SASIE TEPËR TË VOGËL TË LËNGUT

 Njëmbëdhjet herë Kur'ani e përsërit këtë nocion, duke përdorur shprehje të tilla si vijon:

"E krijoi njeriun nga një pikël (uji)..." 80 (S 16 - A4).

Jemi të detyruar që fjalën arabe nutfat ta përkthejmë me fjalën pikë (spermë), pasi në frëngjishtë nuk ka fjalë plotësisht të përshtatshme. Duhet të themi se kjo fjalë rrjedh nga folja që do të thotë dridhet, pikon; ajo që shërben për të shënuar atë që mund ta zërë vedra pasi më parë e kemi zbrazur. Ajo, domethënë, shënon një sasi tepër të vogël të lëngut, nga ku rrjedh kuptimi dytësor i pikës së ujit, këtu pikë e spermës, sepse në një ajet tjetër fjala është e lidhur me fjalën spermë. 

"A nuk ka qenë ai një pikë uji që derdhet?"81 (S75 - A37).

Këtu fjala arabe maniyy tregon spermën. Një ajet tjetër tregon se pikë për të cilën bëhet fjalë është vendosur në vend të sigurt (quarar), që, shihet qartë, tregon organet gjenitale.

Zoti thotë: "Pastaj atë e bëmë pikë uji në një vend të sigurt" (S23 - A13).

Duhet thënë se cilësori i cili shpreh këtë vendosje të sigurtë (makin) mezi përkthehet. Ai shpreh kuptimin: i shkëlyeshëm, i lartësuar, vend i fortifikuar shumë mirë. Sido që të jetë, bëhet fjalë për vendin e rritjes së njeriut në organizmin e nënës. Por është posaçërisht me rëndësi ta theksojmë kuptimin e "sasisë tepër të vogël të lëngut" që është e nevojshme për fekondim, gjë që është plotësisht në përputhje me atë që e dimë në kohën tonë.

2. NATYRA E LËNGUT MBARËSUES

Kur'ani këtë lëng që e siguron mbarësimin e përmend me cilësorë të tillë që është interesant të studiohen: 

a) "Sperma", siç e thamë pak më parë (S75 - A37)

b) "lëngu që hidhet": "Njeriu është krijuar prej lëngut që hidhet" (S86 - A6)

c) "lëng i keq" (S32 - A8; S77 - A20).

Cilësori i keq (mekin) si duket mund të interpretohet jo në aspektin e cilësisë së vetë lëngut, por para së gjithash në funksion të faktit se ai hidhet në fundin e aparatit urinar duke e huazuar kanalin nëpër të cilin del urina. 

d) "Përzjerja" ose "ajo që është përzier" (amzâg): "Ne njeriun e krijojmë nga përzjerja e farërave..."82 (S76 - A2).

Shumë komentues, si profesor Hamidullahu, në këtë përzjerje shohin elementin mashkullor dhe femëror. Kjo vlen edhe për shkrimtarët e dikurshëm të cilat nuk kanë mundur të kenë dijeni mbi fiziologjinë e mbarsjes, e sidomos për atë se cilat janë kushtet biologjike të saj te femra; ata kanë menduar se fjala evokon lidhjen e thjeshtë të dy elementeve.

Por komentuesit bashkëkohor, siç është ai i Muntahabit, të cilin e boton Këshilli i Lartë i Punëve Islamike në Kajro, e korrigjon këtë mënyrë të të menduarit dhe vëren se pika e spermës është "lidhje e elementeve të ndryshme". Komentuesi i Muntahabit nuk ndalet në hollësira, por, sipas mendimit tim vërejtja e tij është shumë e drejtë.

Cilat janë ato elemente të ndryshme të spermës?

Farat e lëngëta përbëhen nga sekrecione të ndryshme që prodhohen nga këto gjëndra: 

a) testisët (sekrecione të gjëndrës seksuale mashkullore që përmban spermatozoidët, qeliza të zgjatura me bisht të gjatë që notojnë në lëngun ujor)

b) gjendrat seminale: këto organe, rezervuarë të spermatozoideve, të vendosur afër prostatës, gjithashtu kanë sekrecionet e tyre pa elementë mbarësues

c) prostata: ajo sekreton një lëng e cila jep spermës një pamje kremi dhe aromë karakteristike

d) gjendrat plotësuese të rrugëve urinare: gjëndrat e Coëperit ose të Mčryeut sekretojnë lëng të trashë kurse gjëndrat e Littreut sekretojnë jargë. E tillë është prejardhja e këtyre "përzjerjeve" për të cilat flet Kur'ani. Por kjo nuk është e tëra. Kur Kur'ani flet për lëngun mbarësues ai na njeh me faktin që pasardhësit e njeriut janë të siguruar me diçka që mund të nxirret nga ky lëng. Ky është kuptimi i ajetit 8, surja 32: "...E (All-llahu) pasardhësit e tij (njeriut) i krijon prej thelbit të lëngut të keq"83. 

