Prezentujemy drugą część nadanej przez Radio Maryja audycji "Głos z Krakowa", w której Janusz Kawecki rozmawiał z krakowską radną Barbarą Bubulą, przewodniczącą Stowarzyszenia Samorządny Kraków. Tekst jest nieautoryzowaną wersją spisaną z taśmy magnetofonowej

Nie jesteśmy już nic winni!(2)

Obywatele USA, którzy wnosili w stosunku do rządu polskiego jakiekolwiek roszczenia po roku 1960 powinni je wnosić do rządu Stanów Zjednoczonych i tam uzyskiwać odszkodowania zgodnie z tą umową. Dlaczego PRL taką umowę wówczas, w 1960 roku, podpisywał? Czy przewidywał sytuację, z jaką mamy do czynienia obecnie, tzn. chciał się zabezpieczyć, chciał zabezpieczyć Polskę przed naciskami, z jakimi teraz występują amerykańscy Żydzi?

Oczywiście nie o to chodziło. W roku 1960 podjęte zostały przez rząd komunistyczny PRL próby, aby odblokować polskie mienie zablokowane w Stanach Zjednoczonych i uzyskać dodatkowe klauzule najwyższego uprzywilejowania w handlu. Jest to fakt opisywany przez historyków. W tej chwili ujawniane są szczegóły kontaktów międzynarodowych rządu PRL ze Stanami Zjednoczonymi i wyraźnie wskazywane są próby uregulowania sytuacji prawnej, prawno-finansowej pomiędzy krajem komunistycznym, jakim była Polska, a Stanami Zjednoczonymi - i właśnie wspomniany układ był bardzo ważnym, o ile nie najważniejszym elementem tego właśnie procesu, który się wtedy toczył.

Pokazuje mi Pani umowę, treść tej umowy. To właśnie o tym jest mowa w artykule 6, w którym podaje się, że wraz z wejściem w życie tej umowy międzynarodowej zostaje odblokowane mienie polskie w USA. Umowę podpisano 16 lipca 1960 r.; weszła ona w życie z dniem podpisania. Czy wymagania nią ujęte zostały zrealizowane, to znaczy chodzi o zapłacenie 40 mln dolarów?

Jesteśmy w posiadaniu kopii listu podpisanego przez dyrektora Departamentu MSZ RP z 7 V 1993 r. do ówczesnego wiceprezydenta Krakowa, w którym stwierdza się, że zobowiązania finansowe Polski wynikające z cytowanego przez nas układu z roku 1960 zostały w całości spełnione. Tym samym można stwierdzić, że układ po stronie Polski został spełniony; również oznacza to, że jest ważny i powinien być respektowany przez rząd Stanów Zjednoczonych.

Teraz w naszej rozmowie powróćmy do dni współczesnych. W "Naszym Dzienniku" z 18 V br. opisano przypadki z Bielska Białej. Byli obywatele polscy narodowości żydowskiej, będący obecnie obywatelami USA, pobierali czynsze od lokatorów bielskich kamienic, które im się nie należały. Były właściciel odebrał odszkodowanie w USA w 1960 r., a pomimo to w 1994 r. wystąpił do sądu w Polsce i uzyskał prawa własności. Dopiero teraz okazało się,że uzyskał je bezprawnie, bo już otrzymał odszkodowanie. Jak to w ogóle było możliwe?

Niestety za układem z 1960 r., który cytujemy nie poszło wpisanie własności tych kamienic czy innego mienia, za które wzięto odszkodowanie, do ksiąg wieczystych. Było to prawnie możliwe, bo w roku 1968 została przyjęta ustawa umożliwiająca, a nawet nakazująca wpis do ksiąg wieczystych własności Skarbu Państwa tych wszystkich kamienic, gdyż odszkodowanie było wypłacone w cenach rynkowych i uwzględniało również pożytki z kamienic i odsetki. Więc nie było żadnej przeszkody w tym, żeby przepisać w ten sposób spłacone mienie na rzecz Skarbu Państwa. Nie zrobiono tego albo zrobiono w bardzo nielicznych przypadkach i w związku z tym dochodziło do takich sytuacji, o których mowa w Bielsku Białej jak również w Krakowie, gdzie znamy przypadki, że nawet i dwukrotnie wzięto odszkodowanie za kamienice i mimo to została ona na początku lat 90. "zwrócona" już nieprawowitemu właścicielowi. W związku z tym bardzo są ważne w tej chwili starania, aby doprowadzić wreszcie do wyczyszczenia pod tym względem sytuacji prawnej i do wpisania rzeczywistego właściciela, czyli Skarbu Państwa do ksiąg wieczystych jako właściciela tych kamienic.

