Achternaam: Vasalis

Voornaam: M.

Geboren: 13-02-1909

Te: Den Haag

Overleden: 16-10-1998

Te: Roden

Pseudoniem(en): Vasalis is het pseudoniem van Margaretha Droogleever Fortuyn-Leenmans (roepnaam: Kik) Vasalis is haar gelatiniseerde meisjesnaam.

Werk:

Poëzie:

• Parken en woestijnen (1940)
• De vogel Phoenix (1947)
• Vergezichten en gezichten (1954)
• Phoenix (bibliofiel, 125 ex.) (1983)
• Gedichten (Parken en woestijnen/De voegel Phoenix/Vergezichten en gezichten) (1997)
• 10 mooiste gedichten van M. Vasalis (poëziekaarten) (1999)
• De oude kustlijn (2002)

Proza:

• Onweer (in: Drie novellen - boekenweekgeschenk 1940)

Brieven:

• Bertus Aafjes schreef vanuit Egypte zes brieven aan M. Vasalis. Deze verschenen in 1948 in boekvorm met als titel: 'Egyptische brieven'. Een essay van Vasalis over (de door haar bewonderde) Bertus Aafjes werd herdrukt als nawoord bij deze 'Egyptische brieven'.
• 2 brieven van Geert van Oorschot aan M. Vasalis (met haar commentaar) in: 'Geert van Oorschot, Brieven van een uitgever' (1995)

Dagboeken:

• Fragmenten uit een journaal, in 'Criterium' (vlak na de oorlog)

Essays:

• Kunstenaar en verzet (1958)

Vertaald:

• 6 in het Frans vertaalde gedichten, naast de Nederlandse tekst + een artikel over Vasalis: 'Une oeuvre solitaire dans la poésie néerlandaise' in 'Septentrion. Revue de culture néerlandaise', nummer 2, 1981.

Bloemlezingen:

• De muze en de dieren (1954 - boekenweekboekje 'voor jonge mensen')
• De dichter en de zee (1960)
• Een pijn waarvoor geen naam bestaat (1983)

'Gebloemleesd'

Poëzie:

