Achternaam: Achterberg

Voornaam: Gerrit

Geboren: 20-05-1905

Te: Neerlangbroek

Overleden: 17-01-1962

Te: Oud-Leusden

Pseudoniem(en): Voor zover mij bekend heeft Gerrit Achterberg niet onder pseudoniem gepubliceerd.

Werk

Poëzie:

• De zangen van twee twintigers (privé-uitgave, samen met Arie Jac. Dekker) (1924)
• Afvaart (1931)
• Eiland der ziel (1939)
• Dead end (1940)
• Osmose (1941)
• Thebe (1941)
• Huis (1943)
• Reiziger 'doet' Golgotha (1943)
• Kleine kaballistiek voor kinderen (rijmprent) (1944)
• Schaatsenrijder (vouwblad) (1944)
• Meisje (1944)
• Sintels (1944)
• Morendo (1944)
• Eurydice (1944)
• Limiet (1945)
• Stof (1946)
• Radar (1946)
• Sphinx (1946)
• Energie (1946)
• Cryptogamen (verzamelbundel) (1946)
• Existentie (1946)
• En Jezus schreef in 't zand (1947)
• Doornroosje (1947)
• Hoonte (1949)
• Sneeuwwitje (1949)
• Herschepping (1950)
• Woord (rijmprent) (1950)
• Mascotte (1950)
• Oude cryptogamen (verzamelbundel) (1951)
• Cenotaaf (1953)
• Ode aan Den Haag (1953)
• Ballade van de gasfitter (1953)
• Autodroom (1954)
• Cryptogamen III (verzamelbundel) (1954)
• Voorbij de laatste stad (bloemlezing, door Paul Rodenko) (1955)
• Spel van de wilde jacht (1957)
• Cryptogamen IV (verzamelbundel) (1961)
• Vergeetboek (1961)
• Verzamelde gedichten (1963)
• Het weerlicht op de kimmen (bloemlezing door J.C. Achterberg-Van Baak) (1965)
• Ode aan Den Haag/Ballade van de gasfitter (1968)
• Zestien (1968)
• Zestien kwatrijnen (bibliofiel, 40 ex.) (1968)
• Dertig verzen van Gerrit Achterberg (bibliofiel, 175 ex.) (1968)
• Blauwzuur (1969)
• Radar (facs. uitgave van het handschrift) (1970)
• Verzamelde gedichten (1972)
• Verzoendag (1972)
• De dichter is een koe (1973)
• Vincent (1974)
• Directeur (1976)
• Zeven gedichten (bibliofiel, 150 ex.) (1979)
• Dwingelo (1979)
• Fiatproef van Spel van de wilde jacht (1980)
• Achtergebleven gedichten (1980)
• Verzamelde gedichten (1991)
• Symbolen worden tot cymbalen (bloemlezing door R.L.K. Fokkema) (1991)
• Gerrit Achterberg. Gedichten - Historisch-kritische uitgave (4 delen, verzorgd door P.G. de Bruijn) (2000)
• Verzamelde gedichten (november 2000)
• 10 mooiste gedichten van Gerrit Achterberg (poëziekaarten) (1999)

Proza:

Van Gerrit Achterberg is bekend dat hij zijn uitgever jaren in de waan heeft gelaten dat hij een roman zou schrijven - zijn uitgever drong daar op aan, omdat poëzie nu eenmaal aan de straatstenen niet te slijten is. Maar Achterberg schreef nooit proza. (Willem Kuipers, Volkskrant, 10-04-1992)

Brieven:

• Briefwisseling met Marsman
• Briefwisseling met Vestdijk
• Briefwisseling met zijn uitgevers (bezorgd door R.L.K. Fokkema en Joost van der Vleuten) (1989)
• Briefwisseling met Gerrit Kamphuis (bezorgd door R.L.K. Fokkema)
• Drie brieven (bibliofiel, 85 ex.) (1990)
• Briefwisseling met Ed. Hoornik (bezorgd door R.L.K. Fokkema) (1991)
• 1 brief van Gerrit Achterberg aan Ed. Hoornik (05-03-1941) in 'Briefgeheim', samengesteld door René van Stipriaan (1993)
• 1 brief van Harry Mulisch aan Gerrit Achterberg (31-03-1951) in 'Briefgeheim', samengesteld door René van Stipriaan (1993)
• Brieven van Achterberg aan Hans Keilson in 'Maandblad Geestelijke Volkgezondheid' (september 2003)

