|
|
ทิศ
6 : ข้อควรปฏิบัติต่อบุคคลต่างๆ
คัดจากหนังสือนวโกวาท ในชุดเรียนนักธรรมตรี
ทิศ
๖
๑. ปุรัตถิมทิส คือทิศเบื้องหน้า > มารดาบิดา.
๒. ทิกขิณทิส คือทิศเบื้องขวา > อาจารย์.
๓. ปัจฉิมทิศ คือทิศเบื้องหลัง > บุตรภรรยา.
๔. อุตตรทิส คือทิศเบื้องซ้าย > มิตร.
๕. เหฏฐิมทิส คือทิศเบื้องต่ำ > บ่าว.
๖. อุปริมทิส คือทิศเบื้องบน > สมณพราหมณ์.
๑. ปุรัตถิมทิส คือทิศเบื้องหน้า มารดาบิดา บุตรพึงบำรุงด้วยสถาน
๕
( ๑ ) ท่านได้เลี้ยงมาแล้ว เลี้ยงท่านตอบ.
( ๒ ) ทำกิจของท่าน.
( ๓ ) ดำรงวงศ์สกุล.
( ๔ ) ประพฤติตนให้เป็นคนควรรับทรัพย์มรดก.
( ๕ ) เมื่อท่านล่วงลับไปแล้ว ทำบุญอุทิศให้ท่าน.
มารดาบิดาได้รับบำรุงฉะนี้แล้ว ย่อมอนุเคราะห์บุตรด้วยสถาน
๕
( ๑ ) ห้ามไม่ให้ทำความชั่ว.
( ๒ ) ให้ตั้งอยู่ในความดี.
( ๓ ) ให้ศึกษาศิลปวิทยา.
( ๔ ) หาภรรยาที่สมควรให้.
( ๕ ) มอบทรัพย์ให้ในสมัย.
๒. ทักขิณทิส คือทิศเบื้องขวา อาจารย์ ศิษย์พึงบำรุงด้วยสถาน
๕
( ๑ ) ด้วยลุกขึ้นยืนรับ.
( ๒ ) ด้วยเข้าไปยืนคอยรับใช้.
( ๓ ) ด้วยเชื่อฟัง.
( ๔ ) ด้วยอุปัฏฐาก.
( ๕ ) ด้วยเรียนศิลปวิทยาโดยเคารพ.
อาจารย์ได้รับบำรุงฉะนี้แล้ว ย่อมอนุเคราะห์ศิษย์ด้วยสถาน
๕
( ๑ ) แนะนำดี.
( ๒ ) ให้เรียนดี.
( ๓ ) บอกศิลปให้สิ้นเชิง ไม่ปิดบังอำพราง.
( ๔ ) ยกย่องให้ปรากฏในเพื่อนฝูง.
( ๕ ) ทำความป้องกันในทิศทั้งหลาย ( คือจะไปทางทิศไหนก็ไม่อดอยาก ).
๓. ปัจฉิมทิส คือทิศเบื้องหลัง ภรรยา สามีพึงบำรุงด้วยสถาน
๕
( ๑ ) ด้วยยกย่องนับถือว่าเป็นภรรยา.
( ๒ ) ด้วยไม่ดูหมิ่น.
( ๓ ) ด้วยไม่ประพฤติล่วงใจ.
( ๔ ) ด้วยมอบความเป็นใหญ่ให้.
( ๕ ) ด้วยให้เครื่องแต่งตัว.
ภรรยาได้รับบำรุงฉะนี้แล้ว ย่อมอนุเคราะห์สามีด้วยสถาน
๕
( ๑ ) จัดการงานดี.
( ๒ ) สงเคราะห์คนข้างเคียงของผัวดี.
( ๓ ) ไม่ประพฤติล่วงใจผัว.
( ๔ ) รักษาทรัพย์ที่ผัวหามาได้ไว้.
( ๕ ) ขยันไม่เกียจคร้านในกิจการทั้งปวง.
๔. อุตตรทิส คือทิศเบื้องซ้าย มิตร กุลบุตรพึงบำรุงด้วยสถาน
๕
( ๑ ) ด้วยให้ปัน.
