สารบัญ กลับด้านบน

ปกฺขหตตา - ปัจจัย

ปกฺขหตตา ความเป็นผู้ชาไปซีกหนึ่ง ได้แก่โรคอัมพาต

ปักขคณนา, ปักษคณนา "การนับปักษ์". วิธีคำนวณดิถีตามปักษ์ คือ คำนวณหาวันขึ้นแรกกี่ค่ำๆ ให้แม่นยำตรงตามการโคจร
ของดวงจันทร์อย่างแท้จริง เฉพาะอย่างยิ่งมุ่งให้ได้วันพระจันทร์เต็มดวงหรือวันเพ็ญ (ขึ้น ๑๔ - ๑๕ ค่ำ) วันพระจันทร์ดับ
หรือวันดับ (แรม ๑๔ - ๑๕ ค่ำ) และวันพระจันทร์กึ่งดวง (ขึ้น ๘ ค่ำ และ แรม ๘ คำ) ตรงกับวันที่ดวงจันทร์เป็นอย่างนั้น
จริงๆ ซึ่งบางเดือนข้างขึ้นอาจมีเพียง ๑๔ วัน (วันเพ็ญ เมื่อขึ้น ๑๔ ค่ำ) ก็มีข้างแรมอาจมีเต็ม ๑๕ วันติดต่อกันหลายเดือนก็มี
ต้องตรวจดูเป็นปักษ์ๆ ไป จึงใช้คำปักษ์ถ้วน ปักษ์ขาดไม่ใช่เพียงเดือนเต็ม เดือนขาด เป็นวิธีคำนวณที่สลับซับซ้อน ต่างจาก
ปฏิทินหลวง หรือปฏิทินของราชการที่ใช้วิธีคำนวณเฉลี่ยให้ข้างขึ้นเต็ม ๑๕ วันเสมอไป ส่วนข้างแรม เดือนคู่มี ๑๕ วัน
เดือนคี่เรียกว่าเดือนขาดมี +๔ วัน เดือนคี่เรียกว่าเดือนขาดมี ๑๔ วัน สลับกันไป (แม้จะคำนวณด้วยวิธีที่พิเศษออกไป แต่วัน
เดือนเพ็ญเดือนดับที่ตรงกันก็มาก ที่คลาดกันก็เพียงวันเดียว) ; ปักขคณนา นี้ พระบาทสมเด็จพระจาอมเกล้าฯ ทรงค้นคิดวิธี
คำนวณขึ้นใช้ในพระสงฆ์คณะธรรมยุต เพื่อเป็นเครื่องกำหนดวันสำหรับพระสงฆ์ทำอุโบสถ และสำหรับอุบาสกอุบาสิกา
รักษาอุโบสถศีลฟังธรรมเป็นข้อปฏิบัติขอคณะธรรมยุตสืบมา

ปักขันทิกาพาธ โรคท้องร่วง พระสารีบุตรนิพพานด้วยโรคนี้

ปักขิกะ อาหารที่เขาถวายปักษ์ละครั้ง คือ สิบห้าวันครั้งหนึ่ง

ปักขิกภัต ดู ปักขิกะ

ปักษ์ ปีก, ฝ่าย, ข้าง, กึ่งของเดือนทางจันทรคติ คือเดือนหนึ่งมี ๒ ปักษ์ ข้างขึ้นเรียก ศุกลปักษ์ (ฝ่ายขาวหมายเอาแสงเดือน
สว่าง) ข้างแรมเรียก กาฬปักษ์ (ฝ่ายดำ หมายเอาเดือนมืด) ; ชุณหปักษ์ และกัณหปักษ์ก็เรียก

ปัคคหะ การยกย่อง (พจนฯ = ปัคหะ)

ปังสุกูลิกังคะ องค์แห่งผู้ถือผ้าบังสุกุลเป็นวัตร, ใช้เฉพาะแต่ผ้าบังสุกุล คือ ไม่รับจีวรจากทายก เที่ยวแสวงหาผ้าบังสุกุลมา
เย็บย้อมทำจีวรเอง

ปัจจยาการ อาการที่เป็นปัจจัยแก่กัน ได้แก่ ปฏิจจสมุปบาท

ปัจจเวรขณญาณ ญาณที่พิจารณาทบทวน, ญาณหยั่งรู้ด้วยการพิจารณาทบทวนตรวจตรามรรคผล กิเลสที่ยังเหลืออยู่ และ
นิพพาน (เว้นพระอรหันต์ไม่มีการพิจารณากิเลสที่ยังเหลืออยู่) ; ญาณนี้เกิดแก่ผู้บรรลุมรรคผลแล้ว คือ ภายหลังจากผลญาณ
; ดู ญาณ ๑๖

ปัจจัตตลักษณะ ลักษณะเฉพาะตน, ลักษณะเฉพาะของสิ่งต่างๆ เช่น เวทนา มีลักษณะเสวยอารมณ์ สัญญามีลักษณะจำได้
เป็นต้น, คู่กับ สามัญลักษณะ

ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺญูหิ พระธรรมอันวิญญูชนพึงรู้เฉพาะตน ผู้อื่นไม่พลอยตามรู้ตามเห็นด้วย เหมือนรสอาหาร ผู้บริโภค
เท่านั้นจึงจะรู้รสผู้ไม่ได้บริโภคจะพลอยรู้รสด้วยไม่ได้

ปัจจัตถรณะ ผ้าปูนอน, บรรจถรณ์ก็ใช้

ปัจจันตชนบท เมืองชายแดนนอก มัชฌิมชนบท ออกไป

ปัจจันตประเทศ ประเทศปลายแดน, ประเทศชายแดน, หัวเมืองชั้นนอก, ถิ่นที่ยังไม่เจริญ คือ นอกมัธยมประเทศ หรือ มัช
ฌิมชนบท

ปัจจัย 1. เหตุที่ให้ผลเป็นไป, เหตุ, เครื่องหนุนให้เกิด 2. ของสำหรับอาศัยใช้, เครื่องอาศัยของชีวิต, สิ่งจำเป็นสำหรับชีวิต มี
๔ อย่าง คือ จีวร (ผ้านุ่งห่ม) บิณฑบาต (อาหาร) เสนาสนะ (ที่อยู่อาศัย) คิลานเภสัช (ยาบำบัดโรค)