Hyrje

Cili është autori i Kuranit? Kjo është një temë për të cilën studiuesit kanë patur gjithnjë kontradikta. Ky shkrim jep një vështrim kritik mbi teoritë kryesore të autorësisë duke përdorur argumenta logjike, dëshmi historike, analizë teksti dhe të dhëna shkencore.

Ndoshta e vetmja pikë takimi rreth Kuranit është ajo se ai u shqiptua për herë të parë nga një njeri i lindur në Meka, qytet i Arabisë, në shekullin e gjashtë e që quhej Muhammed.

Përsa i përket burimit të Kuranit, studiuesit ndahen në 3 grupe kryesore:

• -         ata që besojnë se Muhammedi është vetë autori

• -         ata që besojnë se ai nuk është autori por e mësoi atë nga një autor apo autorë tjerë njerëzorë

• -         ata që besojnë se Kurani nuk ka autor njerëzor, por se ai ka ardhur fjalë për fjale nga Allahu

MUHAMMEDI SI AUTOR I KURANIT

Po e fillojmë këtë studim duke shqyrtuar së pari argumentat e atyre studiuesve të cilët e konsiderojnë Muhammedin si autor të Shkrimit Hyjnor. Për të kuptuar pozicionin e tyre është e rëndësishme të mbajmë parasysh se çfarë thotë vetë Kurani mbi burimin e tij.

Kurani e shpreh qartë:

               Ky është vërtet një Kuran, më i nderuari… Revelacion

                              (shpallje) nga Zoti i Botëve! (1)

Një diçka me këtë shprehet edhe në vende të tjera në Kuran (2). Për më tepër mënyra se si kjo thuhet, të jep përshtypjen se fjalët burojnë nga Krijuesi për tek krijesat. Duke lënë mënjanë kapitullin e 9-të, të tërë kapitujt e tjerë fillojnë me formulën: Me emrin e Zotit, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit. Fjalët thuhen në Vetën e Parë dhe në mjaft vende Zoti mjaft qartë e urdhëron Muhammedin: Thuaj d.m.th. KUL. Në fakt një komandë e tillë shfaqet 322 herë në Kuran (3). Po kështu janë përdorur edhe fjalë të tjera imperative si shpall apo deklamo, lëvdo Zotin tënd, shtrihu në lutje e mjaft të tjera (4) . Meqenëse Kurani është një Fjalë Hyjnore nënkupton mohimin e autorësisë njerëzore. Kurani megjithatë mohon në mënyrë kategorike, se si mund të jetë krijuar nga ndonjë njeri apo Xhind:

Thuaj: Edhe sikur të bashkoheshin njerëzit dhe xhindët për të sjellë një Kuran të tillë, ata nuk do të mund ta bënin sado që ta ndihmonin njëri- tjetrin (5).

Përveç se ai është një shpallje Hyjnore dhe mohimit të theksuar që i bëhet autorësisë njerëzore, Kurani gjithashtu jep edhe mënyrën se si mund të binden ata që besojnë të kundërtën:

E në qoftë se jeni në dyshim në atë që ne ia shpallëm gradualisht robit tonë, atëherë sillni ju një kaptinë të ngjashme si ai (Kurani) dhe thirrni (për ndihmë) dëshmitarët tuaj (zotërat) pas Allahut, nëse jeni të sinqertë (në thëniet tuaja se Kurani nuk është prej Zotit). E mos e paçit bërë (deri më tash) e as do ta bëni kurrë (edhe në të ardhmen), atëherë ruajuni zjarrit, lëndë e të cilit janë njerëzit dhe gurët, që është i përgatitur për mosbesimtarët (6).

Duke iu përgjigjur akuzës se Muhammedi ishte autori, Kurani përgjigjet:

Dhe kur atyre u lexohen ajetet Tona të qarta, ata që nuk besojnë takimin Tonë (ringjalljen) thonë: Sillna një Kuran tjetër, ose ndryshoje këtë. Thuaj: Mua nuk më takon që ta ndryshoj vetë, unë përcjell vetëm atë që më shpallet, unë nëse kundërshtoj Zotin tim i frikësohem dënimit të Ditës së Madhe. Thuaj: Sikur të kishte dashur Allahu, unë nuk do t’ua kisha lexuar juve atë, as nuk u kisha mjaftuar me të. Unë para tij kam jetuar një kohë në mesin tuaj (as nuk kam ditur, as nuk kam lexuar), a nuk mendoni?(7)

Një nga gjërat që i sodit më së tepërmi kritikët e Muhammedit është fakti se ai jetoi mes popullit të tij për dyzet vjet pa treguar as edhe një herë ndonjë shenjë diturie të madhe apo ndonjë dell poeti, në fakt ai ishte analfabet. Si mundet atëherë të spjegohet që ai arriti të krijojë Kuranin, madhështia e të cilit është e pakrahasueshme? Në të vërtetë Kurani i drejtohet vetë Muhammedit me këto fjalë:

Ti (Muhammed) nuk ishe që lexoje një libër para këtij, e as që shkruajshe atyre me dorën tënde të djathtë, pse atëherë do të dyshonin ata të prishurit. (8)

Përveç këtyre thënieve nga Kurani, vetë Muhammedi e ka mohuar në mjaft vende se ai është autori i Kuranit.

