Staatsinrichting



Geschiedenis
Het Riksțing
Zoals vroeger in grote delen van Noord-Europa gebruikelijk was, hield men voor elk besluit dat genomen moest worden een volksvergadering, die meestal "țing" of "ding" werd genoemd. In de volksvergadering werd niet alleen gestemd over politieke besluiten maar werd ook recht gesproken. Niet alleen dorpen en andere kleine leefgemeenschappen hadden hun eigen volksvergadering, maar ook stammen, stammenverbonden en later ook enkele staten. In deze grote volksvergaderingen waren zoveel mensen vertegenwoordigd dat deze niet meer allemaal tegelijk aanwezig konden zijn om hun persoonlijke mening te geven, daarom ging men met gekozen volksvertegenwoordigers werken.
        Hieraan kwam echter al snel een einde; de macht van de volksvergaderingen taande en koningen begonnen te heersen als despoten. In de 15e eeuw groeide de invloed van de volksvergadering weer en werd de oude situatie zoveel mogelijk hersteld. Aan het begin van de 20e eeuw kreeg de Frilandse staatsinrichting haar huidige vorm, waarin de macht is verdeeld tussen de wetgevende macht, de rechterlijke macht en de uitvoerende macht; de zogenoemde trias politica.

Samenvatting van de staatsinrichting
Friland (Kunungrik Friland) is een parlementaire constitutionele monarchie. Het officiële staatshoofd is de koning, die een grotendeels ceremoniële functie heeft. Onder de koning bevinden zich drie bestuurslagen: het Riksțing ("Rijksding" = Parlement van het koninkrijk), Gațing ("Gouwding" = Parlement van de provincie) en Stadsțing ("Stadsding" = Parlement van de gemeente, oftewel gemeenteraad). Elk van deze parlementen wordt gekozen door het volk.

Koning
De koning staat boven de partijen en heeft weinig politieke macht. Wel kan hij zaken op de politieke agenda zetten en wetsvoorstellen indienen, mits hiervoor voldoende steun is onder de bevolking. Uiteindelijk is het echter het Riksțing dat deze wetsvoorstellen moet af- of goedkeuren. De koning oefent dus invloed uit maar kan geen eenzijdige politieke beslissingen nemen. De koning is in de eerste plaats een visitekaartje voor zijn land en daarnaast legerleider en/of religieus leider, zoals traditioneel gebruikelijk is. In de praktijk kan hij deze taken echter aan derden overlaten.

Riksțing
Het Riksțing bestaat uit 100 zetels en is het hoogste parlement van Friland. De minister-president wordt "fursetar" (voorzitter) genoemd en de ministers heten "tugars" (togers, regeerders). Er zijn 13 ministeries:

  • Ministerie van Algemene Zaken (Bilaidstugarai): wordt geleid door de minister-president en ondersteunt hem bij het coördineren van het algemene regeringsbeleid en de woordvoering daarover.
  • Ministerie van Financiën (Geldwihtstugarai)
  • Ministerie van Binnenlandse Zaken (Innanlandstugarai)
  • Ministerie van Buitenlandse Zaken (Utlandstugarai)
  • Ministerie van Arbeid (Arbaițstugarai): hieronder vallen handel, industrie, werkgelegenheid, bijstand en de belangen van werkgevers en werknemers.
  • Ministerie van Voedselvoorziening (Skaftstugarai): zorgt onder andere voor de landbouw, visserij en warenkeuring.
  • Ministerie van Justitie (Rehtstugarai)
  • Ministerie van Defensie (Harstugarai)
  • Ministerie van Onderwijs en Wetenschap (Frod and Witanskapstugarai)
  • Ministerie van Cultuur en Erfgoed (Oțalstugarai)
  • Ministerie van Verkeer (Karstugarai)
  • Ministerie van Volksgezondheid (Hailstugarai)
  • Ministerie van Milieu (Leibhaimstugarai)

    Gațing
    Het Gațing is het parlement van een provincie, die in Friland "ga" (gouw) of "mark" (mark) wordt genoemd. Een mark is hetzelfde als een gouw, met als verschil dat het aan een buurland grenst (mark = grens). Het hoofd van een gouw is de "druhtin" (graaf/heer) en zijn ministers/gedeputeerden worden "gatugars" (gouwbestuurders) genoemd.
            Zie gouwen voor meer informatie.

