TÍNH
ÐÀNG HOÀNG CỦA ÔNG
KHAI
TRÍ NGUYỄN HÙNG TRƯƠNG
Tin ông chủ nhà sách Khai
Trí Nguyễn hùng Trương vừa mất làm cho giới yêu sách bùi
ngùi thương mến. Cả giới cầm bút lẫn độc giả đều
yêu mến ông. Riêng tôi vốn là một độc giả của tờ báo
Thiếu Nhi xuất bản trước 1975 do ông làm chủ nhiệm, tôi
cũng cảm thấy buồn buồn thương tiếc. Tôi muốn kể ra một
chuyện mà tôi biết để nói lên cái tính đàng hoàng của
ông. Ông xứng đáng được mọi người thương tiếc và kính
mến vì sự nghiệp văn hóa và cái tính tính đàng hoàng hiếm
có của ông.
Từ trong nước, nhà
văn Nguyễn thụy Long ( tác giả của cuốn tiểu thuyết nổi
tiếng " Loan mắt nhung" , một cuốn tiểu thuyết mà sau này
giới nghiên cứu miền Bắc sau 1975 cũng hết lời ca ngợi)
có viết một bài nhan đề " Vĩnh biệt ông Khai Trí " , trong
đó có nhắc đến hoàn cảnh đau thương của ông Khai Trí
sau 1975:
" Ông Khai Trí, Nguyễn
hùng Trương, sinh năm 1926 tại Thủ Ðức, Gia Ðịnh, mất hồi
5 giờ 15 ngày 11 tháng 3 năm 2005, tức ngày mồng 2 tháng 2 năm
Ất Dậu, thọ 80 tuổi sau hai tuần nằm bệnh viện. Ông mất
đi do sức già lực kiệt, nhiều năm ông cố gắng tranh đấu
để xin lại hiệu sách vĩ đại của ông sau khi bị nhà nước
Việt Nam xã hội chủ nghĩa tịch thu, sau đợt cải tạo văn
hóa 1976 tại Sài Gòn. Tiệm sách của ông tại đường Lê
Lợi mang tên Khai Trí bị nhà nước quản lý, nay mang tên Phahasa
của nhà nước. Thuở đó, sau khi các sĩ quan chế độ Việt
Nam Cộng Hòa bị đi cải tạo trước, đến lượt những văn
nghệ sĩ bị bắt, tác phẩm thiêu đốt và họ đều bị coi
là kẻ có tội, đương nhiên bị bôi nhọ, kết tội là Biệt
Kích Văn Nghệ.
Ông Khai Trí cũng bị
coi là tội phạm, liệt vào hàng văn nghệ sĩ và bị bỏ tù,
vì người chiến thắng cho ông là người kinh doanh và phát
triển cái văn hóa đồi trụy. Những người đã từng sống
ở miền Nam trước giải phóng, ai cũng biết đến ông. Gọi
là ông Khai Trí mà quên cái tên cúng cơm của ông là Nguyễn
hùng Trương, ông làm được nhiều công việc lợi ích cho
văn hóa Việt Nam, cả đời ông đam mê công việc ấy. Và
ông quen biết rất nhiều văn nghệ sĩ ở miền Nam, kể cả
những văn nghệ sĩ Bắc di cư 1954. Nhiều vị học giả, nhiều
nhà văn nhà thơ, tất cả đều quí mến ông. Có vị nói với
tôi, " Ông Khai Trí không khen được thì thôi, chớ có gì đâu
để mà nói xấu, để chê bai". Ðúng vậy, ông Khai Trí là
người làm sách, làm văn hóa, kinh doanh mặt hàng ấy, nhưng
không thể coi ông là hàng " đầu nậu " xuất bản sách, trái
lại rất trân trọng, vì tư cách của ông, con người vừa
khiêm nhượng vừa tốt lành của ông.
