A)
Kuzey Irak'taki Siyasi Yapılar
KÜRDİSTAN DEMOKRATİK PARTİSİ
Kürdistan
Demokratik Partisi (Kurdistan Democratic Party, KDP), Irak Kürt
politikasında yarım yüzyıldan fazla bir süredir hakim kuvvet olmuştur.
Babası Molla Mustafa'nın 1979'da ölmesinin ardından, Mesud Barzani Irak
merkezi hükümeti ve yerel rakipleri PUK ile çatışmalarla geçen bir
dönem boyunca KDP'nin liderliğini yapmıştır. KDP, peşmergeler
olarak bilinen onbinlerce silahlı milis gücü yönetmektedir, ve kuzey-batı
Irak'ta büyük bir alanı kontrol etmektedir. Erbil'deki KDP önderliğindeki
bölgesel hükümet tüm Irak Kürdistan'ı üzerinde yönetim yetkisi olduğunu
iddia etmektedir, ancak gerçekte bölgenin denetimini PUK ile bölüşmektedir.
Mesut Barzani, daha önce
babasının yaptığı gibi, Kürt gruplarıyla Irak merkezi hükümeti arasındaki
karmaşık güç dengelerini, askeri eylemlilik ve görüşmeler karışımıyla sürdürmeye
çalışmıştır. Irak ordusu defalarca yaptığı etkili girişimlere rağmen, kısmen
Barzani'nin sıkça diğer bölgesel kuvvetlerin desteğini kazanması sayesinde,
KDP
kuvvetlerini tamamen yenilgiye uğratmayı başaramamıştır. İran-Irak savaşı
sırasında, İran'ın sağladığı destek KDP'nin Kürt bölgesi kırsalının
bazı alanlarında serbestçe faaliyet göstermesini sağlamıştı. 1990'larda,
KDP
Türkiye ile görüşmelere başlamış; bu sayede kurulan ticari bağlantılarla,
uluslararası yolculuklardaki gelişmelerle ve Türk tankerlerinin vergilendirilmesiyle,
fazlasıyla gereksinim duyulan mali kazançlar edinebilmiştir.
KDP adayları Irak
Kürdistanı'nda 1992'de düzenlenen seçimlerde oyların % 50.8'ini kazanmış,
ancak PUK ile yaptıkları kuvvet-paylaşımı anlaşmasının pratikte
başarısız kalması kısa zaman içinde silahlı çatışmaların patlak vermesiyle
sonuçlanmıştı. Aralıklarla süren çarpışmaların ardından Ağustos 1996'da
Barzani PUK'ye karşı Saddam Hüseyin'den destek istemiştir. Irak
hükümet birliklerinin desteğiyle, KDP Kürt parlamentosunun bulunduğu
kuzey şehri Erbil'i 1996 Eylül başlarında
PUK'nın elinden geri almıştı.
ABD ile Irak arasında gerilimin
artması,
KDP-PUK arasında da uzlaşma için bir itki yaratmıştır.
İki parti 1998'de Washington Barış Anlaşmasını imzaladılar, ancak Ekim
2002'e kadar KDP ve PUK temsilcileri Kürdistan Ulusal Meclisi
ortak oturumundaki yerlerini almadılar.
KDP, hem bağımsız Irak Kürdistanı
fikrini hem de ABD'nin Saddam Hüseyin'e karşı askeri müdehalesini açıkça
reddetmektedir. Kürtçe yayın yapan bir uydu kanalı, Barzani'nin 26 Kasım'da
Paris'te düzenlediği basın konferansında "parlamenter, çoğulcu ve federal
bir Irak" talep ettiğini bildirdi. Barzani sözlerine şunları eklemekteydi:
"Biz savaşı desteklemiyoruz ve başlatılmaması gerektiğini söylüyoruz,
çünkü savaş kriz ve sorunlar yaratacaktır".
KDP'deki en güçlü
kişi partinin başkanı Mesut Barzani'dir. 1999'da, Polit Büroyu seçen Merkez
Komitesi tarafından yeniden KDP'nin başkanlığa getirildi. Polit
Büro ve Merkez Komitesi, yurtdışı üyelerini temsil eden şube de dahil olmak
üzere, 10 şubeden sorumludur.
