Huyền thoại và sự thật về Bin Laden lẫn lộn với nhau giống như đám khói bay lên từ những đổ nát của tòa nhà thương mại và hàng ngàn nạn nhân của nó. Thế thì Bin Laden là ai vậy?

Ðối với chính phủ Mỹ, người đàn ông 44 tuổi có quốc tịch Saudi đang sống lưu vong này là một hung thủ đang bị truy tầm gắt gao nhất trong lịch sử. Ôâng ta là người sáng lập và cũng là lãnh đạo của tổ chức Al Qaeda. Trong vòng một thập niên qua đã huấn luyện quân sự chừng 5000 người hay hơn nữa và gửi những người này tới chừng 50 quốc gia chờ đến lượt ra tay. Và họ đã ra tay theo đúng chỉ thị của Bin Laden. Họ đã đánh bom tại Trung tâm thương mại ở New York năm 1993 làm 6 người chết, ở hai tòa đại sứ của Mỹ ở Phi Châu năm 1998 làm 224 thương vong, cho nổ chiến hạm Mỹ Cole ở Yemen làm mất mạng 17 lính Mỹ và rồi dùng cảm tử quân lái máy bay đâm vào hai tòa nhà thương mại ở New York, làm hư hại Ngũ giác đài và làm cho phi cơ nổ trên không phận ở Pennsylvania vào ngày 9 tháng 11 năm 2001 gây cho trên 6000 người dân Mỹ vô tội bị mất mạng.

Ðối với hàng triệu người Mỹ, Bin Laden là một gương mặt biểu hiệu cho ác quỷ; trong đầu óc nhiều người, ông ta coi như đã phạm tội giết hàng ngàn người dù ông chưa bị đưa ra tòa xử và chưa có bằng chứng liên kết ông vào những vụ giết người này được đưa ra trước công chúng.

Ðối với hàng triệu người trong thế giới Hồi giáo vốn ghét Mỹ và thường coi Mỹ là một nước có một nền văn hóa thối tha và một chính phủ đế quốc, Bin Laden là một anh hùng, đã từ giã cuộc sống thoải mái để chiến đấu chống lại những tên phản loạn để phục vụ Thượng đế với những lời giải thích mặc khải lấy từ kinh Koran. Ôâng ra lệnh bằng đường dây email được bảo mật ( encrypted email), với những kế hoạch hành động được lưu trữ trong CD-ROMS và điện thoại cầm tay di động để chuyển tiền và nhân sự.

Ðối với chính phủ Hồi giáo cực đoan Taliban đang cai trị xứ A phú hãn và cho ông nương náu từ năm 1996, ông là một người bạn, một đồng minh tâm linh và chính trị và cũng là nguồn cung cấp tiền bạc. Nhưng sự hiện diện của ông trên xứ A phú hãn là nguyên nhân đưa đến sự tấn công của Mỹ và có thể đưa đến luôn sự sụp đổ của chính phủ Taliban.

Ðối với những cộng sự viên thân tín của Bin Laden, ông ta lại là một người khác hẳn – đó là một người đàn ông gia đình với 3 bà vợ và 15 đứa con. Ôâng dẫn vợ con di chuyển từ hang động này qua hang động khác hàng đêm, cùng đi theo có chừng một tá vệ sĩ bảo vệ – có một vệ sĩ giả dạng làm Bin Laden để đánh lạc hướng những ai đang truy tìm Bin Laden. Ðoàn đi thành một hàng dài có trang bị hỏa tiễn. Họ đang trú ngụ ở tỉnh Oruzgan thuộc vùng trung tâm nước A phú hãn.

Bin Laden là một trong 52 người con của một tay thầu khoán người Yemen, người này sau đó trở nên một nhà thầu khoán giàu nhất Saudi Arabia. Ôâng trải qua tuổi thơ ở Jidda và tuổi thanh niên ở Beirut, và rồi thành một tín đồ Hồi giáo nhiệt thành dưới sự hướng dẫn của một giáo sư đại học người Palestine.

Ôâng thừa hưởng gia tài kếch xù từ gia đình và ngày càng trở nên một tín đồ Hồi giáo cực đoan. Sau đó tâm tư ông trở nên cay đắng và gay gắt hơn trước sự xâm lăng của Liên Xô vào A phú hãn, ông phẫn nộ chuyện Mỹ ủng hộ Do Thái, tức giận trước những sự kiện mà ông cho là do chủ nghĩa đế quốc Tây Phương gây ra và cuối cùng là sự căm thù sâu sắc với người Mỹ vìø ông cho rằng Mỹ thường dùng sức mạnh lớn lao của mình để đè nén dân Hồi giáo.

