Midas
Orpheus, der die Verehrung des Gottes Bacchus in Thrakien eingeführt hatte, wird von rasenden Mänaden getötet. Zur Strafe verwandelt Bacchus diese in Bäume. Er verläßt aber auch die ihm nun verhaßte Gegend.
Nec satis hoc Baccho est, ipsos quoque
deserit agros cumque choro meliore sui vineta Timoli Pactolonque petit, quamvis non aureus illo tempore nec caris erat invidiosus harenis. hunc adsueta cohors, satyri bacchaeque, frequentant, at Silenus abest: titubantem annisque meroque ruricolae cepere Phryges vinctumque coronis ad regem duxere Midan, cui Thracius Orpheus orgia tradiderat cum Cecropio Eumolpo. qui simul agnovit socium comitemque sacrorum, hospitis adventu festum genialiter egit per bis quinque dies et iunctas ordine noctes, et iam stellarum sublime coegerat agmen Lucifer undecimus, Lydos cum laetus in agros rex venit et iuveni Silenum reddit alumno. Huic deus optandi gratum, sed inutile, fecit muneris arbitrium gaudens altore recepto. ille male usurus donis ait 'effice, quicquid corpore contigero, fulvum vertatur in aurum.' adnuit optatis nocituraque munera solvit Liber et indoluit, quod non meliora petisset. laetus abit gaudetque malo Berecyntius heros pollicitique fidem tangendo singula temptat vixque sibi credens, non alta fronde virentem ilice detraxit virgam: virga aurea facta est; tollit humo saxum: saxum quoque palluit auro; contigit et glaebam: contactu glaeba potenti massa fit; arentis Cereris decerpsit aristas: aurea messis erat; demptum tenet arbore pomum: Hesperidas donasse putes; si postibus altis admovit digitos, postes radiare videntur; ille etiam liquidis palmas ubi laverat undis, unda fluens palmis Danaen eludere posset; vix spes ipse suas animo capit aurea fingens omnia. gaudenti mensas posuere ministri exstructas dapibus nec tostae frugis egentes: tum vero, sive ille sua Cerealia dextra munera contigerat, Cerealia dona rigebant, sive dapes avido convellere dente parabat, lammina fulva dapes admoto dente premebat; miscuerat puris auctorem muneris undis: fusile per rictus aurum fluitare videres. Attonitus novitate mali divesque miserque effugere optat opes et quae modo voverat, odit. copia nulla famem relevat; sitis arida guttur urit, et inviso meritus torquetur ab auro ad caelumque manus et splendida bracchia tollens 'da veniam, Lenaee pater! peccavimus' inquit, 'sed miserere, precor, speciosoque eripe damno!' mite deum numen: Bacchus peccasse fatentem restituit pactique fide data munera solvit 'ne' ve 'male optato maneas circumlitus auro, vade' ait 'ad magnis vicinum Sardibus amnem perque iugum nitens labentibus obvius undis carpe viam, donec venias ad fluminis ortus, spumigeroque tuum fonti, qua plurimus exit, subde caput corpusque simul, simul elue crimen.' rex iussae succedit aquae: vis aurea tinxit flumen et humano de corpore cessit in amnem; nunc quoque iam veteris percepto semine venae arva rigent auro madidis pallentia glaebis. Ille perosus opes silvas et rura colebat Panaque montanis habitantem semper in antris, pingue sed ingenium mansit, nocituraque, ut ante, rursus erant domino stultae praecordia mentis. nam freta prospiciens late riget arduus alto Tmolus in ascensu clivoque extensus utroque Sardibus hinc, illinc parvis finitur Hypaepis. Pan ibi dum teneris iactat sua carmina nymphis et leve cerata modulatur harundine carmen ausus Apollineos prae se contemnere cantus, iudice sub Tmolo certamen venit ad inpar. Monte suo senior iudex consedit et aures liberat arboribus: quercu coma caerula tantum cingitur, et pendent circum cava tempora glandes. isque deum pecoris spectans 'in iudice' dixit 'nulla mora est.' calamis agrestibus insonat ille barbaricoque Midan aderat nam forte canenti carmine delenit; post hunc sacer ora retorsit Tmolus ad os Phoebi: vultum sua silva secuta est. ille caput flavum lauro Parnaside vinctus verrit humum Tyrio saturata murice palla instructamque fidem gemmis et dentibus Indis sustinet a laeva, tenuit manus altera plectrum; artificis status ipse fuit. tum stamina docto pollice sollicitat, quorum dulcedine captus Pana iubet Tmolus citharae submittere cannas. Iudicium sanctique placet sententia montis omnibus, arguitur tamen atque iniusta vocatur unius sermone Midae; nec Delius aures humanam stolidas patitur retinere figuram, sed trahit in spatium villisque albentibus inplet instabilesque imas facit et dat posse moveri: cetera sunt hominis, partem damnatur in unam induiturque aures lente gradientis aselli. ille quidem celare cupit turpique pudore tempora purpureis temptat relevare tiaris; sed solitus longos ferro resecare capillos viderat hoc famulus, qui cum nec prodere visum dedecus auderet, cupiens efferre sub auras, nec posset reticere tamen, secedit humumque effodit et, domini quales adspexerit aures, voce refert parva terraeque inmurmurat haustae indiciumque suae vocis tellure regesta obruit et scrobibus tacitus discedit opertis. creber harundinibus tremulis ibi surgere lucus coepit et, ut primum pleno maturuit anno, prodidit agricolam: leni nam motus ab austro obruta verba refert dominique coarguit aures. |