Mesut Barzani: KDP
Başkanı.
Nechirvan Barzani: KDP
önderliğindeki bölgesel hükümetin başbakanı.
Dr. Roz Nuri Shawez: Kürt
parlamentosu sözcüsü.
Hoshyar Zebari: KDP
dışişleri sözcüsü ve temel görüşmecisi.
KÜRDİSTAN YURTSEVERLER BİRLİĞİ
Kıdemli Kürt lideri Celal
Talabani'nin yönetimi altındaki Kürdistan Yurtseverler
Birliği (Patriotic Union of Kurdistan, PUK), geleneksel olarak
Kürt hareketine hakim olan Kürdistan Demokratik Partisi'ne rakip
olarak milis kuvvetlerini ve parti örgütlenmesini oluşturab bir gruptur.
PUK,
daha önce KDP üyesi olan Talabani ve diğerleri tarafından kurulmuştur.
PUK
bugün 150.000'e yakın üyesiyle modern, sosyal-demokrat bir parti olduğunu
iddia etmektedir. Parti'nin web sitesi PUK'nin "Kürt toplumunu
modern ve demokratik çizgilerde yeniden inşa etmek ve yönlendirmek"
için kurulduğunu belirtiyor.
Irak kuvvetlerinin Kuveyt
topraklarından Mart 1991'de püskürtülmesinin ardından, kuzeydeki Kürt grupları
ve güneydeki yeraltı Şii grupları tarafından gerçekleştirilen ancak başarısız
kalan ayaklanmada etkin bir rol üstledi. PUK yayınları, grubun bazı
önemli şehirlerin denetimini eline geçirdiğini bildirdi. Kürt zaferleri
kısa ömürlü oldu. Irak birlikleri ayaklanmayı bastırdı ve milyonlarca Kürt
dağları aşarak Türkiye sınırını geçmek zorunda kaldı. Nisan 1991'de, PUK
ve KDP liderleri Irak Hükümet ile görüşmelere başladılar.
Mayıs 1992'de Irak Kürdistanı'nda
yapılan seçimlerde
PUK oyların % 49.2'sini kazandı, ve KDP
ile iktidarı % 50 - % 50 paylaşmak üzere anlaşmaya vardı. 1996'dan itibaren
ise, PUK önderliğindeki hükümet, her ne kadar PUK kuvvetleri
İran sınır yakınındaki Süleymaniye'de yoğunlaşmış olsa da, tüm Irak üstünde
yönetim hakkı olduğunu iddia etmeye başladı. Bu, Kürdistan'ın PUK
ve KDP bölgeleri şeklinde bölünmesine ve ardından yoğun bir iç savaşın
başlamasına neden oldu. Savaşta KDP bir süreliğine Irak merkezi
hükümetinin desteğini alırken, PUK ise İran'ın desteğinden faydalanmıştır.
ABD'nin himayesi altında,
1998'de gerçekleştirilen Washington Anlaşması iki partiyi ağır aksak ilerleyen
bir barış sürecine girmeye yöneltmiştir. Ancak KDP ile ilişkilerde
2002 yılına kadar önemli bir iyileşme sağlanamamıştır.
PUK'nin bölgesel
Kürt hükümeti başkanı Barham Salih, Mayıs ayında gazetecilere
KDP
ve PUK'nin iki yönetimi birleştirmek yolunda ortak çalışma kararı
aldığını açıklamıştır. Ve 4 Ekim 2002'de PUK temsilcileri Erbil'deki
Kürt parlamentosundaki yerlerini, 1994 iç savaşından beri ilk defa aldılar.
Celal Talabani, PUK'yi ABD'nin işgal planından uzak tutarken, Irak'ta
"rejim değişikliği" çağrılarını olumlu karşıladığını açıkladı. Ekim
ayında Talabani, günlük Arap gazetesi El Hayat'a PUK'nin
ABD birlikleri için "bir Truva atı olmaya istekli olmadığını" söyledi.
