TRENCIANSKA SYNAGOGA 1993
Hosjana rabba 5754
Een laatste tekie'a gedola
dat jaar / 1939
Een laatste ketiewa wachatiema towa
Bange harten
Groot vertrouwen
Awienoe Malkeenoe
De Vormer van werelden en wezens
was op weg gegaan
met Zijn leger van chasjmaliem en serafiem
Maar dat wisten zij niet
Om opnieuw aan Zijn evenbeeld gelijken
te scheppen
Zij riepen voor niets
Hosja na
Leeg was het Huis van Gebed
dat jaar / 1993
Opnieuw bepleisterd
Buiten
een getal
Vijfhonderd drie en zeventig en duizend
tekie'a gedola = laatste
bazuingeschal aan het eind van de Grote Verzoendag
ketiewa wachatima towa = een
goede inschrijving in het boek van het leven
Awienoe Malkeenoe = Onze
Vader, onze Koning; gebed op Grote Verzoendag
chasjmaliem en serafiem =
engelen
Hosja na = help toch, o
G'd; Hosjana rabba = 7e dag loofhuttenfeest
NAGAMOE NAGAMOE
Voor Hans
12 februari 1984
Als Orpheus sta jij aan 't Sje'ol
en roept hun naam
Nagamoe nagamoe ngami
Troost troost mijn volk
Sara uit Rheden, Jacob uit Dieren
ze kwamen overal vandaan
Nagamoe nagamoe ngami
Troost troost mijn volk
en waren zomaar weg
hun winkeltjes nog open
Nagamoe nagamoe ngami
Troost troost mijn volk
Jij vroeg hen uit; jij liet hen leven
opnieuw
Nagamoe nagamoe ami
Troost troost mijn volk
Sje'ol = joodse onderwereld
Ngami (ng als in jongen)
= oude Hebr. uitspraak
Ami = modern Iwriet
uitspraak
Vervanging van ngami door
ami is symbool van herboren generatie
IK GA HET PAD VANWAAR IK NIMMER KEER
Job 16:22
1
Toen ze voor de tweede maal
haar jawoord gaf
stond de zon stil te Gibeon
en de maan in de vallei van Ajalon
heel even maar
daarna vervolgde de natuur
haar loop
maar niets was meer hetzelfde
als voorheen
2
Ze is een zoet kind
en doet niemand kwaad
vooisde zijn stem
een maand later
plaatste hij haar
onder curatele
3
Over haar hoofd heen
voltrok zich gerechtelijke macht
waarbij rechtvaardigheid
zich uit de voeten maakte
4
Ik vaar op dokters kompas
was zijn verweer
de dokter voelde zich vereerd
door zijn vertrouwen
en merkte niet
dat hij haar geest verlamde
en zij de belangen
van haar patiente vergat
5
Jong
keurig gekleed
niet onbemiddeld
kwam ze
met goede bedoelingen
zijn leven binnen
maar toen ze ziek werd
moest ze gaan
6
De auto waarin ze zat
was op de heenweg
gevuld met afkeer
jegens haar
voor hem
was er een weg terug
en een toegewijde
vriendin
7
Die piano is van ons
beet ze de ander toe
die wegvluchtte
voor de felheid van
haar ogen
terwijl ze toch niets
meer bezat
zelfs eigenwaarde niet
8
Hij nam haar alles af
liet haar
de kale kamer
onzekerheid en angst
9
Een bed
een tafel
en een stoel
van anderen
was al wat bleef
voor haar
OPSTAND DER DODEN
1
Een geestelijke
is geen beter mens
gewoon een ander
mens
gewoon
2
Tevreden
legde hij zijn handen
op haar hoofd
*Benjamin Ze'eew
fluisterend
waarna hij wegzonk
in de dood
Rachel weent om haar kinderen
*Aartsvader Jacob zegt bij
het zegenen van zijn zoon Benjamin:
Benjamin is als een
verscheurende wolf (=Ze'eew).
De naamcombinatie werd veel
gegeven aan jongens.
3
Hij had de hel overleefd
maar er anderen
één
geschonken
4
Het kwaad
schrok
van zichzelf
maar was al uitgezaaid
5
Nadat hij al uren
was verstomd
bonden ze een doekje
om zijn mond
6
Hij dacht te hebben gewonnen
maar in zijn graf
had hij haar kleren aan
7
Ze mocht niet staan bij zijn graf
toch was zij het
die hem kleren gaf
8
De zelfmoordenaar
legt men apart
te schande
maar de slechte mens?
9
Verleden
onherbergzaam oord
we speelden tentje
wie heeft wie vermoord?
GEDACHTEN BIJ
'Het stoffelijk overschot
is begraven'
Overschot - overschoot - overgeschoten
Stoffelijk - van stof
Lijk van stof
Het lijk is overgeschoten
Het lijk is over
Het lijk is geschoten
Kan een lijk ook schieten?
Stof ligt op het overgeschoten lijk
Stof ligt op het lijk
Het lijk wordt met stof en al begraven
Het lijk wordt stof
Stof met stof in het graf
Was het lijk in leven
ook overgeschoten?
Was het lijk in leven soms geschoten?
In elk geval:
het lijk is over en begraven
Een schot in de roos
Was het lijk gelijk een roos?
Nee, het was het lijk van Andropov
Een Rus, geen roos
Rozen bloeien op het graf
Een overgeschoten roos?