Vertalingen:

Vertaald:

• Matière (H. Breuker, F.J.Temple, F. Cariès) (Franse vertalig van 'Stof' - 1952)
• Hayula (Arabische vertaling van 'Stof', gebaseerd op de Franse vertaling - 1961)
• Breve antología. Selección y traducción de Francisco Carrasquer (Spaans - 1968)
• A tourist does Golgotha and other poems, selected, translated and explicated by Stan Wiersma (Engels - 1972)
• Jaap Meijer vertaalde werk van Gerrit Achterberg in het Hebreeuws.
• Van Gerrit Achterberg zijn 7 gedichten vertaald in het zweeds. Ze zijn in 1979 is het het blad 'Tärningskastet' aflevering 12 gepubliceerd onder de titel 'Sju dikter' (zeven gedichten).
• But this land has no end (bloemlezing, vertaald door Pleuke Boyce) (1989)

Bloemlezingen:

'Gebloemleesd'

Poëzie:

• 1 gedicht: 'Lente en dood' in 'Kent uw dichters. gedichten van 100 dichters' (1932)
• 3 gedichten in 'Werk, het boek der Jong-Protestantsche letterkunde' samengesteld door Jan H. Eekhout (ca. 1935)
• 1 gedicht: 'Columbus' in 'Novellen en gedichten' (boekenweekgeschenk 1941)
• 7 gedichten in 'Dichters van dezen tijd', door D.A.M. Binnendijk (15e druk, 1946)
• 1 gedicht: 'Reiziger "doet" Golgotha' in 'Religieuze poëzie. Een keuze uit de Nederlandse religieuze lyriek van 1880 tot 1950', samengesteld door Dirk Coster en Anton Deering (1949)
• 3 gedichten in 'Singel 262. Zeventien dichters' (1952)
• 1 gedicht: 'De dichter is een koe' in 'De speelse muze', bijeengebracht door Jaap Romijn (1952)
• 1 gedicht: 'Marsman' in 'Kleine literatuurgeschiedenis in verzen over Nederlandse schrijvers', bijeengebracht door Theo Vesseur (1953)
• 9 gedichten in 'Nieuwe griffels schFransone leien', samengesteld door Paul Rodenko (1954)
• 1 gedicht: 'Ichthyologie' in 'De muze en de dieren', bijeengebracht door M. Vasalis (1954)
• 'Terreur I en II' in 'Voor de bijl', samengesteld door A. Marja (1955)
• 1 gedicht: 'Eine kleine Nachtmusik' in 'Twee muzen', uitgezocht door Jan Engelman en Wouter Paap (1955)
• 1 gedicht: 'Werkster' in 'Poëtisch akkoord. Honderd gedichten uit tien jaar Noord- en Zuid-Nederlandse literatuur', samenstelling: Pierre H. Dubois, Hubert van Herreweghen, Maurice Roelants en Garmt Stuiveling (1956)
• 9 gedichten in: 'Met twee maten, de kern van vijftig jaar nederlandse poëzie geïsoleerd en experimenteel gesplitst'samengesteld door Paul Rodenko (1956)
• 1 gedicht: 'Passage' in 'De muze zwerft door Nederland' bijeengebracht door Ed. Hoornik (1956)
• 1 gedicht: 'Typiste' in 'De Muze en het meisje', bijeengebracht door Ad den Besten en Bert voeten (1957)
• 2 gedichten in 'Muziek en poëzie', bijeengebracht door Johan de Molenaar (1959)
• 1 gedicht: 'Cartering' in 'De muze en het heelal', bijeengebracht door Guus Sötemann (1959)
• 1 gedicht: 'De dichter is een koew' in 'De natuur' (serie: Beeldende poëzie), bijeengebracht door Adriaan Morriën (1959)
• 1 gedicht: 'Kermesse d'été' in 'De Muze viert feest', samengesteld door Gerrit Borgers (1960)
• 1 gedicht: 'Reiziger doet Golgotha' in 'Paasfeest vieren. Verhalen en gedichten' (z.j.)