( ๒ ) ด้วยเจรจาถ้อยคำไพเราะ.
( ๓ ) ด้วยประพฤติประโยชน์.
( ๔ ) ด้วยความเป็นผู้มีตนเสมอ.
( ๕ ) ด้วยไม่แกล้งกล่าวให้คลาดจากความเป็นจริง.
มิตรได้รับบำรุงฉะนี้แล้ว ย่อมอนุเคราะห์กุลบุตรด้วยสถาน
๕
( ๑ ) รักษามิตรผู้ประมาทแล้ว.
( ๒ ) รักษาทรัพย์ของมิตรผู้ประมาทแล้ว.
( ๓ ) เมื่อมีภัย เอาเป็นที่พึ่งพำนักได้.
( ๔ ) ไม่ละทิ้งในยามวิบัติ.
( ๕ ) นับถือตลอดถึงวงศ์ของมิตร.
๕. เหฏฐิมทิส คือทิศเบื้องต่ำ บ่าว นายพึงบำรุงด้วยสถาน
๕
( ๑ ) ด้วยจัดการงานให้ทำตามสมควรแก่กำลัง.
( ๒ ) ด้วยให้อาหารและรางวัล.
( ๓ ) ด้วยรักษาพยาบาลในเวลาเจ็บไข้.
( ๔ ) ด้วยแจกของมีรสแปลกประหลาดให้กิน.
( ๕ ) ด้วยปล่อยในสมัย.
บ่าวได้รับบำรุงฉะนี้แล้ว ย่อมอนุเคราะห์นายด้วยสถาน
๕
( ๑ ) ลุกขึ้นทำการงานก่อนนาย.
( ๒ ) เลิกการงานทีหลังนาย.
( ๓ ) ถือเอาแต่ของที่นายให้.
( ๔ ) ทำการงานให้ดีขึ้น.
( ๕ ) นำคุณของนายไปสรรเสริญในที่นั้น ๆ.
๖. อุปริมทิส คือทิศเบื้องบน สมณะพราหมณ์ กุลบุตรพึงบำรุงด้วยสถาน
๕
( ๑ ) ด้วยกายกรรม คือทำอะไร ๆ ประกอบด้วยเมตตา.
( ๒ ) ด้วยวจีกรรม คือพูดอะไร ๆ ประกอบด้วยเมตตา.
( ๓ ) ด้วยมโนกรรม คือคิดอะไร ๆ ประกอบด้วยเมตตา.
( ๔ ) ด้วยความเป็นผู้ไม่ปิดประตู คือมิได้ห้ามเข้าบ้านเรือน.
( ๕ ) ด้วยให้อามิสทาน.
สมณะพราหมณ์ได้รับบำรุงฉะนี้แล้ว ย่อมอนุเคราะห์กุลบุตรด้วยสถาน
๖
( ๑ ) ห้ามไม่ให้กระทำความชั่ว.
( ๒ ) ให้ตั้งอยู่ในความดี.
( ๓ ) อนุเคราะห์ด้วยน้ำใจอันงาม.
( ๔ ) ให้ได้ฟังสิ่งที่ยังไม่เคยฟัง.
( ๕ ) ทำสิ่งที่เคยฟังแล้วให้แจ่ม.
( ๖ ) บอกทางสวรรค์ให้.
(ที. ปาฏิ. ๑๑/๒๐๓ - ๒๐๖.)
***** ในวงเล็บหมายถึงอ้างอิงถึงพระไตรปิฎก เล่มที่ ๑๑ ทีฆนิกาย
ปาฏิกวรรค ข้อ ๒๐๓ ถึง ๒๐๖ (เลขข้ออาจแตกต่างกันในพระไตรปิฎกที่พิมพ์ต่างชุดกัน)
*****
ผู้รวบรวม
ธัมมโชติ
21 กุมภาพันธ์ 2546
ขอเชิญทุกๆ ท่าน ร่วมลงนามเยี่ยม
และวิจารณ์เว็บไซต์ของเราใน สมุดเยี่ยม ด้วยนะครับ