Jak to można zrobić? Do niedawna jeszcze było takie rozporządzenie, że można to zrobić wtedy, jeśli były właściciel, który już dostał odszkodowanie, złoży oświadczenie, że wyraża zgodę na przepisanie kamienicy dla Skarbu Państwa w księdze wieczystej. Czy dalej tak jest?

To, o czym Pan profesor mówi, dotyczy pewnej interpretacji przyjętej przez część urzędników naszego Ministerstwa Finansów. Oczywiście ta interpretacja jest niezgodna z prawem, niezgodna z rzeczywistością prawną, jaka dotyczy tych kamienic, niemniej jednak ze względu na takie podejście części urzędników polskiego ministerstwa bardzo były opóźniane i blokowane sprawy w księgach wieczystych. Na szczęście przed 1,5 miesiącem doszło wreszcie do pewnego przełomu w tej sprawie i zmian podejścia Ministerstwa Finansów, czyli tego, co dotyczy wpisu do ksiąg wieczystych. W tej sytuacji nie ma żadnych przeszkód, aby w tej chwili wypłacano roszczenia obywateli państw zachodnich, a których dokumenty istnieją w Ministerstwie Finansów. Jest ich bardzo dużo z całej Polski, niestety nie uporządkowane. Wszystkie te przypadki mogą zostać wdrożone procedurą wpisu do ksiąg wieczystych.

Czyli w interesie Polski, Polaków, w interesie osób mieszkających w takich kamienicach konieczne jest, aby uzyskać odpowiednie informacje o zapisach w dokumentach, przechowywanych w Ministerstwie Finansów. O to muszą zadbać samorządy. Musimy od samorządu wymagać, aby urzędnicy zostali do tego skierowani, jeśli Ministerstwo Finansów tego nie realizuje i nie realizowało dotychczas.

Oczywiście, że tak jest. W Krakowie zachęciliśmy do takiego właśnie działania Radę Miasta, która podjęła stosowną uchwałę i przeznaczyła środki na to, aby uruchomić specjalny referat w Wydziale Architektury, Geodezji i Budownictwa Urzędu Miasta przy ul. Grunwaldzkiej 8, który zajmuje się zdobywaniem wiedzy i przeprowadzaniem procedur przejęcia przez Skarb Państwa - a co za tym idzie przez miasto - tych kamienic, które mają w ten sposób wyjaśniany stan prawny. Natomiast w innych miastach zachęcam do tego typu działania wszystkich radnych i tych, którzy chcą mieć wpływ na tę sprawę, aby informowali radnych o istnieniu takiego układu i o tym, aby w każdym mieście w Polsce uruchomić przynajmniej niewielką komórkę w urzędach, która zajęłaby się rewindykacją tego mienia, które jest zagrożone przez nieuczciwych, tych, którzy nieuczciwie chcą je przejąć, wziąwszy wcześniej odszkodowanie.

Przyzwyczailiśmy się już w Polsce do tego, że w pewnym okresie następują jakieś bezprawne działania urzędników, później następuje zmiana ekipy sprzed lat i w stosunku do tych, którzy przyczynili się właśnie do nie wpisywania do ksiąg wieczystych właściwie nie wyciągnięto żadnych konsekwencji. To ta kreska, gruba kreska dalej pokutuje i dalej się ujawnia właśnie w takich rzeczach. No, proszę zobaczyć, wszystkie te dokumenty rząd Stanów Zjednoczonych na podstawie umowy z 1960 r. z PRL-em przekazywał do Polski polskiemu rządowi, przechowywane były w Ministerstwie Finansów i dalej nic z nimi nie robiono, a ludzie, którzy to blokowali, bądź ich następcy dalej mają się dobrze. Co można zrobić, aby nie dochodziło do takiego oszukiwania Polski i Polaków w Polsce? Pani już do samorządowców zwróciła się z apelem, ale mieszkańcy muszą też te działania wymusić, sprawdzić, jeśli następuje takie przekazanie przez sąd.