• 1 gedicht: 'Werkster' in 'De vrouw' (serie: Beeldende poëzie), bijeengebracht door Adriaan Morriën (1960)
• 2 gedichten in 'Het werk' (serie: Beeldende poëzie), bijeengebracht door Adriaan Morriën (1961)
• 2 gedichten in 'De Muze op school', Bijeengebracht door W. van Beusekom (1961)
• 10 gedichten in 'Nederlandse schrijvers en schrijfsters II', L. Leopold (17e druk, 1961)
• 2 gedichten in 'Liefdespoëzie', bijeengebracht door Hendrik de Vries (z.j.)
• 1 gedicht: 'Eine kleine Nachtmusik' in 'Een nieuwe bundel verzen', verzameld door Dr. G. Kazemier (13e druk, 1967)
• 5 gedichten in 'Spelend op de kam. Bloemlezing uit de literatuur na 1940', samengesteld door L. Witvliet (1970)
• 2 gedichten in 'Gedichten die mij vergezellen', samengesteld door Dr. J.J. Buskes (z.j.)
• 2 gedichten in 'Brokkelpak. Een boek vol verhalen, gedichten, puzzels, spelletjes en wetenswaardigheden', samengesteld door T. van Deel (1972)
• 3 gedichten in 'Een moederhart, een gouden hart. Dichters over hun moeder', verzameld door Gerrit Komrij (1973)
• 2 gedichten in 'Goedemorgen, welterusten', gedichten voor kinderen en andere volwassenen, gekozen door Kees Fens (1975)
• 1 gedicht: 'Noordeinde' in 'Vluchtig omzien. Een halve eeuw nederlandstalige letterkunde', samengesteld door C.J.E. Dinaux (1975)
• 1 gedicht: 'Kind' in 'En allen die het hoorden verbaasden zich. Gedichten over een geboorte' samenstelling Wim Ramaker (1976)
• 3 gedichten in: 'Het grote Nederlandse verhalenboek. Een bundel van de opmerkelijkste verhalen, gedichten en prenten uit de laatste 50 jaar' (red. Hella S. Haasse, Ad Petersen, Koos Postema en Willem van Toorn) (VARA, 1977)
• 3 gedichten in: 'Liefdesgedichten', Bulkboek 69 (1977)
• 1 gedicht: 'Drieluikje voor Jany' in 'Roland Holst, ten afscheid', redactie Wim Ramakers (1977)
• 10 gedichten in 'De spiegel van de Nederlandse poëzie', samengesteld door Hans Warren (1979)
• 1 gedicht: 'Moeder' in 'Het kind', door Willem Wilmink en Fetze Pijlman (1979)
• 2 gedichten in 'Fietsen', Bulkboek nr. 96 (1979)
• 10 gedichten in 'De Nederlandse poëzie van de 19de en 20ste eeuw in 1000 en enige gedichten, samengesteld door Gerrit Komrij (1980)
• 1 gedicht: 'Deïsme' in 'Geloven in gedichten', samengesteld en verklaard door H. van der Ent (1980)
• 1 gedicht: 'Werkster' in 'Het werk', een bloemlezing door Wiel Kusters (1980)
• 7 gedichten in 'Is dit genoeg: een stuk of wat gedichten (2 delen), samengesteld door C. Buddingh' en Eddy van Vliet (1982)
• 4 gedichten in 'Het land der letteren', samengesteld door Adriaan van Dis en Tilly Hermans (1982)
• 1 gedicht: 'De dichter is een koe' in 'Dieren op Versvoeten, Lichtvoetige Gedichten uit het Dierenrijk', bijeengebracht door Hemmo Drexhage (1985)
• 10 gedichten in 'Opwaartse wegen. Een bloemlezing uit de poëzie der "jong protestanten" (1923-1940)', samengesteld door Gerd J. Peelen (1986)
• 3 gedichten in 'Gelezen worden ze ontelbre malen. De bekendste gedichten uit de Nederlandse literatuur', samengesteld door Robert-Henk Zuidinga (1986)