Những nhà điều tra và những nhân viên tình báo nói là những niềm tin của Bin Laden, được hỗ trợ bởi sự giàu có và tình yêu tôn giáo nhiệt thành của ông, đã làm thành một nền tảng căn bản cho những quyết định của ông chống lại người Nga, liên minh với những phần tử nòng cốt từ Ai Cập và Hồi Quốc ( Pakistan ), kêu gọi những người trẻ khắp thế giới Hồi giáo đến những trại ở A phú hãn, và tại đây huấn luyện họ sử dụng vũ khí, chất nổ, bắt cóc, phản tình báo và những chiến thuật khác, ngay cả chuyện mó tới những vũ khí hóa học, sinh học và nguyên tử. Tất cả chỉ với một mục đích duy nhất là : giết người Mỹ.

Bin Laden chối bỏ chuyện ra lệnh giết bất cứ ai, dù ông luôn vỗ tay ca ngợi những cuộc tấn công lấy đi sinh mạng người Mỹ của những chiến sĩ Hồi giáo trong tổ chức Jihad.

Những điều biết về Bin Laden lấy từ những tài liệu bắt được trong những cuộc bố ráp đối với những tên khủng bố tình nghi, từ những nhân viên Tây phương biết ông ta ở Pakistan từ thập niên 1980 khi người Mỹ giúp A phú hãn chống lại Liên Xô và từ những cộng sự viên cũ của Bin Laden.

Chân dung của Bin Laden là một hình ảnh không toàn vẹn. Như những lời chứng đã chỉ ra, hình ảnh của Bin Laden hiện ra lờ mờ trong tâm thức người Mỹ – đó là hình ảnh của một kẻ thù có khả năng điều động khắp thế giới và có những kẻ đi theo sẵn sàng chết cho mục đích – hình ảnh này quả tình là không đầy đủ. Thật ra,những lời chứng đã vẽ ra hình ảnh của một nhóm có nhiều sự xung đột, ham muốn và tầm thường, và một người lãnh đạo thiếu khả năng lãnh đạo và tổ chức, cùng buôn bán thuốc phiện làm lợi tức.

Vào năm 1979 là năm Bin Laden tốt nghiệp, Liên Xô xâm lăng A phú hãn, người thanh niên 22 tuổi Bin Laden đã dấn thân bước đầu tiên trong cuộc thánh chiến. Giống như hàng ngàn thanh niên Ả rập khác, ông hưởng ứng về mặt tinh thần với cuộc kháng chiến của A phú hãn, ông phẫn nộ coi sự xâm lăng của Liên Xô là một sự vi phạm đến lãnh thổ Hồi giáo. Ðối với Bin Laden thì đó là một sự lăng mạ Thượng Ðế.

Bin Laden không trực tiếp cầm súng chiến đấu. Thay vào đó, ông cung cấp tiền và dụng cụ cho những chiến sĩ A phú hãn, được biết đến với cái täên Mujahedeen. Ôâng ta quyên được một số lớn tiền từ những quốc gia Ả rập có nhiều dầu lửa trong miền Trung Ðông, ông cũng đóng góp hàng triệu dollars từ tài sản riêng của ông. Ông còn mang những vật liệu nặng từ công ty của gia đình ông để xây dựng doanh trại, đường hầm, cơ sở quân sự và đường sá cho lực lượng chiến đấu A phú hãn.

Người cộng sự cũ của Bin Laden tên Abdullah Anas nhận xét như thế này, " Ông ta không phải là một nhà chính trị khôn ngoan và có tổ chức. Nhưng ông ta là một người hoạt động có một dự phóng độc đáo. Ông ngủ rất ít . Ông ăn cũng rất ít. Là người rất rộng lượng. Ông ta sẽ cho bạn quần áo của ông ta. Ông hào phóng cho bạn tiền của ông ta."

Năm 1984, Bin Laden đến trú ngụ ở vùng Peshawar , Pakistan và được biết đến bởi nhiều nhân viên người Pháp và Mỹ đang cố gắng tạo nhiều thuận lợi cho quốc gia mình bằng cách góp sức vào cuộc chiến đấu chính nghĩa của nhân dân A phú hãn. Bin Laden cũng gia nhập vào tổ chức Abdullah Azzam, một tổ chức của phe Palestine nằm trong thế giới Hồi giáo. Tổ chức này đã có những buổi diễn thuyết tạo nhiều ảnh hưởng cho ông trong việc thành lập tổ chức Makhtab al Khadimat, là một nhóm tuyển mộ và huấn luyện những người tình nguyện Hồi giáo từ Ai cập, Algeria và những quốc gia khác đến chiến đấu ở A phú hãn.