Fjala arabe e cila këtu është përkthyer me "thelb", kvintesencia (sulâlat), domethënë lëndë e nxjerrë, që ka dalë nga ndonjë tjetër, pjesa më e mirë e një sendi. Sido që të jetë përkthyer bëhet fjalë për pjesën e një tërësie.

Ajo që e shkakton mbarësimin e vezës dhe e siguron riprodhimin është një qelizë me formë shumë të zgjatur, madhësia e së cilës shprehet me numra në përmasa prej 1/10.000 milimetra. Vetëm një element nga miliona të tilla që i hedh njeriu në kushte normale arrin të depërtojë në vezore84; një numër i madh do të ngelet rrugës dhe kurrë nuk do ta kalojë rrugën e cila shkon nga vagina deri në vezore, nëpër zbrazëtinë e mitrës dhe kanalet e vezores. Domethënë, një pjesë tepër e vogël e nxjerrë nga një lëng shumë kompleks, sa i përket përbërjes së vet do ta shprehë aktivitetin e vet.

Prandaj si të mos habitemi nga kjo përputhje e teksitit kur'anor dhe njohurive shkencore që i kemi arritur mbi këto fenomene në epokën tonë. 

 

 3. VENDOSJA E VEZËS SË MBARËSUAR NË ORGANET GJENITALE FEMËRORE

 

Veza e cila është fekonduar në vezore zbret për t'u vendosur brenda mitrës: kjo quhet vendosje e vezës. Kur'ani e emëron mitrën ku vendoset veza e fekonduar: 

"...Ndërsa atë që dëshirojmë ne e përqëndrojmë në mitër deri në një afat të caktuar..." (S22 - A5).

Përforcimi i vezës në mitër realizohet nga zhvillimi i vastakëve, zgjatime të vërteta të vezës, të cilat, si rrënjët në tokë, do të thithin nga gryka e këtij organi atë që është e nevojshme për rritjen e vezës. Këto prodhime e bëjnë që veza të ngjitet fort tek mitra. Njohja e tyre i takon kohës bashkëkohore. 

Kjo ngjitje përmendet pesë herë në Kur'an. Së pari në dy ajetet e para të sures 96: 

"Lexo, në emër të Zotit tënd, i cili krijon (çdo gjë). Krijoi njeriun prej një gjaku të ngjizur (diçka që ngjitet)".

"Diçka që ngjitet" është përkthimi i fjalës "alak" ky është kuptimi i saj i parë. Kuptimi i nxjerrë nga ky, "mpiksje gjaku" haset shpesh nëpër përkthime: kjo është një pasaktësi për të cilën duhet tërhequr vërejtjen: njeriu nuk ka kaluar asnjëherë nëpër fazën e mpiksjes së gjakut. Po kjo vlen edhe për një përkthim të dytë: "përputhje". Kuptimi i parë ishte "diçka që ngjitet", që i përgjigjet në tërësi realitetit të vërtetuar mirë.

Ky kuptim rikujtohet në katër ajete të tjera, të cilat evokojnë transformimet e vazhdueshme nga faza e pikës së spermës e deri në fund të shtatzanisë.

"Ne ju krijojmë prej dheu, pastaj prej uji, pastaj prej një gjaku të ngjizur (diçka që ngjitet)..." (S22 - A5)

"Më pas, atë pikë uji e bëmë copë gjkau , e atë gjak të ngurtë e bëmë copë mishi, e atë copë mishi e shndërruam në eshtra, edhe eshtrave ua veshëm mishin, pastaj atë e bëmë krijesë tjetër (me shpirt). I lartë është Allahu, mëi miri Krijues." (S23 - A14)

" Ai (Allahu) është që ju krijoi juve (të parin tuaj) prej dheu, pastaj prej një gjaku të ngjizur (diçka që ngjitet), mandej ju bën të lindeni si foshnjëe më vonë të arrini pjekurinë..." (S40 - A67)

"Anuk ka qenë ai një pikë uji që derdhet. E pastaj u bë gjak i trashë, e Ai e krijoi dhe epërsosi?"(S75 - A37,38)

Organi në të cilën zhvillohet shtatzania është shënuar në Kur'an, si e kemi parë, me fjalën që në arabishte gjithnjë përdoret për shënimin e mitrës. Në disa sure ai quhet "vend i sigurtë" (surja 23, ajeti 13 siç u citua më sipër, dhe surja 77, ajeti 21). 

