Proömium und Seesturm
| Sicelides Musae, paulo
maiora canamus! Non omnis arbusta iuvant humilesque myricae; si canimus
silvas, silvae sint consule dignae. Ultima Cumaei venit iam carminis aetas; 5 magnus ab integro saeclorum nascitur ordo. lam redit et virgo, redeunt Saturnia regna, iam nova progenies caelo demittitur alto. Tu modo nascenti puero, quo ferrea primum desinet ac toto surget gens aurea mundo, 10 casta fave Lucina: tuus iam regnat Apollo. Teque adeo decus hoc aevi, te consule, inibit, Pollio, et incipient magni procedere menses; te duce, si qua manent sceleris vestigia nostri, irrita perpetua solvent formidine terras. 15 Ille deum vitam accipiet divisque videbit perrnixtos heroas et ipse videbitur illis, pacatumque reget patriis virtutibus orbem. At tibi prima, puer, nullo munuscula cultu errantis hederas passim cum baccare Tellus 20 mixtaque ridenti colocasia fundet acantho; ipsa tibi blandos fundet cunabula flores. lpsae lacte domum referent distenta capellae ubera, nec magnos metuent armenta leones; occidet et serpens, et fallax herba veneni 25 occidet; Assyrium vulgo nascetur amomum. At simul heroum laudes et facta parentis iam legere et quae sit poteris cognoscere virtus, molli paulatim flavescet campus arista incultisque rubens pendebit sentibus uva 30 et durae quercus sudabunt roscida mella. Pauca tarnen suberunt priscae vestigia fraudis, quae temptare Thetim ratibus, quae cingere muris oppida, quae iubeant telluri infindere sulcos. Alter erit turn Tiphys et altera, quae vehat, Argo, 35 delectos heroas; erunt etiam altera bella atque iterum ad Troiam magnus mittetur Achilles. Hinc, ubi iam firmata virum te fecerit aetas, cedet et ipse mari vector, nec nautica pinus mutabit merces; omnis feret omnia tellus. 40 Non rastros patietur humus, non vinea falcem; robustus quoque iam tauris iuga solvet arator. Nec varios discet mentiri lana colores, ipse sed in pratis aries iam suave rubenti murice, iam croceo mutabit vellera luto; 45 sponte sua sandyx pascentis vestiet agnos. 'Talia saecla' suis dixerunt 'currite' fusis concordes stabili fatorum numine Parcae. Adgredere, 0, magnos (aderit iam tempus) honores, cara deum suboIes, magnum Iovis incrementum! 50 Aspice convexo nutantem pondere mundum, terrasque tractusque maris caelumque profundum; aspice, venturo laetentur ut omnia saeclo! O mihi turn longaemaneat pars ultima vitae spiritus et, quantum sat erit tua dicere facta! 55 Non me carminibus vincet nec Thracius Orpheus nec Linus, huic mater quamvis atque huic pater adsit, Orphei Calliopea, Lino formosus Apollo. Pan etiam, Arcadia mecum si iudice certet, Pan etiam Arcadia dicat se iudice victum. 60 Incipe, parve puer, risu cognoscere matrem (matri longa decem tulerunt fastidia menses), incipe, parve puer: qui non risere parenti, nec deus hunc mensa, dea nec dignata cubili est.Arma virumque cano, Troiaequiprimus ab oris Italiam fato profugus Laviniaque venit litora -multum ille et terris iactatus et alto vi superum, saevae memorem Iunonis ob iram, 5 multa quoque et bello passus, dum conderet urbem inferretque deos Latio, genus unde Latinum Albanique patres atque altae moenia Romae. Musa, mihi causas memora, quo numine laeso quidve dolens regina deum tot volvere casus 10 insignem pietate virum, tot adire labores impulerit. Tantaene animis caelestibus irae? Urbs antiquia fuit (Tyrii tenuere coloni) Karthago, Italiam contra Tiberinaque longe ostia, dives opum studiisque asperrima belli 15 quam Iuno fertur terris magis omnibus unam Posthabita coluisseSamo.Hic illius arma, hic currus fuit; hoc regnum dea gentibus esse, si qua fata sinant,iam turn tenditque fovetque. Progeniem sed enim Troiano a sanguine duci 20 audierat, Tyrias olimquae verteret arces; hinc populum late regem belloque superbum venturum excidio Libyae; sic volvere Pareas Id metuens veterisque memor Saturnia belli, prima quod ad Troiam pro caris gesserat Argis 25 necdum etiam causae irarum saevique dolores exciderant animomanet alta mente repostum iudicium Pari dis spretaeque iniuria formae et genus invisum et rapti Ganymedis honores: his accensa super iactatos aequore toto 30 Troas, reliquias Danaum atque immitis Achilli, arcebat longe Latio, multosque per annos errabant acti fatis mari, omnia circum Tantae molis erat Romanam condere gentern. Vix e conspectu Siculae telluris in altum 35 vela dabant laeti et spumas salis aere ruebant, cum Iuno eternu ervans subpectore vulnus haec secum: Mene incepto desistere victam nec posse ItaliaTeucrorumavertere regem? Quippe vetor fatis. Pallasne exurere classem 40 Argivum atque ipsos potuit summergere ponto unius ob noxamet furlas Alacis oilei? Ipsa Iovis rapidum iaculata e nubibus ignem disiecitque rates evertitquee aequora ventis, illum exspirantem transfixo pectore flammas 45 turbine corripuit scopuloque infixit acuto; ast ego, quae divum incedo regina Iovisque et soror et coniunx, una cum gente tot annos bella gero. Et quisquam numen Iunonis adorat Prae terea aut supplex aris imponet honorem?' 