Schrift




In Friland kan meer dan 99% van de inwoners lezen en schrijven. Op scholen worden zowel het Frilandse runenschrift als het Latijnse alfabet onderwezen, waarbij de laatste vooral wordt gebruikt voor internationale communicatie. Voor de bezoekers van deze site worden Frilandse woorden ook in het Latijnse alfabet geschreven, ondanks dat hiervoor normaal gesproken het runenschrift wordt gebruikt.

Geschiedenis van het runenschrift
Het runenschrift, ook wel "fuțark" genoemd, stamt oorspronkelijk uit Scandinavië en/of het noordelijke Alpengebied. Door hun intensieve handelscontacten met andere Germaanse stammen namen de Frilanders al snel het runenschrift over, waarschijnlijk in de 2e eeuw. Oorspronkelijk werden de runen vooral gebruikt voor magische doeleinden en voor het opschrijven van korte boodschappen en religieuze bezweringen. In de 8e eeuw werden echter de eerste literaire werken geschreven, waarvoor men net als de Angelsaksen het runenschrift besloot te gebruiken.
        De meeste West-Europese landen schakelden hierna al snel over op het Latijnse alfabet terwijl de eigenzinnige Frilanders dit koppig weigerden onder het motto: "Waarom iets veranderen dat het nog prima doet?" Tot op de dag van vandaag is Friland als enige land ter wereld het traditionele runenschrift blijven gebruiken.


Het Frilandse runenschrift



F

Fe
(Fehu)




U

Ur
(Uruz)




Ț

Țuris
(Țurisaz)




A

Ans
(Ansuz)




R

Raid
(Raidho)




K

Ken
(Kenaz)




G

Geb
(Gebo)




W

Wun
(Wunjo)




H

Hagal
(Hagalaz)




N

Naud
(Naudiz)




I

Is
(Isa)




J

Jer
(Jera)




I+J

Ei
(Eihwaz)




P

Perț
(Perțro)




Z

Alg
(Algiz)




S

Sowil
(Sowilo)




T

Ti
(Tiwaz)




B

Berk
(Berkano)




E

E
(Ehwaz)




M

Man
(Mannaz)




L

Lag
(Laguz)




NG

Ing
(Ingwaz)




O

Oțal
(Oțalaz)




D

Dag
(Dagaz)


Modernisering van het runenschrift
Net als het Latijnse alfabet onderging het runenschrift een aantal moderniseringen, zoals het gebruik van hoofdletters, schuingedrukte letters en interpunctie.


  • 1: Het standaard runenschrift.

  • 2: "Skreibrunan" (schrijfrunen), een snellere versie van het standaard runenschrift. Dit gebruikt de gemiddelde Frilander als hij een brief of boodschappenlijstje schrijft.

  • 3: "Swențrunan" (snelrunen), worden aan elkaar geschreven en vooral gebruikt voor snelle notities. Door het gebruik van bindrunen kan de boodschap nog korter worden gemaakt. Bindrunen zijn overigens samentrekkingen van twee of meer runentekens, ook de Ei-rune is waarschijnlijk ontstaan uit een bindrune van de Is- en Jer-rune.

    Spelling
    Elke rune vertegenwoordigt een of meerdere klanken en is volledig toegerust voor het weergeven van de Frilandse taal. Andere talen gebruiken echter klanken en spellingswijzen die niet met het runenschrift zijn weer te geven, daarom worden deze vaak in het Latijnse alfabet geschreven of fonetisch gespeld. Het woord "aquaduct" wordt dan bijvoorbeeld gespeld als ("akwadukt").

    Voorbeeld
    Hieronder een gedicht van Anshar Oțalwarssun in een schreeflettertype van het runenschrift. Daaronder staat hetzelfde gedicht in het Latijnse schrift met daarnaast een vertaling.



    Hair Ing wakiț Austar

    Gafreusiț bloț, fleutiț wițar
    Rek, runiț sin nam
    Menskein, wakiț im tidar
    Leub, brengiț uns wițar tilsam’
    Glaum, lețiț min tagran țurznan
    Erț, upaniț țik edar
    Sternanleuht, biskeiniț sin dauda augan
    Ragin, brengiț min leublung aftar
    Frey wekt de Lentegodin

    Bevroren bloed, stroom weder
    Duisternis, fluister haar naam
    Maneschijn, ontwaak haar teder
    Liefde, breng ons weer tesaam
    Vreugde, laat mijn tranen drogen
    Aarde, opent u vlug
    Sterrenlicht, beschijn haar dode ogen
    Goden, breng mijn liefste terug