Lúc đó cơ quan CIA của Mỹ đang tiếp tế vũ khí và tiền bạc đến cho những người kháng chiến Mujahedeen và một số lượng vật liệu đã rơi vào tay tổ chức Makhtab al Khadimat. Ðiều này đóng một vai trò lớn trong chuyện nâng cao cái quan niệm một cuộc thánh chiến thành một sự thật trong hơn một thập niên sau đó, cuối cùng trở thành một tổ chức có tên là Al Qaeda.

Năm 1994, vì bực mình về những hành động cực đoan của Bin Laden nên Saudi Arabia thâu hồi quyền công dân của Bin Laden và gia đình ông cũng tuyên bố từ bỏ ông. Những người lãnh đạo Hồi giáo ở những quốc gia khác cũng bực tức trước chuyện Bin Laden dùng tôn giáo để hợp lý hóa những chuyện giết người của tổ chức ông nên cũng cách ly ông. Ðiều này không làm Bin Laden mảy may bận tâm vì vào giữa thập niên 1990 ông đã có một tài sản trị giá 270 triệu dollars và một tổ chức lớn mạnh.

Tổ chức Al Qaeda ngày nay đã là nguồn chính của sự khủng bố quốc tế nhắm vào Mỹ. Ðây là một loại kẻ thù mà nước Mỹ chưa từng đối diện trước đây. Bin Laden thành lập tổ chức này năm 1988, Al Qaeda theo tiếng Ả rập có nghĩa là " căn cứ " . Tổ chức này tập hợp những tổ chức quân sự Hồi giáo có lòng căm ghét Tây phương. Bin Laden là niềm hứng khởi , nguồn cung cấp tài chánh và sự nhiệt tình về đức tin tôn giáo cho hàng ngàn người đến từ nhiều quốc gia khác nhau. Những trại huấn luyện ở A phú hãn dạy cách đánh bom cảm tử và ám sát. Theo nguồn tin tình báo của Mỹ thì ban tham mưu gồm nhiều người từ nhiều nước cố gắng để tạo ra những vũ khí hóa và sinh học ( chemical and biological weapons).

Không giống những tổ chức khủng bố khác, chiến dịch chống Tây phương của Bin Laden thâu nhận những người từ giới trung lưu. Ông ta lôi kéo được những người từ giới kỹ sư, chuyên viên điện toán, phi công.

Tổ chức Al Qaeda giờ đây hoạt động rất khôn khéo đến nỗi Bin Laden và lực lượng đã nhiều tháng tránh được sự chú ý theo dõi của Washington bằng cách dùng những toán khủng bố làm những hành động giả và tung ra những tin tức dỏm đến những đường dây truyền thông mà Mỹ thường để tâm quan sát . Chẳng hạn như Mỹ đã từng ra lệnh đóng của nhiều tòa đại sứ và nhiều lần lên tiếng cảnh giác dân Mỹ trong chuyện đi du lịch hay làm việc ở nước ngoài vì có những lời cảnh cáo đáng lưu ý ở Phi châu, Trung Ðông, Viễn Ðông và nhiều nơi khác. Trong tháng 9- 2001, lực lượng Mỹ cũng đã phải đặt trong tình trạng báo động vì sợ có thể bị khủng bố tấn công ở Nhật và Ðại Hàn.

Một trường hợp cụ thể rõ rệt nhất là Ngũ giác Ðài ( Pentagon) trong tháng sáu đã đột nhiên hủy bỏ cuộc thao diễn quân sự ở Jordan, ra lệnh cho Hạm đội 5 ở Bahrain đi ra biển và áp dụng tình trạng báo động khẩn trương đối với quân lực Mỹ ở vùng Vịnh sau khi tin tức tình báo nhận được tín hiệu cho biết sẽ có một cuộc tấn công tức thời của Bin Laden.

Không có gì xảy ra cả, không hiểu là sự chuẩn bị đãõõû có hiệu quả hay đây chỉ là một sự báo động lầm.

Nhưng một viên chức tình báo Mỹ nghi rằng những tin đe dọa vừa qua thật tình đã được phe Bin Laden tung ra một cách cố ý để làm cho Mỹ bận tâm chú ý vào trước khi những tên không tặc cướp 4 máy bay dân sự và thi hành một cuộc khủng bố giết nhiều người chết nhất trong lịch sử Hoa Kỳ.