• 1 gedicht: 'Reiziger 'doet' Golgotha' in 'Ons poëtisch Binnenhof, politici kiezen hun dichters' redactie Ernst van Altena (1986), gekozen door Jeltien G. Kraaijeveld-Wouters (CDA).
• 9 gedichten in '68 dichters op weg naar huis' (bulkboek 171), samengesteld door Patty Voorsmit (1987)
• 1 gedicht: 'Anaconda' in 'Het geld dat spant de Kroon', bijeengebracht door Gerrit Komrij (1987)
• 6 gedichten in Grote poëziebloemlezing 'Mij liet je leven', samenstelling Aldert Walrecht (1987)
• 6 gedichten in 'Hier ligt Poot Hij is dood', samengesteld door Robert-Henk Zuidinga (1990)
• 1 gedicht: 'Kinderangst' in 'Als je goed om je heen kijkt zie je dat alles gekleurd is', samengesteld door Tine van Buul en Bianca Stigter (1991)
• 6 gedichten in 'Ik heb de liefde lief. De mooiste liefdesgedichten uit de Nederlandse en Vlaamse poëzie', samengesteld door Willem Wilmink (1993)
• 4 gedichten in 'Domweg gelukkig in de Dapperstraat', samengesteld door C.J. Aarts en M.C. van Etten (1994)
• 1 gedicht: 'Reiziger 'doet' Golgotha II' in 'Het boek der boeken. De bijbel in de Nederlandse literatuur', Bulkboek 220 (1994)
• 10 gedichten in 'Dichten over dichten. Bloemlezing uit de Nederlandse poëzie van de 19de & 20ste eeuw, samengesteld door Atte Jongstra en Arjan Peters (1994)
• 1 gedicht: 'Auschwitz' in: 'Die dag in mei vergeet ik niet. De mooiste Nederlandse bevrijdingspoëzie', gekozen door Hans Warren (1995)
• 14 gedichten in: 'En al mijn levensdagen stonden in uw boek. Gedichten naar de Bijbel uit de twintigste eeuw', samengesteld door Huub Oosterhuis (1995), waarvan 3 ook door Jos Brink voorgelezen op de bijbehorende CD.
• 3 gedichten in 'Met gekleurde billen zou het gelukkiger leven zijn', 250 onvergetelijke gedichten met zorg verzameld door Jan van Coillie (1996)
• 1 gedicht: 'Wassende breedte' in 'Inkt & Bits. Over literatuur en technologie', Bulkboek 243 (1996)
• 2 gedichten in 'Literair landschap. Dichters en schrijvers over Nederland', samengesteld door Peter van Zonneveld (1998)
• 3 gedichten in 'De selectie van de eeuw. De 200 beste gedichten van Nederland en Vlaanderen', gekozen door Hugo Brems, Rob Schouten en Rogi Wieg (1999)
• 8 gedichten in 'Groot verzenboek. Vijfhonderd gedichten over leven, liefde en dood. Een thematische bloemlezing uit de Nederlandstalige poëzie van de twintigste eeuw', samengesteld door Jozef Deleu (1999)
• 3 gedichten in 'Geluk dat kan wel jaren duren. Het huwelijk in honderd gedichten', verzameld door Hans Warren en Mario Molegraaf (1999)
• 5 gedichten in: 'Familie duurt een mensenleven lang. De honderd mooiste Nederlandse gedichten over vaders, moeders, dochters en zonen', samengesteld door Menno Wigman (1999)
• 1 gedicht: 'Innemee' + een foto van zijn graf in 'Alleen de dood is tussen u en mij. Literaire dodenkalender van de twintigste eeuw', samengesteld door Dirk Baartse e.a. (2000)
• 1 gedicht: 'Vervulling' in 'Het liefste gedicht. De favoriete liefdesgedichten van Nederland en Vlaanderen', met een inleiding van Gerrit Komrij (2001)
• 1 gedicht: 'Passage' in 'Het lichte gedicht. De grappigste en gekste gedichten van Nederland en Vlaanderen' (2002)