• 1 gedicht: 'De kleine zeemeermin' in 'Novellen en gedichten' (boekenweekgeschenk 1941)
• 4 gedichten in 'Dichters van dezen tijd', door D.A.M. Binnendijk (15e druk, 1946)
• 1 gedicht: 'Zwart paard, gezien in circus Strassburger' in 'De muze en de dieren', bijeengebracht door M. Vasalis (1954)
• 1 gedicht: 'Fanfare-corps' in 'Twee muzen', uitgezocht door Jan Engelman en Wouter Paap (1955)
• 1 gedicht: 'Oud' in 'Poëtisch akkoord. Honderd gedichten uit tien jaar Noord- en Zuid-Nederlandse literatuur', samenstelling: Pierre H. Dubois, Hubert van Herreweghen, Maurice Roelants en Garmt Stuiveling (1956)
• 7 gedichten in: 'Met twee maten, de kern van vijftig jaar nederlandse poëzie geïsoleerd en experimenteel gesplitst' samengesteld door Paul Rodenko (1956)
• 1 gedicht: 'Afsluitdijk' in 'De muze zwerft door Nederland' bijeengebracht door Ed. Hoornik (1956)
• 1 gedicht: 'Als je een landschap was...' in 'De Muze en het meisje', bijeengebracht door Ad den Besten en Bert voeten (1957)
• 1 gedicht: 'Fanfare-corps' in 'Muziek en poëzie', bijeengebracht door Johan de Molenaar (1959)
• 1 gedicht: 'Tijd' in 'De muze en het heelal', bijeengebracht door Guus Sötemann (1959)
• 1 gedicht: 'Aan een boom in het Vondelpark' in 'Amsterdam' (serie: Beeldende poëzie), bijeengebracht door Adriaan Morriën (1959)
• 1 gedicht: 'Appelboompjes' in 'De natuur' (serie: Beeldende poëzie), bijeengebracht door Adriaan Morriën (1959)
• 2 gedichten in 'Ritme en rijm deel 2', (Schoolradio, 1960)
• 1 gedicht: 'Drank, de onberekenbare' in 'De Muze viert feest', samengesteld door Gerrit Borgers (1960)
• 1 gedicht: 'Tijd' in 'De tijd' (serie: Beeldende poëzie), bijeengebracht door Adriaan Morriën (1960)
• 9 gedichten in 'Nederlandse schrijvers en schrijfsters II', L. Leopold (17e druk, 1961)
• 1 gedicht: 'De trek' in 'Een nieuwe bundel verzen', verzameld door Dr. G. Kazemier (13e druk, 1967)
• 2 gedichten in 'Spelend op de kam. Bloemlezing uit de literatuur na 1940', samengesteld door L. Witvliet (1970)
• 1 gedicht: 'Moeder' in 'Een moederhart, een gouden hart. Dichters over hun moeder', verzameld door Gerrit Komrij (1973)
• 1 gedicht: 'Diep van mijzelf...' in 'Vluchtig omzien. Een halve eeuw nederlandstalige letterkunde', samengesteld door C.J.E. Dinaux (1975)
• 1 gedicht: 'Afsluitdijk' in: 'Het grote Nederlandse verhalenboek. Een bundel van de opmerkelijkste verhalen, gedichten en prenten uit de laatste 50 jaar' (red. Hella S. Haasse, Ad Petersen, Koos Postema en Willem van Toorn) (VARA, 1977)
• 6 gedichten in 'Groot verzenboek voor al wie jong van hart is', samengesteld door Karel Jonckheere (1978)
• 5 gedichten in 'De spiegel van de Nederlandse poëzie', samengesteld door Hans Warren (1979)
• 4 gedichten in 'Veelzijdig, Werk van Nederlandse schrijfsters na 1918', gekozen en ongeleid door Hella S. Haasse (1979)
• 1 gedicht: 'Thuiskomst van de kinderen' in 'Het kind', door Willem Wilmink en Fetze Pijlman (1979)
• 8 gedichten in 'De Nederlandse poëzie van de 19de en 20ste eeuw in 1000 en enige gedichten, samengesteld door Gerrit Komrij (1980)
• 1 gedicht: 'Diep van mijzelf...' in 'Geloven in gedichten', samengesteld en verklaard door H. van der Ent (1980)
• 1 gedicht: 'Thuiskomst van de kinderen' in 'Het gezin', Bulkboek 114, (1981)
• 11 gedichten in 'Is dit genoeg: een stuk of wat gedichten (2 delen), samengesteld door C. Buddingh' en Eddy van Vliet (1982)
• 1 gedicht: 'Afsluitdijk' in 'Het land der letteren', samengesteld door Adriaan van Dis en Tilly Hermans (1982)
• 1 gedicht: 'Aan een boom in het ondelpark' in 'Ons poëtisch Binnenhof, politici kiezen hun dichters' redactie Ernst van Altena (1986), gekozen door H.M. (Rie) de Boois (PvdA).
• 1 gedicht: 'Avond aan zee' in 'Vader. Een blijk van genegenheid', samengesteld door Adam Arie Martinus (1986)
• 3 gedichten in 'Gelezen worden ze ontelbre malen. De bekendste gedichten uit de Nederlandse literatuur', samengesteld door Robert-Henk Zuidinga (1986)
• 1 gedicht: 'Een witte ochtend' in 'Kerstboek voor het Wereld Natuur Fonds', samengesteld door Ted van Turnhout (1987)
• 2 gedichten in '68 dichters op weg naar huis' (bulkboek 171), samengesteld door Patty Voorsmit (1987)
• 4 gedichten in Grote poëziebloemlezing 'Mij liet je leven', samenstelling Aldert Walrecht (1987)
• 1 gedichten: 'Fanfare-corps' in 'Als je goed om je heen kijkt zie je dat alles gekleurd is', samengesteld door Tine van Buul en Bianca Stigter (1991)
• Enkele gedichten/fragmenten in 'Wilminks keus II', samengesteld door Willem Wilmink (1993)
• 4 gedichten in 'Ik heb de liefde lief. De mooiste liefdesgedichten uit de Nederlandse en Vlaamse poëzie', samengesteld door Willem Wilmink (1993)
• 5 gedichten in 'Domweg gelukkig in de Dapperstraat', samengesteld door C.J. Aarts en M.C. van Etten (1994)
• 1 gedicht: 'Aan het vers' in 'Dichten over dichten. Bloemlezing uit de Nederlandse poëzie van de 19de & 20ste eeuw, samengesteld door Atte Jongstra en Arjan Peters (1994)
• 4 gedichten in: 'En al mijn levensdagen stonden in uw boek. Gedichten naar de Bijbel uit de twintigste eeuw', samengesteld door Huub Oosterhuis (1995), waarvan 'Als je een landschap was...' ook door Jos Brink voorgelezen op de bijbehorende CD.
• 3 gedichten in 'Met gekleurde billen zou het gelukkiger leven zijn', 250 onvergetelijke gedichten met zorg verzameld door Jan van Coillie (1996)
• 1 gedicht: 'Afsluitdijk' in 'Literair landschap. Dichters en schrijvers over Nederland', samengesteld door Peter van Zonneveld (1998)
• 2 gedichten in 'De selectie van de eeuw. De 200 beste gedichten van Nederland en Vlaanderen', gekozen door Hugo Brems, Rob Schouten en Rogi Wieg (1999)
• 11 gedichten in 'Groot verzenboek. Vijfhonderd gedichten over leven, liefde en dood. Een thematische bloemlezing uit de Nederlandstalige poëzie van de twintigste eeuw', samengesteld door Jozef Deleu (1999)
• 2 gedichten in: 'Familie duurt een mensenleven lang. De honderd mooiste Nederlandse gedichten over vaders, moeders, dochters en zonen', samengesteld door Menno Wigman (1999)
• 1 gedicht 'Aan een boom in het Vondelpark' + een foto van haar graf in 'Alleen de dood is tussen u en mij. Literaire dodenkalender van de twintigste eeuw', samengesteld door Dirk Baartse e.a. (2000)
• 1 gedicht: 'Moeder' in 'Wie dan wel? Twintig gedichten over de tijd, de liefde en het leven', samenstelling Hes van Huizen (2000)
• 1 gedicht: 'Vahine no te tiare' in 'Het liefste gedicht. De favoriete liefdesgedichten van Nederland en Vlaanderen', met een inleiding van Gerrit Komrij (2001)