Sözlerine şunları ekledi: "Amerikan kuvvetlerinin işgal etmesini istemiyoruz.
Müdehale edeceklerse, onların muhalefete arka çıkmalarını istiyoruz".
Bu şüphelere rağmen, önemli PUK görevlileri --Talabani dahil olmak
üzere-- ABD görevlileri tarafından Ağustos ve Aralık 2002'de düzenlenen
ve Iraklı muhalefet liderlerinin Irak'ın geleceğini tartıştıkları toplantılara
katıldılar.
PUK websitesine göre,
partinin karar-alıcı organı 32 üyeli Liderler Konseyi'dir. Liderler Konseyi,
genel sekreteri ve örgütün günlük işlerinden sorumlu olan 11 üyeli Polit
Büroyu seçer.
TÜRKMEN PARTİLERİ
Türkmen partileri, Anadolu
ile yakın kültürel ve dil bağları olan kuzey Irak Türkmenlerini temsil
etmektedirler. Kürt Özerk Bölgesinin KDP tarafından yönetilen bölgesinin
hemen güneyinde yer alan Musul ve Kerkük'te pekçok Türkmen yaşamaktadır.
Her ne kadar Türkmenleri temsil eden pekçok farklı parti olsa da, iki ana
grup bulunmaktadır. Her ikisi de tüm etnik azınlıkların özgürlüğünü içeren
demokratik bir Irak'tan yanadırlar, ancak bunun elde edilmesi için farklı
stratejileri vardır. Türkmen Ulusal Birliği (The
Turkoman National Association, TNA) Kürt otoriteleri ile işbirliği
yaparken, Irak Türkmen Cephesi (Iraqi Turkoman
Front, ITF) Türkiye tarafından desteklenmekte ve KDP'ye
muhalefet etmektedir.
Türkmen politik sahnesine
en son eklenen
Türkmen Ulusal Birliği Kasım 2002'de kuruldu. TNA,
Türkmen
Kültürel Birliğini,
Türkmen Kardeşlik Partisini,
Türkmen
Ulusal Kurtuluş Partisini,
Irak Türkmen Birlik Partisini ve
Kürdistan
Türkmen Demokratik Partisi'ni biraraya getiren bir şemsiye kuruluştur.
Partiler kendi politik gündemlerini korumakta, ancak daha geniş olan ulusal
gelecek ve çıkarlar konusunda birleşik bir cephe olarak davranmaktadırlar.
Türkmenlerin çoğunluğunu yöneten yetkililerin kabulünde, Türkmen Kültürel
Birliği'nin başkanı ve
KDP önderliğindeki bölge hükümetinde bakan
olan Cevdet Nacar tarafından okunan açıklamada, birliğin KDP'nin
çalışmalarının bir sonucu olan Irak Kürdistanı'ndaki "kardeşçe birlikteliği"
ve "karşılıklı saygıyı" kuvvetlendireceğini belirtilmektedir.
Şubat 2001'den beri San'an
Ahmed Ağa tarafından temsil edilen Irak Türkmen Cephesi ise, altı
Türkmen partisinin biraraya gelmesiyle 1995'te kuruldu. Türkiye'nin politik
desteğinden faydalanmaktadır, ancak Kürdistan'ın politik yaşamına ilişkin
faaliyetleri KDP tarafından Türkiye'nin Kürdistan'ın içişlerine
karışması olarak değerlendirilmektedir.
KDP gazetesi Brayati
Ekim 2002'de şöyle diyordu: "Türkiye'nin resmi görevlisi olarak davranan
Türkmen Cephesi diye adlandırılan grup, Türkiye'nin bu bölgedeki çıkarlarına
zarar vermektedir". 1996'da Türkiye'de ve 1999'da Londra'da şubeler
açmasına rağmen, ITF merkezi KDP yönetimindeki Erbil'dedir.