Proza:

• 3 citaten in 'Kosmos groot citatenboek' (1986)
• 4 citaten in 'Prisma van de citaten' (1994)
• 8 citaten op 'De beste Citaten cd-rom', samengesteld door Gerd de Ley (2000)
• 2 citaten in 'Groot citatenboek. Meer dan 11.000 citaten uit 1900-2000', verzameld door Gerd de Ley (2001)

Tijdschriften:

• Al vanaf 1926 werden er gedichten van Achterberg in tijdschriften gepubliceerd. De eerste waren drie 'Strophen' in 'Elseviers geïllustreerd Maandschrift'.
• In 1928 en 1929 publiceerde hij gedichten in 'De Gids', 'Elseviers Geïllustreerd Maandschrift' en 'De Gemeenschap'.
• Gerrit Achterberg publiceerde vanaf 1930 in het protestantse tijdschrift 'Opwaartsche wegen' en in 'De Vrije Bladen'.
• In 1949 publiceerde Achterberg gedichten in 'Het Woord' .
• Gerrit Achterberg werkte mee aan 'Podium'.
• Gedichten van Gerrit Achterberg werden o.a. gepubliceerd in 'Apollo', 'Centaur', 'Vrij Nederland' en 'Maatstaf'.

Over Gerrit Achterberg:

• Bertus Aafjes, De dichter van de sarcofaag (1948)
• Commentaar op Achterberg. Opstellen van jonge schrijvers over de poëzie van Gerrit Achterberg (verzameld
  door Fokke Sierksma) (1948)
• Manuel van Loggem, Oorsprong en noodzaak. Het werk van Gerrit Achterberg (1950)
• Piet Calis besteedt een hoofdstuk aan Gerrit Achterberg in 'Daling van temperatuur. Twaalf Nederlandse dichters 1890-1960' (1964)
• 'De Gids' en 'Maatstaf' kwamen in 1964 met een herdenkingsnummer.
• Bert Bakker en Andries Middelkoop, Nieuw kommentaar op Achterberg (1966)
• A.F. Ruitenberg-de Wit, 'Formule in den morgenstond' (1969)
• Martien J.G. de Jong, 'Bewijzen uit het ongerijmde; het probleem Achterberg' (1971)
• Martien J.G. de Jong, 'Nogmaals inzake Achterberg' (1972)
• R.L.K. Fokkema, Varianten bij Achterberg (1973)
• Roel Houwink, 'Het raadsel Achterberg'(1973)
• Een interview met Gerrit Achterberg in 'Scheppen riep hij gaat van Au', H.U. Jesserun d'Oliveira (1977)
• C. Buddingh', 'In memoriam Gerrit Achterberg' (1977)
• A.F. Ruitenberg-de Wit, Het huis van Achterberg (1978)
• Wim Hazeu, Gerrit Achterberg. een biografische schets (1982)
• Een bijdrage over Gerrit Achterberg in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door R.L.K. Fokkema (oktober 1983)
• Lambert Jagenau, 'O gij die ik heb omgebracht. G. Achterberg. Dichterschap als therapie' (1984)
• Wim Hazeu, 'Gerrit Achterberg' (serie Literaire leerbundels, met geluidscassette) (1984)
• A. Middeldorp, 'De wereld van Gerrit Achterberg' (1985)
• Willem Diemer, 'Mijn herinneringen aan Gerrit Achterberg' (1985)
• Geert van Hoe, 'Interpreaties van de gedichten van Achterbergs Thebe' (1985)
• Wim Hazeu, Gerrit Achterberg, Een biografie (1988)
• Marja Pruis nam 'Verzamelde gedichten' op in een lijst van 100 (nationale en internationale) 'eversellers': 'Gouden fictie' (2001)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• Op zijn vijftigste verjaardag, gevierd in restaurant 'De Lage vuursche' kreeg hij (van A. Roland Holst) een 'Liber Amoricum' met 67 teksten, tekeningen en aquarellen van vrienden en bewonderaars.
• Dichter bij Achterberg (ruim vijftig gedichten over en aan Achterberg van diverse dichters, samengesteld door Wim Hazeu) (1965)
• C. Buddingh' nam in zijn bundel 'De eerste zestig' (1978) een cyclus van vijf In memoriam Gerrit Achterberg-gedichten op. (zie boven voor nr. I).
• In 1980 zond de NCRV een programma over Achterberg uit, waarvan de tekst ook werd uitgegeven: 'Wat niet goed is - is niet geschreven'.
• 'Afvaart' werd in 1986 door C.J. Aarts en N. van der Meulen in hun boek 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar' uitgeroepen tot het beste boek van 1931.
• De auteursrechten van Gerrit Achterberg worden beheerd door Daisy Wolthers.
• Lucebert maakte in 1983 in het Letterkundig Museum een grote wandschildering, waarin hij 36 literaire citaten verwerkte. Van Achterberg is hier terug te vinden 'De heren van Den Haag zijn onderweg / voorzien van handschoen en aktetas / zwermen zij uit, bezetten zij de stad, / om ongedaan te maken wat ik zeg / en uit te wissen wat er gaande was'.
• Manuel van Loggem schreef een toneelstuk over het leven van Gerrit Achterberg. Het werd in 1988 gespeeld door 'Hollands Theater'.
• Het gedicht 'Droomschuim' van Gerrit Achterberg werd op de CD 'Denkend aan de Dapperstraat', uitgegeven t.g.v. de boekenweek1994, gezongen door Youp van 't Hek.
• Het gedicht 'Werkster' van Gerrit Achterberg werd op de CD 'Dichterbij' (1994 - n.a.v. 8 radioportretten van dichters voor het programma 'De schatkamer' van RVU) gezongen door Youp van 't Hek.
• Het gedicht 'Thebe' van Gerrit Achterberg werd op de CD 'Dichterbij' (1994 - n.a.v. 8 radioportretten van dichters voor het programma 'De schatkamer' van RVU) gezongen door Astrid Seriese.
• Op de boekenbon van honderd gulden staan een portret en een tekstfragment van Gerrit Achterberg.
• Ede Staal zette drie gedichten van Gerrit Achterberg op muziek (Thebe, Achter het einde, Standbeeld). Ze staan op de CD 'Hear my song/As t boeten störmt' (1996).
• De Atheneumbibliotheek in Deventer bezit een zeer volledige Achterbergcollectie (in 1987 geschonken door de verzamelaar Jos Swiers en later nog uitgebreid). Begin 2001 werd een gedeelte van de collectie tentoongesteld.
• In Leiden zijn, in het kader van het project 'muurgedichten' twee gedichten van Gerrit Achterberg op muren te lezen:
  - Kleine Kaballistiek voor Kinderen - Noachstraat 2 (schoolplein)
  - Kleine Ode aan het Water : Rijnkade
• Er bestaat een Genootschap Gerrit Achterberg, dat in 2001 voor het eerst een 'Jaarboek' uitgaf.

