Ilu Żydów mogło zginąć - pyta Wyborcza
Tytuł oryginału: Ilu Żydów, mieszkańców Jedwabnego i okolic mogło zginąć 10 lipca 1941 roku?
Paweł Wroński

 

Po rozlicznych publikacjach uporczywie wymieniających liczbę 1600 ofiar "Gazeta Wyborcza" opublikowała rozważania na temat ilu Żydow mogło zginąc. Lepiej poźno, niz wcale! wtr. moje WK.

Podczas procesów rozpoczętych w roku 1949, w zeznaniach świadków ocalałych z tragedii pojawiła się liczba 1600 ofiar (mówił o niej np. Szmul Wasersztajn). Taką liczbę umieszczono również na pierwszym pomniku (z 1962 r.) postawionym na miejscu spalonej stodoły. Napis wskazywał na Niemców jako sprawców zbrodni. Podobną liczbę ofiar, zastrzegając, że są to obliczenia szacunkowe przyjął Jan Gross w książce "Sąsiedzi".

Te obliczenia były kwestionowane przez historyków. Podczas pierwszej wizji lokalnej na miejscu zbrodni prowadzący śledztwo prokurator IPN Radosław Ignatiew wyraził wątpliwość, czy w tej stodole mogło się zmieścić tylu ludzi (według obrysu fundamentów stodoła miała 19 na 7 m.)

Nie zachowały się spisy ludności Jedwabnego z okresu wojny. Spis z 1931 r. mówi o 2167 mieszkańcach. Marek Kietliński dyrektor archiwum w Białymstoku podawał, że zgodnie z przedwojennymi dokumentami obowiązkowego ubezpieczenia od ognia w Jedwabnem było 110 posesji będących własnością Żydów (tą liczbę należałoby pomnożyć minimum przez pięć, bo taka była statystycznie liczebność rodzin). Michał Gnatowski w pracy "W sowieckich okowach" posiłkując się danymi NKWD z września 1940 roku stwierdził, że w okolicy Jedwabnego mieszkało około 1400 Żydów. W oparciu o dokumenty NKWD Jerzy Milewski z IPN w Białymstoku podaje nieco inne dane: w Jedwabnem mieszkało 562 Żydów, w Wąsoszu 154, Wiźnie 479, Radziłowie około pół tysiąca, czyli łącznie około 1700 [jednak również w tych wymienionych miejscowości dokonano zbrodni na Żydach przyp. pw.]

Leszek Kocoń, dyrektor Archiwum w Łomży obliczając spisy młodych ludzi przeznaczonych do poboru z roczników: 1908, 1910 i 1915 obliczył, że w Jedwabnem mogło mieszkać do 900 Żydów.

Wadą tych wszystkich obliczeń jest, że odnoszą się do sytuacji sprzed lipca 1941 roku. Po 22 czerwca 1941 r. - agresji Niemiec na Związek Radziecki do Jedwabnego mogli napłynąć uciekinierzy z wcześniej zajmowanych przez Niemców miejscowości. Z drugiej strony część żydowskich mieszkańców Jedwabnego mogło być represyjnie wywiezionych przez władze sowieckie - jeszcze przed hitlerowską agresją. Inni mogli uciec wraz z wycofującą się Armią Czerwoną.

Paweł Wroński (04-06-01 19:05)
weź udział w dyskusji na forum Gazety Wyborczej - reklamuj naszą witryne Jedwabnego!

Powrot

Hosted by www.Geocities.ws

1