Một viên chức Mỹ khác cho rằng Bin Laden đã tung ra những lời hăm dọa giả ( fake threats) và ngay cả dùng những toán khủng bố làm công tác nghi binh trong năm trước để xem coi Mỹ sẽ phản ứng như thế nào. Rõ ràng là chúng đã thành công trong chuyện tung những lời hăm dọa giả, những tin tức dỏm không đúng sự thật.

Rõ ràng khả năng gây ra sự rối trí và nhầm lẫn cho tình báo Mỹ và Ngũ giác đài của Bin Laden đã gây ra nhiều hệ lụy lớn lao. Tổng thống Bush cần có những tin tức chính xác để tìm và hủy diệt đến tận gốc rễ mạng lưới khủng bố của Bin Laden.

Khi Bin Laden tấn công tòa Ðại sứ Mỹ ở Kenya và Tanzania vào tháng 8 năm 1998, giết chết 224 người trong đó có 12 người Mỹ, chính quyền Clinton lúc đó đã cho bắn 70 phi đạn vào những căn cứ của Bin Laden ở miền Ðông A phú hãn sau khi CIA cho biết Bin Laden và ban tham mưu của ông hội họp ở đó cùng chung với những nhóm khủng bố khác. Nhưng Bin Laden đã rời trại trước khi phi đạn được bắn tới và coi như ông chẳng hề hấn gì. Cho tới lúc đó , cơ quan an ninh quốc gia của Mỹ vẫn thường nghe ngóng những cuộc đàm thoại bằng điện thoại vệ tinh của Bin Laden.

Kể từ tháng 11 năm 1996, văn phòng này đã lưu trữ được hàng trăm cú điện thoại của Bin Laden gọi và nhận từ Anh Quốc, Yemen, Sudan, Iran, Saudi Arabia, Pakistan, Azerbaijan và Kenya.

Có lần văn phòng đã thâu được cú điện thoại Bin Laden gọi cho mẹ. Tuy nhiên, không hiểu lực lượng tình báo đặc nhiệm của Mỹ thành lập cách đây hơn 3 năm có còn có khả năng theo dõi Bin Laden một cách chính xác nữa hay không.Một viên chức thông thạo cho biết rằng Bin Laden " đã biến mất " kể từ tháng 2. Phó tổng thống Mỹ Dick Cheney cũng cho biết là Mỹ không biết chắc Bin Laden có còn ở A phú hãn hay không nữa.

Một phần có thể bởi vì Bin Laden và những người cộng sự viên trong ban tham mưu không còn xài điện thoại vệ tinh ( satellite phone), máy điện thư ( fax) và những hệ thống truyền thông khác khi họ hiểu được rằng nếu xài những thứ trên thì không những họ bị theo dõi mà còn bị truy ra vị trí nơi ở của họ nữa.

Cựu giám đốc tình báo CIA nhận định, " Chúng là khủng bố nhưng như vậy không có nghĩa là chúng ngu đâu,".

Những hoạt động nghi binh giả tạo không phải là yếu tố duy nhất làm cho người ta khó truy tìm chỗ ở của Bin Laden. Giờ đây người ta tin rằng Bin Laden liên lạc hầu hết bằng người đưa thư, họ mang những chỉ thị mật và lời hướng dẫn đến Pakitan rồi sau đó mới dùng điện thoại để chuyển tin đi. Những cộng sự viên của ông cũng gửi đi những email được bảo mật, tránh được sự dòm ngó truy tầm từ bên ngoài.

Thêm vào đó những chuyên viên tình báo cho rằng Bin Laden thật sự không kiểm soát được tổ chức Al Qaeda một cách chặt chẽ. Ông chỉ trông nhờ vào vài cộng sự viên tin cậy, với một số khác lấy tin tức chỉ đủ biết qua loa mà thôi. Trong bài diễn văn , Tổng thống Bush so sánh tổ chức Al Qaeda với Mafia.

Bin Laden là một người lãnh đạo tạo nên sự hứng khởi chứ không phải là một người quản lý chi tiết. Ông ta không gọi điện thoại cho những người trong tổ chức mà hỏi những chuyện lặt vặt như chuyện điểm lái máy bay ở trường dạy như thế nào.