ITF,
Arapça ve Türkmence yayınlanan Türkmenili adlı bir haftalık gazete
yayınlamaktadır. Cephe'nin Saddam sonrası Irak'a ilişkin görüşleri hakkında
Türkiye'deki temsilcisi Mustafa Ziya, cephenin kuzey Irak'ta, özellikle
de Kerkük'ü başkent yapacak bir Kürt devleti kurulmasına karşı olduğunu
söyledi. Ekim 2002'de Türkiye'de düzenlenen bir konferansta şöyle diyordu:
"Kerkük ve Musul'u kendi [Kürtlerin] başkentleri olarak gösteren bazı
haritalar ortaya atılıyor, ancak gerçekte o toprağın sahipleri bizleriz".
"Bizim o toprak altındaki kaynaklarda gözümüz yok, ancak hiç şüphesiz
ki bazılarının var. Bugün, o alana kimin sahip olacağı noktasında bir Kerkük
sorunu yaşanıyor. Ancak orada yaşayan insanlar ona sahip olacaktır."
KÜRT İSLAMİ HAREKETİ
Irak Kürdistanı'ndaki İslami
hareket bir bütün olarak Orta Doğu'daki İslami Hareketlerin çeşitliliğini
yansıtmaktadır. Kırsal alanda hizmet sağlayan yardım kuruluşlarından, güçlü
bir laiklik karşıtı, Batı karşıtı söyleme sahip radikal İslamcı gruplara
kadar çeşitli partiler vardır. Irak'taki diğer İslami grupların aksine,
Kürt hareketi İslam'ın Sünni kanadından gelmektedir.
Partilerden hiçbirisi Kürt
Ulusal Meclisi içinde güce sahip değildir (her ne kadar Kürdistan'da
İslami Hareket,
PUK önderliğindeki hükümette temsil edilmekteyse
de). Desteklerini, daha ılımlı gruplar bağlamında toplumsal hizmetlerin
sağlanmasıyla, daha radikal gruplar bağlamında ise daha şiddet içeren araçlarla
edinmektedirler.
Kürdistan'da
İslami Hareket (İslamic Movement in Kurdistan, IMK):
Ölmüş
bulunan Şeyh Uthman Abd-Aziz önderliğindeki Kürt İslam alimleri tarafından
1987'de kuruldu. Hareket yüzlerce silahlı milise sahip, ve Süleymaniye
Yönetiminin merkezi Halepçe'de üstlenmiş durumda. İran ile iyi ilişkileri
var ve PUK önderliğindeki Kürt yönetiminde temsil ediliyor. Şimdiki
önderleri Şeyh Ali Abd-Aziz hareketin kurucusunun kardeşi. Irak Kürdistanı'ndaki
diğer İslami hareketlerin çoğu IMK'nin uzantıları şeklindedir. 1999'da
hareket İslami Al-Nahdah (Rönesans) Hareketi ile birleşerek, Kürdistan'da
İslami Birlik Hareketi'ni oluşturdu, ancak 2001'de yaşanan bölünmenin
ardından eski ismini yeniden kullanmaya başladı. Hareket iki haftada bir
yayınlanan Buzutnaway İslami adlı bir gazete çıkarmaktadır.
Kürdistan
İslami Birliği (Kurdistan Islamic Union, KIU): Yekgirtu
olarak bilinen grup Irak Kürdistanı'ndaki en büyük İslami örgüttür. Resmi
olarak 1994'de kuruldu, İslama ve reforma çağrı yapmaktadır. Kökleri kuzey
Irak'ta ilk defa 1950'lerde ortaya çıkan Müslüman Kardeşler'e kadar
gitmektedir. Yekgirtu'nun liderleri 1992'deki seçimlerinde
Kürdistan'da
İslami Hareket içinde bir grup olarak seçime katıldılar,
KDP
ve PUK'nin ardından üçüncü sırayı aldılar. Parti günümüzde Genel
Sekreter Şeyh Salah-al-Din Muhammed Baha-al-Din tarafından yönetiliyor.
KIU'nin
kendine ait silahlı kuvvetleri yoktur. Bunun yerine, esasen Suudi İslami
örgütlerinden sağlanan fonlarla hayır işleri yapmakta, güçlü tabana sahip
olduğu kırsal alanda camiler, klinikler ve okullar inşa etmektedir. KIU,
Yekgirtu
adlı haftalık bir gazete yayınlamaktadır.