Proza:

• 1 verhaal: 'Onweer' in de prisma-pocket 'Nederlandse verhalen' door C.J. Kelk.

Tijdschriften:

• Vijf gedichten in 'Groot Nederland' (1936)
• Serie gedichten in het tijdschrift 'Werk' (1939)
• M. Vasalis schreef literaire kritieken in 'Criterium'.
• Vasalis publiceerde gedichten in 'Tirade'
• 'Naar aanleiding van Atonaal' in 'Libertinage' (1952)

Diversen:

• Rudolf van de Perre, 'M. Vasalis' (1980)
• Een bijdrage over M. Vasalis in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door Remco Ekkers (mei 1982/augustus 1988)
• Een gedicht in het Liber Amoricum voor Elisabeth Eybers (1989)
• een gedicht in het tweehonderdste nummer van Tirade ('Is het vandaag of gistren, vraagt mijn moeder').
• Op 16 oktober 1999 vond in Groningen een herdenking plaats van M. Vasalis. Op die dag droegen bekende
  dichters en schrijvers zoals Rutger Kopland, Jean Pierre Rawie en Ronald Giphart al haar werk voor. Daarnaast was er een expositie over het leven van de dichteres, en een discussie over de betekenis van haar werk.
• Lisette Lewin ontleende de titel van haar roman 'Voor bijna alles bang geweest' (1989) aan het gedicht 'Angst' van M. Vasalis.
• Tijdens de boekenweek 2002 kon men via internet een eigen bundel met liefdesgedichten samenstellen. M. Vasalis stond in de top 10 van meestgevraagde dichters op nummer 4.