Nee, want het staat mooi
een bloeiende roos op het graf
De roos behoeft niet begraven
schiet dan ook niet in hem/haar
Roos vergaat tot stof
Lijk vergaat tot stof
Roos = lijk
De roos geurt
Het lijk in leven
Andropov
regelde leven en dood
van onderdanen
Onderdanen - onderdanig -
niet onderdanig
moesten hun mening bekopen met dood
Dood - stoffelijk overschot
Stof - stof
Andropov wordt stof
Onderdanen worden stof
Andropov - niet onderdanige onderdanen worden stof
Niet onderdanige onderdanen roepen
Ook gij, Andropov
GEDACHTEN
bij de commentaren op
Satanische Verzen van Salman Rushdie
1
Het kwaad heeft een geur
je ruikt het van verre
het glibbert tegen je op
raakt je aan
probeert je te wurgen
je vangt het niet
Je wilt je handen niet
branden
je bent geen profeet
Laat G'd zelf Zijn schepping
maar redden
2
Sterk is de mens
die vrijheid aanvaardt
haar leert beheersen
Zwak is de mens
die haar ontloopt
zich terugtrekt
uit de wereld
3
Als het geloof sterk genoeg is
wordt het fundament niet aangetast
4
Het kwaad en de macht
trouwe bondgenoten
de één wekt de ander
samen op rooftocht
Het goede is een engel
die ondergaat
De wereld een aardnoot
De problemen wogen zwaar
eisten zorgvuldige aandacht
"peanuts"
zat hij de vergadering voor
Die avond kwamen ze vroeg thuis
De psycholoog
Hij was al geen prater
voor hij aan de studie begon
Zij kocht kauwgum
voor haar hele verdere leven
Toch hing hun prikbord vol
uitnodigingen
Openluchtmuseum Arnhem
aktie van februari 1987
Een volk
dat z'n verleden
niet koestert
kan
geen toekomst
hebben
Jodocus bij Semitische Talen
Onschuldig slaapt het poesje
op het goddelijke woord
haar staartje houdt de palmtak
van de tekst omkruld
haar pootje ligt tevreden
op de woorden van de schepping
zo heeft G'd de schepping zeker bedoeld
Eerste indruk van Amersfoort
De toon van hun taal
is recht in de leer
zoals hun bewegen
De Here Here prikte
het blauw van hun ogen
met kopspelden vast
Zwart als de fietsen
waarop ze rijden
door de lange schone lanen
van hun stad
Gebonden door regels
waar niet van af valt te wijken
zo is de wet
zo moet het blijven
Oosterse natie
Grijpgrage ogen
achter dikke brilleglazen
Altijd aan 't woord
altijd een mening
Loven hun G'd met veel kabaal
Ondanks assimilatie en integratie
een oosters gebleven natie
GEEN PLAATS OP AARDE
We hadden het over zijn Briet Miela
die middag toen ik jou bezocht
en over wat hij op een schoolfeestje kon eten
heel levend, heel dichtbij waren de twee vruchtjes
voor jou en daardoor ook voor mij
Gebensjte kinderen
verwekt op de dag van bazuingeschal
temidden van luidzingende englenkoren
Zijn zieltje was te rein
hij zal onze wereld nimmer toebehoren
En jullie blijven achter
met een leegte
waarin woorden van troost
zonder betekenis zijn
het leven zelf heeft jullie
een poets gebakken
BECKOV
Geklemd
Tussen kerken en klooster
vinden we hun graven
op de rots
De muur
ver boven hen verheven
voerde hun kaddiesjgebed
naar omhoog
over de burcht
de eeuwenoude burcht
We lezen hun namen in twee talen
Van waar kwamen zij
die rusten te Beckov
en waar gingen de levenden naar toe
GEEN EER VOOR ARNHEMSE JONAS DANIËL MEIJER
Diep in het hart van de stad aan de Rijn
werd in voorbije eeuwen
een kind geboren
Het groeide op temidden van tumult
Men zeulde lijken door de straten
terwijl hij franse thema's leerde
en glasgerinkel begeleidde z'n latijn
De plek waarom men vocht
was eerst een kerkhof
toen een plein
voor z'n geboortehuis
Aan vluchten viel toen niet te denken
want alle poorten werden zwaar bewaakt
Met felle blik gewapend
liep krijgsvolk
over de wallen op en neer
verschoot haar kruid in nauwe stegen
Men dempte de grachten
men slechtte de wallen
en brak de poorten
tot de grond toe af
Tot ver over de rivier
waaierde de stad uit
in duizend pleinen en straten
Niet één ervan draagt zijn naam
AFORISMEN
Een lachend kindermondje
waarin tanden ontbreken
doen in een oogwenk
al je boosheid vergeten
Je glijdt de volwassen wereld niet binnen
je dóndert erin
"Zal mama je pakken", lachte mijn oma
en keerde terug naar het punt
in haar leven
waarop ik nog niet bestond
Het geld vloeide
in haar beurs
en steeg toen
naar haar bol
zodat geen mens
meer
met haar
kon huizen
In de woning van de bejaarde
maakt bitterheid de deur open
Het slachtoffer van de stinkende wond
was de geplaagde heelmeester
Als je varkens
niet
in de modder laat wroeten
blijven ze
schoon
Sommige koeien
loeien
absoluut intelligent
je moet er alleen naar
leren
luisteren
Druiven lessen de dorst
en je blijft er nuchter bij
Helden
worden nooit
in vredestijd
geboren
Er werd zó vurig gebeden in de kerk
dat het gebouw in vlammen opging
Hoewel het geloof soberheid
voorschreef
toog men rijk versierd ter kerke
Op het platteland was dit de enige gelegenheid
te laten zien hoe goed men geboerd had
Onze tijd stroomt voorbij
en zuigt ons mee in z'n tempo
Groot is ons verlangen
de tijd
voor even
stil te zetten
De sjabbat is een tankstation
waar voor de hele week
benzine wordt ingeslagen
Door iemand heen kijken
gewoonte van de dichter
Langs iemand heen kijken
aanwensel van de medemens
Terug naar Literature