4. EVOLUCIONI I EMBRIONIT NË BRENDËSINË E MITRËS

Ashtu siç është përshkruar në Kur'an, ai i përgjigjet në mënyrë të përkryer asaj që ne dimë sot për disa etapa të zhvillimit të embrionit dhe nuk përmban asnjë argument që do të mund t'a kritikonte shkenca bashkëkohore. 

Pas "diçka që ngjitet" (shprehje për të cilën pamë se deri në ç'masë është e bazuar), Kur'ani thotë se embrioni kalon nëpër fazën e mishit (mish i përtypur), pastaj zhvillohet indi ashtëror që është i mbështjellur me mish (i përkufizuar me fjalë të ndryshme nga fjala paraprake, e cila do të thotë mish i freskët).

"Më pas, atë pikë uji e bëmë copë gjkau , e atë gjak të ngurtë e bëmë copë mishi, e atë copë mishi e shndërruam në eshtra, edhe eshtrave ua veshëm mishin, pastaj atë e bëmë krijesë tjetër (me shpirt). I lartë është Allahu, mëi miri Krijues." (S23 - A14)

Mishi (si i përtypur) është përkthim i fjalës mudgat, mishi (si mish i freskët) është përkthim i fjalës lahm. Këtë dallim të saktë duhet ta theksojmë. Embrioni në fillim është masë e vogël që nuk shihet me sy dhe në një fazë të zhvillimit të tij duket si mish i përtypur. Sistemi skeletor (eshtror) zhvillohet brenda kësaj mase në atë që quhet mezenhim. Eshtrat e formuara janë të veshur me masë muskulore për to përdoret fjala lahm. 

Dihet se gjatë zhvillimit të këtij embrioni disa pjesë duket krejt jo propocionale në krahasim me atë që më vonë do të jetë individ, kurse pjesët e tjera mbesin propocionale. 

A thua ky nuk është kuptimi i fjalës muhal-lak që do të thotë "përpjestimisht i formuar", që është përdorur në ajetin 5 të sures 22 për ta evokuar këtë fenomen? 

"Ne ju krijojmë... prej diçkaje që ngjitet... nga copa propocionale dhe jo propocionale e mishit..."87 (S22 - A5).

Kur'ani gjithashtu evokon fenomenin e shqisave dhe të barkut: 

"edhe Ai është që ju pais me dëgjim, me të parët eme zemër, e pak send është ajoqë ju falenderoni." (S32 - A9).

Ai bën aluzion në formimin e gjinisë.

"Dhe Ai është që krijoi llojet- mashkullin dhe femrën. Nga pika e farës që hidhet." (S53 - A45,46).

Formimi i gjinisë (seksit) është evokuar edhe në suren 35, ajeti 11 dhe në suren 75, ajeti 39. Kemi thënë se të gjithë këto argumente të Kur'anit duhet të krahasohen me njohuritë e vërtetuara në kohën bashkëkohore: përputhja e tyre më këtë është e qartë. Por është gjithashtu shunmë e rëndësishme t'i krahasojmë me besimet e përgjithshme të zakonshme për këtë lëndë që kanë qenë në kohën e Shpalljes së Kur'anit, në mënyrë që ta kuptojmë deri në ç'masë njerëzit e asaj kohë kanë qenë larg asaj që për këto probleme të kenë pikëpamje të ngjashme me këto të shrehura në Kur'an. Nuk ka dyshim se ata atëherë nuk kanë ditur të interpretojnë këtë Shpallje si e kuptojmë ne sot, sepse neve na ndihmojnë njohuritë e shkencës së sotme bashkëkohore. Në të vërtetë vetëm gjatë shekullit XIX do të krijohet një mendim më i qartë lidhur me këto çështje.