Literaire prijzen:

• Lucy B. en C.W. van der Hoogt-prijs 1941 voor 'Parken en woestijnen'.
• Poëzieprijs van de gemeente Amsterdam 1955 voor 'Vergezichten en gezichten',
• Constantijn Huygens-prijs 1974 voor haar gehele oeuvre.
• P.C. Hooft-prijs 1982 voor poëzie voor haar gehele oeuvre.
• T.g.v. de eerste Landelijke Gedichtendag op 27 januari 2000 was er een verkiezing van het 'meest favoriete gedicht'. 'Tijd' eindigde op de tiende plaats.

Opmerkingen:

• Haar vader was leraar geschiedenis. Ze groeide op aan de rand van Scheveningen. Ze bezocht het Nederlandsch Lyceum in Den Haag. Daarna ging ze in Leiden geneeskunde studeren. Ze studeerde ook antropologie.
• Vasalis was in haar studietijd bevriend met prinses Juliana.
• Na haar studie verbleef ze een klein jaar in Zuid-Afrika.
• Vasalis had een betrekkelijk klein oeuvre, zo'n 100 gepubliceerde gedichten.
• Vasalis werkte vanaf 1939 als psychiater in Amsterdam.
• Toen haar man benoemd werd tot hoogleraar in de psychiatrie in Groningen verhuisden ze naar Roden. Vasalis ging als kinderpsychiater in Assen werken.
• Haar werk wordt gekenschetst als: sober romantisch-realistisch. Uit haar eenvoudig lijkende gedichten (wat betreft vormgeving en woordgebruik) spreekt een licht weemoedige kijk op het leven.
• In augustus 1936 verschenen vijf gedichten van Vasalis in het tijdschrift 'Groot Nederland'. Menno ter Braak wijdde in januari 1937 zijn kroniek in 'Het Vaderland' aan die publikatie. Dat was heel bijzonder, want er was nog geen bundel.
• 'Parken en woestijnen' verscheen als aflevering tien in de tiende jaargang van de Helikon-reeks van A.A.M. Stols. Binnen twee maanden waren de driehonderd exemplaren uitverkocht. De tiende druk in november 1941 bracht het aantal verkochte exemplaren binnen een jaar op tienduizend.
• Het gedicht 'De kleine zeemeermin' stond in 1941 al in het boekenweekgeschenk 'Novellen en gedichten'. Later (1947) werd het opgenomen in 'De vogel Phoenix'.
• Vasalis trad in oktober 1966 als getuige à decharge op voor Gerard Reve in zijn geruchtmakende 'Ezelsproces'. Voor de rechtbank verklaarde Vasalis over Reve: "Voor hem - en dit is mijn stellige overtuiging en conclusie - zijn God, Dood, Liefde een onontkoombare werkelijkheid waarbuiten hij nóch leven nóch sterven kan. En hiervan getuigt hij op een persoonlijke manier." Vasalis had Reve in de periode daarvoor bijgestaan in zijn strijd tegen de drank.
• Ook de schrijver/dichter Jan Arends is bij Vasalis onder behandeling geweest. Arends zegt hierover: 'Mevrouw Vasalis, de dichteres en psychiater, heeft me eens uitgelegd dat masochisme in alles doorwerkt, niet alleen sexueel. En dat is waar: ik heb altijd alles afgebroken.'
• Vasalis heeft nooit interviews gegeven. Alleen staat ze in 1947 P.H. Ritter jr. te woord. Het verslag van die ontmoeting is in verschillende versies gedrukt (o.a. in - alweer - een boekenweekgeschenk: Ontmoetingen met schrijvers - 1956). In een bloemlezing met beschouwingen over het werk van Vasalis die verschijnt na toekenning van de P.C. Hooftprijs, zegt de samensteller Dirk Kroon: 'Volgens mededeling van de dichteres was dr. P.H. Ritter jr. binnengekomen door zich als patiënt aan te melden".
• M. Vasalis overleed in 1998. Haar man overleed kort daarna.
• In Roden zal een monument worden geplaatst om de herinnering aan Vasalis levend te houden. De beslissing is in november 1999 door burgemeester en wethouders genomen en de kinderen van Vasalis hebben te kennen gegeven dat ze het voornemen van harte ondersteunen.
• Vasalis ligt begraven op de begraafplaats Zorgvliet in Amstelveen.