...Ngoài việc xuất
bản sách, ông Khai Trí còn chủ trương in một tuần báo Thiếu
Nhi, giao cho nhà văn Nhật Tiến trông coi, tờ tuần báo Thiếu
Nhi nội dung rất lành mạnh, rồi tập san Sử Ðịa do Nguyễn
Nhã trông coi, toàn là những sách báo bổ ích thời ấy. Ông
Khai Trí lại ra tay giúp đỡ nhiều anh em văn nghệ sĩ gặp
hoàn cảnh khó khăn, mua tác phẩm của họ, tuy chưa in còn
để đấy nhưng ông vẫn trả tiền đầy đủ không thiếu
một xu. Ngoài ra ông tài trợ cho nhiều tờ báo hồi đó ở
Sài Gòn. Tôi không biết nhiều, nhưng tôi biết về tờ báo
Sống của Chu Tử, cũng có sự góp sức về mặt tiền bạc.
..Bao nhiêu lần tôi
đi qua đường Lê Lợi, tôi nhìn thấy ông Khai Trí buồn bã
đứng ở góc đường đó, nhìn sang hiệu sách cũ của mình
mang tên mới là Phahasa. Một lần khác, cũng trong bữa giỗ
ông Chu Tử, tôi hỏi ông Khai Trí về việc xin lại nhà sách
Khai Trí đến đâu rồi ?
Ông cười chua chát
:
_ Phải đến năm 3000
thì may ra..
Ngày ông bị bắt,
bị bỏ tù, bao nhiêu bài báo nói xấu ông, kết tội ông còn
dấu bao nhiêu kho sách Ngụy, không thành thật khai báo. Chuyện
thế thái nhân tình lúc ông gặp hoạn nạn, những kẻ trước
đây từng chịu ơn ông, tố cáo ông bao nhiêu là tội để
cả những điều không có để lập công.
Buổi lễ tang ông
Khai Trí, tại nhà ông đường Xô Viết Nghệ Tĩnh ( Phan thanh
Giản cũ ) tôi gặp nhiều bạn bè của ông, những người
thuộc chế độ Sài gòn cũ đến thắp cho ông những nén nhang
và chia xẻ sự thương tiếc với gia đình ông.
...Tôi nhớ mãi dáng
ông Khai Trí đứng nhìn lên hiệu sách cũ của mình và câu
nói chán nản của ông, năm 3000 thì người ta trả lại cho
ông nhà sách Khai Trí. Sao mà chua chát thế cho ông Khai Trí
Nguyễn hùng Trương, cả một đời chỉ có một đam mê là
làm văn hóa, giữ gìn cái hay, cái đẹp cho thế hệ mai sau.
Xin chia buồn cùng
gia đình ông. "
Ðúng như nhà văn Nguyễn
thụy Long nói, nhà nước Cộng sản đã tịch thu nhà sách
Khai Trí yêu quý của ông Nguyễn hùng Trương một cách bất
hợp pháp. Thế mà khi nghe tin ông mất, báo Thanh Niên của
Cộng sản Việt Nam cũng đăng bài ca ngợi ông một cách khá
đãi bôi như sau:
" Nhờ cố gắng làm
việc không quản mệt mỏi, tiết kiệm từng đồng nên đến
năm 1952 ông Khai Trí đủ vốn để mở một hiệu sách nhỏ
tại 62 Ðại lộ Bonard ( nay là Lê Lợi), đặt tên là nhà
sách Khai Trí ( nay là nhà sách Sài gòn). Ðây là nhà sách đầu
tiên ở Việt Nam bán hàng theo kiểu tự chọn, khách có thể
đứng đọc tại chỗ hàng giờ rồi đi ra mà không phải mua.
Nữ nhân viên bán hàng mặc đồng phục, lúc nào cũng vui vẻ
ân cần, trông nom một cách kín đáo..