Gjatë tërë mesjetës mitet dhe spekullimet e pabaza kishin zënë vend në themelin e doktrinave nga më të shumëllojshmet: ato kanë qenë në qarkullim edhe disa shekuj më vonë. A thua dihet se etapa bazë në historinë e embriologjisë ka qenë pohimi i Harvejit, më 1651, që "çdo gjë e gjallë vjen nga veza" dhe se embrioni formohet gradualisht, pjesë-pjesë? Por, në këtë epokë, në të cilan shkenca që po lindte ka shfrytëzuar zbulimin e vonshëm të mikroskopit për çështjen për të cilën po bëhet fjalë, edhe më tej është diskutuar mbi rolet reciproke të vezëve dhe spermatozoidëve. Natyralisti i madh Bufoni i ka takuar klanit të ovistëve, ndër të cilët Bonneti ka përkrahur teorinë mbi futjen e embrionit: kështu vezorja e Evës, nënës së gjinisë njerëzore, i ka përmbajtur farët e të gjitha qënieve të gjalla, të futura njëra me tjetrën. Kjo hipotezë ka arritur një farë autoriteti në shekullin XVII.

Më shumë se një mijëvejçar para kësaj epoke, në të cilën kanë qenë në qarkullim doktrina fantazioze, njerëzit e njohën Kur'anin. Argumentet e tij mbi riprodhimin njerëzor janë shprehur me terma të thjeshta të njohurive bazë, për zbulimin e të cilave njerëzve do t'u duhej aq shekuj.

 

 KUR'ANI DHE EDUKIMI SEKSUAL

 

Epoka jonë beson se ka bërë shumë zbulime në të gjitha fushat. Ajo konsideron se ka sjellë risi në lëndën e edukimit seksual dhe mendon se hapja e të rinjve ndaj problemeve të jetës është sukses i botës bashkëkohore, meqë shekujt e kaluar, në këtë pikëpamje, kanë qenë të njohur për terrin e madh në të cilin kanë qenë, e për të cilin shumë veta thonë se janë përgjegjëse fetë, pa e preçizuar cili.

Mirëpo krejt atë që kemi thënë paraqet dëshmi se para 14 shekujsh, çështjet teorike, nëse mund të thuhet kështu, që i takojnë riprodhimit njerëzor, kanë qenë pjesë e njohurisë njerëzore aq sa ka qenë e mundur një gjë e tillë, duke pasur parasysh se nuk ka pasur të dhëna anatomike dhe fiziologjike që do t'i bënin të mundshme shqyrtimet më të gjera, prandaj për shkak të kuptimit është dashur të përdoret një gjuhë e thjeshtë që i është përshtatur kapacitetit të të kuptuarit nga dëgjuesit e predikimit.

As aspektet praktike nuk janë heshtur. Në Kur'an ka shumë hollësira mbi jetën praktike në përgjithësi, mbi sjelljet që duhet të kenë njerëzit në shumë raste të jetës së tyre. Nuk është lënë anash as jeta seksuale.

Dy ajete në Kur'an i përkasin marrëdhënieve seksuale në kuptimin e plotë të fjalës. Këto janë evokuar me shprehjet që lidhin dëshirën për saktësi me pastërtinë e domosdoshme. Kur e bëjmë përkthimin e tyre dhe komentimet shpjeguese, habitemi me ndryshimin në mes tyre. Një kohë të gjatë isha në mëdyshje rreth përkthimit të këtyre ajeteve. Këtë që po e propozoj ja kam borxh doktor A. K. Giraud, profesorit të dikurshëm të Fakultetit të Mjeksisë në Bejrut.

"(Njeriu) është krijuar prej lëngut i cili hudhet nga lidhja e pjesëve të jashtme të trupit të mashkullit dhe të femrës"88. (S86 - A6,7).

Zona seksuale e trupit të njeriut ëhstë shënuar në tekstin e Kur'anit me fjalën sulb (njëjës). Zona seksuale e femrës është shënuar në Kur'an me fjalën tarâib (shumës). 

Ky përkthim i cili më duket se është më i ploti. Ky ndryshon prej përkthimeve të përkthyesve francezë dhe anglezë, si: "(Njeriu) është krijuar nga lëngu që hudhet - që del ndërmjet boshtit kurrizor dhe gjoksit". Ky, më duket, më shumë është një variant e shpjegimit, se sa përkthim. Ky në fund të fundit, është pak i kuptueshëm.

Sjellja e njerëzve në marrëdhniet e tyre intime me gratë në raste të ndryshme është shprehur qartë.