Myślę, że przede wszystkim trzeba rozpowszechniać wiedzę dotyczącą istnienia tego układu oraz układów z innymi państwami zachodnimi, tak aby niewiedza nie była wykorzystywana przez osoby nieuczciwe - to po pierwsze. Po drugie - myślę, że potrzebna jest czujność, zwłaszcza tych, którzy są mieszkańcami kamienic zmieniających właściciela, aby dokładnie sprawdzić, co było podstawą tej zmiany i czy odnalezienie się właściciela po latach - czy jego spadkobiercy - jest rzeczywiście poprzedzone uczciwym procesem spadkowym, czy też następuje na podstawie jakichś kserokopii aktów urodzenia czy testamentów, jak to było w przypadku kilku spraw będących w prokuraturze w Krakowie. Trzeba zbadać te wszystkie sytuacje przejęcia majątku czy zmiany właściciela. Po trzecie wreszcie - zachęcam do organizowania się i do tego, aby działać wspólnie. Tak jest w Krakowie i w kilku miastach. Tam już powstały stowarzyszenia lokatorów w obronie prawa. U nas w Krakowie stowarzyszenie działa wspólnie z samorządem Krakowa przy ul. Kościuszki 58/6. To stowarzyszenie nie tylko informuje i doradza, ale również składa doniesienia do prokuratury w sytuacji, w której ludzie boją się zrobić to osobiście z imienia i z nazwiska, bojąc się np. restrykcji czy eksmisji z mieszkania. W związku z tym zachęcam do tego, aby informować się i organizować, bo to jest najlepsza broń wobec tego typu nielegalnych praktyk.

Przypomnę adres Stowarzyszenia - Kraków, ul. Kościuszki 58/6, tel. (0-12) 422-66-59. Dlaczego o tych sprawach nie informują wielomilionowe środki przekazu poza "Naszym Dziennikiem"? Dlaczego o treści umowy z USA z 1960 r. napisał tylko "Samorządny Kraków"?

Niestety tak to jest, że tutaj bardzo ważne jest, kto tak naprawdę jest właścicielem środków przekazu i kto tak naprawdę zleca reklamy do tych wszystkich środków przekazu. Ujawniły to również śledztwa prokuratorskie prowadzone w Krakowie,że proceder związany z nieuczciwymi transakcjami dotyczącymi kamienic ma charakter zorganizowanej przestępczości. Dotyczy to nie tylko lobbingu, ale również i tego, kto i w jaki sposób organizuje proceder przechwytywania polskiego majątku.

Ja jeszcze zaapelowałbym do prawników: jeśli w waszym środowisku są tacy, którzy przyczyniają się do takiego realizowania odszkodowań, to spróbujcie ich wyeliminować ze swego środowiska, odsunąć, pokazać, że nie akceptujcie takich form działania. Musiałem o tych sprawach powiedzieć w "Głosie z Krakowa". Apeluję do wszystkich - zainteresujcie się tymi sprawami. Dziękuję Pani Bubuli, radnej z Krakowa, przewodniczącej Stowarzyszenia Samorządny Kraków. Dziękuję też za te starania, które doprowadziły do odnalezienia treści umów, do wykazania kwot już przez Polskę zapłaconych.

Układ między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i Rządem Stanów Zjednoczonych dotyczący roszczeń obywateli Stanów Zjednoczonych

Rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i Rząd Stanów Zjednoczonych Ameryki, pragnąc dokonać uregulowania roszczeń obywateli Stanów Zjednoczonych do Polski oraz pragnąc dokonać postępu w stosunkach gospodarczych między obu krajami, uzgodniły, co następuje:

Artykuł I

A. Rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, zwany dalej Rządem Polskim, zgadza się zapłacić, a Rząd Stanów Zjednoczonych przyjąć sumę 40 000 000 dolarów w walucie Stanów Zjednoczonych na całkowite uregulowanie i zaspokojenie wszystkich roszczeń obywateli Stanów Zjednoczonych, zarówno osób fizycznych jak prawnych, do Rządu Polskiego z tytułu nacjonalizacji i innego rodzaju przejęcia przez Polskę mienia oraz praw i interesów związanych lub odnoszących się do mienia, które miało miejsce w dniu lub przed dniem wejścia w życie niniejszego układu.

B. Zapłata przez Rząd Polski sumy 40 000 000 dolarów - będzie dokonana do rąk Sekretarza Stanu Stanów Zjednoczonych w dwudziestu rocznych ratach po 2 000 000 dolarów - w walucie Stanów Zjednoczonych, przy czym każda rata powinna być uiszczona w dziesiątym dniu stycznia, poczynając od dnia dziesiątego stycznia 1961 r.