50 Talia flammato secum dea corde volutans nimborum in patriam, loca feta furentibus Austris, Aeoliam venit. HIC vasto rex Aeolus antro luctantis ventos tempestatesque sonoras imperiopremit ac vinclis et carcere frenat. 55 Illi indignantes magno cum murmure montis circum claustra fremunt; celsa sedet Aeolus arce sceptra tenens mollitque animos et temperat iras Ni faciat, maria ac terras caelumque profundum quippe ferant rapidi secum verrantque per auras; 60 sed pater omnipotens speluncis abdidit atris hoc metuens molemque et montis insuper altos imposuit, regemque dedit, qui foedere certo et premere et laxas sciret dare iussus habenas. Ad quem tum Iuno supplex his vocibus usa est: 65 'Aeole (namque tibi divum pater atque hominum rex et mulcere dedit fluctus et tollere vento), gens inimica mihi Tyrrhenum navigat aequor Ilium in Italiam portans victosque penatis: incute vim ventis submersasque obrue puppis, 70 aut age diversos et dissice corpora ponto. Sunt mihi bis septem praestanti corpore Nymphae: quarum quae forma pulcherri.ma, Deiopea, conubio iungam stabili propriamque dicabo, 75 exigat et pulchra faciat te prole parentem.’ Aeolus haec contra: 'Tuus, o regina, quid optes, explorare labor; mihi iussa capessere fas est. Tu mihi quodcumque hoc regni, tu sceptra Iovemque concilias, tu das epulis accumbere divum 80 nimborumque facis tempestatumque potentem.' Haec ubi dicta, cavum conversa cuspide montem impulit in latus; ac venti velut agmine facto, adata porta, ruunt et terras turbine perflant. Incubuere mari totumque a sedibus imis 85 una Eurusque Notusque ruunt creberque procellis Africus, et vastos volvunt ad litora fluctus. Insequitur clamorque virum stridorque rudentum; eripiunt subito nubes caelumque diemque Teucrorum ex oculis; ponto nox incubat atra; 90 intonuere poli et crebris micat ignibus aether praesentemque viris intentant omnia mortem. Extemplo Aeneae solvuntur frigore membra; ingemit et duplicis tendens ad sidera palmas talia voce refert: 'O terque quaterque beati, 95quis ante ara patrum Troiae sub moenibus altis contigit oppetere! 0 Danaum fortissime gentis, Tydide! Mene Iliacis occumbere campis non potulsse tuaqueanimamhanc effundere dextra, saevus ubiAeacidae telo iacet Hector, ubi ingens 100 Sarpedon, ubi tot Simois correpta sub undis scuta virum galeasque et fortia corpora volvit?' Talia iactanti stridens Aquilone procella velum adversa ferit fluctusque ad sidera tollit. Franguntur remi, turn prora avertit et undis 105 dat latus, insequitur cumulo praeruptus aquae mons. Hi summo in fluctu pendent; his unda dehiscens terram inter fluctus aperit, furit aestus harenis. Tris Notus abreptas in saxa latentia torquet (saxa vocant Itali, mediis quae in fluctibus, Aras, 110 dorsum immane mari summo), tris Eurus ab alto in brevia et syrtis urget, miserabile visu, inliditque vadis atque aggere cingit harenae. Unam, quae Lycios fidumque vehebat Oronten, ipsius ante oculos ingens a vertice pontus 115 in puppim ferit: excutitur pronusque magister volvitur in caput, ast illam ter fluctus ibidem torquet agens circum et rapidus vorat aequore vertex Apparent rari nantes in gurgite vasto, arma virum tabulaeque et Troia gaza per undas. 120 lam validam Ilionei navem, iam fortis Achatae, et qua vectus Abas, et qua grandaevus Aletes, vicit hiems; laxis laterum compagibus omnes aaccipiunt inimicum imbrem rimisque fatiscunt. Interea magno misceri murmure pontum 125 emissamquehiememsensit Neptunus et imis stagna refusa vadis, graviter commotus, et alto prospigiens summa placidum caput extulit unda. Disiectam Aeneae totovidet aequore classem, fluctibus oppressos Troas caelique ruina; 130 nec latuere doli fratrem lunonis et irae. Eurum ad se Zephyrumquevocat, dehinc talia fatur 'Tantane vos generis tenuit fiducia vestri? lam caelum terramque meo sine numine, venti, miscere et tantas audetis tollere moles? 135 Quos ego- sed motos praestat componere fluctus. Post mihi non simili poena commissa luetis. Maturate fugam regique haec dicite vestro: non illi imperium pelagi saevumque tridentern, sed mihi sorte datum. Tenet ille immania saxa, 140 vestras, Eure, domos; i ase iactet in aula Aeolus et clauso ventorum carcere regnet.' Sic ait, et dicto citius tumida aequora placat collectasque fugat nubes solemque reducit. Cymothoe simul et Triton adnixus acuto 145 detrudunt navis scopulo; levat ipse tridenti et vastas aperit syrtis et temperat aequor atque rotis summas levibus perlabitur undas. Ac veluti magno in populo, cum saepe coorta est seditio saevitque animis ignobile vulgus 150 iamque faces et saxa volant, furor arma ministrat; tum, pietate gravem ac meritis si forte virum quem conspexere, silent arrectisque auribus astant; ille regit dictis animos et pectora mulcet: sic cunctus pelagi cecidit fragor, aequora postquam 155 prospiciens genitor caeloque invectus aperto flectit equos curruque volans dat lora secundo. |
kA |