Më parë jepet udhëzimi për periodën e të përmuajshmeve, në ajetet 222 dhe 223 të sures 2; All-llahu ia jep këtë urdhër të Dërguarit:

"Të pyesin ty për menstruacionin (haidin). Thuaj: " Ajo është gjendje e neveritur, andaj largohuni prej grave gjatë menstruacionit dhe mos iu afroni atyre (për marrdhënie) derisa të pastrohen. E kur të pastrohen, atëherë afrohuni atyre ashtu siç ka lejuar Allahu. Allahu i do ata që pendohen dhe ataq1 ruhen prej pun1ve të ndyta e të neveritëshme." (S2 - A222)

"Gratë tuaja janë si arat tuaja, dhe arat tuaja lëvroni si të doni, para së gjithash përgatituni ju vetë"89. (S2 - A223)

 

Fillimi i fragmentit ka domethënie shumë të qartë: formalisht janë të ndaluara mardhëniet seksuale me gruan që ka menstruacione. Pjesa e dytë evokon lëvrimin që për mbjellësin është punë paraprake për hedhjen e farës, e cila do të mbijë dhe do të nxjerrë bimë të re. Këtu nëpërmjet figurës është theksuar në mënyrë indirekte se është me rëndësi të kihet ndër mend qëllimi i fundit i mardhënies seksuale: rikrijimi. Përkthimi i fjalisë së fundit është marrë prej Blansherit: ajo përmban urdhrin që me sa duket ka të bëjë me parapërgatitjet për mardhënie seksuale.

Udhëzimet që janë dhënë këtu janë shumë të përgjithsuara. Rreth këtyre ajeteve është ngritur problemi i kontracepcionit: as këtu, as edhe në ndonjë vend tjetër, Kur'ani nuk aludon në të.

As aborti nuk evokohet, por shumë fragmente mbi tranformimet e vazhdueshme të embrionit, që i kemi cekur më sipër, janë mjaft të qarta që njeriun ta konsiderojmë të krijuar që në fazën e "diçka që ngjitet". Në këto kushte, respektimi absoluti personit të njeriut, gjë që në Kur'an bëhet shpesh, ka për pasojë dënimin radikal të abordit. Kjo është, në fund të fundit, pikëpamje e të gjitha religjioneve monteiste në epokën tonë.

Gjatë muajit të agjërimit të ramazanit mardhëniet seksuale janë të lëjuara të kryhen natës. Ajeti që i përket ramazanit është si më poshtë:

"Natën e agjërimit u është lejuar afrimi te gratë tuaja, ato janë prehje për ju dhe ju jeni prhje për ato... Tash e tutje bashkohuni me to dhe kërkoi atë që ua ka caktuar Allahu..." (S2 - A187)

Përkundër kësaj, nuk ka kurrëfarë përjashtimi për haxhinjtë në Mekë gjatë ditëve festive të haxhit.

"... ekush e bën (ta filloi të zbatojë) haxhin në këta muaj, nuk duhet afruar gruas..." (S2 - A197)

gjatë kësaj kohe ndalimi është formal, ashtu siç janë edhe ndalimet e tjera: gjuetia grindjet etj.

Menstrucioni është evokuar në Kur'an edhe me rastin e ndarjes (shkurorëzimit). Libri shprehet kështu:

"E ato gratë tuajatë cilave u është ndërprerë cikli mujor (menstruacioni) nëse nuk e ditur, koha e pritjes së tyre është tre muaj, e ashtu edhe ato që ende nuk kanë pasur menstruacion. Ndërkaq për shtatzënat afati i pritjes sëtyre është derisa të lindin. E kush i frikësohet Allahut, Ai atij ia lehtëson punët." (S65 A4)

Koha e pritjes për të cilën bëhet fjalë është koha prej paralajmërimit të ndarjes ( shkurorëzimit) deri në çastin kur ky bëhet i plotëfuqishëm. Gratë për të cilat thuhet se "e kanë humbur shpresën për pastrim mujor" kanë arritur deri në menopauzë. Për ato është paraparë shtyrja e kuptueshme prej tre muajsh. Pas kësaj, këto gra mund të martohen përsëri.

Gratë që nuk kanë pasur ende të përmuajshme, duhet ta presin kohën e shtatzanisë. Për gratë shtatëzëna, ndarja është e plotëfuqishme vetëm pas mbarimit të shtatëzanisë.

Të gjitha këto dispozita janë në përputhje të përkryer me të dhënat fiziologjike. Përveç kësaj, në Kur'an mund të gjenden - në tekstet që e rregullojnë vejërinë - dispozita ligjore të njëjta dhe të kuptueshme.