Artykuł II

Roszczeniami, o których mowa w artykule I i które są uregulowane i zaspokojone niniejszym układem, są roszczenia obywateli Stanów Zjednoczonych z tytułu:

a) nacjonalizacji i innego rodzaju przejęcia przez Polskę mienia oraz praw i interesów związanych lub odnoszących się do mienia;

b) przejęcia własności albo utraty używania lub użytkowania mienia na podstawie polskich ustaw, dekretów lub innych zarządzeń, ograniczających lub uszczuplających prawa i interesy związane lub odnoszące się do mienia, przy czym rozumie się, że dla celów niniejszego ustępu datą przejęcia własności albo utraty używania lub użytkowania jest data, w której tego rodzaju polskie prawa, dekrety lub inne zarządzenia zostały po raz pierwszy zastosowane do mienia; oraz

c) długów przedsiębiorstw, które zostały znacjonalizowane lub przejęte przez Polskę i długów, które obciążały mienie znacjonalizowane, przejęte na własność lub inaczej przejęte przez Polskę.

Artykuł III

Suma wypłacona Rządowi Stanów Zjednoczonych w myśl artykułu niniejszego układu zostanie rozdzielona w sposób i zgodnie z metodą podziału, zastosowanymi wedle uznania Rządu Stanów Zjednoczonych.

Artykuł IV

Po wejściu w życie niniejszego układu Rząd Stanów Zjednoczonych nie będzie przedstawiał Rządowi Polskiemu ani nie będzie popierał roszczeń obywateli Stanów Zjednoczonych do Rządu Polskiego, o których mowa w artykule I niniejszego układu, w przypadku, gdyby takie roszczenia zostały bezpośrednio przedłożone przez obywateli Stanów Zjednoczonych Rządowi Polskiemu. Rząd Polski przekaże je Rządowi Stanów Zjednoczonych.

Artykuł V

A. Dla ułatwienia Rządowi Stanów Zjednoczonych rozdziału pomiędzy wnoszących roszczenia sumy mającej być zapłaconą przez Rząd Polski, Rząd Polski dostarczy na życzenie Rządu Stanów Zjednoczonych takich informacji lub dowodów zawierających szczegóły dotyczące własności i wartości mienia oraz praw i interesów związanych lub odnoszących się do mienia, jakie mogą być potrzebne lub odpowiadające temu celowi, a w przypadku, gdyby takie informacje lub dowody zostały uznane za niewystarczające, zezwoli na zbadanie przez przedstawicieli Rządu Stanów Zjednoczonych, w zakresie dopuszczalnym przez przepisy polskie, mienia, do którego zgłoszono roszczenie, jako do mienia znacjonalizowanego lub przejętego przez Polskę.

B. W celu zabezpieczenia Rządu Polskiego przed możliwym dochodzeniem praw za pośrednictwem krajów trzecich lub w inny sposób roszczeń regulowanych niniejszym układem, Rząd Stanów Zjednoczonych dostarczy Rządowi Polskiemu kopii formalnych oświadczeń odnośnie roszczeń, jakie zostaną przedstawione przez wnoszących roszczenia oraz kopii decyzji dotyczących ważności i wysokości roszczeń.

C. Odnośnie każdego roszczenia, które zostało przez Rząd Stanów Zjednoczonych uznane za ważne, Rząd Stanów Zjednoczonych dostarczy Rządowi Polskiemu oryginalne dokumenty odnoszące się do mienia znacjonalizowanego lub przejętego przez Polskę, z których wynika roszczenie, włączając akcje osób prawnych, stanowiące własność wnoszącego roszczenia, o ile całość mienia takiej osoby prawnej została znacjonalizowana lub przejęta przez Polskę. W przypadku, gdy roszczenie nie jest oparte na takich dokumentach, Rząd Stanów Zjednoczonych dostarczy Rządowi Polskiemu zwolnienie z zobowiązania podpisane przez wnoszącego roszczenie.

D. Obydwa Rządy będą sobie wzajemnie dostarczać informacji lub udzielać pomocy w zakresie podanym w paragrafach A, B, C niniejszego artykułu, wedle procedury mającej być uzgodnioną pomiędzy obu Rządami.

Artykuł VI

W ciągu 30 dni po wejściu w życie niniejszego układu Rząd Stanów Zjednoczonych odwoła swoje zarządzenie blokujące wszelkie polskie mienie w Stanach Zjednoczonych.

Artykuł VII

Załącznik do niniejszego układu stanowi integralną część tego układu.

Artykuł VIII

Niniejszy układ wchodzi w życie z dniem jego podpisania.

Na dowód czego podpisani, zaopatrzeni we właściwe pełnomocnictwa przez swoje Rządy, złożyli podpisy na niniejszym układzie.

Sporządzono w Waszyngtonie dnia 16 lipca 1960 r. w dwóch egzemplarzach, każdy w językach polskim i angielskim, przy czym oba teksty są jednakowo autentyczne.

