NOTAS
SUR LE HISTORIA DEL SECULO XX
Parte 3
Le Prime Operationes del Guerra:
Le
planes militar initial del franceses e del germanos faceva fracasso. Le
general Moltke executava le plan Schlieffen le 4 de augusto de 1914, ma
ille non habeva calculate que le belgos resisterea le incursiones german.
Le angleses inviava a Belgio un fortia expeditionari a causa del
violation del neutralitate de Belgio per le germanos. Durante iste parte
del guerra il habeva 57 divisiones german contra 24 divisiones francese,
7 belge, e 5 anglese.
Ante
le impossibilitate de executar lor plan initial de circumferer Paris, le
germanos concentrava lor truppas al este de Paris. Le franceses tunc
tentava penetrar in Alsacia-Lorena, supponente que le germanos deberea
reinfortiar lor ala dextre, destinate a circumferer le capital francese.
Ma illes discoperiva que le supponite debilitate german non existeva
post lor tentativa de romper le fronte german in le battalia de
Ardennes.
Le
Battalia del Marne:
Le
germanos obligava le franceses e le angleses a retroceder in octo dies
de marchas fortiate usque le fluvio Marne e ancora pensava que illes
poterea circumferer Paris, ma le franceses reinfortiava lor ala sinistre
e frustrava le effortios del germanos. Durante iste parte del guerra le
germanos e le francobritannicos habeva fortias quasi equivalente (53
divisiones contra 57) e sperava confrontar le germanos definitivemente
in le battalia del Marne.
Iste
battalia comenciava le 5 de septembre de 1914. Il habeva un brecha de 40
kilometros inter le lineas german, ma le fortias francobritannic non
poteva usar lo contra le germanos a causa del fatiga de lor soldatos e
le manco de munitiones, e le germanos establiva un nove linea apud le
fluvio Aisne.
Le
germanos debeva abandonar completemente le plan Schlieffen. Illes
comprendeva que le fortias unificate del franceses e del angleses esseva
troppo potente pro vincer Francia con un colpo decisive. Le truppas
german tamen essayava romper le fronte anglofrancese in le prime
battalia de Ypres del 12 de octubre al 11 de novembre, 1914, inter Arras
e le costa. Iste battalia esseva multo sanguinari, e le germanos perdeva
plus que 100.000 soldatos sin complir lor objectivo.
Usque
tunc le germanos sperava conducer un guerra fulmine, movente lor truppas
rapidemente in territorios grande, ma illes e le anglofranceses debeva
conducer lor actiones in trencheas, e durante tres annos le linea del
fronte non se moverea plus que 15 kilometros in despecto del destruction
massive infligite per le germanos, le franceses, e le angleses.
Le
Offensiva Russe:
In
le fronte oriental, le russos invadeva Prussia oriental e Galitzia, un
region polonese dominate per Austria. De iste maniera illes contribueva
indirectemente al debilitation del fortias german in le Marne proque le
germanos debeva mover quarto divisiones de Francia al fronte russe. Post
le battalias de Tannenberg (26-30 augusto, 1914) e del lacos Masurios,
le germanos expelleva le russos del Prussia oriental.
In
dispecto de un perdita de homines grandissime, le russos vinceva le
austriacos in le battalias de Lemberg (augusto-septembre, 1914) e
occupava le Galitzia oriental. Post iste debilitation del fortias
austriac, le franceses poteva contener le germanos plus facilemente.
Le
germanos timeva un Guerra de duo frontes, ma su planes pro evitar lo
faceva un fiasco decisive. Un Guerra longe esseva inevitabile. Le
soldatos german esseva habile e coragiose, ma le economia de Germania se
debilitava a causa del necessitate de approvisionar le soldatos e
suppler le necessitates del population civil. Le japoneses anque
declarava le guerra contra Germania le 23 de augusto de 1914 e occupava
le possessiones german in le oriente extreme e in le Pacifico. Turchia
tamen se univa a Germania e bombardava le portos russe de Odessa e
Sebastopol.
Le
germanos tunc tentava facer un colpo decisive contra le russos in maio,
1915, ma lor attacco durava usque septembre. Le austrogermanos perdeva
un grande numero de soldatos. Lor effortios tamen obligava que le russos
retrocedeva, ma Austria e Germania tunc esseva troppo debile pro
circumferer los. Le italianos intrava in le guerra appoiante le
franceses, le angleses, e le russos. Illes aperiva un nove fronte in
Isonzo, obligante que Austria aperiva un altere fronte e reducente le
pression del austriacos sur le russos.
1916,
le Anno de Longe Battalias Sanguinari Indecisive:
Durante
le tertie anno del Prime Guerra Mundial omne le fortias militar se
trovava in un impasse sanguinari e paralytic. Omne paises que
participava in le guerra perdeva numeros enorme de soldatos in
conditiones infernal, specialmente in le battalias de Verdun e del
Somme.
In
1916 Francia e su alliatos consentiva actuar conjunctemente de un
maniera organisate in duo frontes principal. Ma le germanos, con le
proposito de liberar se del necesitate de luctar continuemente in le
trencheas, initiava un nove offensive contra Verdun le 21 de februario.
Illes sapeva que Verdun occupava un position importante e esseva un loco
de multe valor symbolic e illes dunque sperava que le franceses mobilisarea
omne su fortias pro defender lo e que ibi illes poterea dar un colpo
definitive al armea francese.