Con người có niềm
đam mê mãnh liệt với sách báo ấy đã không còn nữa. Ông
ra đi lúc 5 giờ 15 ngày 11/3/2005, linh cửu hiện quàn tại nhà
riêng ( 237 Ðiện biên Phủ , Sài gòn). Nguyện vọng của gia
đình là gửi tiền phúng điếu vào quỹ từ thiện thành phố.
Xin vĩnh biệt, ông
Khai Trí ! "
Sau chiến thắng 30 tháng
tư năm 1975, đến năm 1976 thì Cộng sản Việt Nam tiến hành
đánh tư sản. Chúng ngu xuẩn cho tất cả những người có
tài sản đều là thứ " tư sản mại bản" , bóc lột xương
máu của dân chúng, nên ra lệnh tịch thu tài sản những người
giàu có và đôi khi còn bắt khổ chủ đi tù. Ông Khai Trí
vừa bị tịch thu tài sản vừa bị tù tội. Thật ra ở miền
Nam thì thứ tư sản mại bản phải nói đến bọn vua gạo,
vua đường, vua kẽm gai, bọn này phối hợp làm ăn nhịp nhàng
với vua tham nhũng là Tổng thống mặt trơ trán bóng Nguyễn
văn Thiệu để xây dựng nên cơ đồ trên xương máu của
người dân. Còn những người như ông Khai Trí, đã đổ mồ
hôi sôi nước mắt để gây dựng sản nghiệp cho gia đình,
không thể hàm hồ gọi là thứ tư sản bóc lột như Cộng
sản đã quy chụp cho ông. Người phụ trách đánh tư sản
kỳ đó chẳng ai khác hơn là anh thiến heo ( tiếng miền Bắc
gọi là hoạn lợn ) Ðỗ Mười, sau này làm tới tổng bí
thư Ðảng Cộng sản Việt Nam. Trong thời kỳ chiến dịch
đánh tư sản ở Sài gòn có vài chục người đã tự tử
khi gia tài mồ hôi nước mắt họ tạo dựng nên bị bọn
công an vào đóng ở trong nhà tịch thu sạch. Sau này người
ta ghi nhận chuyện Tổng bí thư Ðỗ Mười được các doanh
nhân Ðại Hàn tặng 1 triệu dollars ( phải nói đây là một
thứ tiền hối lộ). Có một triệu dollars thì ông Ðỗ Mười
đã trở thành tư bản mại sản rồi đấy ! Có điều là
bây giờ không thấy ai đánh tư sản mại bản Ðỗ Mười
cả trong khi ngày xưa đi đánh và cướp sản nghiệp của những
người làm ăn kinh doanh chân chính như ông Khai Trí Nguyễn
hùng Trương ! Ðó quả thật là một sự mỉa mai khôi hài
cho nhà nước Cộng sản. Ðảng Cộng sản chẳng qua chỉ là
một thứ đảng cướp không hơn không kém mà thôi. Huyền
thoại chống ngoại xâm mà chúng thường huênh hoang khoác lác
ca tụng chỉ là công tác phải thi hành do Quốc tế vô sản
giao mà thôi. Bộ mặt giả nhân giả nghĩa, lưu manh, thảo
khấu của chúng theo thời gian rồi cũng lộ ra khiến người
dân ngày càng kinh tởm chúng.
Sau khi qua Mỹ năm 1991
để đoàn tụ gia đình. Ông có cho đăng một thư ngỏ yêu
cầu những nhà phát hành sách hải ngoại ngưng in sách của
nhà sách Khai Trí và yêu cầu thanh toán tác quyền cho ông nếu
đã in sách cũ của ông. Nhà xuất bản Ðại Nam do ông Trương
đình Nho làm giám đốc, có liên lạc với ông và trả cho
ông một số tiền tác quyền vì nhà sách Ðại Nam có tái
bản một số sách của nhà sách Khai Trí. Một nhà xuất bản
lớn khác có in lại sách của ông nhưng khi ông liên lạc để
đòi tác quyền thì họ từ chối không trả. Thật ra luật
pháp Mỹ cũng không giải quyết chuyện tác quyền về những
cuốn sách in trước 1975 tại miền Nam Việt Nam. Cho nên xin
ghi nhận chuyện xử sự khá đẹp của nhà sách Ðại Nam khi
trả tiền tác quyền cho ông Khai Trí. Ðó là một lối hành
xử có văn hóa, ăn trái nhớ kẻ trồng cây rất đáng khen
ngợi.