Anderen over M. Vasalis:

• Er was iets vederlichts in deze vrouw, wier heldere, intelligente ogen alles wat buiten die ogen leefde in de kamer die ik betrad, tot iets bijkomstigs maakte. Het gesprek was "gezwind". Korte zinnen, korte antwoorden. (P.H. Ritter, Ontmoetingen met schrijvers, blz. 63)
• Zij vertegenwoordigt geen uitgesproken ideologie, doch zij weet het hart waardig 'op tafel te zetten' zoals weleer met middeleeuwse sier vrouwenhanden dit deden met het hoofd van heer Halewijn. (Bertus Aafjes in Criterium, 1941)
• Vasalis dicht in trotse, vrije beelden. Haar gemoedsleven is in staat op een werkelijk verbluffend-directe wijze het beleefde in een buiten haar staand (en toch zeer persoonlijk aandoend) objectief beeld om te zetten. Er is tekenachtigheid in het detail, forsheid in de contouren. Het sterkst misschien spreken deze eigenschappen van Vasalis, wanneer de natuur of het aan de natuur verwante haar stijl inspireert. Haar losse, soms wat baldadige, maar altijd sterk suggestieve en eerlijke beelden, komen uit een zeer ontvankelijk, soms wat verbeten gemoed voort en vormen dan ook de karakteristieke en eigen stijl van Vasalis. (Aanbeveling van de commissie voor de Van der Hoogtprijs 1941)
• In haar opleiding tot psychiater en haar omgang met intellectuelen en kunstenaars kreeg ze een verfijnde smaak en een 'verwend gemoed' en hoe graag zet ze dat dan weer opzij voor zoiets eenvoudigs al een volks amateurorkest. (Willem Wilmink, Wilminks keus II, blz. 29)
• Gister om acht uur werd bekendgemaakt dat Vasalis de P.C. Hooftprijs voor poëzie krijgt. Een merkwaardige beslissing, men heeft zo diep in de krochten van de literatuurhistorie gezocht. Er wordt iemand bekroond die al sinds mensenheugenis niets meer doet. (Hans Warren, Geheim dagboek 1982-1983, 06-08-1983, blz. 145)
• De lezers hebben een ongewone, want zeer zelfstandige trouw getoond: zeker haar eerste bundel 'Parken en woestijnen', is een van de meest verkochte uit de Nederlandse literatuur. En enkele gedichten eruit ('De idioot in het bad', 'Afsluitdijk', 'Fanfarecorps') hebben het stadium bereikt dat zelfs het eindeloos citeren ervan niet tot verzadiging leidt. (Kees Fens, Doorluchtig glas. Vijftig jaar P.C. Hooft-prijs, blz. 74)
• Ook werd ik naar een psychiater gestuurd, ene mevrouw Fortuin. Heel veel later zag ik haar weer, in het Muiderslot, toen ze de P.C. Hooftprijs kreeg. Ik zat dat jaar in de jury die de prijs aan Vasalis gaf. Op het feestje om het te vieren heb ik haar toen een sentimentele kus gegeven. (Rob Schouten, in: Ik herinner mij, blz. 142)
• Ze had iets voornaams, van haar eenvoudige kleding tot in haar kleinste handbewegingen toe. Haar grijze haar droeg ze met een knot - een wat vierkant woord - haar zeer donkere en vooral felle ogen staken daarbij indrukwekkend af. (Kees Fens, Volkskrant, 07-03-2002)

Mijn favoriete citaat:

Naar een overzicht van citaten van Vasalis

Links:

• Raban Internet Antiquariaat - voor tweedehands boeken van M. Vasalis
• Schrijversnet - M. Vasalis
• Heraclitus- Vasalis

Bronnen o.a.:

• P.H. Dubois, hedendaagse nederlandse kunst, letterkunde (1956)
• Lexicon van de moderne Nederlandse Literatuur (1978)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Vrouwenlexicon (1989)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Kees Fens, Doorluchtig glas. Vijftig jaar P.C. Hooft-prijs (1997)
• Encarta '98 (1997)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)