Le
franceses respondeva como le germanos sperava, ma, post quatro meses de
combates exceptionalmente sanguinari, le germanos non compliva lor
objectivo. Al fin del offensiva, le 12 de julio, Germania habeva
sacrificate 240.000 homines e le franceses 275.000. Simultaneemente, in
le fronte oriental, le russos practicamente disarticulava le armea
austrohungare, capturante 200.000 prisioners, e le italianos poteva
occupar Galitzia.
Le
angleses conduceva un grande offensiva sur le fluvio Somme. In despecto
del concentration de lor fortias, illes non poteva rumper le fronte e
penetrava solmente unes pauc kilometros. Iste battalio esseva mesmo plus
sanguinari que illo de Verdun, que se prolongava a cinco meses de
combates sin treguas. Post lor effortios, le angleses perdeva 400.000
homines, le franceses 200.000, e le germanos 450.000.
Germania
e Austria tamen conqueriva Romania, debilitante fortemente le armea
russe, que durante le prime annos del Guerra habeva sacrificate unes
3.800.000 soldatos.
Le
defaite final de Germania in 1918:
In
le primavera de 1918, le germanos interprendeva unes offensivas con
resultatos positive, inter illos un secunde attacco sur le Marne. Ma in
lor tertie attacco sur iste fronte Francia e su alliatos vinceva le
armea de Ludendorff. Le maxime chef del franceses, le general Foch,
comenciava un serie de attaccos que gradualmente debilitava le armas
german.
Le
8 de augusto, con le adjuta de tanks, le alliatos del franceses rumpeva
le fronte occidental e recuperava lo que le germanos habeva ganiate le
primavera. Le germanos esseva troppo debile pro luctar multo
effectivemente, e Francia e su alliatos, incoragiate per lor successos,
aperiva un offensiva in omne le frontes.
In
le oriente, le alliatos habeva successos simile. Illes penetrava le
fronte de Bulgaria, que tunc solicitava un armisticio. Post rumper le
fronte turc, le angleses conquireva Damasco in Syria. Le 27 de septembre,
Ludendorff recomendava fortemente un armistitio, que le governamento
german demandava un mense postea (le 26 de octobre) post capitular ante
alicun demandas del presidente statounitese, Wilson.
Le
29 de octubre Karl I de Austria demandava un armistitio post le defaite
de Vittorio Veneto a manos del italianos. Duo dies postea Turchia anque
capitulava. E le 23 e le 28 de octobre le croatas e le checos,
respectivemente, declarava lor independentia.
Le
situation interne de Germania deveniva extrememente tense. Le populo
german, que durante annos habeva sacrificate multissimo pro continuar un
guerra inutile, se rebellava contra su governamento aperte- e
massivemente. Le fortias militar german se motinava in decembro, e
Wihelm II debeva abandonar Germania e refugiar se in le Paises Basse.
Le
secretario de Stato Scheideman proclamava un nove republica german, e le
11 de novembre de 1918 Germania capitulava definitivemente, acceptante
le durissime conditiones del alliatos. Le germanos voleva negotiar un
tractato de pace, ma le alliatos refusava e imponeva sur le germanos
conditiones de pace severissime. In 1919 le economista anglese John
Maynard Keynes precocemente admoneva que le dur conditiones de pace
imponite per le alliatos perpetuarea le ruina del economia german,
causante rebelliones inter le germanos, e presentarea un grande periculo
de un altere periodo de destablisation europee periculose.
Le
Consequentias del Guerra:
Post
le Prime Guerra Mundial le population del paises que habeva participate
in le guerra esseva extrememente demoralisate. Unes 8.500.000 europeos
habeva morite in le guerra, que habeva demonstrate le incompetentia del
governamentos europee pro mantener relationes stabile e rationabile
inter se.
Le
guerra anque provocava un serie crise economic in Europa proque le
homines qui moriva in le guerra esseva juvene. In conditiones de pace,
illes haberea essite inter le plus productive sectores del population.
Francia habeva perdite 20% de su
population active, Germania 15%, e Britannia e Italia 10%.
Ben
que Germania habeva perdite homines e ressources material que in
tempores pacific on haberea potite dedicar a production economic utile,
le campos de guerra esseva foras de su territorio national. Illes qui
habeva luctate contra Germania memorava isto e esseva etiam plus
exigente in lor demandas de indemnisation. Ma mesmo pro le victores, le
destruction material e human del guerra necessitava effortios continue e
difficile pro evitar le chaos economic.
Post
le ruina de Europa, le Statos Unite e le Union Sovietic emergeva como le
polos politic e economic le plus importante del mundo. Japon anque
emergeva como le potentia le plus importante de Asia.
In paises neutral, como Espania, alicun
personas se inricchiva enormemente satisfaciente le enorme e crescente
demandas economic pro alimentos e altere productos comercial inter le
nationes belligerente del guerra. Ma le precios de iste productos, mesmo
in Espania, cresceva a causa del demanda general enorme. E como le major
parte del population espaniol non poteva comprar los, le guerra
presentava le paradoxo de consequentias negative pro multe gente in
Espania.
NOTAS
STRUCTURAL:
Le
Numeros de Interlingua
13/20
tredece vintesime partes. dece-tres vintesimos.
[Retro a Curso]
[Vade al prime pagina]