chorus, i:
Schar vinetum, i: Weingarten Timolus, i: Gebirge in Lydien Pactolus, i: goldführender Fluß aureus 3: hier goldhaltig invidiosus 3: beneidenswert adsuetus 3: gewöhnlich cohors, tis: hier Gefolge frequento 1: umschwärmen titubo 1: wackeln, schwanken merus, i: Wein ruricola, ae: Bauer coronis vincire: bekränzen Cecropius 3: athenisch Eumolpus, i: E., ein Athener simul: sobald genialiter: fröhlich sublimis, e: hochwandelnd cogo 3: hier beschließen alumnus, i: Zögling inutilis, e: verderblich altor, oris: Erzieher, Ernährer male uti: schlechten Gebrauch machen fulvus 3: dunkelgelb, braun vertor 3: hier verwandeln adnuo 3: zunicken optatum, i: Wunsch solvo 3: hier einlösen indolesco 3: sich betrüben Ber. heros = Minos policitum, i: Versprechen frons, dis: Laub vireo 2: grün sein ilex, icis: Steineiche humo: vom Boden pallesco 3: hier goldgelb werden glaeba, ae: Erdscholle massa, ae: hier Goldklumpen arens, tis: trocken, dürr arista, ae: Ähre messis, is: Ernte demo 3: hier herabnehmen pomum, i: hier Apfel postes, ium: Türe radio 1: Strahlen werfen palma, ae: Hand(fläche) eludo 3: hier täuschen fingo 3: hier vorstellen minister, tri: Diener exstruo 3: aufhäufen daps, dapis: Speise torreo 2: rösten frux, gis: Getreide rigeo 2: starr/fest sein convello 3: zerreißen, zerbeißen parare + inf.: wollen lammina fulva: Goldblech premo 3: bedecken, überziehen misceo 2: mischen fusilis, e: flüssig rictum, i: Rachen, offener Mund attonitus 3: bestürzt voveo 2: hier wünschen relevo 1: erleichtern, stillen aridus 3: trocken, brennend guttur, ris: Kehle invisus 3: verhaßt torqueo 2: hier peinigen splendidus 3: glänzend bracchium, i: Arm Lenaeus, i: Beiname des Bacchus speciosus 3: glänzend damnum, i: Schaden mitis, e: mild restituo 3: erlösen male: zum Unheil circumlino 3: beschmieren Sardes, ium: Sardes (Fluß) iugum Lydum: lyd. Bergkamm viam carpere: den Weg nehmen ortus, us: Ursprung spumiger 3: schäumend qua: wo subdo 3: untertauchen eluo 3: abwaschen, abspülen tingo 3: färben vena, ae: Metallader rigeo 2: starr/fest sein madidus 3: feucht palleo 2: hier glänzen glaeba, ae: hier Flußsand perosus opes: voll Haß gegen den Reichtum pinguis, e: fett; töricht praecordia, orum: Zwerchfell, Herz freta, orum: Meer extensus 3: sich ausstreckend Hypaepa, ae: eine Stadt tener 3: jugendlich iacto 1: hier anpreisen ceratus 3: mit Wachs verbunden modulor 1: nach dem Takt spielen (h)arundo, inis: Flöte, Pfeife contemno 3: verachten quercus, us : hier Eichenlaub caerul(e)us 3: dunkel pendeo 2: herabhängen cavus 3: hohl tempus, oris: Schläfe calamus, i: Rohrpfeife agrestis, e: ländlich insono 1: blasen, spielen delenio 4: bezaubern, ergötzen ora retorquere: Gesicht hinwenden Parnasis, idis f.: vom Parnaß humum verrere: den Boden fegen saturo 1: sättigen; färben murex, icis: Purpur(schnecke) instructus 3: geschmückt fides, is: (Zither-) Saite gemma, ae: Edelstein dens Indus: Elfenbein plectrum, i: Schlägel status, us: Stellung stamina sollicitare: Saiten schlagen pollex, icis: Daumen submitto 3: hier unterordnen canna, ae: Rohr, Schilf mons, tis: hier Berggott arguo 3: tadeln Delius, i: der Delier = Apollo stolidus 3: dumm, töricht in spatium: in die Länge villus, i: zottiges Haar albens, tis: grau induor 3: bekommen gradior M: schreiten celo 1: verbergen pudor, oris: hier Schandfleck tiara, ae: Mütze relevo 1: hier verhüllen reseco 1: scheren dedecus, oris: Schandmal sub auras efferre: ausplaudern retico 3: verschweigen secedo 3: sich abseits begeben inmurmuro 1: hineinflüstern hausta terra: aufgegrabene Erde indicium suae vocis: seine verräterischen Worte tellurem regerere: Erde zuschütten obruo 3: bedecken scrobis, is: Grube operio 4: zudecken creber 3: dicht harundo, inis: Rohr lucus, i: Hain maturesco 3: heranreifen auster, ri: Südwind coarguo 3: verraten |