Là một độc giả Thiếu
Nhi của ông ngày xưa, tôi có gọi điện thoại nói chuyện
với ông về chuyện sách báo cho vui. Ông cho biết thêm một
chuyện là nhà nước Cộng sản cho tái bản cuốn tự điển
Pháp - Việt của cụ Ðào đăng Vỹ ở Sài gòn. Biết ông
sắp đi Mỹ đoàn tụ, Cộng sản gửi ông một số tiền trị
giá bằng dollars và nhờ ông sau khi qua Mỹ, tìm con cái của
cụ Ðào đăng Vỹ mà giao lại cho họ, gọi là trả tiền
tác quyền cho chuyện tái bản tự điển nói trên. Ông hỏi
tôi có biết con cháu cụ Ðào đăng Vỹ ở đâu không để
ông liên lạc và giao tiền? Tôi cho ông số điện thoại một
người con gái cụ Vỹ có chồng là dược sĩ hiện đang ở
trong vùng tôi ở. Vài ngày sau nói chuyện điện thoại lại
với ông thì ông cho biết ông đã liên lạc theo số điện
thoại tôi cho nhưng gia đình cụ Vỹ không dám nhận số tiền
tác quyền do nhà nước Cộng sản gửi cho. Tôi hiểu ngay.
Sống trong một cộng đồng tỵ nạn với nhiều màn chụp
mũ bậy bạ, gia đình cụ Vỹ sợ sẽ bị rầy rà phiền toái
nếu chuyện nhận tiền tác quyền do nhà nước Cộng sản
gửi cho, dù chuyện nhận tiền tác quyền của cuốn sách của
người cha là một chuyện chính đáng. Tôi hỏi ông là bây
giờ con cụ Vỹ không dám nhận số tiền đó thì ông sẽ
phải làm gì với số tiền đó. Ông bảo là ông sẽ gửi
lại số tiền này cho nhà nước Cộng sản vì người nhận
không dám nhận tiền.
Nói chuyện với ông
xong mà tôi cứ ngẫm nghĩ, " Trên cuộc đời này sao mà có
người đàng hoàng như thế nhỉ !" . Tự nhiên trong lòng tôi
dâng lên niềm kính phục sâu xa dành cho ông, người chủ nhiệm
tuần báo Thiếu Nhi ngày xưa mà tôi là độc giả. Nếu ông
là người không đàng hoàng thì ông không bao giờ đi tìm người
thân của cụ Vỹ để giao tiền mà sẽ ỉm đi luôn để giữ
làm của riêng. Ôi ! một con người đàng hoàng như thế mà
bị chế độ Cộng sản đày đọa, cướp của bỏ tù thì
đủ biết cái chế độ Cộng sản Việt Nam khốn nạn và
đáng nguyền rủa đến chừng nào. Sau 1975, biết bao nhiêu
người miền Nam đàng hoàng có tư cách như ông Khai Trí Nguyễn
hùng Trương phải chịu cảnh đày đọa và tài sản mồ hôi
nước mắt bị chính quyền " cách mạng" tịch thu như ông.
Thật không ngạc nhiên chút nào khi mới đây thấy chế độ
Cộng sản mới đây thân thiện và hợp tác với thứ lưu
manh, lừa thầy phản bạn như Nguyễn cao Kỳ ! Ngưu tầm ngưu,
mã tầm mã, chỉ có bọn lưu manh mới chơi và làm ăn được
với nhau vì chúng có chung tần số gian giảo, dối trá.