Kürdistan
İslami Grubu (Kurdistan İslamic Group, KIG): Kürdistan'da İslami
Birlik Hareketi'nden
2001 yılında kopanlarca kurulmuştur. Mala Ali Bapir liderliğindeki grup,
Khormal'de ve İran sınırına yakın yerlerde üstlenmiştir. Kuzeydoğu Irak'daki
Soran bölgesinde bulunan
KDP güçlerine karşı yapılan saldırıya karışan
El
Tevhid gibi aşırı İslamcı silahlı gruplarla yakın ilişkileri olduğuna
inanılmaktadır.
KIG, haftalık
Komal gazetesini çıkarmaktadır.
İslam'ın
Destekçileri (Ansar el İslam):
Abu Abdullah el Shafi liderliğindeki Jund el İslam ile İslami
Hareket'ten Molla Krekar liderliğinde ayrılan bir grubun Aralık 2001'de
birleşmesiyle kurulmuştur. Her iki liderin de Afganistan'da çalıştığına
inanılıyor. Grup, Biyarah ve İran sınırına yakın alanlarda üstlenmiştir.
Irak Kürdistanı'ndaki en radikal İslami gruptur. İslami Hareket'in
milis güçlerinin birer parçası olan, ancak hareketin merkezi liderliğinden
neredeyse bağımsız faaliyet gösteren grupları biraraya getirmiştir. İslam'ın
Destekçileri, aynı bölgede yerleşik olan PUK ile Eylül 2001'nden
beri savaşmaktadır. Daha sonra grubun parçası haline gelen unsurlar, KDP'nin
önde gelen liderlerinden Franso Hariri'nin Şubat 2001'de öldürülmesinden,
ve PUK önderliğindeki Irak Kürdistan yerel hükümetinin başkanı Burhan
Salih'e karşı yapılan saldırıdan sorumlu tutulmaktadır. Ancak, İslam'ın
Destekçileri KDP ile silahlı çatışma içinde değildir. İslam'ın Destekçileri'nin
lideri Molla Krekar, Eylül 2002'de sorgulanmak üzere Hollanda'da göz altına
alınmıştır. Molla Krekar, grubunun
el Kaide ve Saddam ile ilişkisi
olduğu suçlamalarını kabul etmedi, grubunun kimyasal silahlar üretme potansiyeline
sahip olmadığını belirtti.
ASURİ KÖKENLİ PARTİLER
Kürdistan Ulusal Meclisi'nde
5 kişilik kontejana sahip olan Kuzey Iraklı Hristiyanları temsil eden en
önemli parti Asuri Demokratik Hareketi (Assyrian
Democratic Movement, ADM)'dir. 1979 Nisanında kurulmasından
beri ADM "Özgür demokratik Irak ve Asuri ulusal varlığının tanınması"
sloganıyla Asuri ulusal haklarının tanınması için çaba harcıyor.
Savaş ihtimalinin artması
ve Saddam sonrası Irak için hazırlıkların yoğunlaşmasının ardından, Younadin
Yusuf liderliğindeki
ADM, ulusal haklarını tamamen tanıyan bir federal
Irak'tan yana olduğunu açıkladı.
ADM, aynı ulusun farklı isimleri
olduğunu söylediği Kildani, Asuri ve Süryani etnik kimlikleri içinde barındırıyor,
ve aralarında Kildani Katoliklerin, Süryani Katoliklerin, Ortodoksların,
Doğu Asurilerin ve Protestanların bulunduğu çeşitli Hristiyan mezhepleri
de temsil ediyor. Parti, 2002 Kasımında Asurileri ve Kildanileri farklı
olarak değerlendiren
KDP ve PUK'nin anayasa önerisini bölücü
bir strateji olarak değerlendirerek karşı çıkıyor. "Asuri ve Kildani"
ifadesindeki "ve" kelimesinin, halkın birliğinin bir ifadesi olarak
kaldırılmasını öneriyor. Grup, Asuri dilinde günde iki saat yayın yapan
bir radyo istasyonuna ve Asurice, Arapça ve İngilizce hazırlanan bir web
sitesine sahip. Yine Uluslararası Asuri Haber Ajansını işletmekte, ve Bahra
isimli aylık bir gazete yayınlamaktadır.