Ndonëse Muhammedi e hodhi poshtë autorësinë e Kuranit (9) një numër studiuesish janë të bindur se ai është vërtet autor i tij. Nënteksti është, ai ka gënjyer me qëllim, kur ia atribuoi Kuranin Perëndisë. Këtij mashtrimi të dukshëm pastaj studiuesit i kanë mveshur motive të ndryshme:

Carls Hamilton, përkthyes: Hedaja: Një koment mbi ligjet islame, shkruan në parathënien e përkthimit:

Se cili ishte autori i kësaj përzierje të jashtëzakonshme deklamacioni dhe porosish morale do të mbetet gjithmonë e pacaktuar, pasi mbi këtë pikë vazhdon të ketë një mospërputhje, gjë që ka ekzistuar edhe ndërmjet kundërshtarëve të parë të MUHAMMEDIT dhe misionit të pretenduar të tij.

Megjithatë është e padiskutueshme se ky individ i jashtëzakonshëm ishte projektuesi kryesor i kësaj vepre, ndonëse nuk përjashtohet mundësia që ai të ketë përfituar edhe nga ndihma e mjaft të tjerëve në krijimin e librit (10).

Hamilltoni vazhdon duke thënë se Muhammedi ishte një mashtrues por nuk jep ndonjë motiv të qartë që ta mbështesë këtë trillim. Të njëjtin pozicion mban edhe Ricard Bell i cili shkruan në parathënien e përkthimit të tij, Kurani: I përkthyer me një Rivendosje kritike të Sureve “se Kuranin e shkroi vetë Muhammedi” (P) (11).

Në librin e tij, Veberi dhe islami: Një studim kritik, Brian S Turner thotë se Maks Veberi e konsideronte Muhammedin si një oportunist dhe se pasuesit e tij ishin të motivuar vetëm nga shpresa e përfitimeve ekonomike. (12) Sipas Veberit, Muhammedi e kuptoi se apeli që ai i bëri devocionit dhe drejtësisë morale nuk e ndihmoi që të arrinte ambiciet e tij për fuqi politike, lavdi personale dhe përfitim ekonomik. Ndaj për të arritur qëllimet e tij ai mobilizoi luftëtarët që i kishte me vete.

Për më tepër, Veberi i jep të kuptojë se Profeti filloi ta kuptojë gjithnjë e më shumë se pozicioni i tij varej nga mobilizimi i suksesshëm i luftëtarëve, të cilët Veberi i identifikon si grupi përçues i fesë së re. Në argumentat e Veberit spikasin një numër tiparesh.

Duke qenë se Muhammedi dështoi në përpjekjet e tij për të zënë rrënjë në Meka, në bazë të kuvendeve fetare, atij iu desh t’i drejtohej luftëtarëve dhe në mënyrë të paevitueshme, mesazhi i tij monoteist u dha në bazë të dinamizmit ushtarak, që i përgjigjej një kaste luftëtarësh dhe doktrina sociale e Muhammedit u orientua gati plotësisht drejt përgatitjes psikologjike të besnikëve për betejë, me qëllim që të ruante numrin maksimal të luftëtarëve të fesë. Këta luftëtarë motivoheshin jo nga devocioni i pastër ndaj gjenisë së Profetit por nga perspektiva për të fituar tokë dhe fuqi.

Për rrjedhim, lufta fetare në islam ishte thelbësisht një ndërmarrje që drejtohej për grumbullimin e pasurive të patundshme duke u orientuar kryesisht nga interesat feudale mbi tokën (13).

Keneth Kreg në librin e tij “Thirrja e Minaresë” argumenton se teksti i Kuranit ndoshta bazohet në traditën gojore, por Muhammedi ia atribuoi Perëndisë duke dashur të shpëtojë popullin e tij nga krimi i adhurimit të idhujve. Sipas tij Kurani është një shprehje e vëzhgimit të ndërgjegjshëm të botës nga ana e Muhammedit.

E tillë ishte baza dhe kuptimi i kushtrimit të Muhammedit në persiatjet e një përjetimi “shkretëtiror”, ku faktet e mbledhura nga vëzhgimi i ndërgjegjshëm i skenës bashkëshortore u artikuluan në një kushtrim personal i cili u bë thirrje dhe paralajmërim për qytetin (14).