Literaire prijzen:

• Pinksterprijs van Amsterdamse poëzieminnaars 1946 voor 'Radar'.
• Poëzieprijs van de gemeente Amsterdam 1949 voor het gedicht 'Afreis' uit de bundel 'Hoonte'.
• Staatsprijs voor Letterkunde 1949 voor 'En Jezus schreef in 't zand'
• P.C. Hooft-prijs 1949 (als eerste dichter) voor 'en Jezus schreef in 't zand'.
• Poëzieprijs van de gemeente Amsterdam 1954 voor de bundel 'Ballade van de gasitter'.
• Constantijn Huygens-prijs 1959

Opmerkingen:

• Gerrit Achterberg was een calvinistische boerenzoon, tweede in een gezin van acht kinderen, geboren in Neerlangbroek bij Doorn uit het huwelijk van Hendrik Achterberg en Pietje van de Meent.
• Toen hij acht jaar was, verhuisde het gezin naar de hofstede Klein Jagerstein, Langbroekerdijk 8, een boerderij bij het kasteel Sandenburg.
• Gerrit Achterberg volgde in Wijk bij Duurstede (normaalschool, Volderstraat 37) en Utrecht (Jan van Nassaukweekschool, Nieuwegracht 94-96) een opleiding voor onderwijzer (1920-1924).
• Op 1 juli 1924 werd hij benoemd tot 'onderwijzer van bijstand' in Opheusden. In Arnhem volgde hij lessen voor de hoofdakte. Hij werkte in Opheusden tot 1930. Hij woonde als kostganger aan de Hamsestraat en later op twee adressen aan de Rijnbanddijk. In oktober 1942 bezocht hij de WAMIT (een tentoonstelling van de handeldrijvende en industriële middenstand in Wageningen). Hier ontmoette hij Cathrien van Braak, die in Wageningen woonde en met wie hij in 1946 zou trouwen.
• In Opheusden raakte hij bevriend met Arie Dekker. Ze waren beiden geïnteresseerd in poëzie en schreven samen 'De zangen van twee twintigers', waarvan 250 exemplaren verschenen.
• In 1930 ging hij als onderwijzer werken in Den Haag.
• Tot 1933 was Gerrit Achterberg onderwijzer. Daarna werkte hij bij een administratieve dienst in Den Haag. In 1937 werd hij overgeplaatst naar Utrecht.
• Na verblijf in inrichtingen in 1932 en 1933 werkte Gerrit Achterberg in Utrecht als crisisambtenaar. Hij woonde in Utrecht op kamers (Boomstraat 20-bis). Op 15-12-1937 doodde Gerrit Achterberg (na een ruzie) met een pistoolschot zijn hospita en verwondde haar zestienjarige dochter. Hij meldde zich zelf bij de politie en werd in 1938 door de rechtbank (door zijn overspannenheid) niet schuldig bevonden, maar wel ter beschikking van de regering gesteld.
• Van 1938 tot 1941 verbleef Achterberg in Rijksasyl 'Veldzicht' in Balkbrug. Daarna volgt nog twee jaar gezinsverpleging.
• Van deze periode van verpleging doet hij verslag in 'blauwzuur', een bundel die pas na zijn dood wordt uitgegeven.
• In 1944 ging Achterberg in Neede wonen, in de pastorie van zijn vriend M.J. Wagenvoorde, Oude straat 30.
• In 1946 trouwde hij met Johanna Catharina (Cathrien) van Baak. Getuigen bij dit huwelijk waren Bert Bakker en Ed. Hoornik. Zij gingen wonen in (een gedeelte van) de Mariahoeve in het buurtschap Hoonte, Schurinkweg 2. Deze hoeve komt in zijn werk voor en Hoonte werd een titel van een bundel (1949).