Diğer Asuri örgütleri arasında
Asuri
Ulusal Kongresi, Asuri Yurtsever Partisi
ve Bayt-al-Nahrayn Demokratik Partisi sayılabilir.
KÜRT UYDU PARTİLERİ
Irak Kürdistanı'nda faal
olan diğer partiler arasında, Kadir Aziz önderliğindeki Kürdistan
Emekçiler Partisi (Kurdistan Toilers' Party, KTP) ve Muhammed
Hac Mahmud önderliğindeki Kürdistan Sosyalist
Demokrat Partisi (Kurdish Socialist Democracy Party, KSDP) gibi
sol-kanat ulusalcı gruplar da vardır. Her iki parti de son yıllarda PUC'yi
desteklemektedir, ve Süleymaniye'deki PUK önderliğindeki bölgesel
hükümetin üyeleri arasında yer almaktadır.
2000 yılında Kürdistan
İşçi Partisi (PKK) ile PUK arasında meydana gelen çatışmalarda,
KTP
ve KSDP delegasyonları iki taraf arasında arabuluculuk yapmaya çalışmıştı.
George Bush'un Birleşmiş Milletler Genel Meclisi'nde Irak'a ilişkin yaptığı
konuşmayı, her iki parti de "olumlu ve mantıksal" olarak iyi karşıladı.
KTP ve KSDP'nin
temsilcileri Aralık 2002'de Londra'da gerçekleştirilen Irak muhalefeti
toplantısına katılmış, ve iki partinin liderleri de konferansın "Kordinasyon
ve İzleme Komitesi"ne seçilmişti. KTP, Kasım 2001'de Molla Krekar
grubuyla (o zamanlar Jund el Islam olarak biliniyorlardı) silahlı
çatışma içine girmişti. KTP, bir radyo istasyonu (Kürdistan Emekçilerinin
Sesi) işletmektedir ve Sorani Kürtçesinde yayınlanan haftalık bir gazete
(Alay Azadi) yayınlamaktadır. KSDP, Rebadi Azadi adlı haftalık bir
gazete yayınlamaktadır.
Irak Kürdistanı'nda faal
olan ve Irak'a karşı bir savaşa karşı çıkan gruplar arasında Irak
Komünist Partisi (Iraq Communist Party, ICP), Kürdistan
Komünist Partisi (Kurdistan Communist Party, KCP) ve Irak
İşçileri Komünist Partisi ((Workers' Communist Party of Iraq, WCPI)
bulunmaktadır. Eylül 2002'de, KCP lideri Kerim Ahmed ABD'nin Irak'ta
"rejim değişikliği" planlarını destekleyen Irak muhalefeti liderlerine
saldırdı. ABD'nin, Irak'a hakim olmak üzere Saddam'ı devirmekle ilgilenen
"sömürgeci bir ülke" olduğunu belirtti.
WCPI, 1993 yılında
dört küçük komünist partisi tarafından oluşturuldu. ICWP, örgütün
Süleymaniye'deki ofisine 2000'de yapılan saldırıdan PUK'i sorumlu
tutmuştu. Keza PUK'nin
WCPI'nin Aralık 2002'de düzenlenen
II. konferansını engellediği de açıkladı. WCPI eylemcileri, Aralık
2002'de Londra'da düzenlenen Irak muhalefeti konferansı sırasında, toplantının
"Iraklı kitleleri"nin temsil etmediğini söyleyerek bina dışında
protestolar düzenlediler. Eylül 2002'de, parti merkez komitesi sekreteri
Rebwar Ahmed, İslamcı lider Molla Krekar'ın, parti üyeleri, PUK hükümet
yetkilileri ve kadın öğrencilere karşı yaptığı,
ICWP'nin "terörist
saldırılar" dediği saldırılar yüzünden yargılanmasını talep etti.