Một khiếm khuyết nữa của tình báo Mỹ là họ thiếu những người thông dịch viên thông thạo tiếng Pakistant Urdu, Afghan Pushtu, Iranian Farsi và nhiều thổ ngữ khác nữa được dùng trong và chung quanh A phú hãn. Ông Vincent Cannistraro, một cựu viên chức CIA đưa ra lời than phiền rằng, " Chúng tôi thu thập được nhiều nguồn tin lắm nhưng lại không có đủ thông dịch viên để làm việc ." Ông nói thêm là vấn đề lớn nhất của tình báo Mỹ là sự thất bại không gài được người vào bên trong tổ chức của Bin Laden, một tổ chức có nhiều người Hồi giáo cuồng tín và những người lính tự ý hành động theo cách riêng của mình. Vøà khi không làm được điều này thì không thu thập được tin tức cần thiết để ngăn chận một cuộc khủng bố sắp tới.

Tình báo Mỹ được báo rằng Bin Laden sống ở trong một hang động được phòng thủ kiên cố ngoài Jalalabad nằm ở miền Ðông A phú hãn. Ông ở đây cho tới khi bị phi đạn Mỹ tấn công năm 1988. Hang động có một phòng truyền thông điện toán, máy điện thư ( fax) và điện thoại vệ tinh, có một kho vũ khí chứa đầy vũ khí tấn công, súng cối và nhiều vũ khí khác, cùng một căn phòng chứa kinh điển Ðạo Hồi. Ban tham mưu của Bin Laden trú ngụ trong những đường hầm và lô cốt gần đó.

Sau khi bị phi đạn tấn công, Bin Laden cho xây một trung tâm chỉ huy ngầm dưới đất và một cơ sở chỉ huy nằm ở núi Pamir có vị thế dễ dàng bảo vệ. Bin Laden thường di chuyển vào ban đêm, đi chung với một nhóm cận vệ có trang bị súng trên một đoàn xe công-voa sơn màu đen, cửa kính được nhuộm màu tối. Ðứa con trai kế nghiệp tên Muhammad luôn luôn ở bên cạnh ông.

Chuyện tìm kiếm một nhóm khủng bố di chuyển ban đêm và sống trong hang động là một chuyện làm khó khăn và mệt mỏi. Nó tùy thuộc vào những vệ tinh trên cao, và những hệ thống nghe ngóng được chế tạo trong cuộc chiến tranh lạnh để theo dõi đường đi nước bước của quân đội Sô viết, cùng những trung tâm của chính phủ và những mục tiêu trọng yếu.

Washington đã từng giúp những chuyên viên tình báo ở Aâu Châu và những cơ quan nhà nước khác để phá tan những tổ tình nghi khủng bố ở Bỉ, Ðức, Ý và Jordan và đã giúp phá tan những âm mưu khủng bố có thể dẫn đến cái chết của hàng ngàn người.

Có những tổ của Al Qaeda đã bị nhận diện hay theo dõi ở A phú hãn, Pakistan, Bangladesh, Saudi Arabia, Qatar, Yemen, Ai cập, Libya, Lebanon, Algeria, Tunisia, Mauritania, Sudan, Azerbaijan, Uzbekistan, Tajikistan, Chechnya, Somalia, Eritrea, Kenya, Tanzania, Phi luật tân, Uganda, Ethiopia, Mã lai, Ecuador, Bosnia-Herzegovina, Yugoslavia, Albania, Anh, Canada và trong nội địa Mỹ.

Mấy ngày gần đây một đợt khủng bố mới bằng thư có chất độc anthrax gây ra bệnh than làm cho quần chúng Mỹ cực kỳ hoang mang. Ðã có một người bị thiệt mạng vì cuộc tấn công bằng chất độc anthrax này.Cuộc tấn công bằng sinh học này chắc chắn là có liên hệ đến tổ chức Al Qaeda của trùm khủng bố Bin Laden. Xem thế thì cũng đủ thấy là bọn khủng bố không từ bất cứ hình thức dã man nào trong chuyện giết người.

Bin Laden và tổ chức khủng bố tàn bạoAl Qaeda của y ngày càng bị thế giới ghê tởm và lên án. Khi đã không tạo được chính nghĩa trong cuộc đấu tranh thì lời kêu gọi thánh chiến của Bin Laden rồi cũng chẳng lôi kéo được ai.

Ngày tàn của Bin Laden và tổ chức khủng bố Al Qaeda chắc chắn sẽ tới rất gần và không ai trên thế giới này lại nhỏ một giọt nước mắt để thương xót bọn cuồng sát, táng tận lương tâm này khi chúng đền tội.