• Hij kreeg een aanstelling bij de Centrale commissie voor onderzoek van het Nederlands volkseigen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Het was werk dat hij thuis kon doen en dat hij prima kon combineren met zijn dichtwerk.
• In 1950 verhuisde hij naar Molenhoekje 3 in Oud-Leusden. Het huis waar hij in Leusden woonde is in 1994 gesloopt.
• Hij overleed aan een hartaanval, in de auto, na een bezoek aan Amsterdam. Hier had hij het manuscript van 'Vergeetboek' bij uitgeverij Querido afgeleverd.
• Gerrit Achterberg ligt begraven op 'Rusthof' in Leusden (graf XXII-506). op zijn graf ligt een grote zwerfsteen, met in bronzen letters het kwatrijn 'grafschrift' uit 'Osmose':
  Van dood in dood gegaan, totdat hij stierf.
  De namen afgelegd, die hij verwierf.
  Behoudens deze steen, waarop geschreven:
  de dichter van het vers, dat niet bedierf.
• Hij werd per ongeluk in het verkeerde graf begraven. Toen iedereen na de begrafenis weg was, werd de fout hersteld.
• Thema in zijn werk is de verzoening tussen leven en dood door middel van de poëzie.
• Vanaf 'Autodroom' (1954) dringen andere motieven dit centrale thema opzij, ook wordt de vorm strakker en traditioneler (vooral sonnetten).
• Het werk van Gerrit Achterberg wordt gekenschetst als: een eigenzinnig ritme, een vrije bouw en een suggestieve, met het expressionisme verwante beeldspraak. Hij wordt daarin wel gezien als een voorloper van de moderne poëzie.
• Vooral in de eerste jaren werd Achterberg beïnvloed door het werk van Marsman.
• In totaal verschenen er van Gerrit Achterberg zo'n 30 gedichtenbundels. Hij verzamelde ze in vier bundels 'cryptogrammen'.
• Van Achterberg is het bekend dat hij eindeloos sleutelde aan zijn gedichten, ook nadat ze al gepubliceerd waren. Hierdoor kunnen mensen promoveren op 'varianten bij Achterberg'.
• Sinds 1982 verschijnt twee keer per jaar de 'Achterbergkroniek'.
• In het Emmapark in Wageningen staat een beeld van Achterberg door Willem Berkhemer.
• Op 6 september 1985 werd in Langbroek een straat naar Gerrit Acherberg genoemd.
• In 1989 schonk zijn (dan overleden) weduwe per testament de literaire nalatenschap (handschriften, boeken, foto's. brieven enz.) aan het Letterkundig Museum in Den Haag. Het vermogen van Achterberg, inclusief de rechten op het werk gingen naar het Willem Kloos Fonds. De Koninklijke Bibliotheek kreeg voor tentoonstellingsdoeleinden een exemplaar van iedere druk van Achterbergs boeken. Tenslotte ging er veertigduizend gulden naar het Genootschap Gerrit Achterberg.
• In juni 2000 bracht het Constantijn Huygens Instituut een wetenschappelijke uitgave met het complete oeuvre van Achterberg uit. Het is samengesteld door Peter de Bruijn en telt 2800 pagina's in vier delen. Er staan honderd niet eerder gepubliceerde gedichten in. Verder staan er ook eerdere - bewaard gebleven - versies van gedichten in.
• Het KRO-programma 'Tien voor taal' nodigde in februari 2002 de (reeds lang overleden) dichters Gerrit Achterberg en J.C. Bloem uit als deelnemers aan het programma.