Ömer Surchi liderliğindeki
Muhafazakar
Parti, Süleymaniye'deki
PUK önderliğindeki koalisyon
hükümetinin küçük ortağıdır. Parti aşiret liderlerini temsil etmektedir,
ve Surchi ailesinin hakimiyeti altındadır. 1996'da KDP kuvvetleri
Surchi ailesinin köyünden olan savaşçılarla çarpışmış ve Ömer Surchi'nin
erkek kardeşini öldürmüştür. PUK kısa süren çatışma sırasında
Muhafazakar
Parti'yi desteklemişti, bu da
Muhafazakar Parti'nin açık bir
şekilde PUK ile ittifaka girmesiyle sonuçlanmıştı.
Kürdistan
Ulusal Demokratik Birliği (YNDK) 1990'ların sonlarında PKK
ile yakın ilişki içindeydi. İki örgüt, 1997'de ortak bir bildiri hazırlayarak,
Türkmenleri ve Asurileri PKK'nın Türk "işgal kuvvetlerine"
karşı yürüttüğü saldırılarına katılmaya çağırmıştı. Gafur makhmuri liderliğindeki
parti Türkiye'nin bölgedeki politikasına karşı saldırgan olmaya devam ederken,
zamanla
KDP ile işbirliği yapmak amacıyla PKK'dan giderek
uzaklaştı.
YDNK, Kürtçe haftalık Medea gazetesini yayınlamaktadır.
Abd el Halid Zanganah liderliğindeki
Kürdistan
Halk Hareketi (KPM) de KDP bölgesel hükümetini desteklemektedir.
Parti Sorani kütçesinde, haftalık
Dangi Millet gazetesini çıkarmaktadır.
B)
Diğer Siyasi Yapılar
IRAK ULUSAL KONGRESİ
Sürgündeki Iraklı muhalif
gruplar arasında en çok tanınanlarından birisidir. Irak
Ulusal Kongresi (Iraqi National Congress, INC), asıl olarak
Kürt ve Şii muhalif grupların biraraya gelmesi ile 1992 yılında bir şemsiye
örgütü olarak kurulmuştur. En güçlü döneminde, Amerikan koruması altındaki
Kuzey Irak'da küçük ancak oldukça güçlü bir siahlı kuvveti bulunmaktaydı.
Ancak 1995'de Irak ordusuna karşı başlattığı saldırının başarısızlıkla
sonuçlanmasıyla etkinliği büyük ölçüde azaldı. CİA tarafından desteklenen,
ve Amerikan ve İngiliz uçaklarının kontrolü altındaki uçuşa yasak bölgede
varlığını sürdüren INC'nin etkinliği 1996'nın ortasında Saddam'ın
birlikleri tarafından desteklenen KPD'nin Erbil'i ele geçirmesiyle
oldukça zayıfladı, ve etkinliklerini büyük ölçüde yurtdışına kaydırmak
zorunda kaldı.
INC'nin başkanı Ahmed
Çelebi, Şii kökenli, banker bir ailenin oğludur ve ABD'de yaşamaktadır.
Kongre'de ve Pentagon'da kuvvetli bir desteğe sahiptir. Ancak bazı Amerikalı
hükümet görevlileri diğer muhalif grupları desteklemektedir, ve Çelebi
Arap ülkeleri arasında da çok kısıtlı bir desteğe sahiptir.
1998 yılında, Başkan Bill
Clinton muhalif grupları desteklemek üzere 100 milyon $ tutarında bir paranın
verilmesini onayladı, ancak bu sırada INC içinde liderlik krizi
başgösterdi. INC'nin Irak'da çok az tabanı olduğu ve dikkate değer
bir sayıdaki muhalif grubun INC'ye mesafeli durduğu biliniyor.
IRAK ULUSAL İTTİFAKI
Irak
Ulusal İttifakı (Iraqi National Accord, INA), temel olarak taraf
değiştiren Iraklı askeri ve güvenlik elemanlarından oluşmaktadır. ABD'nin
Irak ordusu içinde bir ayaklanmayı teşvik etmesi fikrini savunmaktadırlar.