Edhe në argumentet teorike të riprodhimit të njerëzimit, si edhe në udhëzimet praktike që janë formuluar mbi jetën seksuale të çifteve, vërejmë se asnjë formulim që e kemi paraqitur këtu nuk është në kundërshtim me njohuritë bashkëkohore, as me çfarëdo qoftë tjetër që mund të rrjedhë logjikisht nga ato.

 

 

TREGIME KUR'ANORE DHE BIBLIKE

 

 

 

I.

PASQYRA E PËRGJITHSHME 

 

Në Kur'an ka një numër të kosiderueshëm temash, të cilat janë shënuar më përpara në Bibël. Këto janë, para së gjithash, tregime mbi profetët: Nuhun(Noa), Ibrahimin( Abrahamin), Jusufin (Josifin), Iliasin (Ilian), Junusin (Jonas), Ejjubin (Job), Musain (Moisiun); mbi mretërit e Izraelit, si : Shaulin, Davudin (Davidin), Sulejmanin (Solomon), t'i përmendim vetëm tregimet kryesore të përbashkëta mbi mbretërit e Izraelit, duke lënë anash ato që nuk thonë asgjë më shumë vetëm se kujtojnë. Këtu hyjnë, gjithashtu tregimet edhe më specifike mbi ngjarjet e mëdha të mbinatyrshme, siç janë p.sh krijimi i tokës dhe i qiellit, krijimi i njeriut, Përmbytja, Dalja e Musait. Këtu është edhe gjithë ajo që ka të bëjë me Isanë (Jezusin), me nënën e tij Mejremen (Marien), kur është fjala për Besëlidhjen e Re. 

Në çfarë mendimesh mund të na cysin temat që janë trajtuar në dy Shkrimet në funsion të njohurive bashkëkohore, te të cilat mund të arrihet krahas teksteve të shenjta?

 

PARALELJA KUR'AN - UNGJIJTË

DHE NJOHURITË BASHKËKOHORE

 

 

Kur është fjala për paralelen Kur'ani - Ungjijtë, së pari duhet të themi se anjëra nga temat e Ungjijve që janë kritikuar në pikëpamje shkencore - e që i kemi përmendur në pjesën e dytë të këtij libri - nuk është shënuar në Kur'an.

Isai a.s., në Kur'an është objekt i shumë referencave. Këto për shembull, janë: paralajmërimi që i bëhet babait të Mejremes për lindjen e saj, paralajmërimi i Mejremes për lindjen e çuditshme të Isait a.s., natyra e Isait a.s., profetit të nivelit më të lartë, cilësitë e tij prej Mesiu (Mesiha), Shpallja , të cilën ua drejtoi njerëzve duke e vërtetuar dhe përshtatur Teuratin (Torën), predikimi i tij, nxënësit e tij apostuj, çuditë, ngritja e tij definitive tek All-llahu, roli i tij në Ditën e Gjykimit etj. 

Surja 3 dhe 19 në Kur'an (që mban emrin Mejreme) i kushton pjesë të gjatë familjes së Isait a.s. Ato tregojnë për lindjen e nënës së tij, Mejremes, për rininë e saj, për paralajmërimin e Mejremes për mëmësinë e çuditshme të saj, Isai a.s. quhet "Biri i Mejremes", kurse fillimi i brezit të tij është dhënë në lidhje qenësore me nënën e tij, gjë që është logjikisht e përkryer, pasi që Isai a.s. nuk kishte baba biologjik. Kur'ani ketu nuk pajtohet me Ungjijtë sipas Mateut dhe Lukës, të cilët siç e kemi treguar, kanë dhënë pasardhës meshkuj.

Sipas gjinisë së nënës, Isai a.s. në Kur'an është futur ndër pasardhësit e Nuhut, Ibrahimit dhe të babës së Mejremes ( Imran në Kur'an):

"All-llahu e zgjodhi (pejgamber) Ademin, Nuhun, familjen e Ibrahimit, familjen e Imranit mbi popujt e tjerë (të asaj kohe). Që janë pasardhës të njëri tjetrit. All-llahu dëgjon gjithçka dhe i di të gjitha. (S3 - A33-34)

Kështu Isai a.s. është pasardhës i Nuhut dhe i Ibrahimit nga nëna, Mejremja, dhe nga babai i saj, Imrani. 

Në Kur'an nuk janë shënuar gabimet nominale të Ungjijve që kanë të bëjnë me fisin e Jezusit (Isait a.s.), me pamundësinë e renditjes gjenealogjike nga Besëlidhja e vjetër, kur është fjala për fisin e Abrahamit (Ibrahimit), që e kemi shqyrtuar në pjesën e parë dhe të dytë.