Anderen over Gerrit Achterberg:

• Achterberg gebruikt het woord niet om iets te beschrijven, maar om een wereld, om beelden op te roepen en te bezweren. (Bertus Aafjes, De dichter van de sarcophaag).
• Achterberg, een dozijn werkelijk schitterende gedichten en toch... een gereformeerd schoolmeester. een sfeertje, geen sfeer. (Hans Warren, Geheim dagboek 1952-1953, blz. 163, 29-07-1953)
• Verder herlas ik Achterberg. Een dichter als hij moest eigenlijk bijna zwijgen, éen smal subliem deeltje zou voldoende zijn. En zie zijn produktie! weinigen zien blijkbaar hoe beperkt hij is, de overschatting is grenzeloos. (Hans Warren, Geheim dagboek, 1954-1955, blz. 182, 25-11-1955)
• Geen dicher die de dingen ooit zo kort en bondig kon zeggen als Gerrit Achterberg. Een gestorven vriend herdacht hij met een gedicht dat begint: 'De tranen over Gerard Temme zijn.' die tranen zijn. Punt. Verder niks. En zo zijn die tranen veel meer aanwezig dan wanneer aan het 'zijn' nog iets was toegevoegd. (Willem Wilmink, Wilminks keus II, blz. 18/19)
• Na het lezen van de biografie van Wim Hazeu over Gerrit Acherberg kon ik niet aan de conclusie ontkomen: Achterberg was een klootzak. Nooit eerder kreeg ik door een biograife zo'n hekel aan iemand. Gerrit Achterberg die met een pistool op zak liep als hij bang was dat zijn vriendin op het punt stond een eind te maken aan een van zijn kant uit altijd gewelddadige relatie, maar die er zelf absoluut niet tegenop zag letterlijk iedereen te laten vallen die hij op dat moment niet meer nodig had, ook al had men hem zo in moeilijke tijden ondersteund en geholpen. En dat alles omwille van zijn dichterschap, zijn roem. (Joost Niemöller, Bzzlletin 160, november 1988, blz. 57)
• Hij is een dichter sui generis, die zich het best laat verstaan als men hem letterlijk neemt. Men moet zijn poëzie lezen alsof ze geen poëzie is. (Kees Fens, Doorluchtig glas, Vijftig jaar P.C. Hooftprijs, blz. 14)
• Hij wist zich ter beschikking gesteld van de poëzie, volstrekt. Zijn gedichten waren zijn rechtvaardiging van zijn bestaan tegenover de buitenwereld, waarvan hij jarenlang door muren was afgesloten. Het geloof in de grensoverschrijdende kracht van het woord, in het letterlijk dichtend vermogen ervan, heeft hem gedreven. (Kees Fens, Doorluchtig glas, Vijftig jaar P.C. Hooftprijs, blz. 14)

Mijn favoriete citaat:

Naar een overzicht van citaten van Gerrit Achterberg

Links:

• Raban Internet Antiquariaat - voor tweedehands boeken van Gerrit Achterberg
• Koninklijke bibliotheek - omslag van Gerrit Achterbergs 'meisje' door Werkman
• Koninklijke bibliotheek - deelcollectie Acherberg
• Stichting Genootschap Gerrit Achterberg
• Muurgedicht - kleine ode aan het water
• Muurgedicht - Kleine Kaballistiek voor Kinderen : Noachstraat 2 (schoolplein)
• Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden - Achterberg
• gedicht - Sneeuw
• Dood in Nederland - Gerrit Achterberg (met foto graf)

Bronnen o.a.:

• P.H. Dubois, hedendaagse nederlandse kunst, letterkunde (1956)
• Wie is die.... Auteurs van Singel 262 (1966)
• Jan van Geelen, Auteurs van de 20e eeuw (1966)
• Verzamelde gedichten (5e druk, 1974)
• H.U. Jesserun d'Oliveira, Scheppen riep hij gaat van Au' (1977)
• Lezersmemorie (1977)
• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Ik hou van jou. Drieënnegentig auteurs van Querido (1982)
• Querido's letterkundige reisgids van Nederland (1982)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Ooitgedicht (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Willem Wilmink, Wilminks keus II (1993)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Kees Fens, Doorluchtig glas, Vijftig jaar P.C. Hooftprijs (1997)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot (1997)
• Encarta '98 (1997)
• Spectrum Encyclopedie (1998)
• De Gelderlander (19-01-2002)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)