Một chuyện riêng trong
gia đình cũng xin kể ra ở đây .Sau 1975 mẹ tôi vào sinh sống
ở Sài gòn trong khi ông ngoại tôi ở Huế. Có dạo một người
đồng hương từ Huế vào Sài gòn chơi, mẹ tôi bèn gửi một
số tiền nhờ người này đem về cho ông ngoại của tôi khi
người này về lại Huế. Người đồng hương này đã không
làm tròn lời giao phó của mẹ tôi, nghĩa là khi về lại Huế
ông ta không giao tiền của mẹ tôi gửi cho ông ngoại tôi.
Sau đó một vài năm thì ông ngoại tôi bị đau nặng đi đến
tình trạng hôn mê. Mẹ tôi về Huế để lo lắng sức khỏe
cho ông. Khi biết tin mẹ tôi về Huế, người đồng hương
ngày xưa vội vã đến tìm gặp mẹ tôi để đưa lại số
tiền mà mẹ tôi gửi ông ngoại tôi ngày xưa. Mẹ tôi nói
với ông ta, " Tôi nhờ anh đưa tiền cho ông thân tôi , anh
đã không đưa ngày ông còn tỉnh để ông tiêu. Giờ này ông
cụ đã hôn mê rồi thì anh trả lại tiền cho tôi làm gì
nữa". Xem đó mới thấy chuyện ông Khai Trí nhận giao tiền
tác quyền cho gia đình cụ Ðào đăng Vỹ và ông đã làm ngay
thì mới thấy ông là người đàng hoàng. Ðáng buồn là trong
cuộc đời những người đàng hoàng, tử tế như ông lại
gặp bọn Khuyển ưng Cộng sản cướp của , bỏ tù dù ông
không làm chuyện gì sai trái và thiếu đạo đức.
Tôi hiểu nỗi lòng đau
đớn của ông Khai Trí khi đứng trên đường Lê Lợi buồn
bã nhìn tiệm sách Khai Trí thân yêu mà ông đã bỏ biết bao
công lao gầy dựng nên bây giờ đã thay ngôi đổi chủ như
nhà văn Nguyễn thụy Long kể lại ở trên. Rồi câu nói mỉa
mai chua chát là hy vọng đến năm 3000, bọn Cộng sản cướp
của sẽ trả lại cái nhà sách Khai Trí yêu quý lại cho ông
! Ông Khai Trí ơi, chẳng phải chờ đến năm 3000 đâu ông,
Cộng sản chắc cũng còn một hai năm nữa là tan rã vì phe
phái chúng đấu đá quyền lực, tranh giành quyền lợi đưa
đến sự sụp đổ không thể nào tránh khỏi của chế độ
bất nhân, tàn ngược của chúng. Chúng gian ác, cướp của
giết người, bỏ tù người vô tội nhiều quá quá nên trời
xui đất khiến chúng chia ra băng đảng đấu đá nhau như hai
phe của Ðại tướng chột mắt Lê đức Anh và Ðại tướng
cai đẻ Võ nguyên Giáp đang bày binh bố trận để thanh toán
và tiêu diệt nhau. Một chế độ dân chủ tự do thật sự
mới sẽ thành hình sau khi chế độ Cộng sản sụp đổ và
sẽ trả ngay nhà sách Khai Trí lại cho gia đình vợ con ông.
Ông sẽ ngậm cười nơi chín suối ông nhé. Mong vong linh ông
sống khôn thác thiêng phù hộ cho chuyện này sớm thành sự
thật.
Xin thắp một nén hương
lòng để tưởng nhớ đến ông Khai Trí Nguyễn hùng Trương,
một người đàng hoàng đáng kính !
Lawndale, một đêm đìu
hiu giá lạnh cuối tháng 3 năm 2005
TRẦN VIẾT ÐẠI HƯNG
Email: [email protected]
* Muốn đọc tất cả
những bài viết của Trần viết Ðại Hưng, xin vào www.nsvietnam.com,
www.thuvienvietnam.com |