Za Rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej

St. Rą..... (podpis nieczytelny)

Za Rząd Stanów Zjednoczonych Ameryki

Fay D. Kohler

Załącznik

A. Dla celów rozdziału przez Rząd Stanów Zjednoczonych sumy mającej być zapłaconą przez Rząd polski "roszczeniami obywateli Stanów Zjednoczonych" są prawa i interesy związane i odnoszące się do mienia znacjonalizowanego przejętego na własność lub inaczej przejętego przez Polskę, które od daty nacjonalizacji, przejęcia na własność lub innego przejęcia, do dnia wejścia w życie niniejszego układu, były nieprzerwanie, z zastrzeżeniem postanowień w paragrafach B i C niniejszego załącznika:

a) bezpośrednio własnością osób fizycznych będących obywatelami Stanów Zjednoczonych;

b) bezpośrednio własnością osób prawnych utworzonych na podstawie prawa Stanów zjednoczonych, jednego z wchodzących w skład stanów lub ich innej jednostki politycznej, których pięćdziesiąt procent lub więcej kapitału akcyjnego lub udziałów majątkowych było własnością obywateli Stanów Zjednoczonych;

c) bezpośrednio własnością osób prawnych utworzonych na podstawie prawa Stanów Zjednoczonych, jednego z wchodzących w skład stanów lub ich innej jednostki politycznej, których pięćdziesiąt procent lub więcej kapitału akcyjnego lub udziałów majątkowych było własnością osób fizycznych będących obywatelami Stanów Zjednoczonych bezpośrednio lub pośrednio poprzez udziały w jednej lub kilku osobach prawnych jakiejkolwiek narodowości;

d) pośrednio własnością osób fizycznych będących obywatelami Stanów Zjednoczonych lub osób prawnych utworzonych na podstawie prawa Stanów Zjednoczonych, jednego z wchodzących w skład stanów lub ich innej jednostki politycznej, poprzez udziały w osobach prawnych utworzonych na podstawie prawa Stanów Zjednoczonych, jednego z wchodzących w skład stanów lub ich innej jednostki politycznej, które nie zostały objęte wyżej kategorią b) lub c);

e) pośrednio własnością osób objętych wyżej kategorią a), b) lub c) poprzez własność kapitału akcyjnego lub bezpośrednich udziałów majątkowych w osobach prawnych utworzonych na podstawie prawa polskiego, których jakakolwiek część mienia została przejęta przez Polskę, lub w osobach prawnych utworzonych na podstawie prawa niemieckiego, których przeważająca część mienia została przejęta przez Polskę;

f) pośrednio własnością osób objętych wyżej kategorią d) poprzez własność osób prawnych, o których mowa w końcu zdania dotyczącego tej kategorii, kapitału akcyjnego lub bezpośrednich udziałów majątkowych w osobach prawnych utworzonych na podstawie prawa niemieckiego, których przeważająca część mienia została przejęta przez Polskę, a które zaprzestały swej działalności; lub

g) pośrednio własnością osób objętych wyżej kategorią a), b), c) lub d), mających interesy, które łącznie stanowią sumę, przez każdą ilość osób prawnych zorganizowanych na podstawie prawa jakiegokolwiek kraju, których znaczna część mienia została przejęta przez Polskę z wyjątkiem jednak interesów, które podlegają odszkodowaniu na mocy jakiegokolwiek innego układu międzynarodowego, w którym stroną jest Polska.

B. Osoby prawne utworzone na podstawie prawa Stanów Zjednoczonych, jednego z wchodzących w skład stanów lub ich innej jednostki politycznej, które zostały zreorganizowane w drodze postępowania sądowego po tym, jak ich mienie lub prawa i interesy związane lub odnoszące się do mienia zostały znacjonalizowane lub przejęte przez Polskę, będą uczestniczyły w sumie mającej być zapłaconą przez Rząd Polski tylko w takiej mierze, w jakiej kapitał akcyjny lub udziały majątkowe w takich osobach prawnych były w czasie nacjonalizacji lub innego przejęcia własnością osób fizycznych będących obywatelami Stanów Zjednoczonych bezpośrednio lub pośrednio poprzez udziały w jednej lub kilku osobach prawnych, utworzonych na podstawie prawa Stanów Zjednoczonych, jednego z wchodzących w skład stanów lub ich innej jednostki politycznej.

C. Roszczenie oparte w całości lub części na własności nabytej po dacie zastosowania dyskryminujących niemieckich zarządzeń, pozbawiających lub ograniczających prawa właścicieli takiej własności będą partycypować w sumie mającej być zapłaconą przez Rząd Polski tylko w części tych roszczeń, które nie [są] oparte na własności nabytej w tych warunkach.

Powrot