Sayılarının bin civarında olduğunun tahmin edildiği bu eski görevliler,
1990'da Şii Ayad Alavi önderliğinde INA'ı oluşturdular. Örgüt, Saddam
Hüseyin'in damadı General Hüseyin Kamil el Mecid'in 1995 yılında Ürdün'e
kaçmasıyla güç kazandı. Ancak bir yıl sonra Irak gizli servisinin orduya
sızmış bulunan INA taraftarlarını ortaya çıkarmasıyla büyük bir
darbe yedi, 100'e yakın taraftarı idam edildi. INA, ABD'nin 1998'de
sağladığı mali yardımdan faydalanan gruplardan birisidir.
IRAK'DA İSLAMİ DEVRİM İÇİN ÜST KONSEY
Irak'da
İslami Devrim İçin Üst Konsey (Supreme Council for Islamic Revolution in
Iraq, SCIRI), Kürt muhalif hareketlerinin yanısıra, Saddam Hüseyin'e
karşı olan en örgütlü silahlı gruplardan birisini meydan getirmektedir.
Irak nüfüsunun % 60'ını oluşturan güneydeki Şii halkı temsil eden SCIRI
yurtdışında örgütlenmiştir. İran tarafından desteklenen grubun dini ve
siyasi lideri Muhammed Bakir el Hakim Tahran'da üstlenmiştir. Grubun Irak
sınırları içinde 7.000 ile 15.000 arasında bir militanı olduğu tahmin ediliyor.
SCIRI'nın
ABD saldırısını onaylamadığı bilinmektedir. Irak'da faaliyet gösteren başka
Şii gruplar da bulunmaktadır. Şii grupların ABD'nin teşvikiyle 1999'da
başlattıkları ayaklanma başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Bunda ABD'nin gruba
askeri destek sağlamaması ve Irak ordusunun müdehale etmesine seyirci kalması
önemli bir rol oynamıştır.
|
|
|
|
|
| Assyrian Democratic Movement | Asuri Demokratik Hareketi |
|
|
| Assyrian Patriotic Party | Asuri Yurtsever Partisi |
|
|
| Assyrian Progressive Nationalist Party | Asuri İlerici Milliyetçi Parti |
|
|
| Bet-Nahrain Democratic Party | Bet-Nahran Demokratik Partisi |
|
|
| Constitutional Monarchy Movement | Anayasal Monarşi Hareketi |
|
|
| Iraqi Communist Party | Irak Komünist Partisi |
|
|
| Iraqi National Congress | Irak Ulusal Kongresi |
|
|
| Iraqi Turkoman Front | Irak Türkmen Cephesi |
|
|
| Kurdistan Communist Party-Irak | Kürdistan Komünist Partisi-Irak |
|
|
| Kurdistan Islamic Union | Kürdistan İslami Birliği |
|
|
| Kurdistan Regional Government | Kürdistan Bölgesel Hükümeti |
|
|
| Kurdistan Socialist Democrat Party | Kurdistan Sosyalist Demokrat Partisi |
|
|
| Kurdistan Toilers' Party | Kürdistan Emekçiler Partisi |
|
|
| Kurdistan Democratic Party | Kürdistan Demokratik Partisi |
|
|
| Kurdistan Democratic Party-North | Kürdistan Demokratik Partisi-Kuzey |
|
|
| Islamic Party of Kurdistan | Kürdistan İslam Partisi |
|
|
| Socialist Party of Kurdistan | Kürdistan Sosyalist Partisi |
|
|
| Socialist Party of Kurdistan-Turkey | Kürdistan Sosyalist Partisi-Türkiye |
|
|
| Patriotic Union of Kurdistan | Kürdistan Yurtseverler Birliği |
|
|
| Kurdistan Liberation Party | Kürdistan Kurtuluş Partisi |
|
|
| Democratic National Union of Kurdistan | Kürdistan Demokratik Ulusal Birliği |
|
|
| Workers' Communist Party of Iraq | Irak İşçileri Komünist Partisi |
|
|
|
|
|
|
|
MİLİTARİZM Ana Sayfa --->