    Stadsțing
    Het Stadsțing is de gemeenteraad; het parlement van een gemeente. Een gemeente wordt in Friland "Stadskreng" (Stadskring) genoemd. Het hoofd van een gemeente is de "burgsteurar" (burgemeester) en de wethouders/schepenen worden stadstugars (stadsbestuurders) genoemd.
            Zie gemeenten voor meer informatie.

    Andere overheidsinstanties
  • Talrad (Telraad), vergelijkbaar met de Algemene Rekenkamer: alle uitgaven van alle bestuurslagen van de overheid moeten worden verantwoord aan de Talrad, die objectief is en los staat van alle partijen en overheidsorganen. De Talrad analyseert het financieel beleid en geeft deze informatie door aan de Landsrad, die een ministerie daarna op eventuele fouten kan wijzen. Ook publiceert de Talrad een periodieke rapportage om het volk tot in detail te tonen wat de overheid met hun belastinggeld doet.
  • Landsrad (Landsraad), vergelijkbaar met de Raad van State: geeft niet-bindende raad aan alle bestuurslagen van de overheid. Ook kunnen burgers hier terecht met klachten, die zullen worden meegenomen in het advies aan de overheid.

    Stemrecht en verkiezingen
    Iedere burger van 18 jaar en ouder heeft stemrecht. Verkiezingen zijn er voor het nationaal parlement (Riksțing), het provinciaal bestuur (Gațing) en de gemeenteraad (Stadsțing), waarna de nieuw gevormde coalitie bepaalt wie het hoofd van deze coalitie wordt. Deze verkiezingen worden om de vijf jaar gehouden. Provinciale- of gemeenteraadsverkiezingen vinden niet gelijktijdig plaats.

    Inspraak en verantwoording
    Iedereen mag te allen tijde het Riksțing, Gațing en Stadsțing binnenlopen om naar de debatten te luisteren en elk half jaar wordt er bij alledrie de parlementen (land, provincie en gemeente) een inspraakronde gehouden, waarbij drie vertegenwoordigers mogen aanschuiven om namens het volk drie belangrijke onderwerpen aan het parlement voor te leggen. Wie die vertegenwoordigers zijn en over welk onderwerp ze komen praten maakt niet uit, zolang de vertegenwoordigers en hun onderwerpen maar door een voldoende aantal burgers worden gesteund. Ook houden de drie parlementen eenmaal per jaar Farandwurdungsdag ("Verantwoordingsdag"), wat vergelijkbaar is met Prinsjesdag in Nederland of de Beleidsverklaring in België. Dit gebeurt op de eerste dag van juni.


    Staatsvorm Hiveria
    Hiveria (République Hiveria) is een presidentiële republiek. Het officiële staatshoofd is de president en het congres wordt "Le Sénat" (De Senaat) genoemd. Er is stemrecht vanaf 18 jaar en zowel de president als de senaat worden voor een periode van vier jaar gekozen.
            De Hiveriaanse president heeft veel macht omdat hij zowel staatshoofd als regeringsleider is. De overige bestuurslagen zijn de provincies en de gemeenten. Een provincie wordt geleid door een "Conseil Provincial" (Provinciale Raad), waarvan het hoofd "gouverneur" wordt genoemd en de leden "députés" (gedeputeerden). Een gemeente (municipalité) wordt geleid door een "Conseil Municipal" (Gemeenteraad), waarvan het hoofd "maire" (burgemeester) wordt genoemd en de leden "conseillers municipal" (gemeenteraadsleden).


    		•