Artur I. Arbery në parathënien e librit “Kurani i Interpretuar”, ka pikëpamje të ngjashme:

Faktet tregojnë se të gjitha shkrimet dhe bëmat e Muhammedit u nxitën nga një dëshirë e sinqertë për t’i çliruar bashkëatdhetarët e tij nga pesha e madhe e bestytnive të kota, se ai u nxit nga një dëshirë jashtëzakonisht e fortë për të shpallur atë të vërtetë të madhe të Bashkësisë së Qenies Hyjnore e cila kishte përpirë plotësisht shpirtin e tij, se qëllimi që duhej arritur, justifikonte sipas tij mjetet që ai përdori në krijimin e Sureve- sa ai arriti të besonte edhe vetë që kishte marrë një shpallje hyjnore- dhe se ai eci përpara nga forca e rrethanave duke arritur gradualisht sukseset e njëpasnjëshme, filloi ta besojë vetveten si lajmëtar qiellit (15).

Sipas M.M. Mulokozit, Muhamedi e pranoi profetësinë si mjet për të bashkuar popullin e tij në luftë kundër shtypësve, si një shprehje e asaj dëshire të madhe për të çliruar atdheun e tij, Arabinë, nga dominimi imperialist.

Politikisht islami u shfaq nga një situatë e rëndë shtypjeje dhe kolonializmi. Lëvizja Islamike ishte në një farë mase një përpjekje e arabëve për t’u shkëputur nga kthetrat e tre fuqive imperialiste... Ndaj roli historik i islamit ishte kalitja e shpirtit nacionalist ndër ta dhe drejtimi në luftën kundër shtypësve. Mjetet që u përdorën për arritjen e këtij uniteti ishte ai i Profetësisë, një mjet që i përshtatej përvojës shumëshekullore e të qëndrueshme të popujve të lindjes së Mesme (16).

Enciklopedia e Re Katolike gjithashtu sugjeron se profetësia e Muhammedit ishte thjesht një mjet për bashkimin e arabëve. “Rreth moshës 40 vjeçare ai morri “shpalljen e tij profetike” për t’i bashkuar arabët nën një monoteizëm” (17).

Me pak fjalë sipas këtyre teorive Muhammedi supozohet t’ia ketë atribuar Kuranin një burimi Hyjnor duke qenë i motivuar ose nga përfitimi ekonomik, ose nga posedimi i një fuqie të madhe, ose nga reformimi moral i çlirimit politik të popullit të tij. Të gjitha këto teori paraqesin një numër vështirësish në argumentat që japin.

(Islami dhe Krishterimi ne vazhdimesi do te publikoje shkrimin e Hamza Mustafa Njazi rreth Burimeve te Kur'anit)

Shënime

• 1.      Kurani 5:77, 80. Gjatë gjithë studimit është përdorur përkthimi në shqip i M. Sherif Ahmeti, përveç atyre rasteve kur është thënë e kundërta.

• 2.      Kurani p.sh. thotë në 26:192-193 E edhe ai (Kurani) është shpallje (zbritje) e Zotit të botëve. Atë e solli shpirti besnik (Xhebraili). Referenca të tjera mund të jenë: 25:1; 3:3; 4:105; 16:44 dhe 15:9.

• 3.      Rëndësinë e këtij numri do ta diskutojmë më vonë.

• 4.      Shih p.sh. Kurani 15:49; 76:24-26; 18:27,28

• 5.      Kurani 17:88. Një sfidë e ngjashme del edhe në 2:23; 10:38 dhe 11:13

• 6.      Kurani 2:23-24

• 7.      Kurani 10:15-16

• 8.      Kurani 29:48. Analfabetizmi i tij përmendet edhe në 7:158

• 9.      Ky shembuëë i famshëm është historia e Shfaqjes Hyjnore në Shpellën e Hiras. Shih (përkthim) Muhamed Muhsin Khan “Përkthimi I kuptimit Salih-Al-Bukharit” (Arabisht-Anglisht) (Lahore: Kazi Publications 1979) Vol. 1, Hadim nr 3, fq. 2-4.

• 10.  Çarls Hamillton (përkthim) “Hedaja: Koment mbi Ligjet Islamike” (New Delhi i Kitab Bhavan 1985) Vol. 1, fq 7. Kjo vepër monumentale u përkthye me urdhër të Guvernatorit të Përgjithshëm Anglez dhe të Këshillit të Bengalit, Warren Hastings.

• 11.  Richard Bell (përkthim) “Kurani i Përkthyer me një Rivendosje Kritike të Sureve” Edinburgh: T&T Clark 1960) Vol. 1, fq. 6.

• 12.  Bajram S Turner “Veberi dhe Islami: Një Studim Kritik” (Londër: Routhegeand Kegan Paul 1974) fq. 23.

• 13.  Bajram S. Turner, citati faqe 34

• 14.  Keneth Cragg “Thirrja e Minaresë” (New York: Oxford University Press, 1964) fq. 76-77.

• 15.  Arthur J. Arbery “Kurani I Interpretuar” (Londër: George Allen- Unwin Ltd., 1955) Vol. 1, fq. 15.

• 16.  M.M. Mukozi “Utensi wa Rasi L’Ghuli”mimeo. Fjalim i mbajtur në seminarin e TUKI-t 25 shkurt 1988, fq. 4.

• 17. Enciklopedia e Re Katolike (Washington: The Catudic University of America, 1981) Vol. 1, fq.715.